A HIPHOP BREAKDANCE OPERA OR DIE CHEMIE TUSSEN HIPHOP EN OPERA

Gratis

Speciale editie – 2011

GET RICH

A H I P H O P B R E A K D A N C E O P E R A

A STORY OF

MONEY POWER GREED LOVE & DEATH

OR DIE

TRYIN’!

CHEMIE TUSSEN HIPHOP EN OPERA A HIPHOP BREAKDANCE OPERA

Wie zegt dat hiphop en opera niet samengaan?! ISH en VocaalLAB laten in monteverdish – a hiphop breakdance opera zien dat het kan! amsterdam – In deze ultieme cross-over productie smelten breakdance en hiphop samen met opera en klassieke muziek. ISH en VocaalLAB transformeren, in samenwerking met hiphop-producer Perqui-

site, de opera l’Incoronazione di Poppea van de 17e eeuwse Italiaanse componist Claudio Monteverdi tot een eigen, unie­ke voorstelling. Dit is het heftige verhaal waarin het streven naar macht samenvalt met de kracht van de liefde. Marco Gerris (choreograaf en regisseur ISH): ‘In monteverdish wordt het verhaal verteld over macht en liefde van de Romeinse keizer

Nero en zijn maîtresse Poppea. We laten zien wat het streven naar macht en geld doet met het karakter van mensen. monteverdish is een voorstelling met een uniek team van vijf muzikanten, vier operazangers en vier breakdan­cers. Door de clash van twee verschillende werelden is de voorstelling een frisse wind door de hiphop- én de operawereld.’

Het thema – hebzucht en machts­wellust – is actueel en het gaat iedereen direct of indirect aan. De wereldwijde crisis is direct terug te voeren op deze menselijke zwakheden. De vraag die opdoemt is of de zucht naar macht niet beter vervangen kan worden door het streven naar geluk. MONTEVERDISH TOUR: September – December 2011

MONTEVERDISH

OPERA EN HIPHOP: GRENZEN VERLEGGEN

A HIPHOP BREAKDANCE OPERA

door marco gerris

MONTEVERDISH – A HIPHOP BREAKDANCE OPERA is een co-productie van Stichting Balls en VocaalLAB ————————————— Regie: Marco Gerris & Arnout Lems Muzikale leiding: Arnout Lems & Romain Bischoff Compositie: Claudio Monteverdi, Perquisite, DJ Irie, de musici Compositie scene ‘Deh, nasconditi’: Chiel Meijering Choreografie: Marco Gerris & breakdancers Regie-assistent: Dunya Khayame Cast: Marcel Andriessen [slagwerk], Shailesh Bahoran [breakdancer], Laura Bohn [sopraan], Jörg Brinkmann [cello], Jeantrey Duivestein [breakdancer - understudy], Christie Finn [sopraan - understudy], Israel Golani [theorbe], Harm Huson [countertenor], Thomas Krikken [breakdancer], Ben Mathot [viool], Nienke Otten [sopraan], Carl Refos [breakdancer], Annie Tångberg [cello – under­study], Robert Thomas Villedieu [breakdancer], Irie Weergang Bove [dj/producer], Marijn Zwitserlood [bariton] Productieleiding: Arvid Silos Lichtontwerp: Mike den Ottolander Licht: Marcel Broeders Geluid: Jan Willem Crul Decor- & kostuumontwerp: René van der Leest & Sigrid van Kleef Podiumtechniek: Barry van der Haas Productie: Stichting Balls Educatie: Jelle Zijlstra Publiciteit: Karin van de Wiel Boekingen: Theaterbureau Slot / totslot.nl ————————————— Een uitgave van Stichting Balls Scènefotografie: Ben van Duin Portretfoto’s: Roy Cox, Ben van Duin, Arenda de Hoop, Joris Kalma, Timo Muusse, Fenna van der Vliet e.a. Grafisch ontwerp: Donald Beekman / DBXL.nl Druk: Flevodruk Harlingen Oplage: 10.000

MONTEVERDISH

Ik ging voor het eerst met een klassieke discipline aan de slag in de voor­ stelling Stormish (2010), gebaseerd op De Storm van Shakespeare. Ik kreeg de smaak te pakken en wilde iets met opera doen.

Monteverdi DOOR hiphop-ogen door arnout lems

Hiphop combineren met muziek uit de zeventiende eeuw, het lijkt onmogelijk: het één stoer en uitgespro­ ken, het ander gracieus en ingehouden. Juist daar ligt de kracht van deze voor­ stelling: door deze stijlen elkaar te laten ontmoeten, ontstaat een voor­­stelling van een enorme intensi­ teit. De sensualiteit van Monteverdi komt tot uit­ barsting via de sexyness van de hiphop; en de dans van de breakers krijgt een extra laag door de sierlijk­ heid van de zeventiende eeuw. L’incoronazione di Poppea (de kroning van Poppea) is een opera van de eerste generatie. En dat hoor je: het geluid van de theorbe (een tokkelinstrument met lage bassnaren uit de tijd van Monteverdi) valt direct op. De muziek is niet vol en zwaar zoals bij een groot orkest, maar licht en transparant. Hiphop heeft dezelfde soort transparantie. Het vinden van zangers en instrumentalisten die perfect Monteverdi kunnen spelen en zingen, maar ook geweldig kunnen improviseren en bovendien voeling hebben met hiphop – dát was de grote opgave waarvoor VocaalLAB stond toen ISH ons hiervoor vroeg. Hoe hebben we de muziek voor monteverdish gemaakt? In de eerste plaats zijn er fragmen-

ten uit de opera uitgekozen, die passen bij de vier personages die in onze voorstelling spelen. Vervolgens is er geïmproviseerd door de musici, zangers en breakers. Zo is veel muziek gemaakt: de handeling en de muziek ontstonden hand in hand. Het duidelijkst is dat te zien in de improvisaties tussen één instrument en één breaker. Iedere voorstellingsavond ont­ staan die weer opnieuw! Ook gebeurde het dat de DJ met een nummer kwam, waar de zangers en instrumentalisten vervolgens mee aan de slag gingen. En last but not least de stukken van componist Perquisite. Zijn werk bekijkt Monteverdi met hiphopogen, en het vormt daarmee een brug tussen de twee werelden. Wat al deze verschillend gemaakte scènes bijeenhoudt is het verhaal. De oorspronkelijke opera vertelt een vrije versie van de geschiedenis van de Romeinse keizer Nero (of Nerone in het Italiaans). Uit de opera hebben we vier personages overgehouden die een symmetrie vormen: keizer Nero en zijn raadsheer senator Seneca als machthebbers bovenaan. En onderaan de sociale ladder de soldaat Ottone met zijn vriendin Poppea. Het gaat mis als Nero Poppea ontmoet, waardoor de symmetrie doorbroken wordt en de verhoudingen gaan kantelen. Uiteindelijk moet Seneca boeten voor de

nieuwe macht van Poppea. monteverdish is het verhaal van een meisje dat hogerop wil komen en dat daarmee slachtoffers maakt. Het verhaal van de kroning van Poppea is ook een verhaal van verval: Nero is het symbool geworden van een slecht heerser. Poppea lijkt op allerlei meisjes die de kranten halen omdat ze met

de grote, machtige mannen van de wereld zijn gesignaleerd. Voor een hedendaagse tegenhanger hoefden we niet ver te zoeken: Berlusconi zit ook in Rome. Maar hij is niet de enige met wie een link gelegd kan worden. monteverdish is daarmee ook een verhaal over machtsmisbruik, en de invloed die passie en liefde erop hebben.

Het idee was eigenlijk al in 2008 geboren tijdens een project in Madrid. Daar ontmoette ik twee operazangers. Vanaf de eerste ontmoeting was er een chemistry tussen mijn dansers en de zangers. Hoewel de twee disciplines ver uit elkaar lijken liggen, kwam ik er achter dat ze eigenlijk perfect bij elkaar passen. Beide disciplines komen zo ontzettend krachtig over. Vanaf dat moment wist ik zeker dat ik iets met opera en breakdance moest doen. Na een zoektocht kwam ik terecht bij VocaalLAB. Het was na onze eerste ontmoeting meteen duidelijk dat ik

PERSONAL

—————————————— Marcel Andriessen [slagwerk] studeerde als klassiek slagwerker af aan het Hilversums conservatorium in 1993. Sindsdien musiceerde hij bij verschillende ensembles voor hedendaagse muziek o.a. Asko|Schönberg, Nieuw Ensemble, Spectra Ensemble (B), Champ dÁction (B) en En­­sem­ ble Polychromie (FR). Hiernaast was hij werkzaam bij verschillende theater en dansgezelschappen o.a. Kriztina de Chatel, Nederlands Danstheater, Noord Nederlands Toneel en Dogtroep. Marcel was tussen 1994 en 2004 vast lid van Circle Percussion en tussen 1998 en 2010 ook van Slagwerk Den Haag (voorheen Slagwerkgroep Den Haag). Samen met Wim Konink vormde hij het duo Konink en Andriessen. Met dit duo speelde hij vele premieres van (o.a.) Harry de Wit, Phillippe Boesmans, Frank Nuyts, Frank Denyer en David Dramm. —————————————— Shailesh Bahoran [breakdancer] begon in 1998 met b re a k d a n c e n , poppin’ & lockin’. Samen met vrienden vormt hij The Illusio-

mijn nieuwe compagnons had gevonden. VocaalLAB staat, net zoals ISH, bekend om hun gedurfde uitspattingen op muzikaal gebied en is ook niet bang om het experiment aan te gaan. Samen met Arnout Lems heb ik monteverdish geregisseerd. Hij vanuit het ‘operastandpunt’ en ik vanuit de hiphop. Maar duidelijk was dat we allebei grenzen wilden verleggen. We waren namelijk met iets uitzonderlijks bezig: een voorstelling met een uniek team van 5 live muzikanten, 4 operazangers en 4 breakdancers. De reden waarom we voor l’Incoronazione di Poppea hebben gekozen is dat Monteverdi een van de grootste operacomponisten is, die ooit heeft geleefd. In zijn werk zitten veel harmonieuze melodieën en meerstemmige zangpartijen waar ik meteen verliefd op werd. Ook sprak het intrigerende

thema mij aan; een gewone vrouw die koste wat kost de top wil bereiken no matter what! In deze tijd zouden we zulke vrouwen golddiggers noemen. Maar de opera gaat ook over het verval van een keizerrijk. Dit raakt direct aan het actuele thema van de wereldcrisis en het einde der tijden. Iets wat iedereen – ook mij – bezig houdt. Maar ISH zou ISH niet zijn als we dit verhaal niet op onze eigen, creatieve manier zouden brengen. We hebben ons gefocused op de vier grote karakters: Nero, Poppea, Ottone en Seneca. Net zoals in onze bewerking van Stormish hebben we alle andere bijfiguren weggelaten. Ook maken we weer gebruik van

dansende alterego’s van de hoofdpersonages. Dit leverde een interessante wisselwerking en samenwerking tussen de zangers en de breakers op. Vanaf dat moment ontstond ook het idee om met live muzikanten en een DJ te werken. De cello, viool, percussie/drum en theorbe (typisch instrument uit de tijd van Monteverdi) voor de klassie­ ke kant en een DJ voor de hip­hop-flow. Ook deze clash van verschillende werelden was super interessant omdat ze elkaars taal niet spreken, maar op een of ander manier harmonieus bij elkaar kwamen. Naast dat DJ Irie zelf een groot aandeel heeft in de voorstelling met eigen

gecomponeerde muziek, is hij ook mijn bewaker of de muziek wel genoeg hiphop en rauw is. Daarnaast kregen we muzikaal versterking van Perquisite om de brug tussen klassiek en hiphop nog funkier te maken. Ook heb ik het geluk te mogen werken met vier keiharde b-boys, die allemaal hun sporen hebben verdiend in de underground scène. Zij hebben een open mind en zijn op zoek naar de meer theatrale kant van b-boying. Die hebben ze gevonden in monteverdish. Ik hoop dat je van de voorstelling geniet, want monteverdish is met veel voor­bereiding, dedication, liefde & respect voor elkaar gemaakt.

nary RockaZ Crew (IRC). Door de jaren heen heeft hij ook aan veel battles deelgenomen; zoals best showcase en Best duo 2002 bij Spinn Off, Best show DBC (Dutch Bboy Champs) en 2x Best Show Benelux. Shailesh komt terecht bij de theaterproductie Company Malakhi (Engeland 2006). In 2007 gaat hij werken bij Don’t Hit Mama en speelt hij tot 2009 in verschillende voorstellingen van het gezelschap. Hij is ook te zien in Go Big Or Go Home, Zwanenmeer Bijlmermeer II en In2Worlds. Ook was hij te zien in een voorstelling met het Nederlands Philharmonisch Orkest, met muziek van Poulenc. —————————————— Romain Bischoff [muzikale leiding] heeft als zanger (basbariton) een grote internationale carrière opgebouwd. Hij zong een zeventigtal wereldpremières, waaronder Kagels Liturgien, Aperghis’ Die Hamletmaschine en Avis de Tempête; en Cendo’s Introduction Aux Ténèbres. Daarnaast zong hij in Aïs van Xenakis, Aventures & Nouvelles Aventures van Ligeti; de rol van Kaiser Overall in Der Kaiser von Atlantis van Ullmann, en van Ferryman in Brittens Curlew River. Romain zong in vele operahuizen en festivals waaronder Holland Festival, La Biennale die Venezia, en de Donaueschinger Musiktage. Als dirigent heeft hij diverse premières op zijn naam staan, waaronder de Refugee

operas, Lege Wieg van Seung-Ah Oh en de veel geprezen internationale voorstellingen On A Foggy Day en Cirque Vocal. Romain Bischoff is oprichter en artistiek leider van VocaalLAB. —————————————— De Amerikaanse Laura Bohn [sopraan] heeft een vaste plaats verworven binnen de nieuwe generatie operazangers. Haar zangprestaties worden aangemerkt als ‘een geweldige mix van vocale pracht en fysieke virtuositeit’ (San Francisco Chronicle). Engagementen in dit seizoen zijn onder meer de rol van Ariel in Caliban Dreams bij Berkely Opera, gebaseerd op Shakespeare’s The Tempest; het nieuwe muziektheaterwerk Border Towns bij HereArts New York; en concerten in Barcelona, New York en San Francisco. In juni 2010 zong Laura in Teatro Real (Koninklijke Opera) te Madrid. Ze was finalist van de Lotte Lenya Competition 2009. Recent zong ze onder meer de rollen van Micaela (Carmen), Musetta (La Bohème) en Pamina (Die Zauberflöte). Laura behaalde haar master aan The Manhattan School of Music. —————————————— Irie Weergang Bove [DJ Irie] is turntablist, producer en performer. Hij is de uitvinder van de term Cinematic-DJ; wat de betekenis heeft van ‘live scratchen met beeld en geluid’. In deze hoedanigheid heeft hij in

de ISH-voorstelling Herculish (2010) met zijn beats en video-images de krachtmetingen van de Griekse held verteld. Voor ISH maakte Irie al eerder de soundtrack voor onder andere de producties Stormish, Boyish/Girlish, Footprints en Balls. Hij is vijfvoudig Nederlands DMC (turntablists) kampioen, runner up bij de World DMC battle en dj bij de Future Jazz band Electric Barbarian. DJ Irie was ook te zien in de audiovisuele shows Fluxus en Miracle Motion Picture. —————————————— Jörg Brinkmann [cello] breidt nu al een tijdje op geheel eigen wijze de mogelijkheden van zijn instrument in verschillende ambiances uit. Zijn activiteiten met jazzgroepen, kamerensembles en pop bands brachten hem tot concertzalen en festivals over de hele wereld. Hij heeft een specifieke persoonlijke stijl, gebruikmakend van verschillende speeltechnieken die hij heeft ontwikkeld op de cello. All About Jazz zegt over hem: “He creates a multifaceted stylistic approach, comfortably assuming the role of bassist with the kind of groove that would be unexpected from a classically trained cellist, were it not for his extensive, genre-rich resumé.”

Jeantrey Duivestein [breakdancer - under­ study] ‘My heart skips a beat but my feet don’t’. Jeantrey (Bboy Jindo) begon met break­dance toen hij 14 was, geïnspireerd door de videogame Ehrgeiz op Playstation. Al gauw merkte hij dat hij in staat was zich snel nieuwe skills en moves aan te leren. Hij heeft kort gestudeerd aan de opleiding Dans & Drama van Landstede (Zwolle). Daarnaast heeft hij veel workshops gegeven in Nederland. Momenteel is hij breakdance docent bij Dance Warehouse Moves in Almere. De laatste jaren verdiept hij zich ook in andere dansstijlen zoals hiphop en house dance. Eerder was Jeantry ook te zien in de ISH-producties Balls en 4-ISH. —————————————— Christie Finn [sopraan – understudy] is t w e e­­v o u d i g winnaar van een interpretatieprijs op het internationale Stockhausen Concerts & Courses festival in Kürten, Duitsland. Recente uitvoeringen zijn From The Grammar Of Dreams met het Hezarfen Ensemble op het Istanbul Music Festival, waar zij stukken van Kaija Saariaho and Michael Ellison verolkte. Afgelopen seizoen zong Christie in de New Yorkse première van Georges Aperghis’ Sextuor: >

MONTEVERDISH

MONTEVERDISH

> L’origine des Espèces tijdens het

Avant Media Festival, en de wereldpremière van Christopher Cerrone’s opera Invisible Cities op Columbia University’s Italian Academy. Finn is oprichter en lid van het experimentele muziekduo Noise-Bridge en afgestudeerd aan het Contemporary Performance Program van de Manhattan School of Music. —————————————— Marco Gerris [artistiek leider ISH – regie en choreografie] studeert aan de Antwerpse Toneelschool Herman Teirlinck, het Hoger Instituut voor Danspedagogiek en de acteursopleiding Open Living Theater. Eind jaren 90 verhuist hij van België naar Amsterdam, waar hij gaat werken als acteur/danser. Hij neemt ook deel aan skatedance-freestyle wedstrijden en wordt verkozen tot Nederlands Kampioen Freestyle Skaten. In januari 2000 maakt hij zijn eerste stuk: ISH. Hij ontvangt uit binnen- en buitenland lovende kritieken voor zijn voorstellingen. Ook het buitenland, waaronder de Verenigde Staten en Canada worden veroverd. Hij wordt genomineerd voor de NPS Cultuurprijs. In de afgelopen jaren heeft Marco met zijn ISH-crew onder andere de succesvolle voorstelling 4-ISH, Virtualish, Mind the Gap, Balls, Boyish/Girlish en Stormish gemaakt. Unieke crossover voorstellingen vol hiphop, skate, beatbox, house, martial arts, breakdance, contemporary dance, acrobatiek en basketbalfree style. De documentaire Wheels of Fortune, die over Marco wordt gemaakt, wordt bekroond op het IDFA. In 2009 werd Marco genomineerd voor de Amsterdamprijs voor de Kunst. Daarnaast is Marco gastchoreograaf op de Theaterschool en op ArtEZ, hogeschool voor de kunsten in Arnhem. Hij is ook te zien als vast jurylid bij het populaire televisieprogramma So You Think You Can Dance?. Daarnaast tekende hij voor het concept, de choreografie en de hoofdrol in de dansfilm Hyperscape (2010). —————————————— Israel Golani [theorbe] studeerde aan de universiteit van Tel-Aviv cum laude af als musicoloog. Vervolgens studeerde hij aan het Sweelinck Conservatorium te Amsterdam en aan de Royal Academy of Music in Londen, waar hij zich bekwaamde als

theorbe-speler. Hij werkte met orkesten als het Rotterdams Philharmonisch Orkest, het Amsterdams Symfonie Orkest, het Barcelona Liceu Orkest en de Filharmonie te Vlaanderen. Hij was muzikaal leider van o.m. de dansproductie Ballo Cantabile (2005), waarin moderne dans werd gecombineerd met barokmuziek. In 2010 maakte Israel zijn solodebuut op barokgitaar tijdens het Festival Oude Muziek Utrecht. Bij De Vlaamse Opera was hij te horen in de opera Il Ritorno d’Ulisse van Monteverdi. Na MONTEVERDISH neemt Israel deel aan een uitvoering van Vivaldi’s De Vier Jaargetijden in Jeruzalem. —————————————— Harm Huson [countertenor] studeerde klassiek zang aan het Koninklijk Conser vatorium Den Haag. Hierna volgde hij de toneelopleiding van de Acteerstudio Den Haag. Met een beurs van het PBCF ontwikkelde Harm zich verder bij VocaalLAB. Harm beweegt zich als solist tussen de wereld van de oude muziek en die van de moderne opera, hedendaagse dans en muziektheater. Hij zong de altaria’s in vele cantates, oratoria en passies van J.S.Bach en nam onlangs de kerstmotetten van J.P.Sweelinck op met het Hemony Ensemble. Met Holland Symfonia, was hij te horen in Pergolesi’s Stabat Mater in het ballet Bella Figura van Jiri Kyliàn door het NDT. Harm zong de rol van een engel in Oldenbarneveld met muziek van o.a. Martijn Padding en Louis Andriessen. Hij was te beluisteren als Adolf in Zingmond. —————————————— Dunya Khayame [regie-assistent] is afgestudeerd aan de toneelacademie in Maastricht als actrice. Naast acteren in verschillende theater-, televisie- en filmproducties is zij ook al een aantal jaren werkzaam als schrijfster. Ze werkte al eerder voor ISH. Ze schreef en speelde mee in de ISH-voorstelling Stormish en ze schreef de teksten en was regieassistent voor Herculish. Eind dit jaar komt bij Bellevue Lunch de voorstelling Vuurwerk uit die zij schreef. Ook werden haar teksten gebruikt in verschillende theaterproducties waaronder Late Avond Idealen en Spuiten en Slikken van Sanne Vogel. Dunya schreef daarnaast columns

voor verschillende tijdschriften (NL10,20,30,70, Mzine en TM). —————————————— Thomas Krikken [breakdancer] is sinds zijn 13e actief in de breakdance scene. Dit kwam door het nummer It’s Like That van Run DMC (de remix). Toen hij deze clip zag wou hij niets anders doen dan trainen. Thomas heeft in verschillende crews aan battles mee gedaan. Met de groep Compared 2 You We Rock (C2UWR) trad hij op in binnenen buitenland. Hij ontwikkelt zich aan de dansacademie in verschillende stijlen. Breakdance is voor Thomas een dans waarbij alles mogelijk is: het pakken van de beat, de accenten, de muzikaliteit. Alles kan, het liefst zo crazy mogelijk! —————————————— Arnout Lems [regie en muzikale leiding] studeerde aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag. Daarnaast volgde hij masterclasses aan het Conservatoire Régional de Metz. Als renaissancespecialist leidde hij bij Cappella Pratensis een aantal projecten. Tegenwoordig legt hij zich toe op opera en hedendaags muziektheater, waarin hij inmiddels een grote expertise heeft opgebouwd. Met VocaalLAB maakte hij vele voorstellingen. Verder werkte hij onder andere met het NoordNederlands Orkest, Cobla La Principal d’Amsterdam, het Ives ensemble, Les Percussions de Strasbourg en het Nederlands Bachensemble. Hij zong in een aantal hedendaagse opera’s, waaronder Autland van Sergej Newski (Ruhrtriennale 2009) en De Waterman van Hans Koolmees (titelrol). Ook zong hij in Ahmedabad, India de titelrol in Orfeo, een samensmelting van Monteverdi’s l’Orfeo met ZuidIndiase dans en muziek. Het afgelopen jaar zong hij in Bos¸ Bes¸ik/Lege Wieg van SeungAh Oh bij Muziektheater Hollands Diep, met Muziektheater Transparant in An Index of Memories van Annelies van Parys, en met Holland Opera in Blauwbaard van Chiel Meyering. Dit jaar was hij te zien in The Cricket Recovers van Richard Ayres, in de regie van Pierre Audi, en een geënsceneerde Mattheuspassie van Heinrich Schütz. —————————————— Ben Mathot [viool] begon op vier­jarige leef­ tijd met vioolspelen. Hij studeerde klassiek viool aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag, en vervolgens jazz viool aan het Rotterdams Conservatorium. Ben heeft een brede muzikale interesse en speelt als klassiek en improviserend violist in de meest uiteenlo-

pende ensembles en bands. Hij speelde jarenlang in zijn eigen metalband Dis en was concertmeester van het Ricciotti Ensemble. Tegenwoordig is hij actief met zijn balkan band Kasha Nasha, die vele lovende recensies krijgt. Ben Mathot speelde samen met o.a. Wende Snijders, Eric Vaarzon Morel, Eric Vloeimans, Oene van Geel, Bob Fosko en Arjen Lucassen. —————————————— Nienke Otten [sopraan] behaalde haar master klassie­ ke zang aan het Koninklijk Conser vatori­ um. Ze was onlangs te horen tijdens het Grachtenfestival in Vloed, een productie die drie kameropera’s van Boris Blacher omvatte. Verder vertolkte zij rollen als Silvia in L’Isola Disabitata bij Opera Trionfo/Grachtenfestival, Vrouwen van Bach in Tranen van Bach bij Muziektheater Hollands Diep, Morgana in Alcina op het Festival Opera aan Zee, de titelrol in Het meisje met de zwavelstokjes bij Holland Opera en Pamina in Die Zauberflöte in een productie van het Conservatorium van Amsterdam. Bij zowel Opera Zuid als de Nationale Reisopera zong ze de rol van Knabe in Die Zauberflöte. —————————————— Perquisite [compositie] is vooral bekend als de componerende/producerende helft van het voormalige duo Pete Philly & Perquisite. Met hun eigenzinnige mix van hiphop, soul & jazz behaalden ze grote successen in binnen- en buitenland. Ze deden clubtours in Duitsland, Frankrijk, Japan en Nederland. Ook waren ze te zien op gerenommeerde festivals als Lowlands, Sziget en North Sea Jazz en sleepten ze meerdere prijzen in de wacht waaronder de prestigieuze Amsterdamprijs en Zilveren Harp. Perquisite werkt de laatste jaren als zelfstandig componist/ producer. In 2009 werd hij bekroond met het Duiveltje voor beste producer van Nederland en won hij een Gouden Kalf op het Nederlands Filmfestival voor zijn muziek in de film Carmen van het Noorden. Op zijn eerste volwaardige solo-album Across, werkt Perquisite samen met verschillende Nederlandse zangers en zangeressen. Daarnaast is Perquisite ook te zien op vele podia met zijn live band. —————————————— Carl Refos [breakdancer] ‘Break a leg’. Carl zag de Rock Steady Crew en Run D.M.C. en hij wist meteen wat hij de komende tijd in zijn leven wilde doen. Carl begon 11 jaar geleden met dansen. Hij zat bij de breakdance crew Multiple Arts. Drie keer

heeft Carl meegedaan aan Multiple Jam en hij haalde 2 keer de eerste plaats. Hij verzorgde een showcase op Battle of the Year (2005) en had een gastrolletje in GTST. Sinds 2004 is Carl werkzaam bij ISH. Hij was onder andere te zien de ISH-producties Stylish, Boyish/ Girlish, Stormish en Herculish. Daarnaast reist hij met ISH naar het buitenland (Jordanië, China, VS, Zuid-Afrika en Suriname) voor educatieprojecten. —————————————— Annie Tångberg [cello - un­ derstu­dy] is gespecialiseerd in hedendaagse muziek. Zij studeerde cello aan het BarrattDues Musikkinstitutt in Oslo en het Koninklijk Conservatorium Den Haag. Sinds 2003 speelt Annie bij het Metropole Orkest. Daarnaast vormt ze met slagwerker Niels Meliefste het Duo Percucello; speelt ze in strijkersensemble Elastic Jargon en in Sonja van Hamel & Band. Annie werkte samen met de jazzmusici Dick de Graaf, Paul van Kemenade en Tristan Honsinger; en maakt ook muziek voor stille films. Ze speelde in di­verse muziektheaterproducties en is te zien in Drei Schwestern van regisseur Paul Koek. Annie bespeelt een Thomas Kennedy cello (1850), ter beschikking gesteld door het NMF. —————————————— Robert Thomas Villedieu [breakdancer] begon in 1998 te breakdancen met wat vrienden. Met heel veel trainen bekwaamde hij zich dusdanig om in 2003 zijn eerste soloperformance Storm te kunnen dansen. Sindsdien heeft hij meegedaan aan vele breakdance shows. Zijn specialiteit is breakdance power moves. Hij sloot zich aan bij ISH in 2006 voor de voorstelling Balls, en speelde daarna in 4-ISH, Foot­prints en Gravitish. —————————————— Marijn Zwitserlood [bariton] behaalde aan de Universiteit van Utrecht de mastertitel Artificial Intelligence. Maar zijn liefde voor de zangkunst zorgde ervoor dat hij solozang ging studeren aan het Conservatorium van Utrecht. Na zijn zangstudie behaalde hij de tweede prijs op het Christina Deutekom Concours. Marijn was te zien in verschillende opera producties, waaronder de rol van rechercheur in A Dog’s Heart van Alexander Raskatov bij de Nederlandse Opera en hij vertolkte de rol van Dr. P in The Man Who Mistook His Wife For A Hat van Michael Nyman, The Captain in Siren Song van Jonathan Dove en Noye in Noye’s Fludde van Britten.

MONTEVERDISH

MONTEVERDISH

POPPEA IS EEN GOLDDIGGER door dunya khayame

HET VERHAAL personages: Poppea [een meisje] Nero [Romeinse keizer] Seneca [senator] Otto [soldaat]

SFERISCHE BAROK MET RAUWE DUBSTEP door perquisite

Zeventiende eeuwse barok mixen met hiphop en dubstep en dat in combi­ natie met zang, gezongen door operazangers. Dat was de briefing toen ik door Marco Gerris werd gevraagd een deel van de muziek voor monteverdish te componeren. Eerst twijfelde ik. Zou het geen geforceerde combinatie van stijlen worden?

Naast dat ik vanaf mijn 14e als beatcreator / componist actief ben in hiphop en jarenlang heb getourd met mijn eigen hiphop-formatie Pete Philly & Perquisite, ben ik ook opgegroeid met klassieke muziek. Op zondag stond bij ons thuis altijd Radio 4 aan, vanaf mijn achtste speel ik cello en omdat mijn moeder in een koor zong ben ik ook opgegroeid met de cantatemuziek van Bach. Stiekem deed me dit realiseren

dat deze opdracht misschien wel op mijn lijf geschreven was. Een mix op deze manier is volgens mij nooit eerder gemaakt en daar zag ik dan ook de uitdaging in. Ik ben begonnen om de oorspronkelijke opera van Monteverdi goed te beluisteren. Vervolgens heb ik alle passages die mij aanspraken gesampled en ben ik gaan componeren. Hierbij heb ik nieuwe nummers en melodieen gecreëerd door de samples van Monteverdi op te knippen, te pitchen en aan te vullen met andere instrumenten. Ik vond het belangrijk om juist het contrast te benadrukken tussen barok aan de ene kant en hiphop en dubstep aan de andere kant; bijvoorbeeld door een sferische barok-melodielijn te combineren met een snoeiharde, rauwe dubstepbeat. als het werkt werkt het Toen de schetsen van de nummers klaar waren, ben ik de teksten van Dunya Kha­ yame op muziek gaan zetten. Ik heb mijn arrangeur Robbert Scherpenisse gevraagd om de composities uit te schrijven voor de

bezetting van de voorstelling: theorbe, viool, cello en percussie. In die zin heb ik de oorspronkelijk gespeelde muziek in een vergelijkbare bezetting gesampled. Die heb ik als basis gebruikt om nieuwe muziek te componeren en vervolgens is die muziek weer uitgeschreven naar een barok-bezetting. Het lijkt een omslachtig proces, maar als het werkt, werkt het zeg ik altijd maar. Het was voor mij een bijzonder moment toen ik de stukken voor de eerste keer live uitgevoerd hoorde worden. Dat is altijd spannend, omdat je maar moet afwachten of datgene dat je hebt bedacht live ook goed speelbaar is. Maar ik was aangenaam verrast. De instrumentalisten behoren stuk voor stuk tot de top en hetzelfde geldt voor de zangers, die alle meerstemmige zang al de eerste keer loepzuiver wisten te zingen. Bij de vormen van de stukken heb ik bepaalde ideeën van de oorspronkelijke opera van Monteverdi overgenomen, zoals bijvoorbeeld het idee van het instrumentale

refrein. In een aantal nummers heb ik dit terug laten komen zoals in Poppea’s Overwinning, waarbij de DJ steeds commentaar geeft op de tekst van Poppea in een instrumentaal refrein. Maar ook in Ottone’s Klaagzang heb ik deze vorm gebruikt. Tijdens de repetities bleek dat de muzikanten erg goed waren in improvisatie, dus ik heb hen meer ruimte gegeven in mijn composities. Wat je hoort in de voorstelling is dus ook deels hun interpretatie van mijn muziek.

werelden bij elkaar Het feit dat ISH en VocaalLAB het hebben aangedurfd deze voorstelling te maken, vind ik van groot lef getuigen. Ik hoop dat mensen monteverdish kunnen waar­ deren voor wat het is: een risicovolle productie, waar iedereen met hart en ziel aan heeft gewerkt. Zeker is dat het op deze manier niet eerder is gedaan en dat de voorstelling letterlijk werelden bij elkaar heeft gebracht. Allereerst binnen de cast, muzikanten en crew en nu op zijn beurt ook bij jullie, het publiek.

deel 1 Nog voor de dageraad maakt senator Se­ne­ca zich op voor een ontmoeting met de keizer. Nero heeft zijn handtekening ergens voor nodig, maar het lijkt erop dat Seneca dit weigert. De dag breekt aan en Otto komt na een lange reis terug bij zijn vriendin Poppea. Maar hij vindt Nero, zijn baas, bij haar in bed. Verslagen druipt hij af, terwijl de nieuwe geliefden aan hun dag beginnen. Poppea haalt Nero over om nog even bij haar te blijven. Na het vertrek van Nero vraagt Otto uitleg aan Poppea over de situatie. Die krijgt hij, en meer dan hij wilde. Uiteindelijk maakt Poppea zich los van Otto, en ze bezingt haar gelukkige toestand. Als in een droom zien we Poppea naar de top klimmen. Even slaat de twijfel bij haar toe: zou ze die top halen?

deel 2 Een nieuwe dag breekt aan. Terwijl de zon hoger klimt, zien we Poppea bij Nero in bed. Seneca komt binnen en verklaart dat hij als machtig senator nooit zal instemmen met een huwelijk tussen keizer Nero en Poppea. Dit zou namelijk tegen de wil van de senaat en het volk zijn. Hij verliest zijn zelfbeheersing en moet dat duur betalen: Nero veroordeelt hem tot de dood, door hem te dwingen zelfmoord te plegen. Seneca worstelt met het vonnis. Nero trekt alle macht naar zich toe en in een showproces wordt het vonnis nog eens, nu publiekelijk, overgedaan. Seneca pleegt zelfmoord.

Monteverdi’s Poppea gaat voor mij over het idee dat succes een keuze is. En dat falen daarmee ook je eigen schuld is. We zijn zogenaamd allemaal maakbaar en het hoogste doel lijkt zo snel mogelijk rijk te worden. Ook in veel hiphop wordt deze wereldvisie vertegenwoordigd; denk bijvoorbeeld aan de albumtitel Get Rich Or Die Tryin’ van rapper 50 Cent. Je ziet het in de jungle-mentaliteit van de ganster-rap. Poppea, het meisje waar de opera over gaat, komt uit een arm gezin. Zij is een typische golddigger die over lijken gaat. Ze ziet mensen die

niet rijk en succesvol worden als losers. Medeleven en empathie zijn bij haar ver te zoeken. Haar oude liefde Otto, die staat voor liefde en mededogen, wordt genadeloos aan de kant gezet voor iemand die rijker en machtiger is.

Ik heb eerst de muziek beluisterd en ben me gaan inlezen in wat deze opera betekende in de tijd waarin hij geschreven werd. Hierna heb ik me verdiept in het libretto. In de oorspronkelijke opera zitten veel personages en zijlijnen en wij hebben dit uitgedund. Het verhaal is zo ook voor mensen die de oorspronkelijke opera niet goed

kennen, goed te volgen.

In de tekst van monteverdish heb ik het oorspronkelijke libretto hier en daar geciteerd. Ik vind het mooi dat er dingen nog terugkeren. Daarbij zijn sommige uitspraken van personages in de oorspronkelijke tekst gewoon te leuk om te laten liggen. Ook heeft ieder zingend personage een ‘dansende dubbel’ gekregen. Op deze manier vertellen we zowel in tekst als in dans het verhaal. Waar de dans soms stopt, gaat de gezongen tekst verder en andersom. En zo versterken op verschillende momenten tekst, zang en dans elkaar.

deel 3 In een roes komt Nero bij Poppea: de weg voor een huwelijk is nu vrij. Maar Poppea wil slapen. Terwijl Poppea slaapt, sluipt Otto naar binnen om haar te vermoorden, maar hij kan het niet. Poppea wordt wakker en slaat alarm. In de confrontatie die volgt tussen Otto en Nero, legt Otto het loodje. Aan het einde bezegelen Nero en Poppea hun liefde. Maar is hun relatie bestendig?

KEERZIJDE VAN ONZE WELVAART

wrakken vele mensen -vaak jonge kinderen- in dikke lagen olie een weg banen. De Het decor voor montever- schrijnende keerzijde van dish is geïnspireerd op het onze welvaart en de industrithema van de voorstelling: ële revolutie. hebzucht en machtswellust. Dit schrijnende beeld refeDe karakters bewegen zich in reert weer naar de keerzijde een wereld die enerzijds revan de macht in het oude fereert naar het oude Forum Rome. Een van de thema’s Romanum. Ooit het centrum van de opera, en nog altijd van de wereld en een van de actueel. Iets waar we in eergrootste machtsbolwerken ste instantie niet aan denken, ooit. Anderzijds refereert het wanneer we betoverd wordecor naar immense scheepsden door de ruïnes van het kerkhoven in Bangladesh. Forum Romanum. Wrakken van oude schepen In het ontwerp zijn beide die tot aan de horizon boven beelden samengevoegd en de kustlijn uitsteken. is een geheel nieuwe wereld Wanneer je door je oogharen ontstaan. Een abstract tokijkt, zouden deze wrakken taalbeeld dat de regisseurs ook de overgebleven ruïnes en het stuk de vrijheid geeft kunnen zijn van het oude voor een eigen interpretatie. forum in Rome. En wanneer Mede door een fantastisch je goed kijkt, zie je tussen de lichtontwerp bevinden de door rene van der leest studio ruim

spellers zich tussen de overblijfselen van oude schepen én in de illusie van het forum.

De kostuums refereren naar uniform en uniformiteit. Het uniform staat voor de macht als belangrijk thema in de opera. Uniformiteit, wat hier uit voort komt, refereert ook naar industrie en werkkleding. Naast de uniformiteit in de kostuums hebben we kleine verschillen aangebracht om de karakters te duiden. De kostuums houden het midden tussen streetware en klassiek. De details refereren naar klassieke elementen, misschien wel naar het oude Rome. Het totaal vormt een geheel eigen beeld wat op verschillende manieren te interpreteren is.

MONTEVERDISH

A WAY OF LIFE Met een ongekende energie en drive brengt cross-over dansgezelschap ISH, onder leiding van artistiek leider Marco Gerris, street skills en andere kunstvormen samen in unieke en dynamische voorstellingen. ISH weet dat uit tegendraadsheid nieuwe kunstvormen ontstaan en sinds de oprichting in 2000 treedt de groep deze uitdaging enthousiast en vol vertrouwen tegemoet. Niets is de ISH-crew onbekend. Hiphop, breakdance, moderne dans, acrobatiek, house, modern, new style, poppin & lockin en ballet worden gecombineerd met klassieke muziek, theater en opera. Maar ook visual arts, interaction design en turntablism/DJ-ing – het komt allemaal samen in de cross-over voorstellingen van ISH. In navolging van de grote zaal­ voorstelling Stormish (2010), waar­ in de grenzen van tekst­

thea­ ter werden verkend, laat ISH in de nieuwe grote zaal­ voor­stelling MONTEVERDISH – a hiphop breakdance opera zien hoe dicht breakdance en opera bij elkaar liggen. Andere recente producties zijn Gravitish (2011), Herculish (2010) en Boyish/Girlish (2009). Dit seizoen komt ISH nog met Boyish/Girlish (re­prise) en Hyper­ish. Vol­ gend seizoen (2012/2013) zal de Nieuwe Makers-voorstel­ling Fight Flow en de grote zaalvoorstelling This is ISH in de theaters te zien zijn.”

MONTEVERDISH SPEELLIJST

BEYOND THE VOICE VocaalLAB is een internationaal atelier voor innoverend muziektheater. Sinds de oprichting in 2002 realiseerde VocaalLAB vele producties voor podia en festivals in binnen- en buitenland; en bouwde zij aan een solistennetwerk waaruit orkesten, festivals en operahuizen geregeld putten. VocaalLAB was, naast de bekende Nederlandse podia, te gast in o.m. het Arnold Schönberg Center, Festival Musica Alicante en Ultraschall Berlijn. In 2008

bracht VocaalLAB op de Dresdner Tage für Zeitgenössische Musik Colourful Penis van Maria de Alvear, en ontving daarvoor van Die Opernwelt lovende kritieken. Recente hoogtepunten zijn Machinations van Georges Aperghis en Autland van Sergej Newski. VocaalLAB zong in juni 2010 in A Dog’s Heart van Alexander Raskatov bij De Nederlandse Opera. Tijdens Holland Festival 2011 bracht VocaalLAB met Asko|Schönberg The Cricket Recovers van Richard Ayres in een regie van Pierre Audi. Voor seizoen 2011/2012 staan onder meer op het programma Change your world, een muziektheatervoorstelling met en voor jongeren tijdens de laatste editie van Yo! Opera Festival; en – in coproductie met LOD – Les Aveugles met voorstellingen in België, Frankrijk en Nederland.

_____________

wijzigingen

voorbehouden _____________

VR 23 Sep . . . 20:15 . . Zaantheater try-out . . . . . . . . . Zaandam . . . . . . . 0900-3344553 MA 26 Sep . . 20:00 . De Lampegiet try-out . . . . . . . . . Veenendaal . . . . . . 0318-540141 DI 27 Sep . . . 20:00 . De Lampegiet try-out . . . . . . . . . Veenendaal . . . . . . 0318-540141 VR 30 Sep . . 20:00 . Schouwburg De Kring try-out . . . Roosendaal . . . . . . 0165-555555 ZA 01 Okt . . 20:15 . De Tamboer try-out . . . . . . . . . . . Hoogeveen . . . . . . 0528-280180 VR 07 Okt . . 20:15 . De Meervaart voorpremiere . . . . Amsterdam . . . . . . 020-4107777 ZA 08 Okt . . 20:15 . De Meervaart premiere . . . . . . . . . Amsterdam . . . . . . 020-4107777 VR 14 Okt . . 20:15 . Schouwburg Arnhem . . . . . . . . . . Arnhem . . . . . . . . 026-4437343 ZA 15 Okt . . 20:15 . Theater De Vest . . . . . . . . . . . . . . . Alkmaar . . . . . . . . 072-5489999 VR 21 Okt . . 20:00 . Casino Beringen . . . . . . . . . . . . . . Beringen (B) . 0032-11-450310 ZA 22 Okt . . 20:15 . Theater Markant . . . . . . . . . . . . . . Uden . . . . . . . . . . 0413-256110 DO 27 Okt . . 20:00 . Schouwburg De Lawei . . . . . . . . . Drachten . . . . . . . 0512-335090 ZA 05 Nov . . 20:15 . Stadsgehoorzaal . . . . . . . . . . . . . . VlaardIngen . . . . . 010-4340500 MA 07 Nov . . 20:30 . Stadsschouwburg . . . . . . . . . . . . . Amsterdam . . . . . 020-62442311 DI 08 Nov . . . 20:15 . Rotterdamse Schouwburg . . . . . . . Rotterdam . . . . . . 010-4044111 DO 10 Nov . . 20:15 . Stadsschouwburg Velsen . . . . . . . . IJmuiden . . . . . . . 0255-515789 VR 11 Nov . . 20:15 . Schouwburg Het Park . . . . . . . . . . Hoorn . . . . . . . . . . 0229-291000 WO 16 Nov . 20:15 . Theater De Maaspoort . . . . . . . . . . Venlo . . . . . . . . . . 077-3207222 DO 17 Nov . . 20:15 . Theater De Flint . . . . . . . . . . . . . . Amersfoort . . . . . . 033-4229229 VR 18 Nov . . 20:00 . Chassé Theater . . . . . . . . . . . . . . . Breda . . . . . . . . . . 076-5303132 DI 22 Nov . . . 20:15 . Leidse Schouwburg . . . . . . . . . . . . Leiden . . . . . . . . 0900-9001705 WO 23 Nov . 20:00 . YO-festival / Stadsschouwburg . . . Utrecht . . . . . . . . . 030-2302023 DO 24 Nov . . 20:00 . Parktheater . . . . . . . . . . . . . . . . . . Eindhoven . . . . . . 040-2111122 DI 29 Nov . . . 20:00 . Theater aan de Parade . . . . . . . . . Den Bosch . . . . 0900-33727233 DO 01 Dec . . 20:15 . Theater de Veste . . . . . . . . . . . . . . Delft . . . . . . . . . . . 015-2121312 VR 02 Dec . . 20:15 . De Spiegel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zwolle . . . . . . . . . 038-4288288 ZA 03 Dec . . 20:15 . CC De Adelberg . . . . . . . . . . . . . . . Lommel (B) . . 0032-11-553511 DI 06 Dec . . . 20:00 . Hanzehof . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zutphen . . . . . . . . 0575-512013 WO 07 Dec . . 20:00 . De Goudse Schouwburg . . . . . . . . Gouda . . . . . . . . . 0182-513750 DO 08 Dec . . 20:00 . Schouwburg Amstelveen . . . . . . . . Amstelveen . . . . . . 020-5475175 VR 09 Dec . . 20:15 . Theaters Tilburg . . . . . . . . . . . . . . Tilburg . . . . . . . . . 013-5432220

Cross-over dansgezelschap ISH wordt structureel gesubsidieerd door Fonds ­Podiumkunsten en Gemeente Amsterdam – Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling. Voor MONTEVERDISH hebben ook

SNS Reaal Fonds en Prins Bernhard Cultuurfonds – Scato Gockinga Fonds een bijdrage geleverd. VocaalLAB wordt structureel ondersteund door het Ministerie van OCW en VSBfonds.

Scato Gockinga Fonds