7 Omgaanmetgeld Kenniwngen
wat is hetdoelvaneenbudgetplanl
meestal hogerdande renteop direct spaargeld Waaromis de renteop nietdirectopneembaar opneembaar spaargeldl
meteenopnamebePerking. Erzijnspaarproducten Watis eenopnamebeperkingl
r80
iíSesteldl b Waarom hceftdc bankzo'nopnamêbcperking
financieel aantrekkelijk) Waaromis deelname aaneenspaarloonrcgeling voordewerknemer
Wat is hêt doelvande levensloopregeling)
is declnamc fiscaalaantreklelijk) Waarom rln dc lcvcnslooprcgeling
Lcghetvcrschiluit tussenaf,opcndkrcdlctan dooíopcndk.cdict.
wat is hêt BKRen wat do€t het)
Noemvierverschillende soortenkrediet en geefbij elkekredietsoort eenaantalkenmerken.
*0{l0K,oewowrv twr tttn^. &,stmttwwRa6u,
't8z
8en je het met de volgendeuitsprakeneensofoneensl Legook uit waarom heeftalleenzin voormensenmeteenminimumloon a Eenbudgetplan
b Kinderenmoet op jongeleeftijdgeleerdwordenom met geldom te gaan
moetenwordenverboden optelevisie voorleningen c Reclames
2
Eengedeeltevan de uitgavenvan mensenzijn de vastelasten. Maakeenoverzichtvan de vastelastendie je zelfhebt.
bij vanie toteleinkomen Hoe groot is dat percentage le vastelastenziin een bepaaldPeÍcentáge loul
,
fnanciëleverplichtingen Mensendie voortdurendin het rood staan,zijn vaaklanglopende aangegaan. financiéleverPlichtingen. van langloPende Noemenkelevoorbeelden
r83
b welkelanglopende financiële verplichtingen hebjij)
4
Welkrisicoloopje alsje eencreditcard gebruiktl
Rekenopgave. Sophieheêfteenaflopendkredietafgeslotenvan€ 7.ooo,-Ze moetdit kredietin ro jaarterugbetalen.De íentebedraagtr z pet jaar De annuiteitis € r23E,EE. Vulnu de onderstaande tabelin.
) a a r1
€ 7.ooo
€ r.23E,E8
€ 84o
) e e r2
leat3 laat 4 ) e a t5 jaat 6 J A A7| j a a t8
J a a9r J e íer o b Hoeveel renteheeftSophiein toteelbetaald)
r84
Ecstudccr tabellen. dc ondcrstaande Gemiddeldinkomenoeí maand.naár
en
acnt
12 iaaÍ.
t6/
+
13iaal
6t
6r
14 jeal
r07
83
r5,áár
112
r06
119
r6 jeeÍ
r87
170
178
17 Fal
241
2t1
223
rEieerenouder Tot .l
582
438
517
tt7
t03
r09
39
95
Brcn: Nibud scholiercnond.Eo.k20062007,22opil 2ooE
Gem
enges
Parmaano,naaí
\2 jaar
47
to
49
13lazl'
5t
56
54
14laar
73
r5 jaar
too
t6 jaal
148
120
114
t7 jaal
176
153
r65
r8 jaarenoud.r
45
247
296
t4
89
Tot .l
9r
92
96
&on: Nibud scholícrcnondatzoak 2oo&2oo7.22aril 2ooE
kunie uit d€ondêrtaande tabellen trekkenl Wdk€conclusie
jongeren hoeveel in de leeftijd tot r8 jaargeldlenen. tabelkunje aÍlezen 7 a In deonderstaande Vormenvanschulden
Leentnu geld
Kopenop aÍbetaling Openstaande rekeningen Brcn: Nibud scholiercnondetzoek 2006-2007,22 opril 2oo8
hoejongeren tot r8 jaardenkenoverlênen. In deonderstaande tabelkunje aflezen
voor mi, ls noodzakeli,k
ls besthandig Voorkleineuitgavengeenprobleem
ls niksvoormii Bron:Nibudscholierenondetzock 2ooc2ooz,22apil 2oo8
b wat valtie op?
oPte lossen. om dat probleem Alsie geldtekortkomt,zijner verschillende mogeliikheden In de onderstaande tabelkun ie aflezenwat scholieíendoenals ze geldtekortkomen.
aanpassen Uitgaven Celdlenen halen celd vánspaarrekening Roodstaanbij de bank Rekeningniet betalen op aÍbetalingkopen qrcn: Nihud scholi.renondeeoek 2006-2007,22 aqil2oo8
r86
a Watvahje op alsje dezetabclbestudeêrt)
b wat doeiij alsie te weiniggeldhebt?
i\
Steljevooí dat je eên laptopwilt kopenop aíbetaling. a Zoekop wat de prijs asvan een (goede)laptopmet afbetalingsregeling.
- in je eigenwoorden- de aÍbetalingsregeling b Schrijfduidelijk op.
c Hoeveelgeldhebje uiteindelijkbetaaldals de laptophelemaalis afbetaald)
Zoekin eenkrantof in en tijdschriftreclamesoverleenproducten. !íelke 'emotie'wordt met dezereclamesovergedragen)
!íat moetje doenom bij dezeaanbieder eenleningafte sluitenlts hetmoeiliikoímakkelijk om eenleningte kíijgen?
V/elkeinformatievind je in de Íeclamesover: de risico'svanlenen)
r88
de íentedie ie moet betalenvooí de lening)
deaflossingsverplichting)
het verschiltussenhêt geleêndcbedragen het bedÍagdát ie - inclusiefrente- hebtterugbetaald)
Vindje datdêconsumcnt goedgcïnformeerd viadezereclaÍrie wordtoverde leninglLichtie ant-
Zoêkêeninstantie voorschuldhulpverlening bijjou in dê buuít. Bieden zespêciale hulpaanjongerenl
je eigenwoorden b Schrijfin opwatvoorhulpdatis.
r89
De kritischeconsument Kennisvragen meel rekening onderneemt veíantwoord diemaetschappeIjk Waarhoudteenondernemer
ener' makenvaakgebruik vanalt€rnatieve verantwoord ondernemen Eedrijven diemaatschappelijk gie.wat is alternatieve energie)
3
wel is duLrrzaam consumeíen)
4
wat rshetdoelvank€urmerkenl
190
Glclb" Bedrijvenconcurrerenmet elkaar.Eénvande manieíenwaaropze die concurí'nti'stÍiÍ' vertntwoordondcrncmen-\Itblh kunnenvoeren,is door te latenziendat ze maátschappeli,k v'Íant*ooíd t' heeftiouw (vorigeoftoekomstige)stagebedrijfommaatsch'Ppêliik mogelijkheden ondernemen)
2
wordenmondigeren kritischer Consumenten 8en je zelfmondigen kritischels consument)waaruitblijkt dat)
consumêntenl Welkeervaringenhebje als stagiaiÍofweÍknemermet mondigeen kritische
I
t I
'r 9r
Zoekin de krant,op interneten in reclamefolders naartweevoorbeelden van maatschappelijk verantwoordondernemen.Schriifhierondeíop waaruitbliJhdat de ondernemingen uit de folders maatschappelijk verantwoord ondernemen.
Deconsument zoueigenliik heelkíitischmoetenzijnoverwathii koopt,maaris dat in de prakijk vaakniet.Veelaankopenwordengedaanzonderdat er goedoverwordt nagedacht. Reclamespeelt eenbelangriike rol. Uit een Duitsonderzoekbliih dat 63 procentvande dertigiarigennog steedshetzelfdemeík spijkerbroekkooptdat ze op zestieniarige leeftijdkochten.Uathetzêlfdeonderzoekblijh dat oudêrsbi, de keuzevan broodbeleg en de samenstelling vande warmemaaltiidzich sterklatenbeïnvloeden door hun kinderen. Endiekinderen willenbepaalde producten omdatze datop reclames hebbengezien. wat zest dit ondeeoekoverde machtvan reclamesl
192
Xoopiii ookbcpa.ldcprodudenuit ,gewoonte'tZo j., om watvoorsooÊproductcígaatdat dan.
Reageer op dc volgende uitspraek'Maatschappêlijk verantwoord oídernemen kostdc onoernemer allecnmaarcxtragcld.'
Verwerkingwragen Weikekeuzemaakjel vaneenwinkelin sportertikelen. voetballen inkopen Jebenteigenaar Jekuntroo mooielederen tegeneenprijsvan€ 3 perstuk.Jeweetdatdezeballengemaakt zijnin fabrieken waarkinderarbeidheelnormaalis. Eenandereleverancier biedtdezelíde kweliteit lederenvoetballen aantegeneenprijsvan€ 5 per stuk.Dezevoetbellen ziin gemeektdoorvolwassenen heb die er eeneerlijksalarisvoorgekregen ben.Watdoejel
alsinstellingskokDagelijks moetje voor75ouderemenseneen Jewerktin eenverpleegtehuis warmemaahijdkoken.Jebentookverantwoordelijk voorde inkoopvande ingrediëntên. Jekuntbij je kuntookvleeskopenbij een Dit vleesis aÍkomstig eenslagervleesinkopen. uit de bio-industrie. biologische slagerJeweetdetde dierendiein hetvleesverweíkt zijneendiervriendelijk levenheb' bengehad.Dit vleesis echterwelwatduurderEnje hebtmaareenbeperktbudget. Watdoeje)
,,! ^wAuwwYlNrlM.átt'lsNrA
tmr[rcd,sÍd
194
2
je eigenliiklEnwatzouje Metenergiemo€tje zuinigomspÍingen. Maarhoevcel energie gebruik kunncndoenomje eigenenergieverbÍuik terugte dringen) Meakeenovêrzicht vanjê eigenenergieverbruik. Weeszovolledigmogelijk.
b \yatkostenergie) Achterhaal deprijzenvangasenelehriciteit.
c Welkemaatregelen zouie kunnennemenomje eigenenergieverbruik tê beperkên.
d Ho€ zou jijenergiekunnenbesparen)Enhoêveellêvertdet dan opl
195
Doedezekoopvêrslavingstest.
Koopje dingenen verbergje ze dan,zodatje paÍtneíze nietziet,ofie kinderen.oí ie ouders) Jekooptomdathêtje een kickgeeften nietomdatje het nodighebt.Op de kickvolgtvaakeengevoelvan falen,teleurstelling in jezelf Jebent Maakje je meerzorgenoverhoeje aan het geldkomt dat je wilt uitgeven, dan overhoeie het verdient? Speelie een soortschuldenroulette, met anderewoorden:vul ie het ene get met het andere) Koopje impulsiefdingendiê je niet nodighebtof dieje je niet kunt veroorlovenl Ca je winkelenomdatje je downvoelten je je stemmingwilt verbeteÍen)
Probeerje onnodige aankopen te rechtvaardigên doorte zeggen datze je je afgeprijsd waren,dat zevoor werknodighebtofalvastbeweaít voor deverjaardag vaneenvriendin.Docje biivoorbeeld hetheleiaardoor alvastinkooenvoorKerstl Vindje het onmogeliikie aaniê boodschappenliistje te houdenals ie aan het shoppenbent,oígeefje altijd meeruit dan je je hebtvoorgenomen)
Bouwiê ondanks datie goedverdientgeenreserve op) Heb iê het gevoeldat het geldie door de vingersglipt,dat je nietweet waarhetbliiftl
Maakle grepjes overdeovervloed aanspullendieie hebtl
-
oplosriíg: op2 vrag.nja: jc bêntdisschienkoopvêBlaafd. Op3vraeeíjarjê b.nt waa6chij.liikkoopverslaafd. op4of m.erw.g€n ja: je b€ntzekcíkoopvêrsl.afdl
Opnukikg Oit it 9... wt ns.happ.lijkgetutsrc tngenlij*.
Meakeen reportageoverkritischconsumeren. Geefdaarinjullie commentaarop kritisch consumeren. Dezeopdrachtmaakje in eengroepvanvier leerlingen. Benodigdheden: . digitalecamera . computer
. .
intêrnet PoweÍPoint
196
ven ongeveer5 miíut€n overéénvan de volgendeondêrwerpen: Maake€n PoweÍPointpresentatie a consumerenof consumindetenl leven b ênergiêbewust c vanfast-foodnaarslow-food d wat do€ ik aan het milieul Voegeventueelmuziektoe. Zorg vooreenwervendepÍesentatie.
't97
Kerntaak alskritischeconsument 5: Functioneert Waar ging het deze keer over? ln eeneconomiehebje producenten en consumenten. Veelproducentenhebbenhetdoelom zoveel mogel;jkwinstte meken.Maarsteedsmeeíconsumenten stelleneisenaande bedriivenals hetgaet overde manierwaaropze produceren.Erwordt van producentenverwachtdat ze rekeninghouden Tevenswordt er van de producenten met de belangenvan de werknemêrs die in het bedrijfwerken. verwachtdat ze rekeninghoudenmet het milieu. Eedrijvendie zich ten doel stelleníekeningte houdenmet belangenvan mensen omgevingziin bezigmet maatscheppeliik verantwoordondernemen. Het is van gÍoot maatschappelijk belangdat bedrijvenzich bewustziin van hun verantwoordelijkheidvoor mensen milieu.Wereldwi,d is er sprakevan eengrootmilieuprobleem waardooíhet voortbestaen vanveledierenen plantengevaarloopt. kunnenook een biidrageleverenaan het milieu.Zê kunnenkritischgaanconsumeConsumenten ren.Daarondermoetie verstaandat de consumentbii de extraaandachtheeftvoorde wijzewaarop het productis gemaah.De consumentvraagtzichdan afofeí rekeningis gehoudenmet het milieu en de mensendie het producthebbengemaah.Kritischconsumerenbetekentniet kiezenvoor het productmet de laagstepriis,maarkiezenvoor het productdat biivooíbeeldhet meestmilieuvriendeliikis.
Wathebik geleerd? Hieronderstaatwat je in dit hoofdstuk(bii behandeling van dezekerntaak)hebt kunnenleren:de leerdoelen. hebiij zekerbereihl Welkdoel is maardeelsbereikten welkleerdoelzekeÍniet? Welkeleerdoelen Kruisoan wot vootjou geldt,
lk heb geleerdom eenbudgetplante maken. lk hebgeleerdwelkespaervoímen er zijn.
lk hebgeleerd welkekredietvormen êr ziin. lk hebgeleerdwat maatschappelijk verentwoordondernemeninhoudten wat heb belanservanis. lk hebgeleerdwat maatschappelijk verantwoordconsumereninhoudten watje zelfkunt doenom maatschappelijk veíantwoordte consumeren.
r98
Watkanik alsbewiislweren? vandclcerdoclca' voorhetbehalen datie kuntleveren vanhetbewijs e€novêrzicht Geefhi€r
E toets
O píoeve
O activiteit
O oPdracht
o......... O toets O activiteit 8.........
El Proeve El oPdrecht
O toets O activiteit
0 proeve O oPdracht
o......... E toets O activiteit
O Proeve E oPdracht
o......... E toets
O proeve
O activiteit
O oPdracht
o......... bewiisgaie lwercnl Wdk aanvullend
ziin diê ie niet voldoendeofhelcmaalnog niet beheerst,dan moel ie Als er een of meerleerdoelen je die alsnoggaanpÍoberente beheers.n.Kruisdie le€ído€lenaanen geefean hoe dat gaatdoen.
detoetsopnieuwte doen te doen dê proeveopnieuw opnieuwtêdoen deopdracht activiteituitte voeÍen: devolgend€
o de toetsoPnieuwte doen o de proeveopnieuwte doen o tr de opdrachtopnieuwtedoen z
O de volgendeactiviteituit te voeíen:
199
O de toetsopnieuwte doen 0 de proeveopnieuwte doen O de opdracht opnieuwte doen O de volgendeactiviteituit te voeren:
o o tr o
de toetsopnieuwte doen de proeveopnieuwte doen
o o o o
de toetsopnieuwte doen de píoeveopnieuwte doen
de opdrachtopnieuwte doen de volgendeactiviteituit te voeren:
de opdracht opnieuwte doen de volgendeactiviteituit te voerenl
Hieris mijnaanvullend bewils. O toets O activiteit
O proeve O opdracht
o ......... E toets O activiteit
El proeve O opdracht
o ......... O toets
O proeve
O activiteit
O opdracht
tr ......... O toets O activiteit
E proeve Cl opdracht
tr ......... E toets 0 activiteit
0 proeve 0 opdracht
o .........
200
Reflectie '\íaar ging het dezekeerover'. Leesnog eensde inleidendealinea Beantwoord daarnade volgendevragen: Lichtje antwoordtoe Benje het eensmet wat in de inleidingwordt beschreven) ja / nee,want
je geholpen te voldoenlLicht,eantheeftom aandezekerntaak Hebie het ideedatdit hoofdstuk woordtoe.
wat heefthet jou opgebracht) Dezekerntaakheeftje dingengeleerdrond Politiekburgeíschep. Kruisaan. O meerdan ik tevorenhadverwacht 0 píeciesdat wat ik tevorenhadveíwach O minderdan ik tevorenhad verwacht O niets;ikwasalzoverenwistàllesal Ceefie hebtkunnenontwikkelen. dieje tijdensdezekerntaak Hieronder staancompetenties meningin hoeverre ie daaíinbentgeslaagd.
overproductenen dienstenen om informatiete verzámelen belangenzoals daarbijvooíalte lettenop maatschappeliike milieuoverwegingen. instanties) vananderen(bijvooíbeeld om hulpin te schakelen om voldoendeinzichtte kriigenin bePealdproductendie worden aan!eDooen,
HIs.z om miin eigenkeuzesop het gebiedvan aankooPvan píoductenoP manieruit te leggenaanandeíen. eenheldere
om mijn eigeninkomstenen uitgavenin een budgetplanop eenrij te om gegevens vandiverseaanbieders met elkaarte vergelijken op priis, kwaliteitenz.zodatakeenweloverwogen keuzekanmaken. om kritischte bekijkenof miin aankopenook wel verantwoordzijn geweesten vande foutente leren.
Waaroverzou ie na behandeling van dezekerntaakmeerwillenwetenl Watzou ie nog meerwillen lerenl
