1
5 onder de wimpers 7 amsterdam is een wonder 11 macht & pracht 16 gordel van water 22 praktische informatie 24 de monumenten
75 monumentale activiteiten 75 werelderfgoed podium 76 lezingen 78 fietstochten 80 wandelingen 82 muziek
83 extra 85 avondprogramma 88 juniorprogramma 91 sponsors & colofon 92 kaart 94 locaties op een rij
5 gazing upwards 7 amsterdam is a miracle 11 power & glory 17 a city of water 22 practical information 24 the monuments
75 monumental activities 75 world heritage podium 76 lectures 78 bike tours 80 walks 82 music
83 extra 85 evening program 88 junior program 91 sponsors & colophon 92 map 94 locations in a row
14 & 15/9 open monumenten dag amsterdam — ›‹ —
14 & 15/9 amsterdam heritage days — ›‹ —
macht & pracht aan de amsterdamse grachten —
power & glory on the amsterdam canals —
Open Monumentendag Amsterdam sluit de viering van 400 jaar grachten groots af tijdens de landelijke Open Monumentendag. Rond het thema macht & pracht openen ruim vijftig panden, bijna allen gelegen in de Amsterdamse grachtengordel, hun deuren. Twee dagen lang krijgt u de kans om gratis een kijkje te nemen achter de 'gewone' en buitengewone Amsterdamse gevels. En er is meer te doen. Wij bieden u een gevarieerd programma met lezingen, wandelingen, fietstochten, een sfeervol avondprogramma en een sprankelend juniorprogramma.
During the national edition, Amsterdam Heritage Days is pulling out all the stops to celebrate 400 years of canals in style. Connected by the theme of power & glory, more than fifty properties will open their doors to the public, the majority located within the Amsterdam canal district. Visitors will be able to take a free peek behind the façades of both 'everyday' properties and truly magnificent city buildings. And that's not all there is to do. We'll be organising a range of activities including lectures, walks, bike tours, a charming evening program and a lively junior program for our younger visitors.
Ontdek steeds meer over de geschiedenis van de Amsterdamse grachten. Een prachtig open monumentenweekend!
Dive in and continue to discover more about the history of the Amsterdam canals. Have a fabulous Amsterdam Heritage Weekend!
Team Open Monumentendag Amsterdam 2013 Bureau Monumenten & Archeologie
Team Amsterdam Heritage Days 2013 Office for Monuments & Archaeology
— ›‹ —
— ›‹ —
Vier 400 jaar grachten met Bureau Monumenten & Archeologie en Stadsarchief Amsterdam.
Celebrate 400 years of canals with Office for Monuments & Archaeology and Amsterdam City Archives.
2
3
onder de wimpers — ›‹ — gazing upwards Van onder haar wimpers kijkt de Amsterdamse stedenmaagd omhoog naar het goddelijk echtpaar Jupiter en Juno, terwijl ze op subtiele wijze de plattegrond van de Amsterdamse grachtengordel toont. Nicolaes Pietersz. Berchem (1621-1683) verbeeldde hier de spectaculaire plannen voor de Vierde Uitleg, waartoe de stadsregering in 1657 had besloten. Een machtig en prachtig gebeuren. De personificatie van de Overvloed komt in de vorm van een wulpse dame overladen met vruchten op een schelp aandrijven en ook de Faam bazuint de grootsheid van Amsterdam in alle windrichtingen. Tussen Berchem en nu zit bijna 400 jaar, maar nog altijd zijn we even trots.
The patroness of Amsterdam gazes endearingly upwards towards the divine couple Jupiter and Juno, while subtly drawing attention to the map of the Amsterdam canal district. In his allegory, Nicolaes Pietersz. Berchem (1621-1683) majestically depicts the fourth city expansion of 1657: a powerful and glorious occurrence. Abundance is personified by the voluptuous lady laden with fruit coming ashore on a shell and the mythological figure of Fame can be seen announcing Amsterdam’s grandeur to all corners of the world. Nearly 400 years have passed since Berchem’s allegory, but we are still suitably proud of our city.
‹ Omslag & promotiebeeld | Allegorie op de uitbreiding van de stad Amsterdam (uitsnede) Nicolaes Pietersz. Berchem | 1653-1673 | Amsterdam Museum ‹ Cover & promotion image | Allegory on the expansion of Amsterdam (detail) Nicolaes Pietersz. Berchem | 1653-1673 | Amsterdam Museum
4
5
amsterdam is een wonder — ›‹ — amsterdam is a miracle — A.H.G. Rinnooy Kan — voorzitter stichting amsterdam 2013 hoogleraar economie en bedrijfskunde president amsterdam foundation 2013 professor economics and business studies
Dat beseffen zijn bezoekers, zoals gebruikelijk, meer dan de bewoners. De eerste kennismaking met het historisch centrum van deze stad is een onvergetelijk moment, vergelijkbaar met de aankomst in Venetië of New York. And as is so often the case, it is visitors to the city that see this more readily than its residents. Setting eyes on the historical city centre for the first time is an unforgettable moment, comparable to arriving in Venice or New York.
‹ Prinsengracht | Edwin van Eis | 2008 ‹ Prinsengracht | Edwin van Eis | 2008
7
Bij voorkeur ware die eerste kennismaking te plannen op een vroege voorjaarsdag, als de bomen langs de grachten voorzien zijn van een fragiel, lichtgroen waasje, de lucht zwanger is van lentegeuren en wandelaars en fietsers zich realiseren dat de winter eindelijk voorbij is. Wie er woont, raakt al te snel gewend aan al deze schoonheid. Maar ook de geroutineerde Amsterdammer zal af en toe even zijn adem inhouden als de herfstzon de bladeren die in het water drijven doet oplichten, als de met ijs bedekte grachten de stemmen van kinderen op schaatsen weerkaatsen of als de scherpe schaduwen van de grachtengevels nog net soelaas bieden voor de hitte van de zomerzon. Amsterdam: a city for all seasons.
And the perfect time for this introduction has to be in early spring, as the trees lining the canals are radiant with a light-green haze, the air is fragrant with the essence of spring and people cycling and strolling through the city come to the realisation that winter has finally come to an end. Residents of Amsterdam quickly grow accustomed to this prevalence of beauty. But even the most seasoned Amsterdammer can still be stopped in their tracks upon seeing the autumnal sun illuminating the fallen leaves floating on the water's surface, upon hearing the chime of skating children's voices resonating from the ice-covered canals or upon finding a modicum of shelter from the summer sun in the tapered shadows cast by the façades of canal houses. Amsterdam: a city for all seasons.
Een stad die leeft is meer dan een openluchtmuseum. Amsterdam wordt actief bewoond; de slaperige rust van de grachten op zondag is een schijn die bedriegt. Het verhaal van Amsterdam is in de allereerste plaats een economisch succesverhaal. Maar het wonder van Amsterdam is dat de stad niet is blijven steken in het snelle verdienen, maar dat de succesvolle burgers deden met hun geld wat elders vooral de adel deed: het investeren in de verfraaiing van hun omgeving door architectuur en beeldende kunst. Het mirakel van de zeventiende eeuw is neergeslagen in een ongekend rijke culturele productie, beschermd door een hoogst efficiënte militaire macht die gebruik kon maken van baanbrekende maritieme technologie. Zo komen alle ingrediënten van wat wij inmiddels concurrentiekracht zijn gaan noemen tezamen in een uitzonderlijk bevoorrechte stedelijke omgeving.
Amsterdam buzzes with life; it is more than simply an open-air museum. It is a city actively lived in – the sonorous calm of the canals on a Sunday is deceptive. The story of Amsterdam is chiefly an economic success story. But the miracle of Amsterdam is that the city didn't get hung up on earning a fast buck, that successful citizens did what was previously reserved for the aristocracy: they sought to improve their environment by investing in architecture and art. The economic prosperity of the seventeenth century Golden Age gave rise to a rich cultural output, protected by a highly-efficient military force with pioneering maritime technology at its fingertips. All the ingredients of what we now term 'competition' came together in an extremely privileged urban environment.
— ›‹ — herinneringen aan een glorieus verleden en tezelfdertijd als bakens voor een ondernemende toekomst — ›‹ —
— ›‹ — a city bursting with monuments that is both a tribute to a glorious past and a beacon for a prosperous future — ›‹ —
In het vermogen om nieuwe tijden te accommoderen schuilt de ultieme test voor de kwaliteit van een stedelijk decor. Voelt een moderne cultuur, een moderne economie zich thuis tussen alle verwijzingen naar een weliswaar triomfantelijk, maar wel lang verstreken verleden? De opgave van stedelijke vernieuwing is extra veeleisend in een omgeving, die zonder onmiddellijk kwaliteitsverlies geheel met rust gelaten zou kunnen worden. Maar dan is het ineens te laat en zijn de successen van weleer bedekt onder een dikke, onverwijderbare laag stof. Daarin schuilt de opdracht voor Amsterdam: een stad te zijn die gevuld is met monumenten, als herinneringen aan een glorieus verleden en tezelfdertijd als bakens voor een ondernemende toekomst.
The ultimate test for the quality of an urban landscape can be found in its ability to accommodate changing times. Does contemporary culture, a modern economy, feel at home amongst all of the references to a history that, while triumphant, is nonetheless exceedingly dated? Urban renewal is even more demanding in an environment that could be left well alone without immediate risk of a loss of quality. But on the other hand, time can march on leaving historical success covered in a thick, impenetrable layer of dust. And this is where the challenge lies for Amsterdam: to be a city bursting with monuments that is both a tribute to a glorious past and a beacon for a prosperous future.
De bezoeker van Open Monumentendag Amsterdam kan zich zelf overtuigen van de mate waarin die mix aanwezig is. Als hij aan zijn bezoek een beeld overhoudt van een stad waarvan de historische schoonheid de basis heeft gelegd voor een interessant onvoorspelbare toekomst, dan heeft de stad zich echt van zijn beste kant laten zien.
A visitor to the Amsterdam Heritage Days has the chance to judge for themselves the extent to which this mix is present in the city. And if they leave with an image of a city in which historical beauty has paved the way for an intriguing and exciting future, then Amsterdam has truly shown what it's really made of.
8
9
macht & pracht — ›‹ — power & glory — Vincent van Rossem — architectuurhistoricus bij bureau monumenten & archeologie hoogleraar monumenten en stedenbouwkundige vraagstukken architectural historian for the office for monuments & archaeology professor historic buildings and urban development issues
Het landelijk thema van Open Monumentendag is dit jaar 'macht & pracht'. Op het eerste gezicht lijkt de grachtengordel een schoolvoorbeeld. De kooplieden etaleerden hun rijkdom met fraaie grachtenhuizen. En het is ongetwijfeld zo dat het stedenbouwkundige meesterwerk uit de zeventiende eeuw met zijn architectuur, die ook in de achttiende eeuw nog bloeide, gedurende lange tijd de chicste woonwijk van Nederland was. The national theme of this year's edition of the Heritage Days is 'power & glory'. At first glance, the canal district appears to be a textbook case, with the city merchants showing off their wealth by constructing stately canal houses. This seventeenth-century masterpiece of urban planning continued to blossom a century later and has endured as one of the chicest neighbourhoods in the Netherlands. ‹ Jan de Groot en zijn familie | Hendrik Pothoven | 1777 | Amsterdam Museum ‹ Jan de Groot and his family | Hendrik Pothoven | 1777 | Amsterdam Museum
10
11
Maar een vergelijking met andere Europese landen leert dat de Amsterdamse elite bepaald niet extravagant was, zo niet bescheiden. De architectuurgeschiedenis kent vele beroemde huizen, de stadspaleizen in Venetië, het Palazzo Pitti in Florence en natuurlijk de macht en pracht van de Engelse landhuizen. Maar in de internationale vakliteratuur wordt nooit een Amsterdams grachtenhuis genoemd.
But a comparison with other European countries suggests that the Amsterdam elite was by no means extravagant, but in fact rather modest. Architectural history is alive with a range of famous properties; the Venetian 'city palaces', the Palazzo Pitti in Florence and naturally, the powerful, glorious English country houses. But nowhere in international specialist literature will you find a mention of an Amsterdam canal house.
E.H. Gombrich heeft in zijn klassieke boek The Story of Art wel het oude stadhuis afgebeeld, als kenmerkend voorbeeld van Amsterdamse bouwkunst. Dat was in zijn ogen typisch ingetogen protestantse architectuur. 'Power and glory' zag hij alleen in het katholieke zuiden van Europa. Het is altijd gevaarlijk om dergelijke verbanden te leggen, maar de grachtengordel geeft toch onmiskenbaar expressie aan de zeventiende-eeuwse republiek. Elders in Europa was nog sprake van ongebreidelde macht, en dus pracht, maar Amsterdam kende geen ouderwetse aristocratie en evenmin een geloof dat wilde imponeren met bouwkunst. Amsterdam werd bestuurd door rijke burgers. Het stedenbouwkundig plan dat zij ontwierpen en realiseerden voor de hoofdstad van de republiek had een uitgesproken egalitair karakter. De kavels waren klein en gestandaardiseerd, ook aan de grachten. Wie rijk was kon twee kavels kopen, maar dat was het maximum. Het grootste gebouw aan de grachten was een weeshuis, het latere Paleis van Justitie aan de Prinsengracht.
In his classical work The Story of Art, E. H. Gombrich does include a depiction of the old City Hall as a characteristic example of Amsterdam construction, what he felt was typically modest Protestant architecture. He only identified 'power and glory' in the Catholic south of Europe. Drawing such connections is never without risk, but the canal district is an unmistakable expression of the seventeenth-century Republic. Elsewhere in Europe, unbridled power (and hence glory) could be witnessed, but Amsterdam was not home to traditional aristocracy nor a faith that was keen to profile itself through architecture. Amsterdam was governed by wealthy citizens. The plan of urban development that they devised and put into practice for the capital of the Republic had a definite egalitarian character: the plots of ground were standardised and relatively small, also within the canal district. The well-to-do were allowed to purchase two plots, but that was the limit. The largest canal-side property was an orphanage on the Prinsengracht, what later became the city law courts.
Met de republiek en de grachtengordel begon een visionaire onderneming die haar tijd ver vooruit was. Andere Europese hoofdsteden leefden nog in de middeleeuwen. Dat verklaart ook waarom de Amsterdamse binnenstad na vier eeuwen nog optimaal functioneert. Venetië is een museum geworden, net als het Palazzo Pitti, de Engelse landhuizen getuigen eveneens van een verleden dat voorgoed voorbij is. De grachtengordel anticipeerde op een toekomstige samenleving. Met groot succes, want anno 2013 kan zonder enige overdrijving geconstateerd worden dat het zeventiende-eeuwse uitbreidingsplan met zijn historische bebouwing een ongeëvenaard stedenbouwkundig succes is. In geen enkele Nederlandse stad is een zo perfecte mix ontstaan van wonen, werken, winkelen en recreëren. Dankzij de grachtengordel is ook de Jordaan een hippe wijk geworden, nog maar kort geleden een uitgewoonde achterbuurt. Zelfs de volksbuurten in de negentiende-eeuwse ring floreren nu door de nabijheid van de historische binnenstad.
The construction of the Republic and the canal district were visionary undertakings far ahead of their time – a time when other European cities still languished in the Middle Ages. And this also explains why the historical city centre of Amsterdam still functions optimally four centuries later. Venice has become a museum as has Palazzo Pitti, and the English country houses also bear witness to a past that is never to be recovered. The canal district anticipated the society of the future. And with notable success: in 2013, it's fair to say that without the slightest exaggeration, we can conclude that the seventeenth-century expansion plans with their historical properties were an unrivalled achievement of urban planning. No other Dutch city is home to such an accomplished blend of living, working, shopping and recreation. Thanks to the canal district, the Jordaan has blossomed from what until not so long ago was a dilapidated area of the city into a trendy neighbourhood. And even areas that were dominated by the working classes in the nineteenth-century are now flourishing thanks to the proximity of the historical city centre.
Het historische Amsterdam is geen toonbeeld van macht en pracht maar het prototype van de moderne Europese stad. De grachtenhuizen zijn ruim in hedendaagse ogen, maar welbeschouwd gaat het om bescheiden en min of meer identieke plattegronden. De smalle kavels boden weinig mogelijkheden om een werkelijk grote stijl te voeren. De zaal in het achterhuis had enige allure maar die was alleen bereikbaar vanaf de voordeur via een nauw gangetje. De elite van de republiek woonde
Historical Amsterdam is not the very picture of power and glory but the prototype of the modern European city. The canal houses are spacious by modern standards, but all things considered, they remain modest and feature more-or-less identical floor plans. The small plots allowed for little opportunity to construct properties of a truly imposing style. The hall to the rear of the house naturally exuded a certain sense of style, but this could only be reached via the front door and through a narrow
12
13
burgerlijk. Het stadhuis getuigde van een streven naar architectonische grootsheid, maar dat was dan ook het hoofdkwartier van een zeevarend wereldrijk. De allure van de grachtengordel is gelegen in de openbare ruimte. Buitenlandse bezoekers hebben zich daar eindeloos over verbaasd, tot de boulevards in het negentiendeeeuwse Parijs nog imposanter werden. Ook de bomenrijen langs de grachten werden altijd geprezen als een wereldwonder. De keurblokken met hun diepe tuinen boden bovendien een woonkwaliteit die in andere Europese hoofdsteden ongekend was. Pas veel later, rond 1800, werd in Georgian Londen een vergelijkbaar niveau bereikt.
hallway. The Republic's elite actually lived in what can be described as positively bourgeois surroundings. The City Hall does demonstrate a pursuit of architectural grandeur, but then it was the headquarters of a maritime empire. The canal district's attraction lies in the public spaces. International visitors to the city were overawed by the sight that met them, at least until the boulevards in nineteenth-century Paris became even more imposing and began to tip the scale. And the rows of trees lining the canals were also continuously commended as a wonder of the world. The stately properties with their deep gardens afforded a standard of living unmatched in other European cities. It wasn't until much later, around the dawn of the nineteenth century, that Georgian London reached a comparable level.
— ›‹ — natuurlijk was de republiek geen democratie in de moderne zin van het woord, maar het amsterdam van de zeventiende eeuw was een moderne stad — ›‹ —
— ›‹ — of course, the republic was not a democracy in the modern sense of the word, but seventeenth-century Amsterdam was certainly a modern city — ›‹ —
Met de grachtengordel is de basis gelegd voor de moderne stedenbouw. De overheid onteigende op grote schaal grond en ontwierp vervolgens een totaal nieuwe stedelijke ruimte die met mathematische precisie uitgemeten en verkaveld werd. Zelfs rijke burgers konden zich niet onttrekken aan die strenge en door de stedelijke overheid opgelegde orde. Natuurlijk was de republiek geen democratie in de moderne zin van het woord, maar het Amsterdam van de zeventiende eeuw was een moderne stad. Juist daarom wonen ook hedendaagse burgers nog zo graag in de binnenstad. Anders dan bijvoorbeeld Engelse landhuizen zijn de grachtenhuizen nog heel bewoonbaar. In 1850 woonden er 250.000 mensen binnen de Singelgracht, wat nu onvoorstelbaar is. Na honderd jaar wanbeleid resteerden er nog 30.000, een historisch dieptepunt. Er waren bijna geen kinderen meer. Maar anno 2013 telt het historische Amsterdam weer ruim 80.000 inwoners, en een snel groeiend aantal kleine kinderen. Ouders vechten om een plaatsje voor hun kind op de weinig resterende scholen.
The development of the canal district laid the foundations for contemporary urban planning. The government acquired enormous amounts of ground and proceeded to develop an entirely new urban environment that was measured and divided into plots with mathematic precision. Even wealthy citizens couldn't escape the strict regulations imposed by the city authorities. Of course, the Republic was not a democracy in the modern sense of the word, but seventeenth-century Amsterdam was certainly a modern city. And that's exactly why people are still drawn to the city centre nowadays. In contrast with the English country houses, for example, canal houses are still very much fit to live in. In 1850, 250,000 people lived within the Singelgracht – unimaginable nowadays. After a century of misgovernment, this number dropped to 30,000 – an all-time low. Hardly any children lived in the area. But in 2013, historical Amsterdam is home to more than 80,000 residents and a growing number of young children. Parents have to do their utmost to secure a spot for their child at one of the few remaining schools.
Zelfs in 1980 was de binnenstad nog een treurig kavalje. Maar inmiddels is de grachtengordel weer het centrum van Nederland, net als vier eeuwen geleden. En het gaat niet om macht en pracht. Het is gewoon aangenaam wonen aan de Herengracht, met ongeëvenaarde voorzieningen op loopafstand. Niet een hemels Jeruzalem, maar een stedelijk paradijs op aarde.
The city centre was disappointingly ramshackle as recently as 1980. But approaching 35 years later, the canal district has regained its place as the centre of the Netherlands – a position it also occupied 400 years ago. And it's not about power and glory. It's just lovely to live on the Herengracht, with everything you may need within walking distance. It's not the New Jerusalem, but it is an urban paradise on earth.
14
15
Panorama van Amsterdam | uitgever Berey | 1660 | Stadsarchief Amsterdam
Panorama of Amsterdam | publisher Berey | 1660 | Amsterdam City Archives
gordel van water — ›‹ —
a city of water — ›‹ —
— Jerzy Gawronski —
— Jerzy Gawronski —
stadsarcheoloog bij bureau monumenten & archeologie hoogleraar maritieme en urbane archeologie
city archaeologist for the office for monuments & archaeology professor maritime and urban archaeology
Met de Amsterdamse grachtengordel werd in 1613 iets bijzonders gecreëerd. Daar zijn vriend en vijand het over eens.
When work was started on the Amsterdam canal district in 1613, something extraordinary was born. And that's a fact that nobody will dispute.
Een monumentaal stuk stad aan de Heren-, Keizers- en Prinsengracht, speciaal ontworpen voor de elite van patriciërs en nieuwe welgestelden. Hun aantal groeide gestaag aan het begin van de zeventiende eeuw, toen Amsterdam het wereldknooppunt van handel en scheepvaart werd en de stad een periode van ongekende economische bloei doormaakte. Een stadswijk, die zoals Vincent van Rossem betoogt, verbonden is met de ontwikkeling van de moderne stedenbouw. De huizen aan de Herengracht en Keizergracht gaven invulling aan de idealen van een nieuwe stedelijke wooncultuur, die esthetiek en woongenot combineerden. Zonder al deze grachtenpanden geen monumentenstad. Het is dan ook niet
A monumental residential area of the city was created on the Herengracht, Keizersgracht and Prinsengracht, designed especially for the patrician elite and the new generation of people of means. The number of wealthy residents of the city grew steadily in the early seventeenth century, as Amsterdam became a global hub of trade and shipping and the city experienced a period of unprecedented economic growth. The canal district was a district, as Vincent van Rossem argues, closely connected to the development of contemporary city planning. The houses located on the Herengracht and Keizersgracht were the expression of the ideals of a new urban living culture that combined aesthetic value with pleasurable living. Amsterdam would not be home to
16
17
verwonderlijk dat UNESCO werelderfgoed de grachtengordel heeft omarmd. En dat vanwege de vierhonderdste verjaardag van de grachtengordel 2013 tot een cultureel jubeljaar is bestempeld. Maar met al dat feestgedruis vergeten we bijna dat de grachtengordel ook voor controversiële meningen zorgt, over fundamentele zaken, zoals het stedenbouwkundig ontstaan van de grachten en, sterker nog, de vraag waarom de grachtengordel eigenlijk is aangelegd. Die drie grachten waren onderdeel van een enorme stadsuitbreiding in de zeventiende eeuw. De stad moest om meerdere redenen worden vergroot; er was woon- en werkruimte nodig voor de sterk groeiende bevolking, de haven kreeg steeds grotere aantallen schepen te verwerken en de stadsverdediging moest op orde worden gebracht. Dit vanwege mogelijke aanvallen die dreigden in deze tijd toen de Republiek zich als jonge ambitieuze natie manifesteerde met Amsterdam als machtigste stad. Het uiteindelijke resultaat was het karakteristieke halfcirkelvormige stadsplan met drie ringen van grachten binnenin. Naar de beweegredenen voor het ontwerp van de grachtengordel moeten we gissen. Het archief van de Stadsfabriek, de dienst Publieke Werken van toen, dat hier antwoord op zou kunnen geven, is verloren gegaan. Wel geven de notulen van de stedelijke raadsvergaderingen enig inzicht in het formele proces. Het stadsbestuur gaf op 10 augustus 1613 de opdracht voor het eerste deel van de grachtengordel, vanaf het IJ tot aan de Leidsegracht. Het ontwerp kwam van stadslandmeter Lucas Sinck. Zijn plan verving dat van stadstimmerman Hendrick Staets, die vanaf 1610 met het stedelijk ontwerp was belast. Het ontwerp van het tweede deel over de Amstel tot in Plantagebuurt kwam in 1660-1662 tot stand en werd op 30 januari 1662 politiek vastgesteld. De hamvraag onder historici, kunsthistorici en stedenbouwkundigen is nu of er een masterplan, een alomvattend ontwerp, heeft bestaan. Dit idee is lange tijd gevoed doordat de uniek geordende Amsterdamse stadsplattegrond raakvlakken vertoont met de stedenbouwkundige ontwerpen van ingenieurs die de Renaissancistische principes van de ideale stad nastreefden. Naast aanhangers van een geometrische totaalvisie zijn er ook die juist beweren dat er helemaal geen plan aan het stadsontwerp ten grondslag lag. De kop 'Over de grachtengordel was niet nagedacht' van een artikel Peter Elenbaas in het Parool van 12 juli 2013 spreekt wat dat betreft boekdelen. De waarheid ligt waarschijnlijk in het midden. In de meest recente studies worden de stadsuitbreidingen van 1613 en 1662 vooral gezien als pragmatische ontwerpen die bewust doelmatigheid en schoonheid nastreefden. Er was niet één overkoepelend plan, maar het was een combinatie van vier afzonderlijke plangebieden die hun eigen ontwerpstramien volgden. Eén daarvan was de grachtengordel, bedoeld als een woonwijk voor welgestelden met systematisch vormgegeven en grote bouwkavels. Het tweede stedenbouwkundige element was een modern halfcirkelvormig verdedigingsstelsel van een aarden en bakstenen stadsmuur met 26
18
such a wealth of monuments without its canal-side properties. And as such, it is perhaps unsurprising that the canal district was awarded UNESCO World Heritage status in 2010. And that its 400th jubilee was a major factor in 2013 being labelled as a year of cultural milestones. But amidst the celebratory buzz, it can be easy to forget that the canal district also calls forth controversial opinions over fundamental issues such as notions of urban planning underpinning the creation of the canals and even more pertinently, the question of why the canal district was actually even created in the first place. The three canals were part of far-reaching seventeenth-century city expansion. There were several reasons behind increasing the size of the city: there was a shortage of residential and commercial space for the exploding population, an increasing number of ships were docking at the harbour and Amsterdam's defences also needed to be improved – in a time when the Republic was setting itself on the map as a young, ambitious nation (with Amsterdam as the most powerful city), the city could potentially come under attack. These factors eventually led to the construction of the canal district, with its half-moon layout containing three rings of canals. The motivation behind the design of the canal district itself remains a subject of conjecture. The archive of what was then the Public Works Department could have provided some answers, but that has not withstood the ravages of time. The minutes of the city council meetings do however provide a certain amount of insight into the formal process. On 10 August 1613, the city authorities commissioned the first section of the canal district, between the River IJ and the Leidsegracht. The design came from the hand of city surveyor Lucas Sink, replacing the design of city carpenter Hendrick Staets who had been responsible for city planning since 1610. The second phase running from the River Amstel into the Plantage neighbourhood was designed between 1660 and 1662 and was settled upon by the authorities on 30 January 1662. The key question that occupies the minds of historians, art historians and urban development experts is whether there was ever a master plan, a comprehensive design. Substance was given to this notion for many years due to the fact that the singularly orderly layout of Amsterdam shared common ground with the city planning designs of engineers pursuing Renaissance notions of the ideal city. Alongside those who believe there was an all-encompassing geometric vision, there are also those that believe that there was no plan at all governing the design of the city. Peter Elenbaas published an article in Dutch newspaper Het Parool on 12 July 2013 with the header 'No thought went into the canal district' – a title that clearly speaks volumes in this sense. The truth can probably be found somewhere on the middle ground between the two camps of thought. The most recent studies primarily view the city expansions of 1613 and 1662 as pragmatic designs that consciously pursued efficiency and aesthetic beauty. There wasn't a single overarching plan; it was a combination of four separate plans all following their own course. One of these was the canal district, intended as a residential area for the well-do-to using large, systematically designed building plots.
19
bolwerken, omringd door een gracht (Nassaukade, Stadhouderskade, Mauritskade). Ten derde kwamen er woon– en werkwijken: het Nieuwe Werck (nu de Jordaan) en het Noordsche Bos (nu de Weteringbuurt). Hier werd geen nieuwe verkaveling doorgevoerd zoals bij de grachtengordel, maar bleef vanuit oogpunt van kostenbesparing de bestaande infrastructuur van plattelandssloten gehandhaafd. Ten vierde werden haveneilanden aan het IJ – de Westelijke en Oostelijke Eilanden – aangelegd, met een regelmatige rechthoekige verkaveling en efficiënt ingericht voor scheepsbouw processen en goederenverwerking. Een vijfde onderdeel van deze gemoduleerde stadsplattegrond dat vaak wordt vergeten is het IJ zelf; het waterbekken tussen de haveneilanden dat de basis vormde van de stedelijke structuur, de halve cirkel. Hier lag het werkelijke ruimtelijk knooppunt van de stad, in beslag genomen door honderden schepen, die Amsterdam de wereldstad van de zeventiende eeuw maakten. Ze zorgden voor een voordurende wisselend drijvend centrum en waren vanuit het IJ via de grachten met de rest van de stad verbonden.
The second element was a modern half-moon defence line comprising an earth and brick wall with 26 bastions, surrounded by a canal (the Nassaukade, Stadhouderskade and Mauritskade). Thirdly, there were residential and commercial neighbourhoods: the Nieuwe Werck (now the Jordaan) and the Noordsche Bos (now the Weteringbuurt). These areas were not subdivided as was the case with the canal district: in order to keep costs down, the existing system of rural waterways was left in place. Lastly, the western and eastern harbour islands were created, linearly subdivided and efficiently equipped to support shipbuilding and the transportation of goods. A fifth element of this modular city layout that is often overlooked is the River IJ itself, the reservoir between the harbour islands that provided the basis of the city's half-moon structure. This was the true hub of the city, home to the hundreds of ships that helped make Amsterdam a seventeenth-century metropolis to be reckoned with. They made up the ever-changing floating city centre and from the River IJ, were connected to the rest of Amsterdam via the canals.
Blijft de vraag open waarom voor de luxe stadswijk eigenlijk grachten zijn gegraven. Anders dan Venetië dat gebouwd is in een lagunestelsel van natuurlijke waterwegen, is elke Amsterdamse gracht mensenwerk. Zo ook de grachtengordel. Aanvankelijk debatteerde het stadsbestuur in 1613 over een tweegrachtenplan (Herengracht, Keizersgracht) en een driegrachtenplan (Prinsengracht erbij), maar in 1614 kwam er een voorstel om de Keizersgracht te vervangen door een boulevard, met de allure van het chique Haagse Lange Voorhout. Dat er toch voor grachten is gekozen, heeft mogelijk alles te maken met de verborgen maar cruciale rol van het IJ in de stadsplattegrond. De grachten werden niet aangelegd omdat men dat toen mooi vond, maar louter omdat de H2O in en rond de stad dat vereiste. Er wordt wel gezegd dat de grachten gegraven werden om bouwmateriaal voor de stadswal te leveren, maar daarvan was de bouw als eerste begonnen en vergevorderd of afgerond toen het grachtenplan werd uitgewerkt. Ook waren ze niet bedoeld voor de verdediging van de stad, zoals de middeleeuwse burgwallen. De grachten waren er primair voor transport en waterhuishouding. Ze zorgden voor een verbinding met het maritiem centrum van het IJ en de rest van de stad. De aanleg van de grachtengordel is daarom diep verankerd in het wezen van Amsterdam als waterstad aan het IJ.
The question remains of why canals were excavated in such a luxurious district of the city. In contrast to Venice which is built within a lagoon of natural waterways, each of the Amsterdam canals is the product of manual labour. As is the canal district. In 1613, the city authorities initially debated between a two-canal plan (involving the Herengracht and Keizersgracht) and a three-canal plan (with the addition of the Prinsengracht). And in 1614, there was a proposal to replace the Keizersgracht with a boulevard that was to encompass the allure of the chic Lange Voorhout in The Hague. The eventual decision to opt for canals after all is quite possibly chiefly linked to the role played by the River IJ in the cityscape. The canals were not created because people back then thought they were attractive, but solely because it was a requirement governed by the water in and around the city. In the past there have been claims that the canals were excavated in order to provide building materials to construct the town ramparts, but work on these started earlier and was almost (or completely) finished by the time the canal plans were finalised. They were also not intended to help defend the city, as were the medieval ramparts. The canals were primarily intended for transportation purposes and water management. They connected the bustling maritime hub of the IJ with the rest of the city. As such, the creation of the canal district is inextricably linked with the very being of Amsterdam as a riverside city on the River IJ.
De grachtengordel is uniek omdat hier de gracht het decor voor de luxe stadshuizen wooncultuur werd en niet een statige laan. Geen koetsen maar schepen voor de deur. In het tegenwoordige debat over het zeventiende-eeuwse ontwerp van Amsterdam is de essentie van water naar de achtergrond geraakt. Er wordt nu gedacht vanuit het land. Destijds lag dat anders. Water met schepen was alom aanwezig en onmisbaar voor het functioneren van de stad. Daarom nam het stadsbestuur destijds niet eens de moeite om de keuze voor de grachten toe te lichten, daarvoor waren ze te vanzelfsprekend.
The canal district is unique because in Amsterdam, the canals became the picturesque decor to the stately residential comings and goings, not simply a dignified street. Instead of coaches, there were boats in front of the houses. In contemporary discussions regarding the design of Amsterdam in the seventeenth-century, the essence of water has been side-lined. Land has become the starting point of current thinking. Things were different at that time. Water and ships were everywhere and vital if the city were to function properly. And that's why the city authorities didn't bother taking the time to explain why the canal option was decided upon, it just went without saying.
20
21
collect your reserved tickets at De Bazel 50 Vijzelstraat 32 friday 13 september 10.00-12.00 saturday 14 september 09.00-11.00 sunday 15 september 09.00-11.00
engelse rondleidingen In elk monument is een Engelse rondleider beschikbaar.
english guided tours In every monument is an english speaking guide available.
Blijf op de hoogte via onze nieuwsbrief, Facebook en Twitter.
Stay tuned and subscribe to our newsletter, Facebook and Twitter.
www.amsterdam.nl/openmonumentendag
www.iamsterdam.com/heritagedays
22
31
Van den 44 Van den Santheuvel, Sobbe Santheuvel, Sobbe
Geelvinck 46 Geelvinck Hinlopen Huis Hinlopen House
lezing lecture p.77 De zwarte bladzijde A black page in history fietstocht p.78 bike tour Grachtentocht Canal tour fietstocht p.78 bike tour Sweets Sweets
fietstocht p.79 bike tour Pracht in noord Beauty in north
wandeling p.80 walk Verschuivende erfgoedvisie Moving heritage vision wandeling p.81 Slavernijwandeling wandeling p.81 De gangen van de jordaan
walk Slavery walk walk The corridors of jordaan
muziek p.82 music Made in amsterdam Made in amsterdam boottocht canal tour Grachten buiten p.84 Canals outside de grachtengordel the canal district avondprogramma evening program p.85 Nachttour Nighttour avondprogramma evening program UNESCO-boot p.87 UNESCO evening avondtour canal cruise
juniorprogramma p.90 junior program De langste gracht The longest canal
23
umentenda on g
m ope n
gereserveerde kaartjes ophalen in De Bazel 50 Vijzelstraat 32 vrijdag 13 september 10.00-12.00 u zaterdag 14 september 09.00-11.00 u zondag 15 september 09.00-11.00 u
13
Members' Chambers Trippen House Andaz Hotel
1
ys
free access | limited capacity Nearly all participating monuments can be visited for free from 10.00-17.00. Please note that some opening times vary. Depending on the crowds, it is possible that the lines for a monument already close at 16.45. However, due to limited capacity, a reservation is necessary for the monuments and activities on p.23. To offer as many people as possible the opportunity, you can reserve, only for one monument two tickets from 2 t/m 8 September via www. amsterdam.nl/openmonumentendag.
02
da
gratis | beperkte toegang Bijna alle deelnemende monumenten zijn van 10.00-17.00 u gratis te bezoeken. Let op, een aantal heeft aangepaste openingstijden. Afhankelijk van de drukte, sluit de rij voor een monument om 16.45 u. Vanwege de beperkte publiekscapaciteit zijn de monumenten en activiteiten op p.23 alleen via reservering toegankelijk. Om zoveel mogelijk mensen de kans te bieden, kunt u voor slechts één monument twee kaartjes online reserveren van 2 t/m 8 september via www. amsterdam.nl/openmonumentendag.
De Ledenlokalen Trippenhuis Andaz Hotel
e
central information point | De Bazel 50 Vijzelstraat 32 | sa & su 09.00-17.00 Here you can pick up your program and pre-booked tickets. Amsterdam heritage organizations will present themselves from 13.00-16.00.
m
m herita rda g
centraal informatiepunt | De Bazel 50 Vijzelstraat 32 | za & zo 09.00-17.00 u Haal hier het programmaboekje en de gereserveerde kaartjes op. Amsterdamse monumentenorganisaties presenteren zich hier tussen 13.00-16.00 u.
alleen via only reservering access by toegankelijk reservation —›‹—
terdam a
ste
praktische informatie practical information — ›‹ —
s am
door through andere different ogen eyes —›‹— Carolien Gehrels heeft als wethouder monumenten in haar portefeuille: "Amsterdam telt meer dan 8.500 monumenten en is daarmee de grootste monumentenstad van Nederland. Dit is van grote waarde voor de stad. Tijdens Open Monumentendag Amsterdam kan iedereen met eigen ogen zien hoe bijzonder het is dat we nog zoveel geschiedenis in de stad hebben." As Deputy Mayor, Carolien Gehrels has monuments in her portfolio: "Amsterdam has more than 8,500 monuments and is therefore the largest monument city of the Netherlands. This is of great value to the city. During Amsterdam Heritage Days everyone can see for themselves how special it is that we still have so much history in the city."
de monumenten the monuments — ›‹ — Open Monumentendag Amsterdam biedt een onvergetelijke ervaring door het gratis openstellen van 50 bijzondere monumenten. Gebouwen die je anders niet zomaar binnenkomt.
sterdam am am
um on
da
m
e
ys
ope n
2
m herita rda g
entend
ste
ag
Amsterdam Heritage Days provide a unique opportunity for visitors to explore the city by throwing open the doors to 50 exclusive monuments for free. Buildings that are otherwise off limits to the general public.
door through andere different ogen eyes —›‹—
Meneer Van Kreveld woont Mr. Van Kreveld lives in in Grachtenhuis De GranaThe Granada canal house 07 . In September he will da 07 . In september stelt hij voor de tweede keer dit make his house available jaar zijn woning ter beschik- during Amsterdam Heritking tijdens Open Monuage Days for the second mentendag Amsterdam: time this year: "Het is best een gedoe om "Living in a monumental in zo een monument te wobuilding isn’t always plain nen. Een gewoon huishoudesailing. Simple DIY like lijk klusje als het ophangen hanging up new curtains is van een gordijn wordt een no small undertaking when hele onderneming in een vier the ceilings are four metres meter hoge kamer. De stof high. The curtains are twice weegt twee keer zoveel en as heavy and a normal met een huishoudtrapje kom stepladder doesn’t get je niet zomaar bij de roede." you where you need to be."
24
01
Entrepotdok Entrepotdok Binnenkadijk 457 za & zo 10.00-17.00 u www.de-alliantie.nl
In 1827 stelde Willem I het Algemeen Rijksentrepot in, waar transitogoederen vrij van invoerrechten tijdelijk konden worden opgeslagen. Stadsarchitect J. de Greef bouwde het classicistische hoofdgebouw aan het Kadijksplein. Een zandstenen poort met fronton geeft toegang tot de binnenplaats, waaraan een dichtgezette galerij van Toscaanse zuilen ligt. Tussen de reeds bestaande pakhuizen aan de Rapenburgergracht verrezen drieëndertig nieuwe bakstenen magazijnen in sobere, functionalistische stijl. Vanaf 1837 werd het Entrepotdok uitgebreid door C.W.M. Klijn. Nog tot 1983 werden er goederen opgeslagen. Na decennia van verwaarlozing werd de pakhuizenwand rond 1985 geschikt gemaakt om 430 sociale woningen en bedrijfsruimtes te herbergen. Voor een goede lichttoetreding werden in het midden van de diepe pakhuizen gedeelten weggenomen, waardoor binnenhoven ontstonden. Woningcorporatie de Alliantie is eigenaar van de huurwoningen in het complex.
te zien woning te doen audiotour toegang vrije inloop
In 1827, King William I established the 'Algemeen Rijksentrepot', an entrepôt where goods in transit could be stored temporarily without having to pay import taxes. City architect J. de Greef built the main building in classical style on the Kadijksplein. A sandstone gate with a pediment is the entrance to the courtyard that has a closed gallery with Tuscan columns. Between the existing warehouses on the Rapenburgergracht, thirty-three new brick warehouses were built in a sober and functional style. From 1837 onwards the Entrepotdok was extended by C.W.M. Klijn. The Entrepotdok was still used to store goods till 1983. After decades of neglect, the warehouses were transformed to accommodate 430 council houses and business units in 1985. To improve natural lighting, sections were removed from the middle of the deep warehouses to create courtyards. Corporation the Alliantie is the owner of the apartments in the complex.
to see house to do audiotour access free visit
25
De Ledenlokalen Members' Chambers
02
Plantage Middenlaan 41A-43 beperkt toegankelijk | limited access www.artis.nl
03
Groene Grachtenhuizen Green Canal Houses Nieuwe Prinsengracht 43-53 za & zo 10.00-17.00 u www.degroenegrachten.nl www.stadsherstel.nl
te zien ledenlokalen in verbouwing toegang reserveren verplicht | p.22 — hard hat tour betreden op eigen risico
Voor het genootschap Natura Artis Magistra ontwierp G.B. Salm in 1868 op de hoek van de Plantage Kerklaan en de Plantage Middenlaan een hoofdgebouw in eclectische stijl, de zogenaamde Ledenlokalen. Het bestaat uit twee rechthoekige paviljoens, verbonden door een lager middengedeelte. Het noordelijke paviljoen, dat nog het oorspronkelijke trappenhuis bezit, huisvestte tot 2008 de directie en administratie van Artis. Het middendeel, dat bij de dramatische aanslag op het bevolkingsregister in 1943 de bovenverdieping verloor, heeft aan de tuinzijde een serre. Daar hielden de leden van Artis concerten, tentoonstellingen en feesten. Het zuidelijke paviljoen bevatte de Groote Restauratiezaal, het restaurant van Artis. Momenteel wordt het complex gerestaureerd en vernieuwd, waarbij het negentiende-eeuwse karakter zoveel mogelijk wordt teruggebracht. In de Ledenlokalen, aan het toekomstige Artisplein, komt 's werelds eerste dierentuin van micro-organismen, microZoo, een stadsbrasserie en een televisiestudio.
De zes panden, waaronder vijf rijksmonumenten, zijn aangekocht door Stadsherstel Amsterdam om ze te restaureren en te verduurzamen in samenwerking met stichting De Groene Grachten. Met behoud van de cultuurhistorische waarden worden deze achttiende- en negentiende-eeuwse woonhuizen aangepast met energie besparende toepassingen en verrijkt met groene energie. Nieuwe Prinsengracht 45 is een bijzonder gaaf voorbeeld van een vroeg achttiende-eeuws huis. Enkele panden herbergen monumentale trappenhuizen, balklagen en gaaf bewaard gebleven vensterwandbetimmering met lambrisering, luiken en zitbanken. Nummer 53, de helft van een dubbelhuis, herbergt onder meer kapconstructie die in het zicht blijft en een gaaf trappenhuis uit de late negentiende eeuw, met langs de trap een geprofileerde leuning ondersteund door gietijzeren balustertjes. Tijdens het bezoek aan deze panden wordt uitleg gegeven over de duurzame maatregelen die er momenteel worden toegepast.
te zien panden in verbouwing te doen ZonDag duurzaam festival | zie zondag2013.nl toegang via rondleiding doorlopend in kleine groepjes — hard hat tour betreden op eigen risico
to see members' chambers under construction access reservation required | p.22 — hard hat tour entrance at own risk
In 1868, G.B. Salm designed a building in eclectic style on the corner of the Plantage Kerklaan and the Plantage Middenlaan for the royal zoological society Natura Artis Magistra. This building was called the members' chambers. It is made up of two rectangular pavilions, connected by a lower middle section. The north pavilion, that still contains the original stairwell, was used by the directors and the administration up till 2008. The middle section, which lost its top floor in a dramatic attack on the registry office in 1943, has a large conservatory on the garden side which was used for concerts, exhibitions and parties. The south pavilion contained the restaurant of Artis. Currently it is being renovated and renewed, restoring the nineteenth-century character of the building. In the future it will accommodate the first zoo dedicated to microorganisms, microZoo, an eatery, and once again studios.
These six buildings, including five national monuments, have been purchased by Stadsherstel Amsterdam, a city restoration group. The aim is to restore them and turn them into sustainable buildings. This is part of a project known as De Groene Grachten (The Green Canals). These eighteenth and nineteenth-century houses are adapted for green energy from renewable sources, while preserving their historical values. Furthermore, there is well-preserved window panelling with wood shutters and benches, and you can see marble fireplaces. Number 53, half of a double house, houses an original staircase from the late nineteenth century, with a profiled handrail supported by cast iron spindles. During your visit to these premises, an explanation will be given about the sustainable interventions that are currently applied.
to see buildings in renovation to do SunDay sustainable festival | see zondag2013.nl access ongoing guided tours in small groups — hard hat tour entrance at own risk
26
27
Occo Hofje Occo Hofje
04
Nieuwe Keizersgracht 94 za & zo 10.00-17.00 u
05
Wittenberg Wittenberg
Nieuwe Keizersgracht 568 za & zo 10.00-17.00 u
te zien regentenkamer kapel tuin toegang vrije inloop
Uit de nalatenschap van Cornelia Elisabeth Occo werd in 1774 een gelijknamig hofje gesticht. Het was bestemd voor arme weduwen zonder kinderen en voor ongehuwde vrouwen ouder dan vijftig jaar van rooms-katholieke gezindte. Meestertimmerman Jan Luyten ontwierp het neoclassicistische gebouw. Boven de toegangspoort bevindt zich de regentenkamer. Een aantal familieportretten siert de wanden. Achter de voorgevel bestond het hofje oorspronkelijk uit drie vleugels rondom een bleekveld. De vleugels hadden slechts een verdieping, waarin 22 woninkjes voor 33 vrouwen waren ondergebracht. Het hofje werd in 1816 verrijkt met een kapel. Boven het altaar prijkt een schilderij van Christus aan het kruis van de Vlaamse School uit circa 1700. In 1893 werden de vleugels afgebroken en vervangen door twee lange zijvleugels van twee verdiepingen met zolder, waardoor er 24 woningen bij kwamen. In 1991 zijn de eenkamerwoningen samengevoegd, waardoor het hof nu 23 moderne woningen heeft.
Het voormalige Evangelisch-Luthers Diaconie Oude Mannenen Vrouwenhuis uit 1772 is ontworpen door bouwmeester Coenraad Hoeneker. Het bestaat uit een groot blokvormig gebouw van drie verdiepingen met twee binnenplaatsen. De grond waarop het staat is geschonken door het stadsbestuur. Het complex bood aanvankelijk plaats aan driehonderd bewoners. In de negentiende eeuw is het uitgebreid en werd het ook een weeshuis. Sinds 1974 is hier verpleeghuis Wittenberg gevestigd, genoemd naar de stad waar Maarten Luther de Reformatie begon. Voor de verbouwing is het oorspronkelijke interieur opgeofferd. Alleen het deel met de regentenkamers bleef gespaard. Bijzonder is de burgemeesterspoort in de grote zaal, waarmee de schenkers van de bouwgrond werden geëerd. Het ontwerp is van Jacob Otten Husly, die ook verantwoordelijk was voor de schouwen en plafonds. In deze ruimtes bevindt zich sinds 1986 de Luther Collectie Amsterdam, een kostbare verzameling van lutherse kunst en historische voorwerpen.
te zien regentenkamers kapel — op zondag is de kapel tussen 10.00-12.00 u gesloten toegang vrije inloop
to see regent room chapel garden access free visit
Originating from the estate of Cornelia Elisabeth Occo, this eponymous courtyard was found in 1774. It was intended for Catholic poor widows without children and unmarried Catholic women over fifty years old. Master carpenter Jan Luyten designed the neo-classical building. Above the gate sits the regent room. Some of family portraits adorn the walls. Behind the façade, the courtyard originally consisted of three wings around a bleach field. The wings had only one floor, consisting of 22 tiny houses where 33 women lived. In 1816, the courtyard was embellished with a chapel. Above the altar figures a painting of Christ on the cross of the Flemish School from around 1700. In 1893, the wings were demolished and replaced by two long wings consisting of two floors and an attic, creating 24 extra houses. In 1991, the one room apartments were combined, and the courtyard now has 23 modern homes.
The former Evangelical Lutheran Almshouse for Old Men and Women was designed by architect Coenraad Hoeneker in 1772. It consists of a large block-shaped three-storey building with two courtyards. The land it occupies was donated by the city council. At first, the complex offered capacity for three hundred residents. In the nineteenth century it was expanded and also became an orphanage. Since 1974, the Wittenberg nursing home (named after the city where Martin Luther started the Reformation) has been situated here. During the renovation, the original interior was replaced. Only the part with the regent rooms was spared. Especially noteworthy is the mayor's gate in the main hall, which was made in memory of the people that donated the land. The design was created by Jacob Otten Husly, who was also responsible for the fireplaces and ceilings. The Luther Collection Amsterdam, a precious collection of Lutheran art and historical objects, has been located in these areas since 1986.
to see regent rooms chapel — on sunday the chapel is closed between 10.00-12.00 access free visit
28
29
Huize Avondrood House Avondrood
06
Nieuwe Herengracht 143-145 za & zo 10.00-17.00 u www.ymere.nl
07
Grachtenhuis De Granada Canal House De Granada
Nieuwe Herengracht 99 za & zo 10.00-17.00 u
te zien gang voorkamer toegang via rondleiding doorlopend in kleine groepjes
Dit enorme dubbelpand werd in 1722 gebouwd voor de joodse koopman Jacob Abrabanel. Aan weerszijden verrezen smallere huizen voor zijn dochters en hun families. Abrabanels hang naar luxe sprak, behalve uit de kostbare hardstenen Lodewijk XIV-gevel, uit diverse onalledaagse voorzieningen. Zo vermeldt het bouwbestek maar liefst vijf secreten, drie fornuizen, een ketel achter de kookkeuken die permanent in warm water voorzag, een regenbak van tweehonderd ton en een gemetseld riool. Op de begane grond en de bel-etage bleven diverse stucdecoraties in Lodewijk XIV-stijl bewaard. De linker voorkamer op de hoofdverdieping bezit een spectaculair stucplafond van rond 1740 met een voorstelling van Venus. De naakte godin van de liefde rijst op uit zee, omringd door dartelende amortjes. In de twintigste eeuw fungeerde het pand lang als bejaardenhuis. In 1980 werd het gekraakt en omgedoopt tot Huize Avondrood. Sinds 1986 herbergt het twintig HAT-eenheden. Eigenaar is Ymere.
De Nieuwe Herengracht stond bekend als de Joden Herengracht vanwege de vele welgestelde Joden die zich hier vestigden. Jacob de Granada, de bouwheer van nummer 99, maakte zijn fortuin met een suikerrietplantage in Suriname. Omstreeks 1697 liet hij in de zaal op de eerste verdieping een spectaculair stucplafond aanbrengen, zeldzaam rijk gedecoreerd met acanthusbladeren, arabesken en dartelende putti in hoog reliëf. Het ontwerp is vermoedelijk van Steven Vennekool, de architect van onder meer het Enkhuizer stadhuis en kasteel Middachten. De situering van de zaal aan de voorzijde van het huis is uitzonderlijk. Mogelijk werd die ingegeven door het vrije uitzicht over de gracht op het groen van de Plantage. In 1873 transformeerde Pierre Cuypers het balkon tot een erker. De roodmarmeren schouw is ook zijn ontwerp. De vestibule en het hoofdtrappenhuis van het dubbele grachtenpand bevatten hoogwaardige stucwerkdecoraties uit het midden van de achttiende eeuw.
te zien hal trappenhuis stijlzaal toegang via rondleiding doorlopend in kleine groepjes — let op: geen naaldhakken
to see corridor front room access ongoing guided tours in small groups
This double house was built in 1722 for the Jewish merchant Jacob Abrabanel. Smaller houses were built on both sides to house his daughters with families. Abrabanel's craving for luxury is evident in the precious stone façade in Louis XIV style, as well as in several unusual features. The construction specifications mention no less than five toilets, three kitchen stoves, a boiler providing a continuous supply of hot water, a large cistern and a brick sewer. Several stucco decorations in Louis XIV style are preserved on the ground floor and first floor. The front room on the main floor has a spectacular stucco ceiling, from around 1740, with a representation of Venus. The naked goddess rises from the sea, surrounded by frolicking cupids. In the twentieth century, the building served a retirement home. In 1980 it was squatted and renamed House Avondrood. Since 1986, it houses twenty small studios. Owned by Ymere.
The Nieuwe Herengracht used to be known as the 'Jewish Herengracht', due to the large number of wealthy Jews that took up residence there. Jacob de Granada, who had constructed the house, made his fortune with a sugar cane plantation in Suriname. Around 1697, he ordered the hall on the first floor to be fitted with a spectacular stucco ceiling, ornately decorated with acanthus leaves, arabesques and frolicking cherubs in high relief. Steven Vennekool was probably responsible for its design. The location of the hall, situated in the front of the house, is exceptional. It was probably designed to give unimpeded views on the luscious green of the Plantage park. In 1873 architect Pierre Cuypers redesigned the balcony into a bay window. The red marble fireplace is also from that era. The vestibule and the main staircase house high quality stucco decorations from the middle of the eighteenth century.
to see hall staircase style hall access ongoing guided tours in small groups — please note: no shoes with high heels
30
31
Portugese Synagoge Portuguese Synagogue
08
Mr. Visserplein 3 za gesloten sa closed | zo 10.00-17.00 u www.portugesesynagoge.nl
09
Mozes en Aäronkerk Mozes and Aaron Church Waterlooplein 207 za & zo 10.00-17.00 u www.mozeshuis.nl
te zien synagoge schatkamers bijgebouwen toegang vrije inloop
De Portugese Synagoge van Amsterdam, kortweg de 'snoge', is het symbool van de glorietijd die de Sefardische gemeente beleefde aan het eind van de zeventiende eeuw. De bouw werd voltooid in 1675 door architect Elias Bouman, die als metselaarsbaas een paar jaar eerder ook betrokken was bij de bouw van de Grote of Hoogduitse Synagoge aan de overkant. Het machtige gebouw vertoont de kenmerken van de 'strakke stijl': sobere ornamentiek, afgewogen proporties, strakke vormgeving en symmetrie. De synagoge was indertijd de grootste ter wereld en heeft een belangrijke voorbeeldfunctie vervuld. Uniek is het interieur, dat vrijwel gaaf bewaard is gebleven. In 1978-1993 werd de synagoge in fasen geheel gerestaureerd; in 2010 volgde restauratie van de omringende lage aanbouwen. De bibliotheek van het bijbehorende seminarium Ets Haim bevat een zeldzame collectie joodse boeken en handschriften. In 2004 werden de collecties op de UNESCO werelderfgoedlijst geplaatst.
De neoclassicistische Sint Antonius van Padua werd in 1841 gebouwd ter vervanging van een zeventiende-eeuwse schuilkerk. De gangbare bijnaam dankt de huidige kerk aan de namen van de twee woonhuizen waarin deze voorganger was gehuisvest, 'Moyses' en 'Aäron'. Ontwerper van het nieuwe kerkgebouw in waterstaatsstijl was de Vlaming T.F. Suys, hofarchitect van koning Willem I en directeur van de Amsterdamse Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten. De voorgevel lijkt geheel van natuursteen. In werkelijkheid zijn dat alleen de Ionische zuilen, de pilasters, de plint en het bordes. Alle overige onderdelen zijn uitgevoerd in gepleisterde baksteen of geschilderd hout. De Korinthische kapitelen in het interieur zijn geïnspireerd op die van het Pantheon in Rome, die Suys tijdens zijn studietijd daar minutieus had nagetekend. Het barokke hoofdaltaar is afkomstig uit de oude schuilkerk, evenals enige beelden en enkele geschilderde altaarstukken van Jacob de Wit. Het orgel stamt uit 1871.
te zien kerkzaal te doen rondleidingen toegang vrije inloop
to see synagogue treasuries extensions access free visit
The synagogue is a symbol of the glory days of the Sephardic community that thrived here at the end of the seventeenth century. Where he served as chief mason in the construction for the Great Synagogue just across the street, Elias Bouman was chief architect for the construction of the Portuguese Synagogue in 1675. It was built in the 'austere style' featuring sparse ornaments, balanced proportions and a sleek, symmetrical design. The synagogue was the biggest in the world at the time, and served as an example for many after. The almost perfectly preserved interior is equally unique. The synagogue was completely restored in stages from 1978 to 1993. The lower surrounding extensions were restored in 2010. The library Ets Haim preserves a collection of rare Jewish books and manuscripts. In 2004, this collection was added to the UNESCO World Heritage list.
The neoclassical St. Anthony of Padua was built in 1841 to replace a seventeenth-century hidden church. The present church thanks its common nickname to the names of the two houses in which this predecessor was housed, Moyses' and 'Aaron'. Designer of the new church building was the Fleming T.F. Suys, court architect of King William I and director of the Amsterdam Royal Academy of Arts. The façade seems to be entirely made of stone. In reality, only the Ionic columns, pilasters, plinth and platform are. All other parts are made of plastered brick or painted wood. The Corinthian capitals in the interior are inspired by that of the Pantheon in Rome, which Suys had meticulously drawn during his studies there. The baroque main altar originates from the old hidden church, as well as some pictures and some painted altarpieces of Jacob de Wit. The organ dates from 1871.
to see church hall to do guided tours access free visit
32
33
Uilenburgersjoel Uilenburger Shul
10
Nieuwe Uilenburgerstraat 91 za gesloten sa closed | zo 10.00-17.00 u www.uilenburgersjoel.nl
11
Zuiderkerk Zuiderkerk Zuiderkerkhof 72 za 10.00-17.00 u | zo gesloten su closed www.zuiderkerkamsterdam.nl
te zien sjoel toegang vrij inloop
De Uilenburger synagoge was in 1766 de vijfde die de Hoogduitse gemeente in gebruik nam. Het rechthoekige gebouw is gelegen op een binnenerf achter een muur. De voorgevel, met monumentale ingangspartij, heeft een klokvormige bekroning in Lodewijk XV-stijl. Deze typische volkssjoel bood plaats aan uiteenlopende activiteiten. De driebeukige bovenruimte, met galerijen boven de smalle zijbeuken, was de eigenlijke synagoge. Vier houten Toscaanse zuilen dragen de eveneens houten tongewelven. Beneden hield men bruiloftsfeesten en later ook rituele slachtingen. Tijdens de bezetting is de synagoge geplunderd en verdween de kostbare Heilige Arke. In 1954 betrok het restauratieatelier van Hans 't Mannetje het geschonden pand. Later huisde er het Nationaal Restauratie Centrum. Sinds 1997 fungeert het weer als synagoge, van de alternatieve gemeente Beit Ha'Chidush (Huis van Vernieuwing). Stichting Uilenburgersjoel, onlangs eigenaar geworden, wil het gebouw definitief terugbrengen in de joodse sfeer en het grondig laten restaureren.
De Zuiderkerk is het eerste Amsterdamse gebedshuis dat voor de protestantse eredienst werd gebouwd. Hendrick de Keyser presenteerde zijn ontwerp in 1602 en begon een jaar later met de bouw. Hij gebruikte daarbij de stenen van een zojuist gesloopte middeleeuwse stadmuur. Met de voltooiing van de karakteristieke toren in 1614 was de Zuiderkerk klaar. Het gebouw is opgetrokken in de klassieke vormentaal van het internationale maniërisme, maar de constructie en indeling zijn nog laatgotisch. De drie beuken worden van elkaar gescheiden door Toscaanse zuilen van Namense zandsteen die corresponderen met de halfzuilen tegen de zijwanden. Al in 1658 zijn de gebrandschilderde ramen vervangen, omdat het interieur te donker was. In 1929 is in de Zuiderkerk de laatste dienst gehouden. De gemeente kocht het bouwwerk in 1968 en liet het restaureren. De oorspronkelijke inventaris is niet meer aanwezig. Tegenwoordig is de Zuiderkerk te huur voor evenementen.
te zien kerkzaal toren te doen toren beklimmen elke 45 min. vanaf 10.00 u kaartjes uitgifte zolang de voorraad strekt toegang vrij inloop — toren beperkt toegankelijk
to see shul access free visit
The Uilenburger synagogue was the fifth synagogue that the High German municipality started to use in 1766. The building is located on an enclosed courtyard behind a wall. The façade, with a monumental entrance, has a clock-shaped pediment in Louis XV style. Different activities have taken place in this synagogue. The actual synagogue was an aisled upper room with galleries above the small aisles. Four wooden Tuscan columns support the wooden barrel vaults. Downstairs, wedding parties were held and, later on, also shechitas. During the occupation, the synagogue was raided, and disappeared the precious Holy Ark. In 1954, Hans 't Mannetje's restoration studio used the building. Later on, the National Restoration Center. Since 1997, the building is a synagogue again, which belongs to the alternative community Beit Ha'Chidush (House of Renewal). The Uilenburgersjoel Foundation, recently the owner, wants to bring back the Jewish atmosphere and is planning on major renovations.
The Zuiderkerk church is the first Amsterdam prayer house that was built for Protestant worship service. Hendrick de Keyser presented his design in 1602 and started construction a year later, using stones from a recently demolished medieval city wall. When the characteristic tower was completed in 1614, the Zuiderkerk was finished. The building was built in the classical visual language of international Mannerism, but the construction and floor plan are still Late Gothic in style. The nave and aisles are separated by Tuscan columns, made of sandstone from Namur, that correspond with the demi-columns against the sidewalls. The stained glass windows were already replaced in 1658 because the interior was too dark. In 1929 the last service was held in the Zuiderkerk. The city of Amsterdam bought the building in 1968 and had it restored. The original inventory is no longer there. Nowadays the Zuiderkerk can be rented for events.
to see church hall tower to do climbing the tower every 45 min. ticketing from 10.00 limited number available access free visit — limited access to tower
34
35
Universiteitstheater University Theatre
12
Nieuwe Doelenstraat 16 za & zo 10.00-17.00 u www.uva.nl
13
Trippenhuis Trippen House Kloveniersburgwal 29 beperkt toegankelijk | limited access www.knaw.nl
te zien balkenplafonds schilderingen hal voorkamer toegang vrije inloop
Oorspronkelijk stonden op deze plek en die van het buurpand vier trapgevels uit 1635. Nummer 16 werd toen bewoond door Frederik de Vries, secretaris van de stad Amsterdam, die in diverse ruimtes de balkenplafonds liet beschilderen met renaissance-ornamenten, satyrs en mythologische figuren in Vlaamse stijl. Vier daarvan vallen nog te bewonderen. In 1736 werd deze trapgevel samengevoegd met het buurpand en kwam er een gemeenschappelijke lijstgevel. De gebroeders A.D.N. en J.G. van Gendt breidden het pand in 1905 aan de achterzijde uit met een veilingzaal voor de firma Frederik Muller & Co en voorzagen het nieuwe gedeelte van een classicistische achtergevel aan de Binnen Amstel. In 1961 verwierf de Universiteit van Amsterdam het pand en vestigde er het Instituut voor Dramatische Kunst. Het interieur werd gerenoveerd door architect H. Klok. De veilingzaal werd zeven jaar later onder leiding van W. Vesseur verbouwd tot theater.
Dit huis werd in 1662 gebouwd voor de gebroeders Louys en Hendrick Trip, kooplieden in onder meer ijzer en wapens. Het ontwerp is van Justus Vingboons, een broer van de bekendere Philips. Het pand heeft een rijk gedetailleerde classicistische voorgevel van zandsteen met daarin symbolen van oorlog en vrede. In diverse zalen bevinden zich schoorsteenmantels in zeventiende-eeuwse trant, die echter uit de late negentiende eeuw stammen. In de voorzaal van het linker huis is een plafond uit de bouwtijd te zien met in de compartimenten schilderingen van Nicolaas de Heldt Stockade. De allegorische voorstellingen verwijzen naar vrede en vrijheid, situaties die in het denken van de gebroeders Trip door oorlog werden afgedwongen en met wapens gehandhaafd. Scandinavische landschapsschilderingen elders verwijzen naar de ijzergieterijen van de Trippen in Zweden. Kort na 1885 werd in het pand de Koninklijke Nederlandse Akademie voor Wetenschappen gehuisvest.
te zien stijlkamers trappenhuizen toegang reserveren verplicht | p.22
to see wooden ceilings paintings hall vestibulary access free visit
Four buildings with stepped gables from 1635 originally stood in this place and those of the neighboring building now. Frederik de Vries, secretary of the city of Amsterdam, lived at number 16 and had richly decorated crossbeams installed in the ceiling. These wooden beams were ornamented in the style of the Flemish Renaissance, featuring satyrs and mythological figures. Some of these can still be admired. In 1736, two of the gables were put together to make a wide building with a common cornice. In 1905, the building was extended at the back with an auction hall of the renowned auction house of Frederik Muller & Co. The Van Gendt brothers had a classical rear levation built. The University of Amsterdam acquired the property in 1961 and established the Institute of Dramatic Art here. After interior renovation by architect H. Klok, the auction house was converted into a theatre by W. Vesseur.
This house was built in 1662 for the Trip brothers Louys and Hendrick, iron and weapon merchants. It was designed by Justus Vingboons. The property has a richly detailed classical sandstone façade containing symbols of war and peace. In some interior landscape paintings, references are found relating to the specific trade of the Trip brothers. In various rooms, there are fireplaces in the style of the seventeenth century, but actually date back to the late nineteenth century. The vestibule of the left house boasts a ceiling from the construction period, with compartment paintings made by Nicolaas de Heldt Stockade. These are allegorical representations of peace and freedom, situations which in the mindset of the brothers Trip were forced by war and enforced by weapons. Shortly after 1885, the property became home of the Royal Netherlands Academy of Sciences.
to see style rooms staircases access reservation required | p.22
36
37
Marionetten Theater Marionette Theatre
14
Nieuwe Jonkerstraat 8 za & zo 10.00-17.00 u www.marionettentheater.nl
15
De Oude Kerk The Old Church Oudekerksplein 23 za 10.00-18.00 u | zo 13.00-17.30 u www.oudekerk.nl
te zien theaterzaal te doen backstage & optreden | p.83 toegang vrije inloop
Deze voormalige scheepssmederij uit 1930, later een constructiebedrijf, bleef tot begin jaren zestig van de vorige eeuw in gebruik. Het was een typisch voorbeeld van kleinschalige utiliteitsbouw, opgebouwd uit beton, baksteen, ijzer en glas. Het dak werd gedragen door zes ijzeren kolommen. Tegen de bouwmuren waren halverwege de hoogte van het pand bordessen aangebracht. In 1969 werd het pand gekraakt en groeide het uit tot hoofdkwartier van de actiegroep Nieuwmarkt, die zich heftig verzette tegen de sloop van de buurt ten behoeve van de metro. Twintig jaar later werd de smederij geschikt gemaakt voor het Amsterdams Marionetten Theater. Het theater beschikt over ruim honderd marionetten van soms wel een meter hoog, gesneden uit lindenhout en in kostuums van zijde en fluweel. Te zien is hoe de poppen op ambachtelijke wijze worden gemaakt en volgens een oude en complexe techniek worden bespeeld. Op het repertoire staan opera's en muziektheater, zoals Mozarts sprookjesopera 'De Toverfluit'.
De Oude Kerk stamt uit de eerste helft van de veertiende eeuw en is het oudste bestaande gebouw van Amsterdam. Deze driebeukige hallenkerk in Hollandse baksteengotiek is gebouwd op drassige grond. De constructie is daarom licht gehouden met grote vensters en houten gewelven. De sierlijke toren en de puntgevels van de zijkapellen en de vijfzijdige kooromgang geven het gebouw zijn karakteristieke, levendige silhouet. Het interieur maakt indruk door de ruimtewerking; samengestelde bundelpijlers dragen de deels nog beschilderde tongewelven en door de schitterende glas-in-loodvensters uit 1555 valt kleurig licht in de zeer brede zijbeuken. Het beroemde grote Vater-Müllerorgel uit 1726 werd uitgebreid in 1738. Sinds de Tweede Wereldoorlog vonden diverse langdurige restauratiecampagnes plaats, waarvan de laatste begon in 2008. Onlangs zijn de zerkenvloer en het grote orgel gerestaureerd. Vanaf 2014 zal het gebouw, dat nog steeds als kerk gebruikt wordt, fungeren als tentoonstellingshal voor moderne kunst.
te zien gehele pand te doen lezingen | p.77 juniorpr. | p.88 toegang vrije inloop
to see theatre hall to do backstage & show | p.83 access free visit
Dating back to 1930, this former ship's forge, later a construction company, remained in use until the early sixties of the previous century. It was a typical example of a small industrial building, constructed from concrete, brick, steel and glass. The roof was supported by six iron columns. Against the bearing walls, landings were created halfway up the building. In 1969, the building was squatted and became the headquarters of the action group Nieuwmarkt, who vehemently opposed the demolition of the neighbourhood for the metro. The forge was adapted for the Amsterdam Marionette Theatre twenty years later. The theatre has over one hundred puppets, some of which up to one metre tall, carved from lime wood and wearing costumes of silk and velvet. It is possible to see how the dolls are made using traditional methods and how they are manipulated according to an old and complex technology. The repertoire includes operas and music, such as Mozart's fairytale opera 'The Magic Flute'.
The Old Church originates from the first half of the fourteenth century and is the oldest surviving building in Amsterdam. This hall church, with its nave and two side aisles, was built in Dutch Brick Gothic style on soggy ground. For that reason the construction was kept light, with big windows and wooden vaults. The elegant tower, the gables on the side chapels and the pentagonal ambulatory give the building its characteristic, lively silhouette. The interior is impressive because of its spatial effects; combined bundle pillars carry the partially painted barrel vaults, and colourful light shines through the stained glass windows, from 1555, into the very broad side aisles. The big Vater-Müller organ from 1726 was extended in 1738. Since the Second World War several restoration campaigns have taken place, the last in 2008. Recently the slab floor and the big organ were restored. From 2014 onwards the building, which is still in use as a church, will be used as an exhibition hall for modern art.
to see entire building to do lectures | p.77 juniorpr. | p.88 access free visit
38
39
De Gulden Trip The Golden Trip
16
Sint Annenstraat 12 za & zo 10.00-17.00 u www.muziekinstrumentenfonds.nl
17
Beurs van Berlage Beurs van Berlage Beursplein 1-3 za & zo 10.00-17.00 u www.beursvanberlage.nl
te zien begane grond entresol souterrain te doen muziek | p.83 toegang vrije inloop max. 30 pers.
Dit woonhuis uit 1565, onderdeel van het Blauwlakenblok, is gebouwd voor de schatrijke kousenhandelaar Frans Stoffelsz. Het verrees op de plek waar vanaf 1380 een van de eerste stenen huizen van Amsterdam stond. Totaal vervallen, werd het eind twintigste eeuw door Stadsherstel afgebroken en gereconstrueerd. Tijdens dit proces werd het houtskelet blootgelegd, alsmede een plavuizenvloer uit 1380. De oudste bekende plafondschildering van Amsterdam, in 1585 aangebracht op de balken in de opkamer, werd gerestaureerd en teruggeplaatst. De renaissancemotieven verraden de sterke invloed van de Antwerpse kunst in deze periode. Dat geldt ook voor de voorgevel, de enige in Amsterdam met rolornamenten in de stijl van de Antwerpenaar Hans Vredeman de Vries. De gebeeldhouwde mensenkoppen en een klimmende leeuw in het benedenfries zijn replica's van de originelen in het Rijksmuseum. Het pand huisvest het Nationaal Muziekinstrumenten Fonds, dat hoogwaardige muziekinstrumenten in bruikleen geeft aan talentvolle musici.
De Beurs van Berlage uit 1903, oorspronkelijk Koopmansbeurs geheten, is een van de meesterwerken van architect H.P. Berlage. Hoewel het gebouw geregeld wordt gepresenteerd als een breuk met de negentiende-eeuwse neostijlen, baseerde Berlage zich duidelijk op de middeleeuwse baksteenarchitectuur. Het gebouw is een totaalkunstwerk, omdat in het ontwerp een hechte samenhang is gezocht tussen constructie, materiaalgebruik, functie en decoratie. De Koopmansbeurs bood ruimte aan vier beurzen. De grote zaal van de voormalige goederenbeurs vormt de kern van het gebouw met de indrukwekkende ijzeren kapconstructie, boogspanten en consoles. Voor de decoraties werkte Berlage samen met beeldend kunstenaars als Richard Roland Holst, Antoon Derkinderen en Lambertus Zijl. Een groot deel van het oorspronkelijke meubilair is bewaard gebleven. Na 1912 verdween geleidelijk aan de beursfunctie uit het gebouw. Tegenwoordig heeft de Beurs een culturele bestemming. Vanaf de toren geniet men van een prachtig uitzicht over Amsterdam.
te zien gehele pand toren te doen juniorpr. | p.88 rondleiding ieder uur toegang vrije inloop
to see ground floor entresol basement to do music | p.83 access free visit max. 30 pers.
This residence from 1565 was built for the rich stockings trader Frans Stoffelsz. It is part of the Blauwlakenblok, where one of the first stone houses was built in 1380. At the end of the twentieth century, the building was completely worn down. Stadsherstel broke it down and renovated the building. While doing this, the wooden skeleton of the building and a tiled floor from 1380 was revealed. The oldest ceiling painting in Amsterdam, created in 1585 on the beams, was renovated and put back. The particoloured Renaissance motifs indicate the influence of the art of Antwerp during this period. This also holds for the façade, which is the only one in Amsterdam with ornaments in the early Renaissance style of Hans Vredeman de Vries of Antwerp. The sculpted heads of a man and a woman and a climbing lion are replicas of the originals that can be found in the Rijksmuseum. Nowadays, the Nationaal Muziekinstrumenten Fonds resides in the building, renting high quality music instruments to talented musicians.
Dating back to 1903 when it was called Koopmansbeurs, the Beurs van Berlage is one of architect H.P. Berlage's masterpieces. Although the building is regularly considered to break with the nineteenth-century Neo Styles, it is clearly visible that Berlage based his design on the medieval brick architecture. The building is a true Gesamtkunstwerk, in which design is combined with the construction, materials, function and decoration of the building. The Koopmansbeurs featured four stock exchanges. The main hall of the former commodity exchange is the core of the building with an impressive iron roof construction, curved trusses and corbels. For the decorations, Berlage collaborated with artists such as Richard Roland Holst, Antoon Derkinderen and Lambertus Zijl. Much of the original furniture has been preserved. After 1912, the building gradually lost its function. Nowadays, de Beurs van Berlage is a cultural destination. The 45-metre tower offers magnificent views of Amsterdam.
to see entire building tower to do juniorpr. | p.88 tour every hour access free visit
40
41
Korenmetershuis Korenmetershuis
18
Nieuwezijds Kolk 28 za 10.00-17.00 u | zo gesloten su closed www.heemschut.nl
19
Dominicuskerk Dominic Church Spuistraat 12 za 10.00-17.00 u | zo 13.00-17.00 u www.dominicusgemeente.nl
te zien bibliotheek kelder zolder trappenhuis te doen wandeling p.80 toegang via rondleiding doorlopend in kleine groepjes
In het Korenmetershuis uit 1620 vonden de vergaderingen plaats van het gilde van de korenmeters en de korenzetters. Het is één van de vijf overgebleven gildehuizen van Amsterdam. Voordat het graan in de Korenbeurs werd verhandeld, zorgden de korenmeters en -zetters voor de verdeling van de partijen in door het gilde vastgestelde standaardmaten. Het gebouw werd opgetrokken in de stijl van de Hollandse renaissance. Boven de hoofdingang zijn in reliëf de attributen van het gilde aangebracht: de maat, ton en strijker. Het pand heeft in de loop van de tijd verschillende wijzigingen ondergaan. In 1896 werd, geheel in lijn met de toen gangbare denkbeelden over restauratie, besloten om het te reconstrueren naar de vermeende toestand van 1620. Om geen ruimte te verliezen, werd het zadeldak echter niet teruggebracht tot het oorspronkelijke schilddak. Sinds 1967 is het Korenmetershuis de zetel van erfgoedvereniging Heemschut.
De neogotische Sint Dominicuskerk uit 1886 is de enige van P.J.H. Cuypers' overgebleven Amsterdamse kerken met een nog oorspronkelijke inrichting. Deze is grotendeels geleverd door zijn eigen Roermondse atelier. Geïnspireerd op middeleeuwse Florentijnse bedelordekerken, is het middenschip opvallend breed, om veel gelovigen goed zicht te bieden op altaar en preekstoel. Het vlakke plafond rust op ijzeren balken die via smeedijzeren boogprofielen op halfzuilen in de muur steunen: destijds een bouwkundige noviteit en uniek in Nederland. De frescocyclus in het koor uit 1902 is in de stijl van Fra Angelico, de schilderende dominicaner monnik uit Florence. Het langgerekte, scheefhoekige, aan drie zijden ingesloten kavel waarop de kerk is neergezet, dwong Cuypers tot een aantal ongebruikelijke oplossingen. Ruimte voor een imposante voorgevel aan de Korte Korsjespoortsteeg was er niet, dus werd de Spuistraatzijde de feitelijke hoofdgevel. Een geplande toren van 85 meter bleef steken in de aanzet.
te zien kerkzaal toegang vrije inloop
to see library basement attic staircase to do walk | p.80 access ongoing guided tours in small groups
Built in 1620, the Korenmetershuis was used to hold meetings of the guild of grain measurers and setters. It is one of the five remaining guild houses of Amsterdam. Before the grain was traded at the Korenbeurs, the grain measurers and setters would ensure the grain was divided by a standard size set by the guild. The building was erected in the style of the Dutch Renaissance. Above the main entrance, the symbols of the guild are embossed in relief. Over time, the property has undergone several changes. In 1896, in line with the prevailing ideas about restoration, it was decided to reconstruct the supposed state of the property in 1620. However, in order not to lose space, the gable roof was not reduced to its original hip roof. As of 1967, the Korenmetershuis is the seat of the Heemschut heritage association.
The neo-Gothic Dominic Church from 1886 is the only remaining Amsterdam church of P. J. H. Cuypers that still has its original interior. This is largely supplied by his own studio in Roermond. Inspired by medieval Florentine mendicant order churches, the nave is remarkably wide, to offer many believers a good view on the altar and pulpit. The flat ceiling rests on iron beams that are mounted through wrought iron arch profiles on half columns in the wall: at the time an architectural novelty and unique in the Netherlands. The fresco cycle in the choir of 1902 depicts the style of Fra Angelico, the painting Dominican monk from Florence. The elongated, oblique, on three sides enclosed plot where the church is located, forced Cuypers to some unusual solutions. There was no room for an imposing façade on the Korte Korsjespoortsteeg, so the Spuistraat side became the actual main façade. A planned 85-metre high belfry was never finished.
to see church hall access free visit
42
43
Posthoornkerk Post Horn Church
20
Haarlemmerstraat 124 za & zo 10.00-17.00 u www.stadsherstel.nl
21
Raepenhofje Raepenhofje
Palmgracht 28-38 za gesloten sa closed | zo 10.00-17.00 u
te zien kerkzaal toegang vrije inloop
De kerk van Onze Lieve Vrouwe Onbevlekt Ontvangen is de eerste die P.J.H. Cuypers in Amsterdam bouwde. De bijnaam De Posthoorn komt van haar voorganger, een zeventiendeeeuwse huiskerk aan de Prinsengracht, gevestigd in een voormalig onderkomen van de postkoetsdienst naar Haarlem. De bouw van de nieuwe parochiekerk aan de Haarlemmer Houttuinen werd voltooid in 1863. Vijfentwintig jaar later werd de kerk uitgebreid tot aan de Haarlemmerstraat. Aan een voorplein verrezen hier een voorhal met ingangspartij en twee imposante torens van 64 meter. Het interieur laat een afwisseling zien van bundelpijlers en ronde zuilen. De zuilen en kapitelen zijn van zandsteen, terwijl de ondersteunende schalken (kwartzuilen) van de vieringkolommen uit gietijzer bestaan. In 1980 werd het met sloop bedreigde gebouw door buurtbewoners gekraakt. Na de restauratie en verbouwing door Architectenbureau J. van Stigt kreeg het deels een kantoorfunctie en deels een culturele functie.
Het hofje werd in 1648 gesticht door Pieter Adriaensz. Raep, thesaurier van de stad Amsterdam. Het hofje telt zes huisjes, met in totaal twaalf beneden- en bovenwoninkjes en was bestemd voor weduwen en ongehuwde, oude vrouwen van gereformeerde gezindte. Rond 1905 werd een van de woninkjes in het poortgebouw omgebouwd tot regentenkamer. Het bijzondere interieur ademt een midden zeventiende-eeuwse sfeer uit. In de loop van de vorige eeuw werd een tweetal woninkjes samengetrokken en werden toiletten, douches en keukenblokjes aangebracht. Verder is het Raepenhofje vrijwel geheel authentiek. Het wordt tegenwoordig bewoond door jonge, studerende vrouwen. Nazaten van Pieter Raep beheren nog altijd het hofje. Aan de overzijde van de binnentuin ligt het Bossche hofje. Dit hof werd ook in 1648 gesticht en is sinds enige tijd in beheer van Vereniging Hendrick de Keyser.
te zien hofje regentenkamer toegang vrije inloop — regentenkamer via rondleding in kleine groepjes
to see church hall access free visit
The Church of Our Lady Immaculate was the first church built by P.J.H. Cuypers in Amsterdam. The nickname De Posthoorn (Post horn) links this church to its predecessor, a seventeenth-century semi-clandestine church on the Prinsengracht, housed in the former office of the stagecoach service to Haarlem. The construction of the new parish church next to the Haarlemmer Houttuinen was completed in 1863. Twenty-five years later, the church was extended to the Haarlemmerstraat. A forecourt was laid out on the street side, giving access to an entrance hall flanked by two imposing, 64-metre towers. The interior shows a variety of clustered columns and round columns. The columns and capitals are of sandstone, while the engaging columns (quarter columns) of the crossing columns are made from cast iron. In 1980, the church was threatened with demolition, but local residents squatted the building to prevent this. After the renovation by J. van Stigt it was used as office space and for cultural functions.
The almshouse 'hofje' was founded in 1648 by Pieter Adriaensz. Raep, a member of the municipal board that oversaw the tax on real estate. The courtyard only had six small houses divided in twelve single room apartments on the upper and lower floors, and was intended for widows and unmarried older women of Reformed denomination. In 1905 one of the lower apartments inside the gatehouse was converted into the regent room. The interior suggests an atmosphere from the time of the seventeenth century. In several restorations a number of houses were contracted and modern facilities installed, like toilets, showers and kitchen blocks. Furthermore, the Raepenhofje is almost entirely authentic. The almshouse now offers housing to young women studying. Descendants of Pieter Raep still manage the courtyard. On the other side is the Bossche courtyard. This court was also founded in 1648 and since some time in management of Hendrick de Keyser.
to see almshouse regent room access free visit — guided tours in small groups to regent room
44
45
Tramremise De Hallen Tram Depot De Hallen
22
Tollensstraat 60 za 10.00-17.00 u | zo gesloten su closed www.tramremisedehallen.nl
23
Rijpenhofje Rijpenhofje Rozengracht 116 za 10.00-17.00 u | zo gesloten su closed www.doopsgezind.nl
te zien hallen bouwproces in ontwikkeling te doen 12.00-17.00 u doorlopend activiteiten toelichting architect A. van Stigt juniorpr. | p.89 toegang vrije inloop
De voormalige tramremise en centrale werkplaats van de Gemeentetram werd gebouwd in 1901, ten tijde dat de Amsterdamse trams alle elektrisch werden. Het ontwerp in Berlagiaanse stijl ontstond op de tekentafels van de Dienst der Publieke Werken en werd uitgevoerd in baksteen met spaarzaam gebruik van natuursteen. Imposant zijn de bedrijfshallen met de lichtkappen en de ijzeren polonceau-spanten op zuilen van gietijzer. Naast negen hallen omvatte het complex kleed- en wasruimten, kantoren, een ketelhuis, een kantine en vier dienstwoningen. De hoofdingang bevond zich aan de Tollensstraat. De verspringende gevels aan de kant van het Bellamyplein dateren uit 1914, toen de hallen werden verlengd. Tussen 1932 en 1996 was het geheel tevens in gebruik als werkplaats. In opdracht van de Tramremise Ontwikkeling Maatschappij voert Architectenbureau J. Van Stigt thans een verbouwing uit die De Hallen zal transformeren tot een centrum voor media, mode, ambachten en cultuur.
Sinds 1747 had de Doopsgezinde Gemeente 'Lam en Toren' het beheer over een hofje met vijf huisjes op deze plek. Vanwege bouwvalligheid is dit afgebroken en in 1913 vervangen door een nieuw ontwerp van A. Salm. Het kleine complex heeft een U-vormige plattegrond rond een binnentuin op een rechthoekig perceel met de lange zijde haaks op de straat. De relatief lage en brede bakstenen voorgevel is symmetrisch en sober uitgevoerd, maar op subtiele wijze toch voorzien van enkele fijne decoraties. De symmetrie wordt onderbroken door de excentrisch gelegen ingang en toegangspoort, die doet denken aan de 'Weense School' van rond 1900. Salm ontwierp ook een fontein en een pergola voor de tuin. Bij de opening was het geschikt voor 21 bewoonsters van minimaal 50 jaar oud. Mannen mogen pas sinds 1968 op het hofje wonen. In 1985-1986 werd het hofje gemoderniseerd en gerestaureerd.
te zien hofje regentenkamer toegang vrije inloop
to see halls process of development to do 12.00-17.00 various activities explanation architect A. van Stigt juniorpr. | p.89 access free visit
The former tram depot and central workshop of the Gemeentetram was built in 1901, at the time when all Amsterdam trams switched to electric power. The design in Berlagian style originated on the drawing boards of the Department of Public Works and was executed in brick, with sparing use of natural stone. The great halls, with skylights and Polonceau trusses supported by columns of cast iron, are impressive. Apart from the nine halls, the complex included changing rooms and washrooms, offices, a boiler room, a canteen and four service homes. The main entrance was on the Tollensstraat. The irregular façades on the Bellamyplein side date from 1914, when the halls were extended. Between 1932 and 1996, the complex was also used as a workshop. The Tram Depot Development Company has commissioned the architectural firm J. van Stigt to renovate the halls; they will be transformed into a centre for media, fashion, crafts and culture.
From 1747, the 'Lamb and Tower' Mennonite Church managed a courtyard with five houses at this location. The courtyard was demolished in 1913 due to dilapidation, and was replaced by a new design by A. Salm. The small complex has a U-shape around a courtyard on a rectangular plot, with the long side being perpendicular to the street. The relatively low and wide brick façade has a symmetrical and sober design, but is still nicely decorated in a subtle way. The symmetry is interrupted by the eccentrically located entrance and entrance gate reminiscent of the 'Vienna School' from around 1900. Salm also designed a fountain and a pergola for the garden. At the opening it was suitable for 21 residents of at least 50 years old. Men have only been allowed in the courtyard since 1968. In 1985-1986, the courtyard was modernized and restored.
to see courtyard regent room access free visit
46
47
De Westerkerk The Westerkerk
24
Prinsengracht 279 za 10.00-17.00 u | zo 13.00-17.00 u www.westerkerk.nl
25
Onze Lieve Vrouwekerk Church of Our Lady Keizersgracht 220 za 10.00-17.00 u | zo 13.15-17.00 u www.amsterdam.onze-lieve-vrouw.nl
te zien kerkzaal toren te doen toren beklimmen elke 30 min. vanaf opening kaartjes uitgifte zolang de voorraad strekt toegang vrije inloop — toren beperkt toegankelijk
De Westerkerk geldt als de voornaamste religieuze schepping van stadsbouwmeester Hendrick de Keyser. Voltooid in 1631 was het bij de inwijding de grootste protestantse kerk ter wereld. De toren kwam in 1638 gereed. Ongebruikelijk en bijzonder is de combinatie van de driebeukige opbouw met een hoog middenschip en de twee hoge dwarsschepen. Aan de kant van de Keizersgracht bevond zich tot 1655 een kerkhof. In de kerk werd tot 1865 nog wel begraven. Rembrandt werd hier op 8 oktober 1669 ter aarde besteld. De romp van de toren is van baksteen, de eerste geleding van de bovenbouw is van zandsteen, terwijl de twee bovenste geledingen van hout zijn, met lood bekleed. De zandkleur waarin het lood is geschilderd moest het gebruik van natuursteen suggereren. Het fraaie orgel dateert van 1686 en werd in 1727 uitgebreid; de orgelluiken zijn beschilderd door Gerard de Lairesse.
De kerk is oorspronkelijk de kapel van het aangrenzende klooster van de paters Redemptoristen. Voltooid in 1854, is het een vroeg voorbeeld van grootschalige neogotische kerkbouw in Nederland. Architect Th. Molkenboer bouwde zo'n zeventig kerken in deze stijl, die enigszins laatdunkend wel 'stukadoorsgotiek' wordt genoemd. In constructie en materiaalgebruik heeft deze niets met de echte gotiek van doen. Architectonische details, zoals de bladkapitelen, zijn gestukadoord en de gewelven bestaan uit gestuukt hout. De kerk heeft de grondvorm van een driebeukige kruisbasiliek met een vijfzijdig gesloten koor met zijkapellen en verwijst naar de Franse gotiek uit de dertiende eeuw. Het interieur is wit gestuukt opgeleverd; vanaf 1881 werd het voorzien van een rijk uitgevoerde beschildering en inventaris. In de meeste gevallen leverde het atelier van F.W. Mengelberg hiervoor het ontwerp. De glas-inloodramen zijn van de hand van J.B. Capronnier en van het atelier Nicolas.
te zien kerkzaal toegang vrije inloop
to see church hall tower to do climbing the tower every 30 min. ticketing from opening limited number available access free visit — limited access to tower
The Westerkerk is considered the main religious creation of city architect Hendrick de Keyser. When it was built in 1631, it was the largest Protestant church in the world at that time. The tower was completed in 1638. The combination of the tripodal structure with a high nave and the two high transepts is very unusual and special. A cemetery was located on the side of the Keizersgracht until 1655, but the church was still used for burials until 1865. Rembrandt was entombed here on 8 October 1669. The body of the tower is made of brick, the first section of the superstructure is made of sandstone, while the two upper layers are made of wood, lined in lead. The sand color in which the lead was painted had to suggest the use of natural stone. The beautiful organ dates from 1686 and was expanded in 1727, the organ shutters were painted by Gerard de Lairesse.
Originally, this church was the monastery chapel of the Redemptorist fathers. The building was finished in 1854 and is an early example of large scale neo-Gothic church construction in the Netherlands. Th. Molkenboer, an architect, built about seventy churches in this style. It was sometimes referred to as 'plasterers' gothic'. Regarding construction and material use, this has nothing to do with true Gothic. Architectonic details, such as the leaf capitals, have been plastered and the vaults consist of plastered wood. The church has the shape of an aisled basilica with a five-sided choir with side chapels, referring to the French Gothic of the thirteenth century. The interior is plastered in white and in 1881, an extensive painting and inventory was added. In most cases F.W. Mengelberg provided the design for this. The stained-glass windows were done by J.B. Capronnier and the Nicolas studio.
to see church hall access free visit
48
49
Kapel De Voorzienigheid Providence Chapel
26
Lauriergracht 39 za gesloten sa closed | zo 10.00-17.00 u
27
De Platanen The Platanen Lauriergracht 99-103 za & zo 10.00-17.00 u www.eigenhaard.nl
te zien kapel sacristie keuken toegang via rondleiding doorlopend in kleine groepjes
Deze neogotische kapel is ontworpen door A.C. Bleys, de architect van onder meer de Sint Nicolaaskerk aan de Prins Hendrikkade. Het bouwwerk verrees in 1882 op een binnenterrein achter Lauriergracht 39, als onderdeel van een groot rooms-katholiek liefdadigheidscomplex dat verder een weeshuis, internaat, klooster, hostiebakkerij en scholen omvatte. Dit 'Jordanees Vaticaan' strekte zich uit tussen de Lauriergracht, de Konijnenstraat en de Elandsstraat. Bleys paste bij de bouw van zijn kapel moderne constructiemethoden toe. Ranke gietijzeren zuilen verdelen het interieur in drie schepen en het houten spits tongewelf van de middenbeuk heeft ijzeren ribben. De galerijen worden gedragen door ijzeren hoekprofielen met vierpasmotief. De kapel bleef tot 1991 in gebruik bij de zusters van De Voorzienigheid, waarna sloop ternauwernood kon worden voorkomen. Het Britse FAT Architects veranderde de inrichting ingrijpend voor communicatiebureau KesselsKramer, dat er in 1998 introk.
Achter een gesloten gevel aan de Lauriergracht ligt de Platanen. Oorspronkelijk was hier een rooms-katholiek weeshuis voor jongens gevestigd. Het bestond uit een hoofdgebouw en twee zijvleugels uit omstreeks 1705. In de periode 1838-1845 werden deze vleugels verlengd tot aan de gracht en werd daartussen het gesloten poortgebouw opgetrokken. Op de verdieping van dit gebouw werd een nieuwe kerkzaal ingericht. Het ontwerp van de nieuwbouw is hoogstwaarschijnlijk van architect J. van Straaten. De uitbreiding werd zorgvuldig afgestemd op de oudere bebouwing en vormt daarmee een architectonische eenheid, uitgevoerd in een sobere classicistische stijl. De vier bouwvolumes omsluiten een rechthoekig plein, waarbij bouwhoogte en schaal zich goed verhouden tot de oppervlakte ervan. In de periode 1994-1997 werd het complex gerestaureerd en verbouwd voor de huisvesting van senioren. Daarnaast werden in het hof een kinderdagverblijf en een jeugdtheatergroep ondergebracht. De Platanen is eigendom van Eigen Haard.
te zien binnenplaats regentenkamer trappenhuis toegang vrij inloop
to see chapel sacristy kitchen access ongoing guided tours in small groups
This neo-Gothic chapel was designed by A.C. Bleys, the architect of, among others, the St. Nicholas Church at Prins Hendrikkade. The building was erected in 1882 in a courtyard behind Lauriergracht 39, as part of a large Roman Catholic charity complex that included an orphanage, a boarding school, a convent, a Host bakery and schools. This 'Jordan Vatican' stretched between Lauriergracht, Konijnenstraat and Elandstraat. Bleys applied modern construction techniques in the construction of the chapel. Slender cast iron columns divide the interior into three aisles and the wooden spire barrel vault of the nave has iron ribs. The galleries above the aisles and the organ loft above the entrance are supported by angles iron with quatrefoils. The chapel was used by the Sisters of Providence until 1991, when demolition of the building could only just be prevented. The London architectural firm FAT inventively adapted the interior for communication agency KesselsKramer that moved in in 1998.
Behind a closed façade on the Lauriergracht is the Platanen. Originally a Roman Catholic orphanage for boys was located here. It consisted of a main building and two wings built around 1705. In the period 1838-1845, these wings were extended until the canal and the gatehouse was erected in between. On the first floor of this building, a church hall was constructed. The design of the new building is probably by architect J. van Straaten. The extension was carefully matched to the older buildings creating an architectural unit, built in an austere classical style. The four building volumes enclose a rectangular square, with height and scale relating well to its surface. In the period 1994-1997, the complex was restored and converted into housing for senior citizens. In addition, a nursery and a youth theatre group were housed in the courtyard. The Platanen is owned by Eigen Haard.
to see courtyard style rooms staircase access free visit
50
51
Grachtenhuis De Visscher Canal House De Visscher
28
Keizersgracht 269 za & zo 10.00-17.00 u
29
Huis Van Brienen House Van Brienen Herengracht 284 za & zo 10.00-17.00 u www.hendrickdekeyser.nl
te zien bel-etage stijlkamers tuinkamer toegang via rondleiding doorlopend in kleine groepjes
De sobere lijstgevel van dit pand verraadt niets van het buitengewone interieur dat erachter schuilgaat. De vier belangrijkste ruimtes in het voor- en achterhuis werden in de achttiende en negentiende eeuw uitbundig gedecoreerd met behangselschilderingen op linnen. In totaal gaat het om dertig doeken, alle nog in hun speciaal vervaardigde omlijstingen op de oorspronkelijke locatie. Geen enkel ander Amsterdams woonhuis kan zich hierop beroemen. Zo bevat de zaal in het achterhuis zeven doeken met de geschiedenis van Dido en Aeneas, in 1736 geschilderd door Antonie Elliger. De taferelen worden van elkaar gescheiden door twaalf Ionische pilasters. Willem Uppink maakte in 1812 een serie landschappen voor de toenmalige studeerkamer, geïnspireerd op de Gouden Eeuw. De eetkamer toont van zijn hand onder meer rivierlandschappen uit 1820, met de buitenplaats Hofwerk bij Breukelen, een classicistisch tuinpaviljoen en een thee drinkende familie. Ook de muziekkamer heeft landschappen van Uppink.
Dit van oorsprong zeventiende-eeuwse pand werd in 1728 naar de laatste Franse mode gemoderniseerd. De voornaamste ingrepen betroffen de bouw van een nieuwe natuurstenen voorgevel, de uitbreiding met een trappenhuis en de bouw van een achterhuis met zaal en tuinhuis. De oorspronkelijke muren, balklagen, vloeren en kap uit circa 1620 bleven echter onaangetast. Voor- en achterhuis zijn van elkaar gescheiden door een tussenlid met trappenhuis en binnenplaats. De wanden van de zaal zijn voorzien van behangsels met landschapsschilderingen van Dirck Dalens III. Het plafond en het schoorsteenstuk dateren uit 1733 en zijn geschilderd door Antonie Elliger. In 1933 werd het pand geschonken aan de Vereniging Hendrick de Keyser. Het huis is vanaf omstreeks 1960 in fasen gerestaureerd. Tijdens de restauratie van de zaal in 1997 werd de oorspronkelijke roodbruine kleur, inclusief het verguldsel, teruggebracht. Ook werd de verdwenen schildering op de deur gereconstrueerd.
te zien bel-etage stijlkamers personeelsvertrekken toegang vrije inloop max. 50 pers.
to see first floor style rooms garden room access ongoing guided tours in small groups
The frugal cornice front of this building reveals nothing of the extraordinary interior that is behind it. The four principal rooms in the front and back house were exuberantly decorated in the eighteenth and nineteenth century with wall paintings on linen. In total there are thirty canvases, all still in their specially manufactured frames on their original location. No other Amsterdam house can boast this. A room in the annexe has seven canvases with the history of Dido and Aeneas, painted in 1736 by Antonie Elliger. The scenes are separated by twelve Ionic pilasters. Willem Uppink made a series of landscapes in 1812 for the former study, inspired by the Golden Age. The dining room offers more of his river landscapes from 1820, in which appear, among other things, the estate Hofwerk in Breukelen, a classical garden pavilion and a tea-drinking family. The music room has Uppink landscapes as well.
This building dates back to the seventeenth century, but was renovated in 1728 in fashionable French style. The main modifications involved the construction of a new natural stone façade, the addition of a staircase and the construction of an annex with a hall and a gazebo. The original walls, beams, floors and roof date back to approximately 1620 and remained untouched. The front and back house are separated by a partition area with a staircase and courtyard. The walls of the hall are decorated with landscape paintings made by Dirck Dalens III. The ceiling and the chimneypiece date back to 1733 and are painted by Antonie Elliger. In 1933, the building was donated to the Hendrick de Keyser Association. The house was restored in stages from around 1960. During the restoration of the hall in 1997, the original reddish brown colour, including gilding, was restored. The painting, that had disappeared during the midnineteenth-century, on the door was also reconstructed.
to see first floor style rooms staff quarters access free visit max. 50 pers.
52
53
Felix Meritis Felix Meritis
30
Keizersgracht 324 za 10.00-17.00 u | zo gesloten closed www.felix.meritis.nl
31
Andaz Hotel Andaz Hotel Prinsengracht 587 beperkt toegankelijk | limited access www.andaz.com
te zien zalen trappenhuis observatorium toegang via rondleiding doorlopend in kleine groepjes
Felix Meritis ('gelukkig door Verdiensten') opende in 1788 als nieuwe huisvesting van het gelijknamige genootschap van verlichte burgers, die van hieruit de kunsten en wetenschappen wilden bevorderen. Het staat nog steeds symbool voor de intellectuele vrijheid en tolerantie waarop Amsterdam zich al eeuwen beroemt. Het ontwerp van Jacob Otten Husly is een goed voorbeeld van laat achttiende-eeuws classicisme: de zandstenen gevel toont een tempelfront met kolossale Korinthische zuilen en een fronton. Op de eerste verdieping vindt men onder meer de imposante Zuilenzaal, met houten Ionische zuilen. Het monumentale trappenhuis is een van de hoogste van de grachtengordel. Het huidige Felix Meritis bouwt voort op de idealen van de oprichters: nog altijd staan kunst, cultuur, wetenschap, politiek, educatie en de uitwisseling van vrije ideeën hier centraal. Het 225-jarig jubileum dit jaar wordt luister bijgezet met de heropening van het observatorium, het oudste nog bestaande van Nederland.
Het voormalige gebouw van de Openbare Bibliotheek is een vroege poging om een grootschalig modern gebouw te laten harmoniëren met de historische omgeving van de grachtengordel. De voorzijde bestaat uit vier gemetselde gevelvlakken van ongelijke hoogte, onderling gescheiden door dieper liggende smalle puien van hout en glas, waardoor een gevarieerd beeld ontstaat van een reeks afzonderlijke grachtenpanden. Bureau De Klerk ontwierp het complex in 1973 als kantoorgebouw op de plek van een gesloopte textielfabriek. Toen pas in 1977 de functie van bibliotheek bekend werd, moesten de funderingen worden verzwaard om de boekenlast te kunnen dragen. Het gebouw loopt aan de achterzijde door tot de Keizersgracht, waar het wordt afgesloten door de negentiende-eeuwse gevel van een voormalig confectieatelier, het enige restant van de oude fabriek. In 2012 opende in het complex een luxueus boutique hotel, ingericht door Marcel Wanders, vol verwijzingen naar de Gouden Eeuw, Delfts blauw, tulpen en de kleur oranje.
te zien begane grond toegang reserveren verplicht | p.22
to see halls staircase observatory access ongoing guided tours in small groups
The society Felix Meritis ('Blessed by Merits') existed from 1777 until 1889 and focused on the promotion of arts and sciences, building on the ideals of the Enlightenment. The members, comprised of forty civilians, built one of the most prestigious buildings on the Keizersgracht and the oldest concert hall in the Netherlands designed by Jacob Otten Husly. It was inaugurated on October 31, 1788. The sandstone façade is an example of late-eighteenth-century classicism: a temple-front with colossal Corinthian columns and pediment. The large auditorium with marbled wooden Ionic columns is located on the first floor. The monumental staircase is one of the highest along the Amsterdam canals. After the Society ceased to exist, the building was used for various purposes. Since 1992, it has been used as a European Centre for Arts, Culture and Science. Felix Meritis will celebrate its 225 year anniversary in 2013 by opening its observatory.
The former building of the Public Library is an early attempt to harmonize a large-scale modern building with the historic surroundings of the canal district. The front side consists of four different brick surfaces of unequal height, separated by deeper narrow façades of wood and glass, creating a varied image of a series of individual canal houses. Bureau De Klerk designed the building in 1973 as office building on the site of a demolished textile factory. When it was announced in 1977 that it would function as a library, the foundation had to be reinforced to be able to support the many books. The back side of the building extends all the way to the Keizersgracht, where it meets the nineteenth-century façade of a former clothing workshop, the only remnant of the old factory. In 2012, a luxurious boutique hotel opened its door inside the complex, designed by Marcel Wanders, full of references to the Golden Age, Delftware, tulips and the colour orange.
to see ground floor access reservation required | p.22
54
55
De Groene Bocht The Green Bend
32
Keizersgracht 452 za & zo 10.00-17.00 u www.degroenebocht.nl
33
NIOD NIOD Herengracht 380 za 10.00-17.00 u | zo gesloten su closed www.niod.nl
te zien entreehal stijlkamers trappenhuis toegang via rondleiding doorlopend in kleine groepjes
Wie dit blinkend witte paleisje in neobarokstijl aan de gracht ziet liggen, vermoedt niet dat dit het resultaat is van een verbouwing van een zeventiende-eeuws dubbelpand. Toch heeft C. Outshoorn in 1861 de compositie van de originele gevel gehandhaafd en deze slechts een nieuwe aankleding met terracottadecoraties gegeven. De symmetrische plattegrond van het pand liet hij eveneens intact, al kwamen er totaal nieuwe interieurafwerkingen. Opdrachtgever was de bankier Fuld, die op de bel-etage zijn kantoor vestigde en zelf een verdieping hoger ging wonen. De vestibule en het trappenhuis, rijk gedecoreerd met terracottareliëfs van onder meer Apollo op zijn zegekar, dateren nog uit deze tijd. Rond 1900 vond een tweede ingrijpende verbouwing plaats, door Eduard Cuypers. De kamer rechtsvoor op de bel-etage kreeg van hem een kostbaar interieur in Hollandse renaissancestijl, uitgevoerd in diverse houtsoorten met inlegwerk. Tegenwoordig verhuurt De Groene Bocht hier duurzame kantoor- en vergaderruimte.
De opvallende natuurstenen gevel in Franse renaissancestijl is ongebruikelijk in Amsterdam. Geïnspireerd op kastelen langs de Loire, wordt het lijstwerk van dit dubbelpand overwoekerd door uitbundig beeldhouwwerk. Uniek is de brede koetspoort, die toegang bood tot het koetshuis op de binnenplaats. Het pand werd gebouwd in 1888 door A. Salm, die ook verantwoordelijk was voor de inrichting en aankleding. Opdrachtgever was de vermogende tabaksplanter Jacob Nienhuys. Het interieur laat een bonte mengeling van stijlen zien, van een eetzaal met de vormen van de Duitse renaissance, gedomineerd door een indrukwekkende tegelkachel, tot een intieme Moorse badkamer. Na de Tweede Wereldoorlog was eerst de Nederlandse Bank in het pand gevestigd, daarna het ministerie van Financiën. De restauratie van 1993 herstelde het laat negentiende-eeuwse karakter van de monumentale vertrekken. In 1997 werd het gebouw geopend als nieuwe huisvesting van het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies.
te zien stijlkamers badkamer toegang via rondleiding doorlopend in kleine groepjes
to see entrance style rooms staircase access ongoing guided tours in small groups
Whoever sees this glittering white palace in neo-Baroque style on the canal does not suspect that this is the result of a conversion of a seventeenth-century double house. In 1861, C. Outshoorn maintained the composition of the original façade and only added a new furnishing with terracotta decorations. He also left the symmetrical layout of the building intact, though completely new interior finishes were added. Client was the banker Fuld, who set up his office on the first floor and went to live on one higher floor. The vestibule and staircase, richly decorated with terracotta reliefs, including Apollo in his chariot, date from this time. Around 1900, a second major renovation took place, this time by Eduard Cuypers. The front right room on the first floor was given a precious interior in Dutch Renaissance style, performed in various types of wood with marquetry. Nowadays, De Groene Bocht (The Green Bend) here rents out sustainable office and meeting space.
The striking stone façade in French Renaissance style is unusual in Amsterdam. Inspired by castles along the Loire, the moldings of this double property are overgrown with exuberant sculpture. Unique is the wide carriage entrance, which gave access to the coach-house in the courtyard. The house was built in 1888 by A. Salm, who was also responsible for the design and decoration. Client was the wealthy tobacco farmer Jacob Nienhuys. The interior shows a colourful mixture of styles; from a dining room with the forms of the German Renaissance, dominated by an impressive tiled stove, to an intimate Moorish bathroom. After the Second World War, The Dutch Bank was located in the building, later followed by the Ministry of Finance. The restoration in 1993 restored the late nineteenth-century character of the monumental rooms. In 1997, the building was opened as new housing for the NIOD Institute for War, Holocaust and Genocide Studies.
to see style rooms bathroom access ongoing guided tours in small groups
56
57
Grachtenhuis De Solemne Canal House De Solemne
34
Herengracht 408 za & zo 10.00-17.00 u www.dogononderwijs.nl
35
Boekmanstichting Boekman Foundation Herengracht 415 za & zo 10.00-17.00 u www.boekman.nl
te zien bel-etage stijlkamers souterrain toegang vrije inloop
Dit huis maakt deel uit van een groep van vijf Vingboonshuizen gebouwd in 1665. Sara de Solemne was de eerste bewoonster van het pand; zij was de weduwe van Carl Hartsinck, directeurgeneraal in Oost-Indië. Slechts twee panden hebben de oorspronkelijke topgevels behouden. Een daarvan is de rijk bewerkte top van het pand op nummer 408. De voorkamer op de bel-etage heeft een interieur uit de achttiende eeuw en strekt zich uit over de volle breedte van het pand. Voor deze kamer werd de oorspronkelijke stoep gesloopt en de ingang naar het souterrain verplaatst. Bij een restauratie rond 1975 werd de stoep teruggebracht. In het achterhuis bevindt zich de zaal in Lodewijk XV-stijl uit omstreeks 1760. De betimmeringen, marmeren schouw, schoorsteenboezem en het stucplafond dateren alle uit die bouwperiode. Vergulde wandomlijstingen markeren de plaats van ooit verdwenen wandschilderingen. In 1971 werd het pand verworven door architect J. van Stigt.
In 1891 gaf W.G. Welsing dit oorspronkelijk zeventiendeeeuwse huis een bakstenen trapgevel in Hollandse renaissancestijl en een nieuwe indeling. Deuren en raam in de natuurstenen sokkel werden voorzien van sierlijk smeedijzeren traliewerk. Boven de vensters zijn bogen met spaarvelden aangebracht met siermetselwerk en natuurstenen accenten. Opdrachtgevers waren de Jezuiëten van de aangrenzende kerk De Krijtberg, die er de bibliotheek en leeszaal van hun Vereeniging Geloof en Wetenschap vestigden. In 1919 onderging het pand een verbouwing door J. Duncker. De zaal op de eerste verdieping bevat fraaie lambriseringen, plafondschilderingen, wandpilasters en gedecoreerde korbelen met symbolen van geloof (engel) en wetenschap (uil). De letters F (Fides; geloof) en S (Scientia; wetenschap) in de glas-in-loodramen aan de achterzijde verwijzen eveneens naar de geestelijke pijlers waarop het pand oorspronkelijk rust. Sinds 1977 zetelt hier de Boekmanstichting, centrum voor kunst, cultuur en beleid.
te zien trappenhuis bibliotheek souterrain toegang vrije inloop max. 50 pers.
to see first floor style rooms basement access free visit
This house is part of a group of five Vingboon houses that were built in 1665. The first occupant of the building was Sara de Solemne, the widow of Carl Hartsinck, director-general in the East Indies. Only two buildings have their original façades. One of those is the dynamically decorated top of house number 408. The front room on the first floor features a décor from the eighteenth century, which takes up the entire width of the building. Because of this room, the original doorstep was demolished and the entrance was moved to the basement. In 1975, the original doorstep was restored during construction work. In the back house, there is a hall in Louis XV style from around 1760. The paneling, marble fireplace, chimney breast and the plastered ceiling are from the same period. Gilded wall frames cover the wall paintings that once disappeared. In 1971, the building was acquired by architect J. van Stigt.
In 1891, W.G. Welsing gave this originally seventeenth-century house a crow stepped gable in Dutch Renaissance style, and also a new layout. Doors and window in the stone plinth were provided with graceful wrought iron railings. Above the windows, arches with priory windows are applied with decorative brickwork and stone accents. Clients were the Jesuits of the adjacent church De Krijtberg that established the library and reading room of their Society Faith and Science. In 1919, the building was extended on the garden side. The room on the first floor has beautiful panelling, ceiling paintings, wall pilasters and decorated corbels with symbols of faith (angel) and science (owl). The letters F (Fides; faith) and S (Scientia; science) in the stained-glass windows at the rear, also refer to the spiritual pillars on which the building originally rests. Since 1977, the Boekman Foundation resides here, centre for art, culture and policy.
to see staircase library basement access free visit max. 50 pers.
58
59
De Krijtberg The Krijtberg
36
Singel 446 za 10.00-17.00 u | zo 13.00-17.00 u www.krijtberg.nl
37
Doopsgezinde Singelkerk Mennonite Church Singel Singel 452 za gesloten sa closed | zo 12.00-17.00 u www.vdga.nl
te zien kerkzaal te doen tussenruimte | p.84 avondpr. | p.85 doorlopend muziek o.a. musicians worldwide toegang vrije inloop
Na het herstel van de bisschoppelijke hiërarchie in 1853 ontstond een ware bouwgolf van katholieke kerken. De H. Franciscus Xaverius, in de volksmond De Krijtberg genaamd, naar een vroegere huiskerk hier, dateert van 1883. Het neogotische ontwerp van A. Tepe behelst een driebeukige kruisbasiliek met breed middenschip en smalle zijbeuken. Omdat de kerk verder aan alle kanten was ingebouwd, kreeg zij een zeer monumentale façade. Twee ranke, vijftig meter hoge traptorens flankeren de bakstenen voorgevel en geven toegang tot de galerijen. Het interieur imponeert door de rijke en kleurrijke inrichting en afwerking. Deze werden verzorgd door belangrijke kunstnijverheidsateliers op het gebied van kerkelijke kunst. Zij lieten zich bij de aankleding en kleurstelling van de kerk inspireren door het Sint Bernulphusgilde, een broederschap van rooms-katholieke architecten, kunstenaars en geestelijken, op zoek naar de 'ware beginselen der kerkelijke kunst'.
De kerk is gebouwd als huiskerk op een achtererf tussen het Singel en de Herengracht. In 1639 werd de kerkruimte vergroot in de richting van de Herengracht, waardoor het huidige pleintje ontstond. Het pand heeft een fraaie trapgevel in Hollandse renaissancestijl uit 1642. De gevelsteen van nummer 452 herinnert aan de hereniging van verschillende doopsgezinde groepen in 1801. De kerkzaal is bereikbaar via een lange gang in het pand Singel 450. De rechthoekige ruimte is aan drie zijden omgeven met dubbele galerijen, gedragen door zuilen van de Toscaanse orde. Hierop rusten de spanten van het tongewelf, dat geheel gestuukt is. Het orgel dateert uit 1777 en de preekstoel daaronder uit dezelfde periode. Rond 1840 werd de kerk ingrijpend verbouwd naar een ontwerp van M.G. Tétar van Elven, waarbij de gevel aan de Herengrachtzijde het huidige aanzien kreeg. In 1969 verhuisde de waardevolle doopsgezinde bibliotheek naar de Universiteitsbibliotheek.
te zien kerkzaal seminarie raadkamer zolder te doen muziek | p.82 avondpr. | p.86 doorlopend rondleidingen toegang vrije inloop
to see church hall to do betweenspace | p.84 eveningpr. | p.85 continuous music i.a. musicians worldwide access free visit
After the restoration of the episcopal hierarchy in 1853, a true construction wave of Catholic churches arose. The St. Francis Xavier, popularly called De Krijtberg (The Chalk Mountain), after a former hidden church in a house by that name, dates from 1883. The neo-gothic design of A. Tepe consists of a three-aisled basilica with a wide nave and narrow aisles. Because the church was built in on all sides, it got a very monumental façade. Two slender, fifty metre high stair towers flank the brick façade and give access to the galleries. The interior impresses with its rich and colourful furnishings and finishes. These were provided by major crafts workshops in the field of religious art. In the decoration and coloring process of the church, they were inspired by the Guild of St. Bernulphus, a fraternity of Roman Catholic architects, artists and clergy, searching for the 'true principles of religious art'.
This church was built as a clandestine church in a backyard between Singel and Herengracht. In 1639, the church area was expanded in the direction of Herengracht, which resulted in the small square that is there today. The church can be reached via a long hallway in the building on Singel 450, a beautiful gable from the Dutch Renaissance in 1642. The plaque of number 452 shows the reunification of Mennonite groups in 1801. The rectangular church room features three sides with double galleries, which are carried by columns of the Tuscan order. These columns feature completely plastered trusses of the arbor. Both the organ and the pulpit are from 1777. Around 1840, there was a large reconstruction of the church, based on a design of M.G. Tétar van Elven. This reconstruction resulted in the redecoration of the façade, making it look the way it is today. In 1969, the valuable Mennonite library was transferred to the University Library.
to see church hall seminary council room attic to do music | p.82 eveningpr. | p.86 ongoing guided tours access free visit
60
61
Oude Lutherse Kerk Old Lutheran Church
38
Singel 411 za & zo 10.00-17.00 u www.luthersamsterdam.nl
39
Huis Van Lennep House Van Lennep Herengracht 448 za & zo 10.00-17.00 u www.obidos.nl
te zien kerkzaal tetterodebibliotheek trouwzaal te doen juniorpr. | p.89 doorlopend muziek kerkdienst doorlopend rondleidingen toegang vrije inloop
Voltooid in 1633, is dit de oudste speciaal voor Lutheranen gebouwde kerk in Nederland. Lutheranen waren hoofdzakelijk afkomstig uit Duitsland en Scandinavië. Het bakstenen exterieur met hoge vensters omgeeft een statige binnenruimte. Zandstenen Toscaanse zuilen en houten Dorische en Ionische zuilen dragen de galerijen en de tongewelven. De preekstoel stamt uit 1640 en stond oorspronkelijk los in de ruimte, omgeven door een doophuis waarbinnen doop en avondmaal plaatsvonden. In 1884 verrees een bijgebouw aan de Handboogstraat met een kosterij, consistoriekamer en trouwzaal. Bij een restauratie in 1984 kreeg de kerkzaal replica's van de originele koperen kaarsenkronen en is in het bijgebouw het interieur van de bibliotheek van Lettergieterij Tetterode aangebracht, ontworpen door K.P.C. de Bazel in 1917. Sinds 1961 huurt de UvA de kerk voor oraties, promoties en congressen. De Lutherse gemeente houdt hier elke zondagmorgen een kerkdienst.
Het pand Herengracht 448 is qua gevel en qua plattegrond zeer bijzonder. In 1671 werd het eerste pand gebouwd. Het 40 voet brede pand kreeg een vierkante plattegrond. Omdat het huis relatief klein was, werd het in 1734 uitgebreid met een achterhuis, dat even groot was als het oorspronkelijke pand. Vanwege deze uitzonderlijke plattegrond heeft het huis uiteindelijk zowel aan de voorzijde als aan de achterzijde een zeer monumentaal trappenhuis gekregen. De vormgeving van het pand stamt uit de late achttiende eeuw. De hypermoderne voorgevel is geïnspireerd op voorbeelden uit Parijs en ontworpen door de Belgische architect Liborius Druck. De trappenhuizen werden gemoderniseerd, evenals de voorzaal op de bel-etage. Boven de deur van de zaal hangt een doek dat door Adriaan de Lelie in 1790 is geschilderd in een soort Wedgwoodstijl. Deze stijl was toen zeer modieus en is geïnspireerd op de archeologische vondsten in Pompeï, Herculaneum en Rome.
te zien stijlkamers trappenhuis toegang via rondleiding doorlopend in kleine groepjes
to see church hall tetterode library wedding hall to do juniorpr. | p.89 continuous music church service ongoing guided tours access free visit
Finished in 1633, this is the oldest church in the Netherlands that was especially built for Lutherans. Lutherans mainly came from Germany and Scandinavia. The brick exterior with high windows encloses a stately interior where Tuscan pillars made of sandstone and wooden Doric and Ionian columns support the church galleries and barrel vaults. The pulpit originates from 1640 and originally stood free in the room, surrounded by a baptistery, where baptisms and the Eucharist took place. In 1884 an annex, with a verger's house, a vestry and wedding hall, was erected on the Handboogstraat. When the church was restored in 1984, the church hall got replicas of the original copper candle chandeliers and the annex was fitted with the interior of the library from the Tetterode type foundry, designed by Karel Petrus Cornelis de Bazel in 1917. Since 1961, the UvA has rented the church for inaugurations, commencements and conventions. And every Sunday the Lutheran parish holds a church service.
The Herengracht 448 is in terms of façade and floor plan, very special. In 1671, the first building was constructed. The 40 foot wide building had a square plan. Because the house was relatively small, it was expanded in 1734 with a back house, which was as large as the original building. Due to this exceptional plan the house ultimatly had a monumental staircase at both the front and the rear. The design of the building dates from the late eighteenth century. The ultra-modern façade is inspired by examples from Paris and designed by the Belgian architect Liborius Druck. The stairwells were modernized, and as well the hall on the first floor. Above the door of the room hangs a painting by Adriaan de Lelie from 1790 that is painted in a kind of Wedgwood style. This style was very fashionable and is inspired by the archaeological finds in Pompeii, Herculaneum and Rome.
to see style rooms staircase access ongoing guided tours in small groups
62
63
Goethe-Institut Goethe-Institut
40
Herengracht 470 za 10.00-17.00 u | zo gesloten su closed www.goethe.de/nederland
41
Huis De Vicq House De Vicq Herengracht 476 za & zo 10.00-17.00 u www.cultuurfonds.nl
te zien bel-etage stijlkamers toegang vrij inloop
Herengracht 470 werd in 1669 gelijktijdig gebouwd met nummer 468. De voorgevels van deze tweelingpanden vormden lang een visuele eenheid van tien vensterassen breed. Die werd omstreeks 1875 drastisch verbroken toen nummer 468 werd gepleisterd. De oorspronkelijke indeling van Herengracht 470 is vrijwel intact gebleven en de kelder en de gewelven op de begane grond dateren nog uit de bouwtijd. Circa 1770 werd in de binnenplaats een indrukwekkende bordestrap gebouwd, afgesloten met een gestuukt koepelgewelf. Bijzonder zijn de laat negentiende-eeuwse ramen met geëtst glas in het trappenhuis en de aangrenzende vestibules. Op de hoofdverdieping bevinden zich diverse stijlkamers met laat negentiende- en vroeg twintigste-eeuwse interieurs van grote architectuurhistorische waarde en gaafheid. Allerlei neostijlen passeren hier de revue, vaak meerdere naast elkaar in dezelfde ruimte. In 1970 werd het huis verkocht aan de Bondsrepubliek Duitsland. Na een verbouwing huisvest het pand sinds 1976 het Goethe-Institut.
Het oorspronkelijk zeventiende-eeuwse huis werd omstreeks 1730 grondig verbouwd. Omdat de opdrachtgever Dirk van Lennep in financiële problemen raakte, is het interieur maar gedeeltelijk voltooid. In het trappenhuis met lichtkoepel ontbreken bij voorbeeld de beelden in de nissen. De rechter achterkamer bezit een plafondschildering van Jacob de Wit van 'De Dageraad verdrijft de Nacht', die hier pas in 1904 is aangebracht. In 1928 zijn de achttiende-eeuwse schouw met schoorsteenstuk van De Wit en de twee bovendeurstukken toegevoegd. In de zaal linksachter zijn in het balkenplafond vijf schilderingen opgenomen met personificaties van de Tijd, Gerechtigheid, Geloof, Wetenschap en Kunsten, in de stijl van Gerard de Lairesse. Achterin de tuin ligt het tuinhuis, waar Diana (godin van de jacht) en Apollo (god van de kunsten) Mercurius (god van de handel) flankeren. Sinds 1982 is het Prins Bernhard Cultuurfonds in het pand gevestigd.
te zien bel-etage stijlkamers souterrain tuin toegang via rondleiding doorlopend in kleine groepjes
to see first floor style rooms access free visit
Herengracht 470 was built in 1669 at the same time as number 468. For a long time, the façades of these buildings formed a visual unity. This effect was undone around 1875 when number 468 was plastered. The original layout of Herengracht 470 has stayed virtually intact and the basement and vaults on the ground floor date from the construction period. Around 1770, an impressive staircase was built in the courtyard, topped off with a stuccoed dome. Particularly noteworthy are the late nineteenth-century windows with etched glass in the stairwell and its adjacent hallways. On the main floor there are various style rooms with late nineteenth- and early twentieth-century interiors of great historical value and architectural integrity. Many neo-styles are on display here, often several coexist in the same space. In 1970, the house was sold to the Federal Republic of Germany. After a renovation, the building houses the Goethe-Institut since 1976.
Around 1730, this originally seventeenth-century house was completely renovated. In the right backroom you can find a ceiling painting made by Jacob de Wit with the theme 'Dawn Dispersing the Clouds of Night'. This was not the original place of the ceiling piece, but it was brought here in 1904. In 1928, the eighteenth-century fireplace with De Wit's chimney piece, and the two upper door pieces were added. Five paintings are in the left backroom's beam ceiling and represent Time, Justice, Religion, Science and the Arts. The pieces are painted in the style of Gerard de Lairesse. The beautiful staircase receives light through a dome. In the back of the garden is the garden shed, where Diana (goddess of hunting) and Apollo (god of the arts) flank Mercury (god of trade). Around 1940, the building was restored by C.W. Royaards. Since 1982, the Prince Bernhard Cultural Foundation is located in this building.
to see first floor style rooms basement garden access ongoing guided tours in small groups
64
65
Grachtenhuis Hammerstein Canal House Hammerstein
42
Herengracht 480 za & zo 10.00-17.00 u www.hammerstein.com
43
Ambtswoning Mayor's Residence
Herengracht 502 za & zo 10.00-17.00 u
te zien bel-etage stijlkamers tuin bar souterrain toegang via rondleiding doorlopend in kleine groepjes
Toen dit dubbele woonhuis in 1670 werd voltooid, was het vijf vensterassen breed. De middentravee werd toen bekroond door een fronton. In de achttiende eeuw kreeg de gevel zijn huidige uiterlijk met decoratieve deur- en vensteromlijsting, afsluitend hoofdgestel en attiek. Kort daarna werd het pand voorzien van een imposante dubbele bordesstoep met gezwenkte wangen of harpstukken. In het grachtenhuis bevinden zich vier stijlkamers met elementen uit diverse stijlperioden. De marmeren middengang uit ongeveer 1735 is voorzien van rijk gedecoreerd stuc- en beeldhouwwerk. In de rechter voorkamer zijn plafondschilderingen te vinden uit het eind van de zeventiende eeuw die worden toegeschreven aan Gerard de Lairesse. De blauwe zaal dateert uit de late achttiende eeuw, maar bevat tevens onderdelen uit de jaren zestig van de negentiende eeuw. Sinds 1942 is het huis in gebruik als kantoorpand. In de brede tuin achter het huis bevindt zich een bunkergang.
Het huis is in 1672 gebouwd, mogelijk naar ontwerp van Adriaen Dortsman. Omstreeks 1791 moderniseerde Abraham van der Hart de voorgevel en de interieurs ingrijpend. De prachtige stucreliëfs in de huidige burgemeesterskamer en de vier schouwen op de bel-etage zijn nog uit deze tijd. Rond 1872 liet de familie Van Loon onder meer de eetzaal en de balzaal naar de laatste Franse mode herinrichten. De tapisserieën van de eetzaal zijn vrijwel zeker door de beroemde Parijse firma Bracquenié geweven. De voorstellingen met fruit, bloemen, vissen, jachtattributen en -trofeeën verwijzen naar de functie van het vertrek. Het ameublement is speciaal vervaardigd door Mercier Frères in Parijs. In de balzaal zijn de negentiende-eeuwse kroon, spiegels en het meubilair bewaard gebleven. De in 1913 vernieuwde wandbespanning is in 2002 opnieuw geweven en weer in de ruimte aangebracht. Sinds 1927 is dit de ambtswoning van de burgemeester van Amsterdam.
te zien eetzaal balzaal damessalon toegang via rondleiding doorlopend in kleine groepjes
to see first floor style rooms garden bar basement access ongoing guided tours in small groups
The construction of this duplex house was completed in 1670. At that time, the building was five windows wide. The middle section has three bays and features a pediment. In the eighteenth century, the façade got most of its current appearance, including decorative framing of its doors and windows, a final entablature and an attic. Shortly thereafter, the property was enriched with an impressive double platform with harp shaped pieces. The marble aisle (from about 1735) features richly decorated stucco and sculpture. The canal house has four rooms with style elements from various style periods. In the drawing room on the right side, you can see ceiling paintings from the end of the seventeenth century, attributed to Gerard de Lairesse. The blue hall dates from the late eighteenth century and includes parts dating from the nineteen sixties. Since 1942, the house has been in use as an office building. In the ample garden behind the house you can see a bunker corridor.
The house was built in 1672, possibly based on a design by Adriaen Dortsman. Around 1791 Abraham van der Hart drastically modernized the façade and the interiors. The beautiful stucco reliefs in the present mayor's room and the four fireplace mantels on the main floor originate from this era. Inspired by French fashion, the Van Loon family had the dining room and the ballroom redesigned around 1872. The tapestries in the dining room were almost certainly woven by the famous Parisian Bracquenié Company. The designs with fruit, flowers, fish, and hunting equipment and trophies refer to the function of the room. The furniture was specially manufactured by Mercier Frères in Paris. In the ballroom the nineteenth-century chandelier, mirrors and furniture have been preserved. The wall lining that had been renovated in 1913 was rewoven in 2002 and reapplied in the room. Since 1927 this has been the official residence of the mayor of Amsterdam.
to see dining room ballroom ladies' drawing room access ongoing guided tours in small groups
66
67
Van den Santheuvel, Sobbe Van den Santheuvel, Sobbe
44
Herengracht 524A beperkt toegankelijk | limited access www.fundatiesobbe.nl
45
Sense of Place Sense of Place Herengracht 528A za & zo 10.00-17.00 u www.senseofplace.nl
te zien stijlkamer toegang reserveren verplicht | p.22
Op de percelen Herengracht 522 en 524 werden in 1698 twee identieke koopmanshuizen gebouwd. In 1769 werd nummer 524 inwendig gemoderniseerd in Lodewijk XV-stijl en uitgebreid met een achterhuis. De bakstenen halsgevel met gebeeldhouwde klauwstukken bleef gehandhaafd. De herinrichting werd in 1771 bekroond met het aanbrengen van de behangselschilderingen van Jurriaan Andriessen in de zaal in het achterhuis, die zijn opgenomen in een rijke wandbetimmering van eikenhout. Deze serie van Hollandse landschappen, gestoffeerd met figuren en gebouwenfragmenten uit de klassieke oudheid, omvat zes grote en twee kleinere, smalle doeken en twee bovendeurstukken met voorstellingen van putti. In 1949 legateerde de eigenaar de doeken aan het Rijksmuseum, op voorwaarde dat deze in het huis zouden blijven. Sinds 1995 is het grachtenhuis in bezit van Vereniging Hendrick de Keyser. Het wordt gehuurd door de Fundatie Van den Santheuvel, Sobbe, een maatschappelijk fonds dat is gesticht in 1905.
Onder de naam 'Den Heeren Drie' werden in 1988 drie panden aan de Herengracht 526, 528 en 530, alle oorspronkelijk uit 1686, samengevoegd tot één complex van veertien appartementen. Bijna een eeuw eerder, in 1895, was het middelste pand al ingrijpend gemoderniseerd door Eduard Cuypers. Hij voorzag de vestibule van vier marmeren Korinthische zuilen en een mahoniehouten steektrap. Via een doorbraak in de hal bereikt men tegenwoordig het appartement. Tussen 1879 en 1881 liet distillateur Willem Hendrick Warnsinck dit halsgevelpand volledig verbouwen en ontstond de voorkamer over de hele breedte. Blikvanger hier is een rijk gedecoreerd plafond met een 'oculus', een illusionistisch geschilderde, cirkelvormige opening die een blik op de blote hemel suggereert. In de rijke achterzaal vallen de schouw, plafondlijsten en schuifluiken op. Herengracht 528A wordt nu ingrijpend gerestaureerd en gerenoveerd. In de nabije toekomst gaan de eigenaren onder de naam Sense of Place hier eigentijdse salonbijeenkomsten organiseren.
te zien entreehal stijlkamers toegang via rondleiding doorlopend in kleine groepjes — hard hat tour betreden op eigen risico
to see style room access reservation required | p.22
In 1698, two identical merchant houses were built on the plots at Herengracht 522 and 524. In 1769, number 524 was modernized internally in Louis XV style and enhanced with an annex. The brick gable with carved lateral mouldings was preserved. In 1771, the redesign was completed with the wall paintings by Jurriaan Andriessen, in the annex room. The wall painting is framed by rich oak panelling. One can observe representations of classic Dutch landscapes with figures and building fragments, including six large and two smaller canvases and two upper door pieces with scenes of cherubs. In 1949, the owner donated the paintings to the Rijksmuseum, on the condition that they would remain in the house. As of 1995, the canal house is owned by Hendrick de Keyser. It is leased by the Foundation Van den Santheuvel, Sobbe, a social fund that was founded in 1905.
Herengracht 526, 528 and 530, all originally from 1686, were converted into fourteen apartments in 1988 under the name 'Den Heeren Drie'. In 1895, Herengracht 528 has been radically modernized by Eduard Cuypers. Among other things, he enriched the vestibule with four marble Corinthian columns and a mahogany staircase with an ornate wrought iron stair gate. Through a modern breakthrough, halfway down the corridor to the right, one now reaches the apartment. In 1879-1881, this building was thoroughly renovated. The centrepiece of the front room is a richly decorated paper-mâché ceiling with a central oculus, an illusionist painted, circular opening suggesting a view at the open sky. In the back room the highlights are the fireplace, papier-mâché ceiling moldings and sliding shutters. In the near future, Sense of Place will organise contemporary salon meetings here.
to see entrance style rooms access ongoing guided tours in small groups — hard hat tour enter at your own risk
68
69
Geelvinck Hinlopen Huis Geelvinck Hinlopen House
46
Keizersgracht 633 beperkt toegankelijk | limited access www.geelvinck.nl
47
Amstelkerk Amstel Church Amstelveld 10 za & zo 10.00-17.00 u www.stadsherstel.nl
te zien stijlkamers muziek instrumenten tuin te doen expositie 'Swart op de Gracht' en 'Het Grachtenpand Binnenstebuiten' toegang reserveren verplicht | p.22
Men betreedt Museum Geelvinck Hinlopen Huis via het voormalige koetshuis aan de Keizersgracht. Het huis zelf, op Herengracht 518, werd in 1687 gebouwd en omstreeks 1750 gemoderniseerd. Aan weerszijden van de brede middengang op de bel-etage liggen vier stijlkamers. De salon heeft een marmeren rococo schouw uit circa 1750 en een Lodewijk XV-stucplafond, dat in de negentiende eeuw is overgeschilderd. De 'sael' bezit een houten lambrisering van omstreeks 1760 in Lodewijk XVIstijl, waarin tijdens de restauratie van 1991 vijf behangselschilderingen uit 1788 van Egbert van Drielst zijn geplaatst. Het neoclassistische plafond uit dezelfde tijd in de huidige bibliotheek is gebaseerd op de interieurstijl van de gebroeders Adam. De tuinkamer, waarin nog houten wandlijsten zichtbaar zijn uit 1687, is bekleed met olieverf op zeildoek uit 1765, gedecoreerd met chinoiserieën. Bij de restauratie van 1991 is de tuin met vijver opnieuw aangelegd in een hedendaags ontwerp door Robert Broekema.
De Amstelkerk is in 1668 ontworpen door stadsbouwmeester Daniël Stalpaert. Deze houten noodkerk, die nooit is vervangen door een stenen gebouw, was nauwelijks meer dan een preekschuur van onbeschilderd grenenhout, zonder enige decoratie. Het vierkante grondplan van 28,3 bij 28,3 meter heeft dezelfde maat als de Oosterkerk, die ook van Stalpaert is. Het middengedeelte werd gedragen door twaalf zware houten stijlen, door middel van korbelen verbonden met liggers. In 1755 werd aan de buitenzijde een nieuwe horizontale betimmering aangebracht in een lichte kleur. In 1843 is de kerk verbouwd door W. Springer, waarbij de oorspronkelijke houtconstructie verdween achter een betimmering van gotische vormen, het meubilair werd vernieuwd en het Bätz-orgel geplaatst. Bij de restauratie van 1988 kregen de zijbeuken een verdieping met kantoorruimtes aan een rondlopende galerij. Sindsdien is hier Stadsherstel Amsterdam gevestigd. De kerk wordt verhuurd voor uiteenlopende activiteiten.
te zien kerkzaal te doen juniorpr. | p.89 lezing | p.76 ZonDag duurzaam festival | zo 17.00 u lezing Thomas Rau | Solar Boat Parade | zie zondag2013.nl toegang vrije inloop
to see style rooms music instruments garden todo exhibition 'Swart op de Gracht' and 'Het Grachtenpand Binnenstebuiten' access reservation required | p.22
Visitors enter the Geelvinck Hinlopen House Museum through the former coach house on the Keizersgracht. The house itself, Herengracht 518, was built in 1687 and modernized around 1750. On either side of the wide corridor on the main floor there are four style rooms. The salon has a marble Rococo mantelpiece from 1750 and a Louis XV stucco ceiling that was painted over in the nineteenth century. The 'sael' room has wooden panelling from 1760 in Louis XV style, where five wall paintings by Egbert van Drielst from 1788 were installed during the 1991 restoration. The Neoclassical ceiling from the same period in the library is based on the interior design style of the Adam brothers. The garden room, with the wooden panel moulding from 1687, is lined with oil painting on canvas from 1765 decorated with chinoiserie. During the restoration in 1991, the garden was redesigned in different styles by Robert Broekema.
The Amstel Church was designed in 1668 by city architect Daniel Stalpaert. This temporary wooden church, which was never replaced by a stone building, was hardly more than a sermon barn of unpainted pine wood without any decoration. The square floor plan of 100 by 100 feet is the same size as the Eastern Church, also designed by Stalpaert. The middle area is supported by twelve heavy wooden posts, by means of corbel pieces connected to girders. In 1755, new horizontal paneling was mounted on the exterior of the church in a light color. In 1843, the church was refurbished by W. Springer. The original wood structure disappeared behind the paneling of Gothic forms, the furniture was redone and the Bätz organ placed. During the restoration of 1988, the aisles were given a floor with offices on a circular gallery. Since then, Stadsherstel Amsterdam has been located here. The church is rented out for various activities.
to see church hall to do juniorpr. | p.89 lecture | p.76 SunDay sustainable festival | su 17.00 lecture Thomas Rau Solar Boat Parade | see zondag2013.nl access free visit
70
71
De Duif The Dove
48
Prinsengracht 756 za 10.00-17.00 u | zo 10.00-13.00 u www.stadsherstel.nl
49
Maison Descartes Maison Descartes Vijzelgracht 2A za & zo 10.00-17.00 u www.institutfrancais.nl
te zien kerkzaal te doen muziek | p.82 tussenruimte | p.84 toegang vrije inloop
De Sint Willibrordus binnen de Veste was in 1857 de eerste rooms-katholieke parochiekerk die weer in Amsterdam werd gebouwd sinds de Alteratie van 1578. De bijnaam De Duif komt van een voorganger, een schuilkerk in een huis genaamd Het Vredesduifje. Th. Molkenboer ontwierp het gebouw in de stijl van Romeinse barokkerken. Achter de zandstenen voorgevel combineerde hij een basilikale aanleg met centraalbouw: een kort, breed middenschip, geflankeerd door galerijen, leidt naar de achthoekige hoofdruimte. Daarachter ligt het verhoogde priesterkoor. De rijke aankleding is in fasen tot 1911 uitgevoerd en gedeeltelijk behouden. Begin 1974 sloot het bisdom de onrendabele kerk, maar deze werd gered door parochianen, die er zelf missen gingen opdragen. Na ruim vijfentwintig jaar in de stutten, begon in 1998 de restauratie, die eind 2002 werd voltooid. De kerk, eigendom van Stadsherstel, wordt verhuurd voor diverse activiteiten. Op zondagochtend zijn er nog altijd erediensten.
Het Walenweeshuis werd opgericht door Franstalige protestantse vluchtelingen uit de Zuidelijke Nederlanden. Zij genoten geen burgerrechten in Amsterdam en konden geen aanspraak maken op de sociale voorzieningen. Het stadsbestuur schonk een stuk grond aan de rand van de stad, waarop Adriaen Dortsman rond 1670 het huidige bakstenen gebouw in karakteristieke strenge stijl neerzette. Jongens en meisjes leefden hier strikt gescheiden: zij hadden eigen ingangen en zelfs door de binnenplaats liep een muur. De kamers van de regenten en regentessen aan weerszijden bevatten de portretten van de stichters en rijk gedecoreerde schouwen. De schoorsteenmantel in de volledig met witjes beklede keuken bezit een prachtig siertableau. Het weeshuis werd in respectievelijk 1683 en 1726 uitgebreid met vleugels voor behoeftige oude vrouwen en mannen. Sinds 1971 zetelen hier het Institut Français en het Franse consulaat. In de voormalige binnenplaats is in 1988 een tuin aangelegd in Franse formele stijl.
te zien regentenkamer regentessenkamer keuken toegang vrij inloop
to see church hall to do music | p.82 betweenspace | p.84 access free visit
In 1857, St. Willibrordus within the Walls was the first Roman Catholic parish church built in Amsterdam since the Alteration in 1578. Its nickname 'The Dove' comes from a previous church which was hidden in a house called The Peace Dove. Th. Molkenboer designed the building in the style of Roman baroque churches. Behind the sandstone façade he combined a basilica construction with central building: a short, wide nave, flanked by galleries, leading to the octagonal headroom. Behind it lies the raised chancel. The rich decor was carried out in stages until 1911 and is partially preserved. In the beginning of 1974 the diocese closed the unprofitable church, but it was saved by parishioners who dedicated themselves to giving church services. The restoration of the church began in 1998 after more than twenty-five years in supports and was completed in 2002. The church, owned by Stadsherstel, is rented out for various activities, like worship services every Sunday.
The Walenweeshuis (orphanage) was founded by French speaking Protestant refugees from the southern Netherlands. They had no civil rights in Amsterdam and could not claim social welfare. The city council donated a piece of land on the outskirts of the city, where Adriaen Dortsman built the present brick building in typical severe style around 1670. Boys and girls lived here strictly separated: they had their own entrances and even the courtyard had a wall to keep them apart. The regents' rooms of both sides contain portraits of the founders and richly decorated fireplaces. The completely white-clad kitchen contains a mantelpiece with a lovely decorative tableau. The orphanage was expanded with wings for needy old women and men in 1683 and 1726 respectively. As of 1971, the Institut Français and the French consulate are located here. In the former courtyard, a garden was laid out in 1988 in formal French style.
to see regent room regentesses room kitchen access free visit
72
73
De Bazel centraal informatiepunt De Bazel central information point
50
Vijzelstraat 32 09.00-17.00 u www.amsterdam.nl/ openmonumentendag te zien centrale hal schatkamer italiaanse zaal te doen avondpr. | p.87 juniorpr. | p.88 werelderfgoed podium | p.75 toegang vrije inloop — rondleiding elke 30 min. 11.00-16.00 u
Het imposante bankgebouw van de Nederlandsche HandelMaatschappij werd in 1926 voltooid. Architect K.P.C. de Bazel werkte hier nauw samen met A.D.N. van Gendt, die het geavanceerde betonskelet ontwierp. Veel interieurs verkeren nog in originele staat. Verrassend is de achttiende-eeuwse Italiaanse Zaal, die vrijwel integraal is meegenomen uit het oude hoofdkantoor, een patriciërshuis aan de Herengracht. De behangselschilderingen van geïdealiseerde Italiaanse landschappen uit 1772 zijn van Jan Degelenkamp. De deftige directiegang op de tweede verdieping en het indrukwekkende centrale trappenhuis geven een goed beeld van de statige sfeer die de Nederlandsche Handel-Maatschappij omgaf. Sinds 2007 is in het gebouw het Stadsarchief Amsterdam gevestigd. In de voormalige safedeposit worden historische topstukken uit de geschiedenis van Amsterdam tentoongesteld. De plafond- en wandschilderingen zijn reconstructies van het oorspronkelijke ontwerp. Bureau Monumenten & Archeologie is ook gevestigd in De Bazel.
to see central hall treasure house italian room to do eveningpr. | p.87 juniorpr. | p.88 world heritage podium | p.75 access free visit — guided tours every 30 min. 11.00-16.00 14.00 in English
The imposing bank building of the Dutch Trading Company was completed in 1926. Architect K.P.C. de Bazel worked closely with A.D.N. van Gendt, who designed the advanced concrete skeleton. Many interiors are still in its original condition. The eighteenth-century Italian chamber is startling, as it is integrally transferred from the old headquarters, a patrician's house located on the Herengracht. The wall paintings of idealized Italian landscapes from 1772 are made by Jan Degelenkamp from Groningen. The distinguished management corridor on the second floor and the impressive central staircase provide a good picture of the stately atmosphere that surrounded the bank company. Since 2007, the Amsterdam City Archives are located here. In the former safe deposit, important historical documents of Amsterdam are put on display. The ceiling and wall paintings are reconstructed to their original design. Office for Monuments & Archaeology is also located in De Bazel.
74
monumentale activiteiten monumental activities — ›‹ — Op originele wijze laten wij u kennismaken met de geschiedenis van Amsterdam en zijn grachten. Samen met andere culturele organisaties presenteren we op verrassende locaties lezingen, fietstochten, wandelingen, boottochten en een avondprogramma.
Amsterdam Heritage Days provide a unique introduction to the history of Amsterdam and its world-famous canals. We work closely with other cultural organisations to present a program at remarkable locations, featuring lectures, bike tours, walks, boat tours and a evening program.
Werelderfgoed podium
World heritage podium
presentaties & documentaire
presentations & documentary
—
—
Wil je de geschiedenis van de mensheid kennen, dan is het behoud van haar erfenis noodzakelijk. Uit die gedachte is de Werelderfgoedlijst van UNESCO ontstaan. Daarop staan archeologische vindplaatsen, monumenten van kunst en architectuur, steden en cultuurlandschappen die van 'uitzonderlijke universele betekenis' zijn. Het Werelderfgoed Podium is dé startplek om kennis te maken met de negen Nederlandse Werelderfgoederen. Elk uur presenteert een site zich met aansluitend de documentaire Hollandse Wereldwonderen. De wereld aan een gracht p.76 400 jaar macht & pracht p.86 UNESCO-boot avondtour p.87 De bazel by night p.87
To gain insight into human history, it’s vital to preserve cultural heritage. This is one of the reasons for creating the UNESCO World Heritage List. The list features archaeological sites, artistic and architectural monuments, cities and cultural landscapes that are of ‘outstanding universal value’. The World Heritage Podium introduces the nine Dutch World Heritage sites. A different Dutch site will be presented every hour, followed by the documentary Dutch Wonders of the World. The world on the canals p.76 400 years power & glory p.86 UNESCO-boat evening canal cruise p.87 De bazel by night p.87
—
—
De Bazel 50 Werelderfgoed Podium Vijzelstraat 32 | za 09.00-17.00 u za 19.00-22.00 u | zo 09.00-17.00 u
De Bazel 50 World Heritage Podium Vijzelstraat 32 | sa 09.00-17.00 sa 19.00-22.00 | su 09.00-17.00
75
lezingen lectures —›‹— Stadsherstel sinds 1956 —
Stadsherstel since 1956 — in Dutch
Paul Morel, projectleider restauratie en planontwikkeling bij Stadsherstel Amsterdam, vertelt over de rol die Stadsherstel Amsterdam heeft gespeeld bij het revitaliseren en restaureren van de binnenstad van Amsterdam vanaf de jaren zestig.
Paul Morel, project director of city restoration and development at Stadsherstel Amsterdam, will talk about the role the organization has played in revitalizing and restoring the city of Amsterdam from the sixties onwards.
—
—
Amstelkerk 47 Amstelveld 10 za 13.00 u | 60 min.
Amstelkerk 47 Amstelveld 10 sa 13.00 | 60 min.
De wereld aan de gracht —
The world on the canals — in Dutch
In de zeventiende eeuw bloeide Amsterdam als nooit tevoren. De internationale wereldhandel zorgde voor veel welvaart en de inwoners die zelf uit alle windstreken kwamen, lieten hun Hollandse huizen vormgeven met gevels, interieurs, bouwmaterialen en gebruiksvoorwerpen van over de hele wereld. Over het Hollandse karakter en internationale invloeden, gezien vanuit diverse invalshoeken, geven verschillende specialisten een lezing.
Seventeenth-century Amsterdam enjoyed unprecedented growth. International trade gave rise to widespread prosperity and having arrived in the city from all corners of the globe, residents set about decorating their traditional Dutch houses with impressive façades and stately interiors, using building materials and tools drawn from all over the world. In this lecture, various specialists introduce a number of perspectives on the Dutch character of the canals alongside international influences on the area.
—
—
De Bazel 50 Vijzelstraat 32 za & zo 14.00 u | 60 min.
De Bazel 50 Vijzelstraat 32 sa & su 14.00 | 60 min.
76
Stilstaan bij de oude kerk —
Paying attention to the old church — in Dutch
We staan letterlijk stil bij het tijdloze karakter van de kerk, maar kijken vooral naar veranderingen in verleden, heden en toekomst die van invloed zijn op het oudste gebouw van de stad. Ieder heel uur vertelt een kunstenaar, historicus, organist of andere spreker een kort verhaal over een bijzonder aspect van de kerk.
We will pay close attention to the timeless character of the Old Church, but with a focus on the changes that shaped the past and present, and influence the future, of this oldest building in Amsterdam. Every hour, an artist, historian, organist or other speaker will tell a short story about a particular aspect of the church.
—
—
De Oude Kerk 15 Oudekerksplein 23 za 10.00-18.00 u | zo 13.00-17.30 u elk heel uur
The Old Church 15 Oudekerksplein 23 sa 10.00-18.00 | su 13.00-17.30 every full hour
De zwarte bladzijde —
A black page in history — in Dutch
150 jaar geleden werd de slavernij in de Nederlandse koloniën afgeschaft. Historicus Leo Balai en conservator Remmelt Daalder nemen je mee in het verhaal van slavenschip Leusden, gebouwd vlakbij het huidige Scheepvaartmuseum, dat in 1738 verging in Suriname. Gaandeweg leer je over de economische achtergrond van de slavenhandel en het leven aan boord van een slavenschip.
Slavery was abolished in the Dutch colonies 150 years ago. Historian Leo Balai and curator Remmelt Daalder will introduce you to the story of the slave ship Leusden. This ship was built near the current Maritime Museum, and was shipwrecked in 1738 in the waters of Suriname. You will learn about the Leusden, but also about the economic background of the slave trade and life aboard a slave ship.
—
—
Scheepvaartmuseum D Kattenburgerplein 1 zo 11.00 u | 50 min. reserveren verplicht | p. 22
Maritime Museum D Kattenburgerplein 1 su 11.00 | 50 min. reservation required | p.22
77
Sweets —
Sweets — in Dutch
m
n
Start Nieuwe Haarlemmersluis I su 13.00 | 120 min. reservation required | p.22
ope
—
3
ys
—
Start Nieuwe Haarlemmersluis I zo 13.00 u | 120 min. reserveren verplicht | p. 22
m
da
Water Board Amstel, Gooi and Vecht is responsible for water management in the Amsterdam canals. Cycle along the canals, past locks, bridges and pumping stations. Discover how in the past 400 years the city was protected against the water, clean water was made and with which system the city maintained water level.
terdam a
m herita rda g
Waterschap Amstel, Gooi en Vecht is verantwoordelijk voor het waterbeheer in de Amsterdamse grachten. Fiets mee langs grachten, sluizen, bruggen en gemalen. Ontdek onder meer hoe in de afgelopen 400 jaar de stad werd beschermd tegen het water, hoe schoon water werd toegevoerd en met welke systemen het stadsbestuur het waterpeil regelde.
s am
e
Canal tour — in Dutch
ste
Grachtentocht —
umentenda on g
fietstochten bike tours —›‹—
door through andere different ogen eyes —›‹—
Koen Wiegman is architectuurliefhebber en draait dit jaar voor de zesde keer mee als vrijwilliger bij Open Monumentendag Amsterdam: "Het is elke keer weer leuk om je te verdiepen in de geschiedenis van een pand. Ik maak soms wel een spiekbriefje met alle jaartallen, want ik vind het belangrijk om een feitelijk juist verhaal aan de bezoekers te vertellen."
Pracht in noord —
Fiets mee langs de karakteristieke brugwachtershuisjes die Amsterdam rijk is. De huisjes vormen een verzameling architectonische objecten die een verhaal vertellen over de ontwikkeling en cultuur van de stad Amsterdam en diverse architectuurstijlen. Wie goed kijkt ziet het verschil tussen de kunstwerkjes uit de Amsterdamse Schoolperiode, de soberheid van het Modernisme en de uitgesproken 'blikvangerarchitectuur' van de laatste jaren.
Cycle past the characteristic bridge operator stations of Amsterdam. These stations offer a wealth of interesting architecture and tell us a story of development, culture and architecture in Amsterdam. Have a close look at these objects and discover the difference between the fancy style of the Amsterdam School period, the austerity of Modernism and the outspoken 'iconic' style of contemporary architecture.
Kapiteins en graanhandelaren woonden in de zeventiende eeuw in prachthuizen in Buiksloot en Nieuwendam met uitzicht op het IJ en Amsterdam. Begin twintigste eeuw woonden directeuren in villa's nabij hun bedrijven aan het IJ. Op de fiets maakt u kennis met de paleisjes die de gemeente Amsterdam liet bouwen voor de arbeiders van deze industrie in de beroemde tuindorpen.
Start ARCAM G Prins Hendrikkade 600 za & zo 11.00 | 15.00 u | 90 min. reserveren verplicht | p. 22
Start ARCAM G Prins Hendrikkade 600 sa & su 11.00 | 15.00 | 90 min. reservation required | p.22
Start Pont IJ-plein noordzijde H zo 11.00 | 14.00 u | 120 min. reserveren verplicht | p. 22
—
—
78
Koen Wiegman is an architectural enthusiast and will attend Amsterdam Heritage Days for the sixth time this year as a volunteer: "It's always fun to delve into the history of a property. Sometimes I'll create a cheat sheet with all the dates, because I think it's important to tell a factually correct story to the visitors."
Beauty in north — in Dutch In the seventeenth century, the Buiksloot and Nieuwendam areas were popular among shipmasters and grain merchants, who built beautiful houses there with a view on the waters of the IJ and Amsterdam. Owners of big companies continued this tradition in the beginning of the twentieth century, by building their villas close to work. This bike tour will also take you to the suburbs of Amsterdam-North with their tiny workmen's palaces, built by the City of Amsterdam.
—
—
Start Ferry IJ-plein north side H su 11.00 | 14.00 | 120 min. reservation required | p.22
79
wandelingen walks —›‹— Een eeuw arbeiderspaleizen —
A century of worker palaces — in Dutch
Ontdek de paleizen voor de arbeiders in de Spaarndammerbuurt. Nu precies honderd jaar geleden werden de woningen en voorzieningen gebouwd, speciaal voor de arbeiders in de nabijgelegen nieuwe havens. De Amsterdamse corporaties nemen u mee terug in de tijd en vertellen tegelijkertijd hoe er nu wordt omgegaan met deze bijzondere gebouwen.
Discover the worker palaces in Spaarndammerbuurt. Exactly one hundred years ago, the homes and facilities were built for the employees in the new harbours, which are close by. The Amsterdam housing corporations take you back in time and tell how these special buildings are currently being treated.
Start Lunchroom Museum Het Schip A Spaarndammerplantsoen 140 za & zo 11.00 | 13.00 | 15.00 u 120 min. | vrije inloop vol = vol
Start Lunchroom Museum Het Schip A Spaarndammerplantsoen 140 sa & su 11.00 | 13.00 | 15.00 120 min. | free visit
—
—
Slavernijwandeling —
Slavery walk — in Dutch
Ontdek de zwarte bladzijde van Amsterdam. De wandeling loopt vanaf het Amsterdam Museum, waar nu een slavernijspoor door de Gouden Eeuwtentoonstelling loopt, naar de Bazel langs moren op gevels, vergaderruimtes van de WIC, huizen van slavenhandelaren en van slavernijbestrijders. Georganiseerd door het Amsterdam Museum, Dienke Hondius (VU) en de Stichting Herdenking Slavernijverleden 2013.
Discover the black side of Amsterdam. The walk runs from the Amsterdam Museum, (where part of the current Golden Age Exhibition is dedicated to slavery as well), to De Bazel along heads of moors on façades, meeting rooms of the Dutch West Indies Company, houses of slave traders and slavery fighters. Organised by the Amsterdam Museum, Dienke Hondius (VU University) and the Foundation for the Commemoration of the History of Slavery 2013.
—
—
Start Amsterdam Museum C Kalverstraat 92 | Schuttersgalerij za & zo 13.30 u | 90 min. reserveren verplicht | p. 22
Start Amsterdam Museum C Kalverstraat 92 | Schuttersgalerij sa & su 13.30 | 90 min. reservation required | p.22
Verschuivende erfgoedvisie —
Moving heritage vision — in Dutch
De gangen van de jordaan —
The corridors of jordaan — in Dutch
Heemschut organiseert een wandeling waarin de veranderende visie over erfgoedbehoud in de afgelopen eeuw centraal staat. Aan de hand van zichtbare en minder zichtbare voorbeelden laat Heemschut zien hoe de bescherming van erfgoed beeldbepalend is geweest. Vanaf het Korenmetershuis, het kantoor van de vereniging, wandelt u mee langs de grachten tot aan de Vijzelstraat.
Heemschut is organising a walk where the changing vision concerning heritage preservation during the last century will be discussed. During this walk you will see the current influence of heritage preservation in Amsterdam. The walk starts at Korenmetershuis, the foundation's office, and from there you will walk to Vijzelstraat.
In de Jordaan, die net als de Grachtengordel 400 jaar bestaat, wordt 'Het Gangenproject' gerealiseerd. Op de stoep wordt zichtbaar gemaakt wat zich achter de gevels bevond: gangen, binnenterreinen en panden die gehele ensembles vormden en die in de Jordaan Forten werden genoemd. Ontdek de vormen en verhalen van onontdekte gangen. In 2005 ontwikkeld.
In the Jordaan, which has also existed for 400 years, the 'Gangenproject' is also being organised. On the pavement is made visible what was behind the façades: corridors, courtyards and buildings which were connected to each other and were referred to as forts. Discover the stories behind these secret corridors. Created in 2005.
Start Korenmetershuis 18 Nieuwezijds Kolk 28 | za & zo 11.00 | 13.00 | 15.00 u 60 min. | reserveren verplicht | p. 22
Start Korenmetershuis 18 Nieuwezijds Kolk 28 | sa & su 11.00 | 13.00 | 15.00 60 min. | reservation required | p.22
Start Galerie Jordaan B Lindengracht 86 | za & zo 11.00 | 16.00 u 90 min. | reserveren verplicht | p. 22
Start Gallery Jordaan B Lindengracht 86 | sa & su 11.00 | 16.00 90 min. | reservation required | p.22
—
—
80
—
—
81
muziek music —›‹—
Made in amsterdam —
Made in amsterdam —
Eigentijds klassiek concert met Mathilde Santing & Andrew Hallock in de Grand Finale. Made in Amsterdam verkent de grenzen van de klassieke muziek met intense en levendige composities van Wiebe Gotink, Rijndert van Woudenberg en Bonno Lange. Een volksoratorium, vermenging van aardse levensliedjes en het Mokumse, met het klassieke en het Gregoriaans. Uitgevoerd door een bijzondere combinatie van topmusici. Op teksten van Bas van Putten. Projectietekeningen Karst-Janneke Rogaar.
A contemporary classical concert featuring Mathilde Santing & Andrew Hallock in the Grand Finale. With intense, animated compositions by Wiebe Gotink, Rijndert van Woudenberg and Bonno Lange, Made in Amsterdam explores the boundaries of classical music. This is an oration for the people; a fusion of the undeniably Amsterdam folk tradition with classical and Gregorian elements. Based on text by Bas van Putten and performed by a unique combination of leading musicians with projection art by Karst-Janneke Rogaar.
De Duif 48 Prinsengracht 756 vr 20.30 u | za 20.30 | 22.30 u zo 14.00 u | beperkt aantal vrijkaarten anders via gereduceerd tarief | www. madeinamsterdam2013.nl | tot 12 jaar gratis | reserveren verplicht | p. 22
The Dove 48 Prinsengracht 756 fr 20.30 | sa 20.30 | 22.30 | su 14.00 free tickets are limited | also discounted tickets available | www.madeinamsterdam2013.nl | till age 12 entrance is free | reservation required | p.22
—
—
Macht & pracht in muziek —
Power & glory in music —
Musici brengen muziek ten gehore passend bij het thema macht & pracht. Met medewerking van Camerata RCO, een ensemble samengesteld uit musici van het Koninklijk Concertgebouworkest en de vaste organist van de Singelkerk, Dick Klomp. Zie www.vdga.nl voor het gehele programma.
A continuous musical program will be brought to you by musicians, echoing the theme power & glory. Camerata RCO, an ensemble composed by musicians from the Royal Concertgebouw Orchestra, and Dick Klomp, organ player from the Singelkerk, performing in the program. Check www.vdga.nl.
—
—
Doopsgezinde Singelkerk 37 Singel 452 | zo 12.00-17.00 u
Mennonite Church Singel 37 Singel 452 | su 12.00-17.00
82
Mini-concert —
Mini-concert —
Nieuwsgierig naar de unieke match tussen instrument en musicus? Luister naar het Duo Anna Steenhuis en Emma Besselaar. Zij spelen werken van Bach en de mooie Passacaglia van Handel/Halvorsen op instrumenten van het Nationaal Muziekinstrumenten Fonds: een cello van Francesco Toto uit Cremona en een viool van Joseph Hel uit Lille.
Are you curious about the unique relationship between an instrument and a musician? Listen to the duo Anna Steenhuis and Emma Besselaar. They will play works by Bach and the beautiful Passacaglia by Handel/Halvorsen on instruments from the collection of the National Musical Instruments Fund: a cello by Francesco Toto from Cremona and a violin by Joseph Hel from Lille.
De Gulden Trip 16 Sint Annenstraat 12 za & zo 11.00-16.00 u | elk heel uur
The Golden Trip 16 Sint Annenstraat 12 sa & su 11.00-16.00 | every full hour
—
—
extra extra —›‹— Van smederij tot luchtkasteel
From forge to castle in the sky
backstage & optreden
backstage & show
—
— in Dutch
De marionettenspelers presenteren in deze voormalige scheepssmederij een korte scène uit de opéra-comique 'Het Luchtkasteel' van Jacques Offenbach: Jeannot, een simpele boerenjongen, is geobsedeerd door pracht en praal. Achter de schermen ziet u ook hoe de marionetten worden bespeeld volgens een oude, complexe techniek en hoe ze uit lindehout worden gesneden.
The puppeteers will perform a short scene from the opera comique 'Castle in the Sky' by Jacques Offenbach in this former ship forge. Jeannot, a simple farmer boy, is obsessed with everything that's expensive and shines. Backstage, you will see how the puppets are played according to an old, complex technology and how they are cut out of basswood.
Marionetten Theater 14 Nieuwe Jonkerstraat 8 | za & zo 13.00 u 14.00 | 15.00 | 16.00 u | 20 min. volwassenen & kinderen | vanaf 5 jaar
Marionette Theatre 14 Nieuwe Jonkerstraat 8 | sa & su 13.00 14.00 | 15.00 | 16.00 | 20 min. adults & children | from age 5
—
—
83
Tussen-ruimte
Between-space
wandeling & tentoonstelling
walk & exhibition
—
—
Tussen-ruimte opent verborgen stegen, binnentuinen en andere onbenutte plekken in de grachtengordel van Amsterdam, in samenwerking met kunstenaars en architecten. Verschillende Tussen-ruimtes zijn opengesteld: De Krijtberg 36 De Duif 48 en Herengracht 127-129. In Castrum Peregrini is de Tussen-ruimte tentoonstelling te zien en is een speciale wandelroute verkrijgbaar.
Between-space opens hidden courtyards, alleys and forgotten pieces of unplanned land in the Amsterdam's canal district in collaboration with artists and architects. Different Between-spaces are open: The Krijtberg 36 The Dove 48 and Herengracht 127-129. In Castrum Peregrini you can find the exhibition Between-space and several city walks are available.
—
—
Castrum Peregrini E Herengracht 401 za & zo 10.00-17.00 u
Castrum Peregrini E Herengracht 401 sa & su 10.00-17.00
Grachten buiten de grachtengordel
Canals outside the canal district
boottocht
avondprogramma evening program
— ›‹ —
Nachttour
Nighttour
wandeling
walk
—
—
's Avonds op pad door de kieren van de binnenstad? Dat kan tijdens de Tussen-ruimte Nachttour, een stadswandeling langs verborgen stegen, binnentuinen en andere onbenutte plekken in de grachtengordel van Amsterdam. Sommige Tussen-ruimtes zijn getransformeerd tot een bijzondere plek door kunstenaars en architecten.
Grab your chance to explore the historical city centre after dark! The Between-space evening walking tour weaves through Amsterdam, taking in hidden alleyways & courtyards and a wealth of intriguing unused areas within the canal district. Artists and architects have transformed some of these unique places into unexpected hidden gems in the city centre.
—
—
Castrum Peregrini E za 20.00 | 21.00 u | 60 min. reserveren verplicht | p. 22
Castrum Peregrini E sa 20.00 | 21.00 | 60 min. reservation required | p.22
boat tour
—
— in Dutch
Stap op de boot. Vaar aan de hand van een gids door de geschiedenis van de Amsterdamse grachten. Van de zeventiende-eeuwse grachtengordel, via de grachten uit de jaren twintig in West naar de zestig jarige grachten in Nieuw-West. En bezoek aansluitend de tentoonstelling 'Nieuw-West Water, 60 jaar grachten buiten de Ring' in het Van Eesterenmuseum.
Get on board. While on the water, a guide will take you through the history of the Amsterdam canals. From the canal district of the seventeenth century to the canals from the twenties in West to the canals in Nieuw-West, which are now sixty years old. After the tour you can visit the exhibition 'Nieuw-West Water, 60 jaar grachten buiten de Ring' at the Van Eesterenmuseum.
—
—
Start Steiger Herengracht 470 F za 10.30 u | 120 min. reserveren verplicht | p. 22
Start Doc Herengracht 470 F sa 10.30 | 120 min. reservation required | p.22
84
Musicians worldwide
Musicians worldwide
muziek
music
—
—
De hele avond worden er doorlopend korte concertjes gegeven in deze bijzondere neogotische kerk, verzorgd door onder andere Stichting Musicians Worldwide. Dwaal 's avonds door deze bijzondere kleurrijke kerk. Er is een gratis audiotour beschikbaar en medewerkers van de kerk zijn aanwezig om uw vragen te beantwoorden.
The whole evening, short performances will be offered continuously in this neo-Gothic church. This event is partly organised by the Musicians Worldwide foundation. Discover this colourful church in the evening. There is a free audio tour and the church staff are available to answer your questions.
—
—
De Krijtberg 36 Singel 448 | za 19.00-22.00 u
The Krijtberg 36 Singel 448 | sa 19.00-22.00
85
400 jaar macht & pracht
400 years of power & glory
lezing
lecture
—
— in Dutch
Macht en pracht lopen als een rode draad door het 400 jarig bestaan van de grachtengordel. Cle Lesger (UvA) houdt een spannend verhaal over de grachtengordel als een 'zeventiendeeeuws informatiecentrum'. Boudewijn Bakker (oud-hoofdconservator Stadsarchief Amsterdam) laat zien hoe stedelijke ontwikkeling en stedelijke 'pracht' in het zeventiende-eeuwse Amsterdam hand in hand gaan. Georganiseerd door Amstelodamum.
Power and glory have always been connected to the canal district and its 400year existence. Cle Lesger (University of Amsterdam) will tell an exciting story about the canal district being an information center from the seventeenth century. Boudewijn Bakker (former chief curator of Stadsarchief Amsterdam) will show how urban development and urban splendor go together in seventeenth-century Amsterdam. This event is organised by Amstelodamum.
—
—
De Bazel 50 Vijzelstraat 32 za 20.00 u | 60 min.
De Bazel 50 Vijzelstraat 32 sa 20.00 | 60 min.
Pioniers!
Pioneers!
film
film
—
— in Dutch
Het Architectuur Film Festival Rotterdam (AFFR) presenteert twee architectonische films. 'Van der Mey' gaat over de sleutelrol die architect Joan Melchior van der Mey speelde bij het ontstaan van de stroming de Amsterdamse School. In 'The Madman and the cathedral' vertrekt Don Justo Gallego Martinez naar Madrid. Zonder ervaring, geld en zelfs zonder ooit een kathedraal te hebben gezien, bouwt hij tot op de dag van vandaag zijn kathedraal.
The Architecture Film Festival Rotterdam (AFFR) presents two architectural films. Van der Mey examines the key role played by architect Joan Melchior van der Mey in founding the Amsterdam School architectural style. In The Madman and the Cathedral, we follow Don Justo Gallego Martinez as he departs for Madrid. Despite lacking experience and money and never before having laid eyes on a cathedral, he begins building his very own cathedral and is still doing so today.
Doopsgezinde Singelkerk 37 Singel 452 | za 19.30 u inloop 20.00 u aanvang | 90 min. | vrije inloop
Mennonite Church Singelkerk 37 Singel 452 | sa 19.30 entrance 20.00 start | 90 min. | free visit
—
—
86
De bazel by night
De bazel by night
rondleiding
guided tour
—
— in Dutch
In de Bazel is van alles te beleven: presentaties in het Werelderfgoed Podium (p.75), een lezing (p.76) en rondleidingen. U wordt meegenomen naar prachtige zalen en kamers boven in het gebouw om vervolgens af te dalen naar de kelder. Hier is onder andere te zien hoe vroeger de post door buizen werd vervoerd. En in de schatkamer zijn topstukken opgeslagen die de geschiedenis van de stad en het slavernijverleden vertellen.
De Bazel bursts into life with activities including presentations on the World Heritage Podium (p.75), a lecture (p.76) and guided tours. The special tour leads visitors through the impressive halls and rooms on the upper floors of the building before descending into the basement. You’ll be introduced to the old tube postal delivery system and the treasury: home to fascinating artefacts that illuminate the city’s and slavery history.
—
—
De Bazel 50 Werelderfgoed Podium Vijzelstraat 32 | za 19.00-22.00 u rondleidingen | za 19.15 | 20.00 u
De Bazel 50 World Heritage Podium Vijzelstraat 32 | sa 19.00-22.00 guided tours | sa 19.15 | 20.00
UNESCO-boot avondtour
UNESCO evening canal cruise
boottocht
boat tour
—
—
De vierhonderd jaar oude Amsterdamse grachtengordel staat op de Werelderfgoedlijst van UNESCO. Daarom organiseert Amsterdam Heritage een rondleiding door het Werelderfgoed Podium met een rondvaart door het UNESCO-gebied. Tijdens de rondvaart maakt u kennis met de bouw- en bewoningsgeschiedenis van de grachtengordel. Onderweg hoort u boeiende verhalen en spannende anekdotes over deze bijzondere omgeving.
In 2010, the now 400-year-old Amsterdam canal district became UNESCO World Heritage. To celebrate this, Amsterdam Heritage presents a tour through the World Heritage Podium including a canal cruise through the UNESCO area. During the canal cruise, you will be introduced to the architecture of the canal district and learn about the people who lived there throughout the centuries. You will hear intriguing stories and exciting anecdotes.
—
—
De Bazel 50 Werelderfgoed Podium Vijzelstraat 32 | za 19.15 u | zo 13.00 u 120 min. | reserveren verplicht | p. 22
De Bazel 50 World Heritage Podium Vijzelstraat 32 | sa 19.15 | su 13.00 120 min. | reservation required | p.22
87
juniorprogramma junior program — ›‹ — Jongerengidsen: ontdek een monument Ga mee en ontdek samen met een jongerengids een monument. De jongerengidsen zijn tussen de acht en zeventien jaar en hebben zich in de weken voorafgaand aan Open Monumentendag Amsterdam verdiept in de bijzonderheden van hun favoriete monument. De jongerengidsen nemen je mee op avontuur door de Beurs van Berlage, De Bazel en de Oude Kerk. Speciaal voor jou staan deze jonge rondleiders klaar om je te verrassen.
Junior guides: discover a monument Come and discover a monument accompanied by a youth guide. The youth guides are between eight and seventeen years old and have studied the details of their favourite monument in the weeks prior to Amsterdam Heritage Days. These guides will take you on an adventure through the Beurs van Berlage, De Bazel and the Old Church. Especially for you, these young guides will make sure you are thoroughly entertained.
Beurs van Berlage 17 zo | 30 min. 10.30 | 11.30 | 12.30 | 13.30 14.30 | 15.30 | 16.30 u De Bazel 50 za & zo | 30 min. 10.30 | 11.30 | 12.30 | 13.30 14.30 | 15.30 | 16.30 u De Oude Kerk 15 za & zo | 30 min. 10.30 | 11.30 | 12.30 | 13.30 14.30 | 15.30 | 16.30 u
Beurs van Berlage 17 zo | 30 min. 10.30 | 11.30 | 12.30 | 13.30 14.30 | 15.30 | 16.30 De Bazel 50 za & zo | 30 min. 10.30 | 11.30 | 12.30 | 13.30 14.30 | 15.30 | 16.30 The Old Church 15 za & zo | 30 min. 10.30 | 11.30 | 12.30 | 13.30 14.30 | 15.30 | 16.30
rondleidingen jongerengidsen zijn gratis | reserveren niet nodig | max. 20 kinderen per rondleiding | vanaf 5 jaar
junior guide tours are free | reservation is not required | up to 20 children per tour | from age 5 | in Dutch
Jongerengidsen Junior guides Katelijn Dekkers | Ziya Sophie de Boer | Alexander de Boer | Zaïra van Roon Felix Maas | Aya Heeren | Thomas Rutgers | Brian Wagenhuis | Auguste Kool | Kees Veerkamp | Vera Posthumus Mees de Tempe | Raf Amoraal | Mila Nova Groen | Quinten Groen | Miron Chapochnikov | Ravar Thone | Evi Thöne | Nova Wagemakers | Louis Veerkamp | IJsbrand Wiggelaar | Anjana Gahar | Vanicia Pollack | Laurens Kooi
88
Nigecho Theatergroep Wie Walvis presenteert in samenwerking met Stadsherstel Amsterdam N.V. de voorstelling 'Nigecho'. Een muzikaal verhaal over de zoektocht naar Niets. Een meisje ontmoet een vrolijke muzikale zigeunerbende die alle verhalen op de wereld verzamelt. Maar er is er eentje die ze niet te pakken kunnen krijgen: het verhaal van Niets. Amstelkerk 47 Amstelveld 10 | za & zo 14.00 | 16.00 u | 45 min. | vol=vol
Nigecho Wie Walvis Theatre group proudly presents, in collaboration with Stadsherstel Amsterdam N.V., the show 'Nigecho'. A musical story about the search for Nothing. A girl meets a cheerful musical gypsy gang that collects all the stories in the world. But there is one that they cannot get a hold of: the story of Nothing. Amstel Church 47 Amstelveld 10 sa & su 14.00 | 16.00 | 45 min. limited capacity | in Dutch
Sstt … In de Oude Lutherse Kerk is een geheime gang. Kom je het geheim van de domineesgang ontdekken? Een dominee vertelt er alles over. En als je ouders de kerk bekijken, kun jij ondertussen een prachtige kandelaar knutselen in de enorme kerkzaal. Oude Lutherse Kerk 38 Singel 411 za 10.00-13.00 u | vanaf 4 jaar
Shhh … There's a secret passageway in the Old Lutheran Church. Do you want to discover the secret of the pastor hallway? A pastor will tell you all about it. And while your parents are admiring the church, you can craft a beautiful candlestick in the huge church hall. Old Lutheran Church 38 Singel 411 sa 10.00-13.00 | from age 4
Techniekpromotiebus Rond de bus vinden tal van techniekactiviteiten plaats. De bouwhelm gaat op en dan kan je metselen, timmeren, een echt dak en een blokhut bouwen. En niet te vergeten de brug van Leonardo Da Vinci: deze boogbrug kan je zelf in elkaar zetten en er dan overheen klimmen. Tramremise De Hallen 22 Tollensstraat 60 | za 10.00-17.00 u vanaf 9 jaar
Engineering promotion bus Numerous engineering activities will take place around the bus. You will put on your construction helmet and then you can do some serious masonry and carpentry, build a real roof and a log cabin. And don't forget the Leonardo Da Vinci bridge: You can assemble this arch bridge yourself and then climb over it. Tram Depot De Hallen 22 Tollensstraat 60 | sa 10.00-17.00 | from age 9
89
m
da
m
e
ys
ope n
4
m herita rda g
umentenda on g
terdam a
ste
De langste gracht Stap jij met je familie aan boord van 'De Langste Gracht' boot? Vaar mee en luister naar het verhaal over de Amsterdamse grachten. Teken jouw stukje van De Langste Gracht, een tekening van 400 meter die we in december in het Amsterdam Museum tentoonstellen. Misschien win jij wel de Langste Heren-, Keizers- of Prinsenprijs! De Bazel 50 Vijzelstraat 32 za & zo 11.00 u | 120 min. | vanaf 6 jaar | reserveren verplicht | p.22
s am
sponsors & colofon sponsors & colophon — ›‹ —
door through andere different ogen eyes —›‹— Mildred van der Zwan is projectleider bij Open Monumentendag Amsterdam: "Het allerleukste aan organiseren? Op je fiets naar een potentiële deelnemer, de spanning als je op de stoep staat en vervolgens de verrassing hoe prachtig een pand eigenlijk is en hoe vriendelijk de bewoners vaak zijn. En dan, buiten een vreugdedansje wanneer je weet dat het pand meedoet."
The longest canal Will you be the one to walk aboard 'The Longest Canal' boat, together with your family? Sail along and listen to the story of the Amsterdam canals. Draw your piece of 'The Longest Canal', a 400-metre drawing which we will exhibit in December at the Amsterdam Museum. You may win the Lange Heren, Keizers or Prinsen prize! De Bazel 50 Vijzelstraat 32 sa & su 11.00 | 120 min. from age 6 | reservation required | p.22 | in Dutch
Mildred van der Zwan is project manager at Amsterdam Heritage Days: "What | like most about organising the event? That's got to be when I'm cycling to meet a potential participant; the butterflies in your stomach as you wait on the doorstep and then the delight when you discover how beautiful a building really is and how friendly the people living there often are. And then after the meeting, doing a little dance of joy when you know that the property will be taking part in Amsterdam Heritage Days."
90
Open Monumentendag Amsterdam is gratis toegankelijk voor iedereen. Het evenement wordt georganiseerd door Bureau Monumenten & Archeologie. Wij danken iedereen voor de samenwerking en de extra investering dit jaar: sponsors en partners, monumenteneigenaren en bewoners, vrijwilligers en rondleiders en Booking.com. Amsterdam Heritage Days are accessible free of charge for everyone. The event is organised by Office for Monuments & Archaeology. We thank everyone for their cooperation and their extra invest this year: sponsors and partners, building owners and residents, volunteers and tour guides and Booking.com. Bureau Monumenten & Archeologie De Bazel | Vijzelstraat 32 | 1017 CB Amsterdam T 020 2514960 |
[email protected] | www.amsterdam.nl/ openmonumentendag | www.amsterdam.nl/erfgoed Projectteam Mildred van der Zwan | Lisette Breedveld | Mick Witteveen | Paul Nieuwenhuizen | Marleen Ram Bep van Achthoven | Miranda Majoor | Ariadne Onclin | Trudie de Vries | Reinier Mees Foto's Bureau Monumenten & Archeologie | Paul Nieuwenhuizen | Han van Gool Stadsarchief Amsterdam | Edwin van Eis | Jan-Reinier van Vliet | Seth Carnill | Henk Thomas | Klaas Schoof | Van Stigt | Chris Toala Olivares | Wittenberg | Amsterdams Marionetten Theater | Kessels Kramer | Boekmanstichting | Goethe-Institut Hammerstein | RCOAK | Geelvink Hinlopen Huis | Sense of Place Kaart Dienst Basisinformatie | unit Geo-informatie Ontwerp Hanneke Kijkt Drukwerk DR&DV ms Oplage 135.000 Met dank aan Bas Alberts | Freek de Adelhart Toorop | Phil Gaster Marjolein Keijser | Simon Kuin | Thomas Trip | Charley Bessels | Paul Witte | Dave Nice Rosa Tigges | Marian Gravemaker | Stadsarchief Amsterdam en alle medewerkers Bureau Monumenten & Archeologie
91
kaart | map — ›‹ — activiteit bij locatie activity at location monument zaterdag geopend monument open on Saturday monument zondag geopend monument open on Sunday beperkt toegankelijk | zie p.22 limited access | see p.22
locaties op een rij
alleen monumentale activiteiten locatie — ›
‹ — only a monumental activity location
locations in a row
Raepenhofje Raepenhofje
21
za gesloten | sa closed zo 10.00-17.00 Palmgracht 28-38
Huis De Vicq House De Vicq
41
za 10.00-17.00 zo 10.00-17.00 Herengracht 476
Tramremise De Hallen Tram Depot De Hallen
22
za 10.00-17.00 zo gesloten | su closed Tollensstraat 60
Grachtenhuis Hammerstein Canal House Hammerstein
42
za 10.00-17.00 zo 10.00-17.00 Herengracht 480
Rijpenhofje Rijpenhofje
23
za 10.00-17.00 zo gesloten | su closed Rozengracht 116
Ambtswoning Mayor's Residence
43
za 10.00-17.00 zo 10.00-17.00 Herengracht 502
De Westerkerk The Westerkerk
24
za 10.00-17.00 zo 13.00-17.00 Prinsengracht 279
Van den Santheuvel, Sobbe Van den Santheuvel, Sobbe
44
beperkt toegankelijk limited access
Onze Lieve Vrouwekerk Church of Our Lady
25
za 10.00-17.00 zo 13.15-17.00 Keizersgracht 220
Sense of Place Sense of Place
45
za 10.00-17.00 zo 10.00-17.00 Herengracht 528A
Kapel De Voorzienigheid Providence Chapel
26
za gesloten | sa closed zo 10.00-17.00 Lauriergracht 39
Geelvinck Hinlopen Huis Geelvinck Hinlopen House
46
beperkt toegankelijk limited access
De Platanen The Platanen
27
za 10.00-17.00 zo 10.00-17.00 Lauriergracht 99-103
Amstelkerk Amstel Church
47
za 10.00-17.00 zo 10.00-17.00 Amstelveld 10
Grachtenhuis De Visscher Canal House De Visscher
28
za 10.00-17.00 zo 10.00-17.00 Keizersgracht 269
De Duif The Dove
48
za 10.00-17.00 zo 10.00-13.00 Prinsengracht 756
Huis Van Brienen House Van Brienen
29
za 10.00-17.00 zo 10.00-17.00 Herengracht 284
Maison Descartes Maison Descartes
49
za 10.00-17.00 zo 10.00-17.00 Vijzelgracht 2A
za gesloten | sa closed zo 10.00-17.00 Nieuwe Uilenburgerstraat 91
Felix Meritis Felix Meritis
30
za 10.00-17.00 zo gesloten | su closed Keizersgracht 324
De Bazel centraal informatiepunt De Bazel central information point
50
za 09.00-17.00 zo 09.00-17.00 Vijzelstraat 32
11
za 10.00-17.00 zo gesloten | su closed Zuiderkerkhof 72
Andaz Hotel Andaz Hotel
31
beperkt toegankelijk limited access
Een eeuw arbeiderspaleizen A century of worker palaces
A
za & zo 11.00 | 13.00 | 15.00 zie | see p.80 Spaarndammerplantsoen 140
Universiteitstheater University Theatre
12
za 10.00-17.00 zo 10.00-17.00 Nieuwe Doelenstraat 16
De Groene Bocht The Green Bend
32
za 10.00-17.00 zo 10.00-17.00 Keizersgracht 452
De gangen van de jordaan The corridors of jordaan
B
reserveren verplicht reservation required
Trippenhuis Trippen House
13
beperkt toegankelijk limited access
NIOD NIOD
33
za 10.00-17.00 zo gesloten | su closed Herengracht 380
Slavernijwandeling Slavery walk
C
reserveren verplicht reservation required
Marionetten Theater Marionette Theatre
14
za 10.00-17.00 zo 10.00-17.00 Nieuwe Jonkerstraat 8
Grachtenhuis De Solemne Canal House De Solemne
34
za 10.00-17.00 zo 10.00-17.00 Herengracht 408
De zwarte bladzijde A black page in history
D
reserveren verplicht reservation required
De Oude Kerk The Old Church
15
za 10.00-18.00 zo 13.00-17.30 Oudekerksplein 23
Boekman Stichting Boekman Foundation
35
za 10.00-17.00 zo 10.00-17.00 Herengracht 415
Tussen-ruimte Between-space
E
za & zo 10.00-17.00 zie | see p.84 Herengracht 401
De Gulden Trip The Golden Trip
16
za 10.00-17.00 zo 10.00-17.00 Sint Annenstraat 12
De Krijtberg The Krijtberg
36
za 10.00-17.00 zo 13.00-17.00 Singel 446
De grachten buiten de grachtengordel Canals outside the canal district
F
reserveren verplicht reservation required
Beurs van Berlage Beurs van Berlage
17
za 10.00-17.00 zo 10.00-17.00 Beursplein 1-3
Doopsgezinde Singelkerk Mennonite Church Singel
37
za gesloten | sa closed zo 12.00-17.00 Singel 452
Sweets Sweets
G
reserveren verplicht reservation required
Korenmetershuis Korenmetershuis
18
za 10.00-17.00 zo gesloten | su closed Nieuwezijds Kolk 28
Oude Lutherse Kerk Old Lutheran Church
38
za 10.00-17.00 zo 10.00-17.00 Singel 411
Pracht in noord Beauty in north
H
reserveren verplicht reservation required
Dominicuskerk Dominic Church
19
za 10.00-17.00 zo 13.00-17.00 Spuistraat 12
Huis Van Lennep House Van Lennep
39
za 10.00-17.00 zo 10.00-17.00 Herengracht 448
Grachtentocht Canal tour
I
reserveren verplicht reservation required
Posthoornkerk Post Horn Church
20
za 10.00-17.00 zo 10.00-17.00 Haarlemmerstraat 124
Goethe-Institut Goethe-Institut
40
za 10.00-17.00 zo gesloten | su closed Herengracht 470
Nachttour Nighttour
E
reserveren verplicht reservation required
Entrepotdok Entrepotdok
01
za 10.00-17.00 zo 10.00-17.00 Binnenkadijk 457
De Ledenlokalen Members' Chambers
02
beperkt toegankelijk limited access
Groene Grachtenhuizen Green Canal Houses
03
za 10.00-17.00 zo 10.00-17.00 Nieuwe Prinsengracht 43-53
Occo Hofje Occo Hofje
04
za 10.00-17.00 zo 10.00-17.00 Nieuwe Keizersgracht 94
Wittenberg Wittenberg
05
za 10.00-17.00 zo 10.00-17.00 Nieuwe Keizersgracht 568
Huize Avondrood House Avondrood
06
za 10.00-17.00 zo 10.00-17.00 Nieuwe Herengracht 143-145
Grachtenhuis De Granada Canal House De Granada
07
za 10.00-17.00 zo 10.00-17.00 Nieuwe Herengracht 99
Portugese Synagoge Portuguese Synagogue
08
za gesloten | sa closed zo 10.00-17.00 Mr. Visserplein 3
Mozes en Aäronkerk Moses and Aaron Church
09
za 10.00-17.00 zo 10.00-17.00 Waterlooplein 207
Uilenburgersjoel Uilenburger Shul
10
Zuiderkerk Zuiderkerk
vier 400 jaar grachten celebrate 400 years of canals — ›‹ — 24/3 | 26/5 | 14/7 | 14 & 15/9 Vierhonderd jaar geleden startte Amsterdam met de aanleg van de grachtengordel. Bureau Monumenten & Archeologie viert dit met vier edities van Open Monumentendag Amsterdam. De laatste editie vindt plaats op 14 & 15 september. U krijgt een unieke kans om grachtenhuizen te bezoeken die alleen dan gratis open zijn. Nog lang niet alle monumentale geheimen zijn ontdekt. Ook volgend jaar, rond een gloednieuw thema, organiseren we Open Monumentendag Amsterdam. — Benieuwd naar de ontwikkelingen? Blijf op de hoogte via onze nieuwsbrief, Facebook en Twitter. Four hundred years ago, Amsterdam started work on the now world-renowned canal district. Office for Monuments & Archaeology is delighted to celebrate this jubilee by organising four special editions of Amsterdam Heritage Days. The final edition will be held on 14 & 15 September, offering visitors a unique opportunity to visit canal houses for free. But Amsterdam naturally still has an abundance of monumental secrets waiting to be discovered. As such, the Amsterdam Heritage Days will return in 2014 with a brand new theme. — If you'd like to stay up to date on the latest news and developments, sign up for the newsletter and follow us on Facebook and Twitter. www.amsterdam.nl/openmonumentendag | www.iamsterdam.com/heritagedays
