Mobiel bellen 8. 8. Mobiel bellen
8. Mobiel bellen
8. MOBIEL BELLEN 8.1. Risico’s rond mobiel bellen
Wie een mobieltje of smartphone gebruikt zou zich zorgen moeten maken, want een 8.1. Risico’s rond mobiel bellen sterkere stoorbron is nauwelijks denkbaar. De meeste mensen lijken er geen last van te Wie eenmaar mobieltje of smartphone zou zich zorgen moeten worden, maken, want een sterkere hebben, sommigen wel: zegebruikt rapporteren dat ze duizelig hoofdpijn krijgen, stoorbron is nauwelijks denkbaar. De meeste mensen lijken er geen last van te hebben, maar oorsuizingen, pijn in het hoofd en aan het oor aan de zijde van het bellen en andere sommigen wel: ze rapporteren dat ze duizelig worden, hoofdpijn krijgen, oorsuizingen, pijn in hinder. Wellicht vanhet graduele een heeft het hoofd en aan is hethet ooreen aan kwestie de zijde van bellen engevoeligheid: andere hinder. de Wellicht is heter eenveel last van, een ander merkt het (nog) niet. kwestie van graduele gevoeligheid: de een heeft er veel last van, een ander merkt het (nog) niet.mensen zijn beducht voor de negatieve invloed van zendmasten in hun omgeving Veel mensen zijnaan beducht de negatieve van zendmasten in hun en van te enVeel doen er veel om voor die masten weginvloed te krijgen, of zich tegen de omgeving straling er doen er veel aan om wie die masten weg te krijgen, zich moeten tegen de straling er van beschermen. beschermen. Maar veel mobiel belt zouofzich realiseren dattede veldsterkte Maar wiemobieltje veel mobiel beltwat zou groter zich moeten realiseren de veldsterkte een mobieltje van een heel is dan die vandat zendmasten opvan enige afstand. Tabel heellaat watzien groter is dan diede van zendmasten op velden enige afstand. 8-1 laat zien hoe sterk de 8-1 hoe sterk hoogfrequente zijn opTabel verschillende afstanden van de hoogfrequente velden zijn op afstanden vanaf 10 cm van de telefoon en verder weg. Nog telefoon. Dichter bij het hoofd zullen de waarden nog hoger liggen en dicht in de buurt dichter bij het hoofd zullen de waarden nog hoger liggen en dicht in de buurt komen van wat komen van wat als gevaarlijk volgens ICNIRP normen. Zou men vlak staan, voor een als gevaarlijk geldt, volgens de geldt, ICNIRP normen.deZou men vlak voor een GSM zender GSM zender staan, op 3 m afstand, dan is men blootgesteld aan een veld van op 3 m afstand, dan is men blootgesteld aan een veld van 61 V/m! Aan het hoofd bij een61 V/m! Aan het hoofd is dat veel minder. Zelfs op is 4 de m veldsterkte afstand van mobieltje is dat bij nieteen veelmobieltje minder. Zelfs op 4niet m afstand van een mobieltje nogeen mobieltje is de veldsterkte nog 2,7 V/m. Tervelden informatie: van GSM velden door 2,7 V/m. Ter informatie: metingen van GSM door hetmetingen Agentschap Telecom geven een waarde van zelden meer dan 3 V/meen in Nederland. Velen vinden dat te hoog en ijveren voor het Agentschap Telecom geven waarde van zelden meer dan 3 V/m in Nederland. een regeling dat deenmeetwaarden onder V/m zouden moetendat blijven. Dat is de Velen vindendie datmaakt te hoog ijveren voor een0,6 regeling die maakt de meetwaarden waarde dieV/m ook zouden Cindy Sage en David Carpenter, vanook het BioInitiative onder 0,6 moeten blijven. Dat iswoordvoerders de waarde die Cindy SageReport, en David voorstellen.(2009), Bellen woordvoerders met een mobieltjevan komthet er dus op neer datReport, men akkoord gaat metBellen het feit met Carpenter BioInitiative voorstellen. dat men zichzelf en iedereen binnen een straal van 4 meter blootstelt aan een veldsterkte die een mobieltje komt er dus op neer dat men akkoord gaat met het feit dat men zichzelf men in de omgeving van zendmasten onacceptabel hoog vindt. In die instelling klopt dus iets enniet. iedereen binnen een straal van 4 meter blootstelt aan een veldsterkte die men in de omgeving van zendmasten onacceptabel hoog vindt. In die instelling klopt dus iets niet. Tabel 8-1. Velddichtheden op verschillende afstanden van een mobieltje-in-gesprek, ver weg van een zendmast 2 - Op 10 cm: 2.000.000 µW/m 27,5 V/m 2 - Op 30 cm: 400.000 µW/m 12,3 V/m 2 - Op 100 cm: 20.000 µW/m 2,7 V/m 2 Op 400 cm : 20.000 µW/m 2,7 V/m
Het onbegrijpelijk zo weinig mensen doordrongen zijnfeit van feit dat Hetisis daarom daarom onbegrijpelijk datdat zo weinig mensen doordrongen zijn van het dathet bellen bellen met een mobiele onverantwoord is: voor zichzelf en voor de medemens met een mobiele telefoon telefoon onverantwoord is: voor zichzelf en voor de medemens (passagier) binnen een straal vaneen 4 meter. effecten op deDe (geestelijke) gezondheid zijn nu eenvoudig (passagier) binnen straalDevan 4 meter. effecten op de (geestelijke) gezondheid nognu nieteenvoudig te overzien.nog niet te overzien. zijn handen van jonge kinderen heeft een mobieltje ‘speelgoed’ remmend effect op de InIn handen van jonge kinderen heeft een als mobieltje als een ‘speelgoed’ een remmend hersenen en geestelijke ontwikkeling, waarover later meer. Alle reden dus om voorzichtig met effect op de hersenen en geestelijke ontwikkeling, waarover later meer. Alle reden dit medium om te gaan. Ouders doen er goed aan van het worst case scenario uit te gaan, te dus omvoor voorzichtig om te gaan. Ouders doen te erbetrachten goed aantotvan kiezen toepassingmet van dit het medium ‘voorzorgprincipe’ en terughoudendheid er het worst case scenario uit te gaan, te kiezen voor toepassing van het ‘voorzorgprincipe’ duidelijkheid is over de gevaren. Hersenen bevinden zich tot aan een leeftijd van enkele jaren enin terughoudendheid te betrachtenDaarin tot erkan duidelijkheid overalsdeverkeerde gevaren.- d.w.z. Hersenen een tumultueuze ontwikkelingsfase. van alles misisgaan bevinden zich tot aan een leeftijd van enkele jaren in een tumultueuze ontwikkelingsfase. niet-lichaamseigen - invloeden op de neuronontwikkeling worden toegevoegd. Dat dit inderdaad is waarschijnlijk, de uitgangspunten van onderzoekers -alsinvloeden op Daarin kangebeurt van alles mis gaan alsgezien verkeerde - d.w.z. niet-lichaamseigen Die komt op grond toegevoegd. van praktischeDat en theoretische overwegingen de dePanagopoulos. neuronontwikkeling worden dit inderdaad gebeurt is tot waarschijnlijk, conclusie dat effecten op biologische weefsels plaatsvinden bij blootstellingen onder gezien de uitgangspunten van onderzoekers als Panagopoulos et al. (2013). Die komen die heel ver liggen onder de richtlijnen van tot de ICNIRP. opstralingscondities grond van praktische en theoretische overwegingen de conclusie dat effecten op 115 © - Uit: Hugo Schooneveld (2014) - Elektrostress Handboek - Leren omgaan met ziekmakende elektromagnetische velden.
8. Mobiel bellen 8. Mobiel bellen onder stralingscondities die heel biologische weefsels plaatsvinden bij blootstellingen ver liggen onder de richtlijnen van de ICNIRP.
8.2. EMV uit het mobieltje tijdens het bellen
8.2. EMV uit het mobieltje tijdens het bellen De techniek stelt ons in staat na te gaan welke velden er vrij komen bij het mobiele bellen met
De techniek stelt ons in staat na te gaan welke velden er vrij komen bij het mobiele bellen een klassiek mobieltje. Het begint met het leggen van een contact met de zendmast waarop de met een klassiek mobieltje. Het begint met het leggen van een contact met de zendmast telefoon is aangesloten. Bij het aanzetten wordt de zendmast automatisch aangeroepen. Dat waarop de telefoon is aangesloten. Bijsignaal, het aanzetten wordtcontact de zendmast gaat gepaard met een sterk hoogfrequent om geforceerd te kunnenautomatisch maken. De aangeroepen. Dat gaat gepaard met een sterk hoogfrequent signaal, sterkte van het signaal is met een hoogfrequentmeter af te lezen. Meetresultatenom op geforceerd contact te kunnen maken. Demobieltje sterkte van signaal is met een hoogfrequentmeter af verschillende afstanden van het zijnhet in tabel 8-1 weergegeven. Op vier meter te lezen.heerst er tijdens het spreken nog steeds een sterk veld. afstand Figuur 8-1geeft geeftopopeneen grafische manier aandehoe de van sterkte van de afgegeven velden Figuur 8-1 grafische manier aan hoe sterkte de afgegeven velden verloopt tijdens hettijdens leggen het van leggen contact met zendmast. de veldsterkte op de eenveldsterkte afstand van op drieeen verloopt van de contact metHoe de zendmast. Hoe meter varieert in demeter loop van een gesprek getoond figuur 8-2. De sterkte hangt afstand van drie varieert in de wordt loop van eeningesprek wordt getoond in sterk figuur af van een aantal hangt technische zoalsaantal de positie van de telefoon tenzoals opzichte van de van 8-2. De sterkte sterkfactoren, af van een technische factoren, de positie zendmast, demping door hetvan lichaam van de beller enzovoort. De hoogte van de van pieken de de telefoon ten opzichte de zendmast, demping door het lichaam de inbeller figuren bedraagt ongeveer V/m. enzovoort. De hoogte van3 de pieken in de figuren bedraagt ongeveer 3 V/m.
Figuur 8-1. Structuur van het contact maken en ophangen. Bij het nummerkiezen en bij het ophangen is de veldsterkte tijdelijk heel hoog, Schaal: horizontaal 2 sec/vakje; verticaal ongespecificeerd.
Figuur 8-2. Structuur van een gesprekje. Hoogfrequente velden tijdens oproep van buiten en kort gesprek (zwarte pijlen). Tijdens het luisteren is de signaalsterkte laag (open pijlen). Schaal: horizontaal 5 sec/vakje; verticaal ongespecificeerd.
De sterkste signalen vinden we bij het tot stand komen van contact met de zendmast en De sterkste signalen vinden we bij het tot stand komen van contact met de zendmast en bij het bij het sluiten er van. Zolang we verder zelf af luisteren gebeurt er weinig. Het toestel sluiten er van. Zolang we verder zelf afluisteren gebeurt er weinig. Het toestel fungeert dan fungeert dan als een gewone radio-ontvanger. Maar zo gauw wezendmast zelf praten moet de als een gewone radio-ontvanger. Maar zo gauw we zelf praten moet de dat kunnen zendmast dat kunnen horen en gaan de signalen weer op volle sterkte. Om energie te horen en gaan de signalen weer op volle sterkte. Om energie te sparen zijn er zowel in de mast sparen zijn er zowel in de mast als in ons mobieltje voorzieningen die maken dat de als in ons mobieltje voorzieningen die maken dat de zendenergie wordt aangepast aan de zendenergie aangepast aan dekking, de sterkte van sterkte van hetwordt signaal. Bij een goede dicht bijhet een signaal. zendmastBij en een liefstgoede binnendekking, dicht bij een wordt zendmast en liefst binnen eenons minimale sterkte ‘oogcontact’ een minimale sterkte ‘oogcontact’ ingesteld. Zo wordt gauw we omdraaien gaat ingesteld. het volume weer door positiewisselingen wisselt de omhoog; veldsterktedoor voortdurend tijdens het Zo gauw weomhoog; ons omdraaien gaat het volume weer positiewisselingen communiceren. wisselt de veldsterkte voortdurend tijdens het communiceren. Waar we kunnen houden is datisde velden die hetdie mobieltje maakt een Waar we verder verderrekening rekeningmee mee kunnen houden dat de velden het mobieltje maakt sterk richtingseffect hebben en bovendien gepolariseerd zijn. In het apparaat dat gebruikt is voor het maken van deze opnamen wordt het sterkste veld naar boven uitgezonden. Dat 116veel van de energie de bovenkant van het betekent, bij een normale stand aan het oor, dat hoofd wordt ingestraald en niet - zoals we zouden hopen - zijdelings richting zendmast. Ieder © - Uit: Hugo Schooneveld - Elektrostress Handboek - Leren omgaan met ziekmakende elektromagnetische velden. model telefoon zal (2014) zo zijn eigen eigenschappen hebben, afhankelijk van de architectuur van
8. Mobiel bellen een sterk richtingseffect hebben en bovendien gepolariseerd zijn. In het mobieltje dat gebruikt is voor het maken van deze opnamen wordt het sterkste veld naar boven uitgezonden. Dat betekent, bij een normale stand aan het oor, dat veel van de energie de bovenkant van het hoofd wordt ingestraald en niet - zoals we zouden hopen zijdelings richting zendmast. Ieder model telefoon zal zo zijn eigen eigenschappen hebben, afhankelijk van de architectuur van de antenne en de manier waarop men het mobieltje in de hand houdt. Helaas geven de gebruiksaanwijzingen daarover weinig of geen informatie. 8. Mobiel bellen
8.3. Welke velden genereert een mobieltje?
de antenne en de manier waarop men het mobieltje in de hand houdt. Helaas geven de
Laagfrequente velden uitweinig het mobieltje: de basiselektronica gebruiksaanwijzingen daarover of geen informatie.
De hoeveelheid straling die een mobieltje produceert hangt sterk af van de functie die het op dat moment uitvoert. In de eerste plaats staat het toestel nooit geheel uit, want basisfuncties als klok en geheugen moeten gewoon doorgaan. Alleen bij het uitnemen 8.3.deWelke velden een dood; mobieltje? van hoofdbatterij is hetgenereert apparaat vrijwel nog niet eens geheel dood, want back-up batterijtjes houden een aantal instellingen vast voor later gebruik. Wanneer Laagfrequente veldenstand uit het mobieltje: de basiselektronica het toestel in de stand-by werkt, dus niet actief aan het communiceren is, is er De behoorlijke hoeveelheid straling die een mobieltje hangt sterk van dedie functie die het op een energieconsumptie. Datproduceert is te merken aan de afbatterij na een aantal dat moment uitvoert. plaats mee staat het toestel nooitDe geheel basisfuncties dagen leeg raakt, ookInalsdeereerste niet actief gebeld wordt. vooruit, hetwant bellen benodigde als klok en geheugen gewoon doorgaan. Alleen bij het uitnemen vancomplex de hoofdbatterij zendenergie komt uitmoeten de accu. De spanningsomvorming is een tamelijk proces is het vrijwelmanier dood; nog niet eens geheel dat op apparaat een gepulste gebeurt. Figuur 8-3dood, laat want zien back-up hoe die batterijtjes pulsen er houden uit zieneen in instellingen vast en voor gebruik. Wanneer afstand. het toestel de stand-by stand werkt, dus deaantal stand-by toestand. oplater enkele centimeters Dein duur van een enkele puls actiefdan aan een het communiceren er een behoorlijke energieconsumptie. Dat is te merken isniet minder milliseconde; is, de isamplitude kan meerdere nanoTesla bedragen. In de aan de batterij die na een aantal dagen leeg raakt, ook als er niet actief mee gebeld wordt. De grafiek is de hoogte uitgedrukt in millivolts van de oscilloscoop. Terugrekenend kan deze voor het bellen benodigde zendenergie komt uit de accu. De spanningsomvorming is een uitslag herleid worden tot een uitslag in nanoTesla’s van het meetinstrument. tamelijk complex proces dat op een gepulste manier gebeurt. Figuur 8-3 laat zien hoe die De opgevangen Tijdens het pulsen er uit zienlaagfrequente in de stand-by velden toestand.zijn De relatief duur vansterk. een enkele puls is luisteren minder dannaar een een boodschap metdeeen gewone GSM telefoonbedragen. maten we milliseconde; amplitude kanNokia meerdere nanoTesla In wisselende de grafiek is laagfrequente de hoogte uitgedrukt in tot millivolts van(rms) de oscilloscoop. Terugrekenend deze50 uitslag herleid worden veldsterkten: 1000 nT in het laagfrequent gebiedkan vanaf Hz en tot 200 nT in tothogere een uitslag in nanoTesla’s vanaf van het2 meetinstrument het frequentiegebied kHz tot 100 kHz. Die velden zijn afkomstig van de aansturing van het luidsprekertje enzijn vanrelatief enkelesterk. basisfuncties van de elektronica. De opgevangen laagfrequente velden Tijdens het luisteren naar een Het is boodschap met een Nokia GSMpulsen telefoon maten welaag wisselende niet uit te sluiten datgewone die kortdurende die in een tempo laagfrequente passeren biologisch veldsterkten: 1000 (rms) in het laagfrequent gebiedvlak vanaf en een tot 200 nT in het actief kunnen tot zijn. DenT laagfrequente velden bereiken bij 50 hetHzoor velddichtheid hogere vanaf 2 kHz tot 100 kHz. Die velden zijn afkomstig van de van 200 frequentiegebied nanoTesla. aansturing van het luidsprekertje en van enkele basisfuncties van de elektronica.
Figuur 8-3. Mobieltje in rust. Elektrische stromen geven periodiek sterke magnetische veldpieken van het potentieel gevaarlijke type. Verticale as 50 mV/vakje, horizontaal 100 msec /vakje.
.
Het is niet uit te sluiten dat die kortdurende pulsen die in een laag tempo passeren biologisch actief kunnen zijn. De laagfrequente velden bereiken vlak bij het oor een velddichtheid van 117 200 nanoTesla.
© - Uit: Hugo Schooneveld (2014) - Elektrostress Handboek - Leren omgaan met ziekmakende elektromagnetische velden.
8. Mobiel bellen Koppeling tussen laag- en hoogfrequente velden
Het kan niet anders of er moet een verband zijn tussen uitzending van de hoogfrequente communicatievelden door het mobieltje enerzijds en de energieleverantie door de laagfrequent werkende voedingselektronica anderzijds. Inderdaad, figuur 8-4 laat zien dat er een strikte synchronisatie bestaat tussen de hoogfrequente pulsen en de laagfrequente energieperioden. De reden waarom aan die laagfrequente velden in de literatuur geen aandacht gegeven wordt is vermoedelijk dat niemand de 8. moeite Mobiel heeft bellengenomen daar eens naar te kijken en over de consequenties van uittredende velden na te denken. Alleen Cindy Sage en Olle Johansson (2007) hebben over dergelijke velden gepubliceerd. Er is alle reden de hebben over dergelijke velden gepubliceerd. Er is alle reden vrijkomendewerking, laagfrequente vrijkomende laagfrequente velden wel te onderzoeken op de genotoxische omdat velden wel te onderzoeken op genotoxische werking, omdat de groep van Hugo Rüdiger in de groep van Hugo Rüdiger (in het REFLEX project heeft aangetoond dat sommige het REFLEX project heeft aangetoond dat sommige velden op diverse primaire celcultures velden op diverse primaire celcultures afwijkingen veroorzaken. Onder meer heeft de afwijkingen veroorzaken. Onder meer heeft de gezondheid van de cel er erg onder te lijden. gezondheid van de cel er erg onder te lijden. Er ontstaan microkernen, cellen gaan te Er ontstaan microkernen, cellen gaan te gronde en DNA wordt aangegrepen door blootstelling gronde en DNA wordt aangegrepen door (35 blootstelling aan gepulste velden van heel aan gepulste velden van heel lage dichtheden µT). lage dichtheden (35 µT). Figuur 8-4 Signalen uit een mobieltje tijdens het zenden. Registratie van de 217 Hz gepulste hoogfrequente zendervelden, afgeleid uit de audio-uitgang van de HF59B meter (boven). Daaronder de laagfrequente velden van de stromen die het apparaat genereert om te zenden, afgeleid uit de AC uitgang van de ME3851A meter. Horizontale as: 2 ms/vakje. Verticale as: ongespecificeerd
Aard vanhet hethoogfrequente hoogfrequente signaal Aard van signaal
Als gebruikervanvan de GSM communicatie weet u vermoedelijk niet dat uw Als gebruiker de GSM communicatie weet u vermoedelijk niet dat uw spraakinformatie spraakinformatie op een gepulste manier de ether wordt ingestuurd. Het toestel maakt op een gepulste manier de ether wordt ingestuurd. Het toestel maakt gebruik van een slim gebruik van een slim zenden ontvangstprotocol. Het legt contact met de zendmast in zend- en ontvangstprotocol. Het legt contact met de zendmast in een specifieke een specifieke frequentieband die voorafgaande aan het gesprek door de zendmast aan frequentieband die voorafgaande aan het gesprek door de zendmast aan uw mobieltje wordt uw mobieltjeDe wordt De gaan data niet van als uween gesprek gaan niet als een toegewezen. datatoegewezen. van uw gesprek doorlopende stroom de doorlopende ether in, maar stroom de ether in, maar als in stukjes geknipte fragmenten. Figuur 8-4 geeft als in stukjes geknipte fragmenten. Figuur 8-7 geeft daar een grafische voorstelling van.daar Voor een voorstelling van. Voor een geldt verzonden, dat er per gescheiden seconde 217 stukjes een grafische mobieltje geldt dat er per seconde 217 mobieltje stukjes gesprek door stille gesprek verzonden, gescheiden stille perioden. Depulsen ontvangst spraak perioden.worden De ontvangst van spraak gebeurtdoor op dezelfde manier. De van devan zendmast worden in mobieltjes weerDe gedecodeerd, het gesprek klinktinalshet ononderbroken. In gebeurt ophet dezelfde manier. pulsen vanzodat de zendmast worden mobieltjes weer feite is dat duszodat maar schijn. gedecodeerd, het gesprek klinkt als ononderbroken. I Het is isdit ditgepulste gepulste veld veld dat dat elektrogevoeligen elektrogevoeligen opvangen Op Het opvangenenendat datEHS EHSklachten klachtenveroorzaakt. veroorzaakt. lange termijn kan het misschien de tumorvorming in de hersenen bevorderen. Ook andere Op lange termijn kan het misschien de tumorvorming in de hersenen bevorderen. Ook digitale digitale zenders die meerdere signalen tegelijk verzenden gebruik van gepulste andere zenders die meerdere signalen tegelijkmaken verzenden maken gebruikvelden. van De Dect telefoon bijvoorbeeld; deze verzendt per seconden 100 pulsen. WiFi systemen gepulste velden. De Dect telefoon bijvoorbeeld; deze verzendt per seconden 100 pulsen. verzenden per seconde 10 pulsen. Er zijn veldmeters decoderen en omzetten WiFi systemen verzenden per seconde 10 pulsen.die Er deze zijn pulsen veldmeters die deze pulsen in elektromagnetische signalen die via een luidspreker hoorbaar gemaakt worden. deze demoduleren en omzetten in hoorbare signalen via een luidspreker. HierdoorDoor kunnen schakeling kunnen gepulste signalen met enige ervaring herleid worden tot het type zender. gepulste signalen met enige ervaring herleid worden tot het type zender. 118
8.4. Smartphone en tablet-PC
toestellen (figuren 8-5 tot 7) hebben meerdere administratieve, ©Deze - Uit: Hugo Schooneveld (2014) - Elektrostress Handboek - Leren omgaan metfuncties ziekmakendevoor elektromagnetische velden.
commerciële of ontspanningsdoeleinden en worden veel onderweg gebruikt. Om mogelijke
8. Mobiel bellen
8.4. Smartphone en tablet-PC
Smartphones en tablets (figuren 8-5 tot 7) hebben meerdere functies voor administratieve, commerciële of ontspanningsdoeleinden en worden veel onderweg gebruikt. Om mogelijke storing op andere elektronische systemen te voorkomen, zoals in vliegtuigen, is de hoogfrequente zendactiviteit soms softwarematig uit te schakelen (flight mode). U kunt de interne programma’s dan wel gebruiken, maar geen contact zoeken met de buitenwereld. De toestellen hebben een aanraakscherm (‘touch screen’), hoewel sommige met een extern toetsenbord kunnen worden uitgerust. De bedieningssignalen 8. Mobiel bellen worden laagfrequent verwerkt; het touch screen zendt tamelijk sterke velden uit die niet ieder kan verdragen. Sommigen krijgen al EHS problemen binnen uren of dagen na via zendmasten of via WiFi access points. De gebruikte protocollen hangen af van de aanschaf. uitvoering en instellingen door de gebruiker. Toestellen – zelfs van één bepaalde fabrikant – De technologie van die digitale toestellen is complex. De modellen smartphones verschillen in de communicatieprotocollen die zijn geïmplementeerd. Veelgebruikte die momenteel op de markt zijn en kunnen op meerdere manieren met voor het internet protocollen zijn GSM, GPRS, UMTS, WiFi. Sinds 2013 kan daar het protocol long communiceren: via zendmasten of via WiFi access points. De gebruikte protocollen term evolution’(LTE) aan toegevoegd worden. hangen af van de uitvoering en instellingen door de gebruiker. Toestellen – zelfs Er komt een nieuw soort aanduiding in zwang: De aloude analoge looptelefoons worden van één bepaalde fabrikant – verschillen communicatieprotocollen het GSM protocol alsin2e de generatie, het UMTS protocol als die 3e zijn aangeduide als 1e generatie, e protocollen zijn GSM, GPRS, UMTS, en WiFi. Sinds geïmplementeerd. Veelgebruikte generatie en het LTE-protocol als 4 generatie telefonie. Communicatiesnelheden worden 2013 daarbeeldmateriaal het protocol en voor long term aan toegevoegd worden. steedskan groter, videofilms metevolution’(LTE) hoge resolutie (HD) kunnen met 4G verbindingen overal op straat worden binnengehaald. En het eind van de versnelling vanworden Er is een nieuw soort aanduiding in zwang: de aloude analoge looptelefoons e e kan men aan- of uitschakelen. datatransport is voorlopig nog niet in zicht. Al die functies aangeduid als 1 generatie, het GSM protocol als 2 generatie, het UMTS protocol als e een apparaat met alle functies aanals gebruikt, zoekt intelefonie. feite behoorlijk vaak toegang tot 3Wie generatie en het LTE-protocol 4e generatie Communicatiesnelheden internet. Het apparaat zal misschien om de paar seconden een zoeksignaal uitzenden. worden steeds groter, beeldmateriaal en videofilms met hoge resolutie (HD)Bij kunnen veldmetingen van smartphone gebruik werd op een meter afstand een waarde afgelezen van de met 4G verbindingen overal op straat worden binnengehaald. En het eind van 2 2 20 milliWatt/m (20.000 microW/m of 2,83 V/m). Vergelijk dat met de aanbevolen waarde versnelling van datatransport is voorlopig nog niet in zicht. van zendmastvelden van 0,6 of zelfs 0,2 V/m en besef dan hoe sterk dat is! Op een afstand Wie eenhalve apparaat alle functies gebruikt, in feite behoorlijk vaak toegang van een metermet is het veld nog vieraan maal sterker. zoekt Wie bovendien druk gebruik maakt van tot internet. Het apparaat zal misschien om de paar seconden een zoeksignaal de sociale media als Twitter, Ping en MSN en veel berichten zendt, zal bijna permanent uitzenden. Bij veldmetingen van gebruik op misschien een meter afstand een contact hebben. Dat is nu juist de lol smartphone van het apparaat, maar werd dat heeft wel gevolgen voor uwafgelezen gezondheid. waarde van 20 milliWatt/m2 (20.000 microW/m2 of 2,83 V/m). Vergelijk dat met de het BioInitiatie aanbevolen van van 0,6V/m. Wiedoor de smartphone aanzet Report hoeft verder niets in tewaarde stellen en laatzendmastvelden het apparaat zelf uitzoeken Anderen gaan nog lager, tot 0,2 V/m, zoals in de stad Salzburg. Op een afstand welke digitale weg met het sterkste en snelste signaal wordt gekozen. En ook buiten devan een zelfgekozen omnog houdt apparaat eigenmachtig voeling metgebruik de buitenwereld om de halve metercontacten is het veld vierhet maal sterker. Wie bovendien druk maakt van de mobiele operator te latenPing weten, WhatsApp waar het zichenbevindt. Het leggen en beëindigen een zal sociale media als Twitter, Instagramm en veel berichtenvan zendt, verbinding gebeurtcontact op maximale kracht. dat juist vele malen dat men weet bijna permanent hebben. DatEn is nu de lol per vanuur. hetZonder apparaat, maarhet dat heeft onderhoudtwel het apparaat zolang het aan staat. misschien gevolgenmeerdere voor uwcontacten gezondheid.
Figuur 8-5. GSM mobieltjes: antiek en oud type.
Figuur 8-6 Smartphone met vele apps.
Figuur 8-7. Tablet-PC met softwarematig toetsenbord. Bron: Wikipedia.
Dat het apparaat regelmatig aan de zendmasten laat weten waar het zich bevindt, blijkt wel uit de politieberichten. De politie reconstrueert soms de route die een gezocht persoon heeft afgelegd, door de opslagsystemen van de gepasseerde zendmasten te analyseren. Zo kan zijn 119 gang tamelijk precies worden nagegaan. Zeker wanneer het signaal door meer dan één mast wordt opgevangen kan soms een precieze reconstructie van de locatie gemaakt worden van © - Uit: Hugo Schooneveld (2014) - Elektrostress Handboek - Leren omgaan met ziekmakende elektromagnetische velden. waaruit wordt getelefoneerd.
8. Mobiel bellen Wie de smartphone aanzet hoeft verder niets in te stellen en laat het apparaat zelf uitzoeken welke digitale weg met het sterkste en snelste signaal wordt gekozen. En ook buiten de zelfgekozen contacten om houdt het apparaat eigenmachtig voeling met de buitenwereld om de mobiele operator te laten weten waar het zich bevindt. Het leggen en beëindigen van een verbinding gebeurt op maximale kracht. En dat vele malen per uur. Zonder dat men het weet onderhoudt het apparaat meerdere contacten zolang het aan staat. Dat het apparaat regelmatig aan de zendmasten laat weten waar het zich bevindt, blijkt wel uit de politieberichten. De politie reconstrueert soms de route die een gezocht persoon heeft afgelegd, door de opslagsystemen van de providers te analyseren. Zo kan zijn gang tamelijk precies worden nagegaan. Zeker wanneer het signaal door meer dan één mast wordt opgevangen kan soms een precieze reconstructie van de locatie gemaakt worden van waaruit wordt getelefoneerd. Velen die dagelijks met zo’n smartphone werken of die in een omgeving verkeren waar die apparaten veel worden gebruikt, voelen zich daarbij erg beroerd. De basisverrichtingen van die apparaten brengen hen al van slag. Er is geen andere bescherming tegen te bedenken dan wegblijven uit die risicovolle plekken. Het is wat vreemd dat wetenschappelijk onderzoek zich vrijwel uitsluitend heeft bekommerd over de mogelijke genotoxische effecten van de gepulste hoogfrequente velden. Nog nooit heeft iemand de veel voorkomende EHS klachten medisch of wetenschappelijk onderzocht. Natuurlijk zijn griepgevoelens moeilijker te kwantificeren en is het gemakkelijker om tumoren in de hersenen te tellen. Bovendien ligt genotoxisch onderzoek meer in de mode. Maar met goed opgezet epidemiologisch onderzoek moet er best wat aan de SOLK klachten te doen zijn.
8.5. Genotoxisch effect op hersencellen Onderzoek van Hardell naar tumorvorming
De laatste jaren is er veel discussie geweest over enerzijds het gemak van mobiele communicatie en anderzijds het risico op gezondheidsklachten. In het eerste decennium van de 21e eeuw ontstond er commotie over de veronderstelde effecten van de mobiele telefoons op tumorvorming. Aanleiding was de studie van de Zweed Lennart Hardell (2011) die een verband leek aan te tonen tussen mobiel bellen en de kans op tumorvorming, een aantal jaren later. Scandinavische landen hadden een voorsprong op de andere Europese landen doordat ze producenten waren van mobiele telefoons en doordat het gebruik er van werd gestimuleerd door de grote afstanden tussen de mensen in die uitgestrekte landen. Tot in de verste uithoeken van die landen werden zendmasten geplaatst om communicatie tussen alle inwoners mogelijk te maken. Maar bij mobiele bellers blijkrn er meer dan gemiddeld tumoren te ontstaan. De procedure van Hardell was om een verband tussen mobiel bellen en genotoxische activiteit te leggen. Hij deed dit door van mensen uit de kankerregistratie achteraf het belgedrag te analyseren. Dat leidde tot zijn conclusie dat veel bellen de kans op hersentumoren vergroot. Bij veel-bellers (meer dan 1640 uur per jaar) is de kans met een factor 2 tot 3 toegenomen. Als het dan zo is dat EMV een tumorbevorderende werking hebben, dan mag men verwachten dat tumoren zich vooral dicht in de buurt van de antenne van het mobieltje 120 © - Uit: Hugo Schooneveld (2014) - Elektrostress Handboek - Leren omgaan met ziekmakende elektromagnetische velden.
8. Mobiel bellen zouden ontwikkelen, want de velddichtheid neemt na het passeren van de schedel naar binnen toe snel af. Daarom zou de ruimtelijke veldverdeling in de hersenen van veelbellers ongelijk zijn en afhankelijk van de plek waar het mobieltje het meest gehouden wordt. Bij links’handigen’ zouden de tumoren vooral aan de linker kant van het hoofd te vinden zijn, bij rechtshandigheid aan de rechter hersenhelft. Inderdaad vond Hardell een dergelijke tumorverdeling. Hardell gebruikte voor het leggen van verbanden onder meer ziekenhuisgegevens over de persoonlijke tumor diagnostiek, belgegevens van de mobiele operators en uitspraken van de patiënten of hun gezinsleden (als de patiënt intussen was overleden), wat betreft hun herinnering t.a.v. de voorkeur-belzijde van het hoofd. Maar erg duidelijk was het niet. Elisabeth Cardis (2011) bevestigde de gegevens met data uit het Interphone onderzoek en ook hier waren de links-/rechtsverschillen klein. Verder was ook niet uit te sluiten dat de resultaten beïnvloed waren doordat het geheugen van de ondervraagde mensen haperde wanneer ze moesten aangeven wat hun belhouding was; mogelijk legden ze zelf onbedoeld een associatie tussen de positie van het telefoontje en de plek van de tumor. Larjavaara en anderen (2011) deden het anders. Zij maakten een 3-D plot van de positie van tumoren van vele mensen in meerdere landen en vroegen niet naar het belgedrag of de houding. Als het zo zou zijn, dat tumoren vooral zouden zitten nabij de kant van bellen, dan zou van een zekere groepering van tumoren sprake moeten zijn en van ophopingen nabij de oren. Daarbij zou de zijde er niet toe doen. Maar van enige ophoping in dit 3-D model was geen sprake. De tumoren waren tamelijk willekeurig over de hersenen verdeeld. Dat pleit er voor dat er geen associatie is tussen energieverdeling en tumorverdeling in de hersenen. De prangende vraag blijft dus of hoogfrequente velden inderdaad iets te maken hebben met tumorinductie. Experimenten geven conflicterende resultaten. Een mogelijke oorzaak van deze resultaten kan zijn de rol van de laagfrequente velden die uit het mobieltje ontsnappen. Niemand heeft ooit nagegaan of de laagfrequente velden op enige wijze ook een genotoxisch effect op hersenweefsel kunnen uitoefenen. Dergelijke langgolvige velden doorkruisen de hersenen van menselijke dimensies met groot gemak en uit allerlei experimenten blijken die velden non-thermische effecten te kunnen veroorzaken. In die situatie zou men juist geen ophoping op enige plek binnen het hoofd verwachten, elke plek ontvangt vrijwel dezelfde dosis EMV energie. Dat zou steun bieden aan de experimenten van Larjavaara.
Het REFLEX project
Binnen het internationale Reflex project van Frans Adlkofer (2000-2004) werd gekeken welke effecten laagfrequente velden konden hebben op cellen in weefselkweek (in vitro). Uit die experimenten volgde onomstotelijk het genotoxische effect van die velden. DNA ging kapot onder de bestraling. Breuken traden op in zowel dubbel- als enkelstrengs DNA.
Het Interphone project van de IARC
Onder auspiciën van de WHO en onder leiding van Elisabeth Cardis (2011) van de IARC is een uitgebreid onderzoek opgezet dat naging wat het effect van mobiel bellen op het ontstaan van hersentumoren was. De ziektegeschiedenis van mobiele bellers –of niet-bellers- in de leeftijdsgroep van 30-59 jaar is nagegaan en de hersentumoren 121 © - Uit: Hugo Schooneveld (2014) - Elektrostress Handboek - Leren omgaan met ziekmakende elektromagnetische velden.
8. Mobiel bellen werden geteld (meer dan 5100 alles samen) en in laboratoria histologisch onderzocht op het type tumor. Dat was een enorme klus omdat het een samenwerking betrof tussen 16 onderzoeksgroepen in 13 Europese landen (niet in Nederland) en er veel gegevens waren samen te voegen. Directeur Christopher Wild (IARC 2011b) van het International agency for research on cancer stelde een eerste samenvatting op. De conclusie daain was dat op basis van het Iterphone project geen duidelijk verband kon worden vastgesteld tussen de toename van diverse typen tumoren en intensief mobiel bellen. Het late tijdstip van publicatie wekte argwaan omdat men vermoedde dat de telecommunicatieindustrie, die medefinancier was van sommige deelnemende groepen, invloed wilde uitoefenen op de inhoud van het stuk, om vermeende zakelijke belangen te beschermen. Eerder dat jaar had het IARC al na rijp beraad en na studie van ook andere publicaties - zoals die van de Hardell groep - besloten formeel te stellen dat radiofrequente velden als ‘mogelijk’ kankerverwekken konden zijn voor mensen (IARC 2011a). Overigens betrof dit alleen het tumortype ‘glioma’, dat zich nestelt in de neurogliacellen tussen de zenuwcellen. Voor andere typen als meningioma’s, astrocytoma’s en neuroma’s werd dat verband niet gezien. Wetenschappelijke gegevens zijn in delen gepubliceerd, onder meer door Elisabeth Cardis met vele medewerkers (2011). Het is een complex verslag geworden dat is voorzien van twee grote bijlagen waarin de feitelijke gegevens zijn te vinden. In de samenvatting van het artikel drukt men zich nogal voorzichtig uit over de blootstellingsrisico’s bij mobiel bellen. Duidelijk is dat veel telefoneren een verhoogd risico gaf op het ontstaan van glioma’s en meningioma’s en dat vooral aan de zijde van het hoofd waar het meest mee gebeld werd. Het rapport zelf houdt een slag om de arm en wijst er op dat er vele onzekerheden zijn, vooral in de nauwkeurigheid waarmee men zich het aantal uren bellen over de jaren kon herinneren. In een overzichtsartikel over het gezamenlijke werk van de groep-Hardell toonde Frans Adlkofer (2013) hoe steil de stijging is van de kans op kankerinductie na een groter aantal jaren mobiel bellen. Na 18 jaar wordt de kans op de schadelijke gliomes vele malen groter, tot vier maal zo groot. Maar ook voor de goedaardige neurinoma’s wordt de kans veel groter.
Rol van de industrie
De elektronische industrie zat met die rapporten in de maag omdat het gevaar voor tumoren de verkoop van mobieltjes en andere elektronische producten zou kunnen remmen. Er zijn tegenonderzoeken op stapel gezet die de proeven van Hardell zouden moeten tegenspreken, met als geringste effect dat er onduidelijkheid zou zijn over de vermeende gevaren van mobiel bellen. De gewone burger zou zodoende niet meer weten, waar hij objectieve gegevens zou moeten vinden en de verkoop van elektronische gadgets zou ongehinderd doorgaan. Zo is het ook gegaan. Vooral in de publicaties van Anke Huss, Don Maisch en Louis Slesin wordt de sterke suggestie gewekt dat de onderzoeksresultaten door het bedrijfsleven zijn beïnvloed. In die zin, dat onderzoeksvragen en - resultaten werden opgesteld in het voordeel van de industrie die immers budgetten voor onderzoeken ter beschikking stelde. Naar ook wel is gebleken is het voor sponsors mogelijk om invloed te doen gelden op de vaststelling van de onderzoeksvraag, de uitvoering, de wetenschappelijke verslaglegging en interpretatie om de zaken naar hun hand te zetten. Neutraliteit in wetenschappelijke 122 © - Uit: Hugo Schooneveld (2014) - Elektrostress Handboek - Leren omgaan met ziekmakende elektromagnetische velden.
8. Mobiel bellen procedures is is soms ver te zoeken. De burger weet het daardoor soms ook niet meer en trekt zich verder niet veel meer aan van alle negatieve of positieve berichten die hem passeren.
Tumoren bij rechts en links bellenden Is er wel een relatie tussen EMV en tumorontwikkeling?
De vraag is of er wel een relatie is tussen de toename in mobiel bellen en de toename van de incidentie van hersentumoren. Er zijn meerdere epidemiologische studies die er op wijzen dat de tumorincidentie in de loop der jaren ongeveer gelijk gebleven, of Mobiel hoogstens licht gestegen is (figuur 8. 8-8). Dat bellen is wat lastig te rijmen met de enorme groei van het aantal mobieltjes over de laatste tien jaar. 8. Mobiel bellen
Figuur 8-8. Boven: De groei van het aantal Figuurtelefoons 8-8. Boven: mobiele in deDe groei van aantal USA over 30het jaar. Vooral telefoons in de demobiele laatste 10 jaar is de USA over 30 jaar. Vooral groei explosief. de laatste 10 jaar is de Onder: groei van het groeiDe explosief. aantal hersentumoren over dezelfde periode. Onder: De groei vanEr het is geen van een aantalsprake hersentumoren verband.. over dezelfde periode. Er is geen sprake van een Bron: Inskip e.a. 2010. verband..
Bron: Inskip e.a. 2010.
OokininNederland Nederland vertonen de statistieken van tumorincidentie nauwelijks een stijging Ook vertonen de statistieken van tumorincidentie nauwelijks een stijging over over de(figuur jaren 8-9). (figuur De kan conclusie zijn dat die relatieniet eris.eenvoudig de jaren De 8-9). conclusie zijn datkan die relatie er eenvoudig Anderzijdsniet is is. Ook in Nederland vertonen de statistieken van tumorincidentie nauwelijks een stijging over Anderzijds die relatie zo maaromdat gelegd worden, omdat het het denkbaar is dathet diedenkbaar relatie nietdat zo maar gelegd niet kan worden, hetkan bronmateriaal de jaren (figuur 8-9). De conclusie kan zijn dat die relatie er eenvoudig niet is. Anderzijds is verschillend is. De groep Hardell keekgroep uitsluitend en met terugwerkende kracht die bronmateriaal is. zo De Hardell uitsluitend met naar terugwerkende het denkbaar datverschillend die relatie niet maar gelegd kan keek worden, omdat heten bronmateriaal mensen die mobiel belden en waarvan ziekenhuisgegevens beschikbaar waren. De gegevens kracht naar die mensen die mobiel belden en waarvan ziekenhuisgegevens beschikbaar verschillend is. De groep Hardell keek uitsluitend en met terugwerkende kracht naar die van hogere nationale autoriteiten die geenautoriteiten toename vandie tumoren zien haddenvan uiteraard een laten waren. vanennationale geen toename mensenDe die gegevens mobiel belden waarvan ziekenhuisgegevens beschikbaar waren. tumoren De gegevens andere focus op de gehele populatie. zien haddennationale uiteraard een andere op de gehele populatie. van hogere autoriteiten die focus geen toename van tumoren zien hadden uiteraard een andere focus op de gehele populatie.
Figuur 8-9. De incidentie in Nederland van hersentumoren van alle typen, over een 11-jarige Hersentumoren Figuur 8-9.periode. De incidentie in Nederland van alle typen zijn talrijker dan andere van hersentumoren van alle typen, over soorten tumoren, maar zijn over de een 11-jarige periode. Hersentumoren jaren stabiel en tamelijk zeldzaam. van alle typen zijn talrijker dan andere Bron: www.cijfersoverkanker.nl soorten tumoren, maar zijn over de jaren stabiel en tamelijk zeldzaam.
123
Bron: www.cijfersoverkanker.nl
Rol van de industrie
© - Uit: Hugo Schooneveld (2014) - Elektrostress Handboek - Leren omgaan met ziekmakende elektromagnetische velden.
De elektronische industrie zat met die rapporten in de maag omdat het gevaar voor tumoren
Rol van de industrie
8. Mobiel bellen
8.6. SAR waarden beschermen ons niet tegen schadelijke velden
Wanneer een telefoon tegen het oor wordt gehouden ontvangt het hoofd iets minder dan de helft van de uitgezonden zendenergie. De rest gaat de ruimte in en dient onder meer om contact te maken met de relevante zendmast. De opwarming van het hoofd moet beperkt worden en daarvoor is in 1982 door de Federal communications commission (FCC) in Washington de SAR bedacht. Door SAR waarden te meten en te publiceren worden telefoons van verschillende fabrikaten onderling vergelijkbaar. Voor alle lichaamsdelen kan een SAR waarde worden vastgesteld, maar hier gaat het vooral om wat er in het hoofd gebeurt. De specific absorption rate (SAR) is een maat voor de energie die het weefsel uit de EMV energie opneemt per tijdseenheid. Daar is nu een hoop over te doen. Het is de discussie over het al of niet bestaan van thermische en non-thermische effecten. Uitgangspunt is dat de SAR wordt berekend op grond van de door het weefsel opgenomen hoeveelheid straling, uitgedrukt in watt per kilogram (W/kg) weefsel, opgenomen door 10 gram weefsel in 6 minuten. Dat meten kan niet in een levende persoon gebeuren en wordt daarom uitgevoerd in een kunsthoofd. Dat hoofd heeft globaal de afmetingen van een normaal gemiddeld mensenhoofd en is gevuld met een stroperige vloeistof die de herseninhoud imiteert. Met robots wordt de telefoon in allerlei posities langs het hoofd geleid, terwijl temperatuursensoren in het kunsthoofd na 6 minuten de temperatuur van plek tot plek opmeten. De hoogste waarde wordt vastgelegd en doorgegeven. Op basis van die gegevens wordt de gebruikershandleiding samengesteld. Op die procedure is van alles aan te merken, maar het is tenminste een gegeven waar de fabrikant mee kan werken en dat hem in staat stelt onder de normen te blijven die voor dat type apparaat gelden. Tot op vandaag is dat zo gebleven. Maar praktisch gesproken kan men daar niet zoveel mee. Aanschaf van een mobieltje met een lage SAR waarde geeft helemaal geen garantie dat elektrogevoeligen daar mee kunnen werken. Het SAR systeem gaat per definitie uit van (alleen) het vermijden van thermische effecten. Het houdt geen rekening met de non-thermische effecten die een groot deel van de menselijke hinder veroorzaken. Er is geen maat of veiligheidsfactor voor die non-thermische effecten, omdat cellulaire en weefselreacties zo complex verlopen en voorlopig niet onder een enkele biologische noemer zijn te vatten. In hoofdstuk 10 wordt nader ingegaan op de irrelevantie van de SAR factor.
Mensen kunnen mobieltjes voelen
De SAR is niet de enige factor om rekening mee te houden. Ondanks de als bescherming bedoelde richtlijnen zijn er veel mensen die duidelijk hinder ondervinden van zelf mobiel bellen of gehinderd worden door anderen in de buurt. Bekend is het verhaal van de Noorse Dr. Gro Harlem Brundlandt, destijds directeur van de Wereldgezondheidsorganisatie in Genève en later premier van Noorwegen. Haar ervaringen gedurende haar WHO tijd zijn opgeschreven door de journalist Thomas Ergo. Gro ontdekte dat ze tijdens haar werk een overgevoeligheid ontwikkelde voor mobiele telefoons. Mensen die haar werkruimte betraden dienden hun mobieltje uit te zetten: zij voelde het direct als die toestellen binnen kwamen. Men accepteerde dat, maar één van haar ondergeschikten, de directeur van het EMF project, Michael Repacholi kon niet overweg met haar gevoeligheid en 124 © - Uit: Hugo Schooneveld (2014) - Elektrostress Handboek - Leren omgaan met ziekmakende elektromagnetische velden.
8. 8. Mobiel bellen Mobiel bellen beoordeelde haar houding jegens deenelektronica-industrie. Alsals voorzitter Michael Repacholi, haatte haarals omvijandig haar gevoeligheid beoordeelde haar houding van de commissie elektromagnetische velden binnen de WHO was het zijn taak om vijandig jegens de elektronica-industrie. Als voorzitter van de commissie elektromagnetische onderzoek naar de mogelijke gevaren van EMV in kaart te brengen. Naar vele critici velden binnen de WHO was het zijn taak om onderzoek naar de mogelijke gevaren van EMV in kaart te brengen. Naar veleRepacholi critici veronderstellen behartigdevan Repacholi vooral en de belangen veronderstellen behartigde vooral de belangen de industrie werd zijn van de industrie en werd zijneen afdeling ook feitelijk voor een deel door deKortom, industrie hij was niet afdeling ook feitelijk voor deel door de industrie gefinancierd. gefinancierd.met Kortom, was aan niet ingenomen Gro’s aanhad mobieltjes. Nadat Groer een ingenomen Gro’shij hekel mobieltjes.met Nadat zijhekel ontslag genomen bleef ontslag had genomen bleef er om een aanhoudende druk op haar omeerdere afstand te nemen van haar aanhoudende druk op haar afstand te nemen van haar opvattingen over de eerdere opvattingen overTot de2013 problemen met GSM. Tot bleef Repacholi haar problemen met GSM. bleef Repacholi haar2013 achtervolgen met beschuldigingen. achtervolgen met beschuldigingen. In elk geval heeft Gro de mensen die eveneens last hebben In elk geval heeft zij de mensen die eveneens last hebben van mobieltjes een hart onder van mobieltjes een hart onder de riem gestoken. de riem gestoken.
8.7. Overigeeffecten effecten van EMV 8.7. Overige van EMV Kanker in speekselklieren Kanker in speekselklieren Wie een mobiele telefoon tegen het oor houdt bestraalt ook de andere weefsels
van het mobiele hoofd, telefoon zoals de onderoorspeekselklieren. enkeleweefsels studiesvanishet gebleken Wie een tegen het oor houdt bestraalt ook In de andere hoofd, zoalsdaarin de onderoorspeekselklieren. In enkele studies dat daarin kunnen dat kankers kunnen ontstaan. En ookis gebleken weer vooral aan kankers de zijde van het ontstaan. En ook vooral aan zijde vanwordt het hoofd waar de telefoon het meeste wordt een hoofd waar deweer telefoon het demeeste gehouden. De kans dat men gehouden. De kans datoploopt men eenisspeekselkliertumor oploopt is ca.miljoen 8 personen op een miljoen speekselkliertumor ca. acht personen op een inwoners. Alweer, inwoners. Alweer, geen onheilspellende kans op maar problemen, maar anderzijds duurt het voordat jaren geen onheilspellende kans op problemen, anderzijds duurt het jaren voordat kankers opvallen door hun groei. Pas op langere termijn zal het ware gevaar blijken. kankers opvallen door hun groei. Pas op langere termijn zal het ware gevaar blijken. Uit Israëlisch onderzoek van Czerninski blijkt het aantal geregistreerde kankers sinds 2001 Uit Israëlisch onderzoek van Czerninski et al. (2011) blijkt het aantal geregistreerde explosief te stijgen (figuur 8-10). kankers sinds 2001 explosief te stijgen (figuur 8-10).
Figuur 8-10. In Israël is er een sterke toename in het aantal kankers in de onderoorspeekselklier gevonden over een periode van 10 jaar, vooral aan de kant van het bellen. Het aantal kankers in andere speekselklieren blijft over die periode constant. Czerninski e.a.brengen dat in verband met het gebruik van de mobiele telefoon. (Met toestemming)
Onafhankelijk hiervan heeft een Chinese groep gevonden dat mensen die meer dan 42.000 Onafhankelijk hiervan heeft Chinese groepeen gevonden dat mensen dielopen meer dan keer gebeld hebben een 15 maaleen grotere kans liepen speekselklierkanker op te dan 42.000 keer gebeld hebben een 15 maal grotere kans liepen een speekselklierkanker niet-bellers. En vooral weer aan de kant van het hoofd waar de telefoon het meest gehouden op te lopenOok daninniet-bellers. vooral weer aan de kant van het hoofd waar de telefoon het wordt. Rusland zijnEn er zorgen. meest gehouden wordt. Ook er zorgen. De boodschap die blijft hangen in na Rusland het lezen zijn van die artikelen is dat de potentiële problemen van mobiel bellen moeilijk overschat kunnen worden. Nietdie alleen wordt de aan De boodschap die blijft hangen na het lezen van artikelen is blootstelling dat de potentiële hoogfrequente velden de komende jaren nog veel groter en gevarieerder, er komen bijna problemen van mobiel bellen moeilijk overschat kunnen worden. Niet alleen wordt dagelijks nieuwe frequenties en EMV toepassingen de blootstelling aan hoogfrequente velden debij.komende jaren nog veel groter en gevarieerder, er komen bijna dagelijks nieuwe frequenties en EMV toepassingen bij.
Ziek van mobiel bellen
Wanneer men het heeft over de gevaren van mobiel bellen denkt men primair aan hersentumoren. Dat is aansprekend, voorstelbaar, de tumoren zijn telbaar en de dokter kan het vaststellen. Maar er is meer aan de hand. Zo klagen 125 sommigen over problemen met het hart, © - Uit: Hugo Schooneveld (2014) - Elektrostress Handboek - Leren omgaan met ziekmakende elektromagnetische velden.
8. Mobiel bellen Ziek van mobiel bellen
Wanneer men het heeft over de gevaren van mobiel bellen denkt men primair aan hersentumoren. Dat is aansprekend, voorstelbaar, de tumoren zijn telbaar en de dokter kan het vaststellen. Maar er is meer 8. aan de hand. Zo klagen sommigen over problemen Mobiel bellen met het hart, astma, diabetes-1 en -2, verlies libido, kinderen met ADHD, depressie, suïcidaal gedrag enz. We gaan daar verder niet in detail op in, het zijn er te veel en astma, diabetes-1 en -2, verlies libido, kinderen metzijn ADHD, depressie, suïcidaal gedrag enz. ook omdat sommige klachten minder goed gedocumenteerd, of minder goed We gaan daar verder niet in detail op in, het zijn er te veel en ook omdat sommige klachten te begrijpen zijn vanuit de opvatting dat EHS klachten vooral zijn gebaseerd op een minder goed zijn gedocumenteerd, of minder goed te begrijpen zijn vanuit de opvatting dat activering van het stresssysteem. EHS klachten vooral zijn gebaseerd op een activering van het stresssysteem. In het navolgende bespreken enkele klachten diegerapporteerd vaker gerapporteerd In het navolgende bespreken we we nog nog enkele klachten die vaker zijn en diezijn en die gemakkelijker zijn te documenteren. gemakkelijker zijn te documenteren.
Borstkanker Borstkanker
Smartphones blijkenkanker kanker te kunnen veroorzaken wanneer ze langdurig met in de huid Smartphones blijken te kunnen veroorzaken wanneer ze langdurig met de huid in contact komen. het geval bij jonge vrouwen die gewend zijn hun smartphone contact komen. Dat Dat is hetisgeval bij jonge vrouwen die gewend zijn hun smartphone in hun BHhun op teBH bergen. zijn daartoe zelfsdaartoe uitgerustzelfs met een zijvakjemet waareen het zijvakje in op teSommige bergen. BH’s Sommige BH’s zijn uitgerust apparaat past. Hetin mogelijke gevolg is een sterke het toename aantal gevallen vanaantal waar hetinapparaat past. Het mogelijke gevolgtoename is een van sterke van het borstkanker bij jonge vrouwen in verschillende landen. Getallen zijn er nog niet omdat gevallen van borstkanker bij jonge vrouwen in verschillende landen. Getallen zijnerer nog weinig onderzoek naar onderzoek gedaan wordt, maar de effecten worden geïllustreerd met de niet omdat er weinig naar gedaan wordt, maar duidelijk de effecten worden duidelijk foto’s van figuur 8-11. Op de foto links is een moedervlek te zien, met daaronder twee geïllustreerd met de foto’s van figuur 8-11. Op de foto links is een moedervlek te zien, plekken die zijn geaccentueerd: dat zijn de plaatsen waaronder borstkanker is geconstateerd. met daaronder twee plekken die zijn geaccentueerd: dat zijn de plaatsen waaronder De vlekken corresponderen precies met de plaats van de telefoon. Mastectomie was hier de borstkanker is geconstateerd. De vlekken corresponderen precies met de plaats van de enige oplossing. telefoon. Mastectomie was hier de enige oplossing.
Figuur 8-11. Mobieltjes opbergen in de BH is geen goed idee. Vrouwen lopen de kans op het krijgen van borstkanker op precies die plek. Ook mannen lopen die kans bij het opbergen in een borstzak. Bron: Video stills uit het Californische KVTV programma Special report. (gezien 20 juli 2013).
In begeleidende tekst de video legt artsonwenselijk uit hoe onwenselijk het isopeen In de de begeleidende tekst van van de video legt een artseen uit hoe het is een telefoon telefoon op die plaats op te bergen, omdat er in jong weefsel heel veel celdelingen die plaats op te bergen, omdat er in jong weefsel heel veel celdelingen plaatsvinden. Die fasen zijn erkend gevoelig voor straling van buiten. Bij een verstoring van het of van plaatsvinden. Die fasen zijn erkend gevoelig voorgeringe straling van buiten. BijDNA, een geringe processen die bijhet celdeling komen die delingen soms onbeheersbaar op gangkomen en verstoring van DNA,zijn of betrokken, van processen bij celdeling zijn betrokken, ontstaan kankergezwellen. Fabrikanten weten en dat en schrijvenkankergezwellen. in de handleidingenFabrikanten van hun delingen soms onbeheersbaar op gang ontstaan producten in heel kleine lettertjes dat men een afstand minstenssoms 10 mm een halve weten datsoms en schrijven in de handleidingen van hun van producten inofheel kleine inch in acht nemen. Beter is het telefoon in10een tasjeofteeen dragen, weg van in hetacht lichaam. lettertjes datmoet men een afstand vandeminstens mm halve inch moet Overigens geldt voor jongens mannen die hun weg smartphone nemen. Beter is hetzelfde het de telefoon in eenentasje te dragen, van hetdoorgaans lichaam. in een borstzak dragen Ook mannen kunnen borstkanker krijgen. Overigens geldt hetzelfde voor jongens en mannen die hun smartphone doorgaans in een borstzak dragen. Ook mannen kunnen borstkanker krijgen. Misschien is het Zaadkwaliteit van mannen bedreigd Mannen hebben nog een ander probleem wanneer ze gewend zijn de smartphone in de 126 broekzak te dragen. De velden bereiken gemakkelijk de geslachtsorganen en grijpen daar in op het zaadvormingsproces. Er ontstaan afwijkingen in het chromosoombeeld. De en beweeglijkheid van- de spermiën minder en de kans is levensgroot ©levensvatbaarheid - Uit: Hugo Schooneveld (2014) - Elektrostress Handboek Leren omgaan met wordt ziekmakende elektromagnetische velden. dat het voortplantingsvermogen van de man sterk gereduceerd wordt.
8. Mobiel bellen relevant aan te geven dat CEO´s van high/tech bedrijven in Silicon Valley hun kinderen naar computervrije scholen sturen.
Zaadkwaliteit van mannen bedreigd
Mannen hebben nog een ander probleem wanneer ze gewend zijn de smartphone in de broekzak te dragen. De velden bereiken gemakkelijk de geslachtsorganen en grijpen daar in op het zaadvormingsproces. Er ontstaan afwijkingen in het chromosoombeeld. De levensvatbaarheid en beweeglijkheid van de spermiën wordt minder en de kans is levensgroot dat het voortplantingsvermogen van de man sterk gereduceerd wordt. Ook voor de man is het dus beter de smartphone niet op het lichaam of in de zak te dragen en liever in een tas o.i.d.
Effect op gedrag?
Het blijkt dat kinderen letterlijk verslaafd kunnen raken aan beeldschermgebruik en hoe jonger, hoe groter dat gevaar. Nu zelfs al peuters en kleuters met moeders smartphone of tablet spelen is het aantal jaren dat ze aan beeldschermen worden blootgesteld steeds verder aan het groeien. Dat heeft ongewenste effecten op de ontwikkeling van die kinderen. Ze leren niet echt spelen met hun omgeving, leren geen contacten leggen met anderen en zijn ook minder dan voorheen in staat om te leren, feiten te onthouden, verbanden te leggen enz. Dat wreekt zich, want sommige kinderen kunnen zich soms niet meer zelfstandig in de wereld handhaven, omdat ze een aantal fundamentele vaardigheden missen. Er zijn zelfs al afkickinstituten waar kinderen geleerd wordt zich wat gewoner te gedragen. Heel erg lijkt dat te zijn in Zuid Korea waar meer smartphones en tablets zijn dan mensen. In toenemend tempo verschijnen daar klinieken waar hulp geboden kan worden. Hoe gaat dat in Nederland? Het lesprogramma op sommige scholen gaat op de schop. Papieren lesmateriaal wordt afgeschaft, evenals het klassikale onderwijs. Kinderen worden van schoolwege uitgerust met iPads en moeten zich ontwikkelen met behulp van computerprogramma’s die voor de betreffende leeftijdsgroep worden geschreven. Het is niet uit te sluiten dat het bedrijfsleven op deze wijze probeert wat extra omzet te creëren. Het systeem heet ‘Steve Jobs scholen’, of ‘Het Nieuwe Leren’. Let wel, de waarde van deze onderwijsvorm is nooit wetenschappelijk aangetoond en is in feite een experiment met úw kinderen.
Digitale dementie Als gevolg van deze onderwijsmethode worden de hedendaagse kinderen naast de gewone sociale digitale contacten vele (!) uren per dag extra aan de PC, laptop of tablet gekluisterd. De negatieve effecten daarvan beginnen duidelijk te worden. Deze kinderen vertonen na enkele jaren een deficit: ze kunnen maatschappelijk niet meer meekomen, zijn onaangepast en hebben veel hulp en steun nodig om overeind te blijven: ze zijn Digitaal dement. Manfred Spitzer heeft er een boek met deze titel over geschreven. Deze psychiater heeft geconstateerd dat vele van deze generatie van kinderen lijden aan een degeneratie van de hersenen aan de rechter zijde: daar waar o.m. het geheugen wordt aangestuurd. Hij wijt dat aan onvoldoende oefening van het vermogen tot onthouden, van leren en verwerven van vaardigheden en ook de ontwikkeling van zenuwbanen in dat hersendeel zou sterk achterblijven. Het gebrek 127 © - Uit: Hugo Schooneveld (2014) - Elektrostress Handboek - Leren omgaan met ziekmakende elektromagnetische velden.
8. Mobiel bellen aan vaardigheden wordt weerspiegeld door een simpele hersenarchitectuur. Bij deze groep worden geen extra synaptische verbindingen aangemaakt en blijft de grijze massa achter in volume; zenuwbanen en associaties worden niet versterkt en van ontwikkeling van lange-termijn geheugen is geen sprake. Dergelijke mensen kunnen niet zelfstandig in deze complexe maatschappij functioneren. Ze zijn cognitief dement.
128 © - Uit: Hugo Schooneveld (2014) - Elektrostress Handboek - Leren omgaan met ziekmakende elektromagnetische velden.
