6 Europese Collecties

6 Europese Collecties 1956–1986

M HKA, Antwerpen 20.01–06.05.2012

Van Abbemuseum, Eindhoven 22.01–29.04.2012

Inhoud Introductie 03 De tentoonstelling 04 Spirits of Internationalism in m hka 06 Kunstenaars Curators Lijst met werken Schenking Paul Van Hoeydonck Beeldmateriaal Spirits of Internationalism in Van Abbemuseum 13 Kunstenaars Curators Lijst met werken Beeldmateriaal M hka verwacht 22 M hka praktisch 26 M hka partners 28

2

Introductie De Internationale De Internationale is een Europees samenwerkingsverband tussen vier musea en twee kunstenaarsarchieven – M HKA, Van Abbemuseum Eindhoven, MACBA Barcelona, Moderna Galerija Ljubljana, Július Köller Society Bratislava en KwieKulik Archive in Warschau – die onderling hun collectiestukken uitwisselen. Samen beschikken deze instellingen over meer dan 40.000 werken. In een eerste project, dat twee jaar geleden van start ging, wordt aan de hand van verschillende conferenties en tentoonstellingen een vernieuwende benadering gezocht voor de neo-avantgarde kunst uit de periode 1956–1986.

Museum of Affects 26.11.11>29.01.12

Op 26 november opende in Ljubljana de tweede grote tentoonstelling van De Internationale, Museum of Affects, die tegelijk het nieuwe museum voor hedendaagse kunst in Metelkova – een culturele plek in een aantal voormalige legerbarakken in Ljubljana – inwijdde. Museum of Affects werd samengesteld door Bart De Baere (directeur M HKA) en Bartomeu Marí (directeur MACBA) en combineerde werken uit de verschillende collecties. Locatie: Metelkova, Ljubljana, Slovenië

3

De tentoonstelling Spirits of Internationalism 6 Europese Collecties 1956–1986

De tentoonstelling Spirits of Internationalism, loopt gelijktijdig in het Van Abbemuseum in Eindhoven en het M HKA in Antwerpen. De getoonde kunstwerken komen uit zes Europese collecties, waaronder vier musea en twee kunstenaarsarchieven. Ze werden gecreëerd tussen 1956 en 1986, een periode van snelle economische en technologische ontwikkelingen, maar ook van gespannen internationale betrekkingen. Spirits of Internationalism toont hoe de realiteit van de Koude Oorlog de kunst beïnvloedde en een andere betekenis gaf aan de concepten ‘internationaal’ en ‘regionaal’. De tentoonstelling wil het vereenvoudigde beeld van de ‘Drie Werelden’ doorbreken door bekende en minder bekende kunstwerken te tonen in verrassende constellaties. Er is werk te zien van internationaal gerenommeerde kunstenaars en van kunstenaars die erkenning verdienen buiten hun eigen regio. Spirits of Internationalism is de laatste tentoonstelling in het eerste project van De Internationale. De partners in dit project zijn M HKA in Antwerpen, MACBA in Barcelona, Van Abbemuseum in Eindhoven, Moderna Galerija in Ljubljana, Július Koller Society in Bratislava en KwieKulik Archive in Warschau.

Kunst voor een wereld in beweging De actuele crisis in Europa, de Arabische Lente en de geopolitieke machtsverschuivingen van het Westen naar het Oosten zijn veranderingen die ons dwingen om opnieuw een blik te werpen op de tweede helft van de 20ste eeuw, toen de wereld van nu ontstond. Er was de technologie die ons vleugels gaf, met de maanlanding, de Concorde, televisie en computer. En er was de vorming van een politieke en economische wereldorde, met de Koude Oorlog, dekolonisatie, Europese eenwording en het aaneenschakelen van kapitaalmarkten. Aan die tijd lijkt nu een einde te komen. De kunstwerken in de tentoonstelling Spirits of Internationalism werden gecreëerd in die dynamische periode. Ze tonen ons waar we zijn, door te tonen waar we waren. Spirits of Internationalism neemt ons weer mee naar de tijd van de kernwapens, de Hongaarse Opstand, de Cubacrisis, de bouw van de Berlijnse Muur en de Amerikaanse oorlog in Vietnam. Stuk voor stuk waren het gebeurtenissen waarvan de beelden zich als een lopend vuurtje over de wereld verspreidden. Kunst stond allerminst los van die snel veranderende wereld. In België bijvoorbeeld bouwde Panamarenko fantastische vliegtuigen die niet konden vliegen. James Lee Byars creëerde in zwarte tule de vorm van een buitenaards wezen, alleen vanuit de lucht volledig zichtbaar. Jef Cornelis experimenteerde dan weer met de mogelijkheden van televisie als een medium voor nieuwe kunstvormen. In de jaren 60 en 70 was er bovendien een internationalisering van de kunstwereld, onder andere dankzij kunsttijdschriften en kunstenaarsboeken. Internationale kunstenaarsgemeenschappen kwamen tot stand via festivals en tentoonstellingen, met in Europa onder andere die van Parijs, Kassel, Amsterdam, Warschau en Zagreb. Die internationalisering spreekt het beeld tegen van een gesloten Oosten, een open Westen en de rest van de wereld ‘in ontwikkeling’. Achter dat zwart-witte beeld van de Koude Oorlog gaan vele grijstinten schuil, en liggen nog heel wat onontdekte parels verscholen.

4

Acht ‘Spirits’ Van de kunst uit de periode 1956-1986 toont Spirits of Internationalism een dwarsdoorsnede die niet zomaar kan worden onderverdeeld in centrale posities en randfenomenen. Elke kunstenaar biedt immers een eigen perspectief op kunst en haar plek in de wereld. De tentoonstelling wordt opgesplitst in acht delen die elk een spirit of denkbeeld van het internationalisme voorstellen: het Concrete, het Essentiële, het Transcendente, het Ondermijnde, het (Ver)plaatsende, het Universele, het Engagerende en het Gestelde. Die acht spirits werden voor de tentoonstelling gecreëerd om twee spanningen te tonen: de spanning in de kunst van het Koude Oorlogtijdperk tussen het regionale en het internationale; en de spanning in de getoonde kunstwerken tussen het sociaal-politieke en het esthetische of kunstspecifieke. Voelen kunstenaars zich verbonden met het universele, of richten ze hun blik juist op het concrete? Zoeken ze hun heil in een grensoverschrijdende menselijkheid, of leggen ze nauwe verbanden met hun eigen omgeving? Bespelen ze het systeem met ironie of zoeken ze ijverig naar de essentie? Al deze benaderingen zijn terug te vinden in de kunst van de periode 1956-1986. De acht spirits functioneren niet als een dwingend keurslijf, maar nodigen bezoekers uit om nieuwe verbanden te zoeken tussen bekende en minder bekende werken.

Op weg naar een Europese collectie De Internationale is een samenwerking tussen vier musea en twee kunstenaarsarchieven in zes Europese landen. Ze verbindt de collecties met elkaar in een reeks tentoonstellingen die aantonen dat het recente culturele erfgoed niet aan landsgrenzen is gebonden. Het ultieme doel is om stappen te zetten in de richting van een ‘Collectie Europa’ of zelfs een ‘Collectie Wereld’. De deelnemende instellingen gaan niet op in een abstracte eenheid. Wel zal er stilaan een gevoel van verbondenheid groeien tussen, in eerste instantie, Antwerpen, Barcelona, Eindhoven en Ljubljana. De Internationale wil niet nog een conglomeraat in museumland worden, maar wel een netwerk dat zowel pragmatisch als ideologisch is gemotiveerd. De zes huidige partners hebben de voorbije twee jaar samengewerkt aan 1956–1986. Art from the Decline of Modernism to the Rise of Globalisation. Dat project bestond uit vier seminaries, een conferentie en drie tentoonstellingen, waarvan Spirits of Internationalism de laatste is. Naar aanleiding van de tentoonstelling SPIRITS OF INTERNATIONALISM 6 Europese Collecties 1956–1986, publiceren het M HKA en het Van Abbemuseum een zeer mooi uitgegeven bezoekersgids met teksten van Anders Kreuger, Joram Kraaijeveld, Steven ten Thije bij elk werk. Verkrijgbaar aan de balies van de twee musea aan 1 euro.

5

Spirits of Internationalism in M Hka Kunstenaars Carl Andre (US), John Baldessari (US), Alighiero e Boetti (IT), Marinus Boezem (NL), Marcel Broodthaers (BE), Stanley Brouwn (SR/NL), Victor Burgin (UK), James Lee Byars (US), André Cadere (RO/FR), Jef Cornelis (BE), Herman de Vries (NL/DE), Luciano Fabro (IT), Dan Flavin (US), Lucio Fontana (Argentina/Italy), Gego (Germany/Venezuela), Grupo de artistas de vanguardia (AR), René Heyvaert (BE), Jenny Holzer (US), Jörg Immendorff (DE), Robert Indiana (US), Donald Judd (US), On Kawara (JP/US), Anselm Kiefer (DE), Yves Klein (FR), Piero Manzoni (IT), Guy Mees (BE), Cildo Meireles (BR), Mario Merz (IT), Robert Morris (US), Bruce Nauman (US), Michelangelo Pistoletto (IT), Sigmar Polke (DE), Gerhard Richter (DE), Martha Rosler (US), Ed Ruscha (US), Jan Schoonhoven (NL), Nancy Spero (US), Frank Stella (US), Paul Van Hoeydonck (BE), Victor Vasarely (HU/FR), Andy Warhol (US), Lawrence Weiner (US)

Curators Bart De Baere

Bart De Baere studeerde archeologie en kunstgeschiedenis. In 2002 werd hij directeur van het Museum van Hedendaagse Kunst in Antwerpen (M HKA). Sinds de fusie met het Centrum voor Beeldcultuur in 2003 omvat het M HKA een component film en is het mede-uitgever van het tijdschrift Afterall. Hij was voorzitter van de Vlaamse Raad voor Cultuur, die de regering adviseert over het cultuurbeleid. Van 1999 tot 2001 was hij adviseur voor cultureel erfgoed en hedendaagse kunst voor de Vlaamse minister van Cultuur. Daarvoor was hij voorzitter van de Vlaamse Museumvereniging. Van 1986 tot 2001 was hij curator in het Museum van Hedendaagse Kunst in Gent (nu S.M.A.K.) waar hij verschillende tentoonstellingen organiseerde, zoals This is the show and the show is many things. Hij organiseerde en was commissaris van diverse happenings in het buitenland, zoals Documenta IX in Kassel. Als adviseur voor de stad Johannesburg was hij betrokken bij de oprichting van een biënnale in Zuid-Afrika. Hij was lid van de internationale adviesraad voor het netwerk van Soros Centres voor hedendaagse kunst in Oost-Europa. De theoretische teksten en interviews van Bart De Baere zijn opgenomen in uiteenlopende publicaties, zoals Linking the Present to the Now, in: Art & Museum Journal, 1994, 6 The integrated Museum, in: ‘Stopping the Process?’, NIFKA, Helsinki, 1998 Potentiality and Public Space, Archives as a Metaphor and Example for a Political Culture, in: ’Interarchive’, Verlag der Buchhandlung Walther König, Lüneburg/Keulen, 2002

6

Anders Kreuger

Anders Kreuger (°1965 in Zweden) is sinds 2011 als curator verbonden aan het M HKA, het Museum van Hedendaagse Kunst in Antwerpen. Van 2007 tot 2010 was hij Directeur van de Malmö Art Academy, Lund University, en van 2007 tot 2011 curator van de tentoonstellingen bij de Lunds konsthall, beide in Zweden. Van 2007 tot 2010 maakte Kreuger deel uit van het Programmatie Team voor de Europese Kunsthalle in Keulen. In 2003–2004 doceerde hij aan de MA Curating Contemporary Art, Royal College of Art, London. Sinds 1999 is Kreuger werkzaam als freelance curator, schrijver, redacteur en conferencier. Hij schreef tal van teksten en realiseerde tentoonstellingsprojecten in Noord, Oost- en West-Europa, Rusland en de Verenigde Staten. In de jaren 1990 was Anders Kreuger directeur van de NIFCA, the Nordic Institute for Contemporary Art. in Helsinki, Finland, en van de Nordic Information Office in Vilnius, Lithuania.

7

Lijst met werken Carl Andre Palisade, 1976 Van Abbemuseum, Eindhoven

Jef Cornelis Documenta 4, 1968 MACBA, Barcelona

John Baldessari Baldessari sings Lewitt, 1972 Van Abbemuseum, Eindhoven

James Lee Byars World Question Center, 1969 MACBA, Barcelona Antwerpen 18 april – 7 mei 1969, 1969 MACBA, Barcelona Documenta 5, 1972 MACBA, Barcelona

Alighiero e Boetti I quattro moli, 1982 Van Abbemuseum, Eindhoven Marinus Boezem Soft Table, 1967 Van Abbemuseum, Eindhoven Visual Research, 1970 Van Abbemuseum, Eindhoven Marcel Broodthaers Gedicht/Poem/Poème–Change/Exchange/ Wechsel, 1973 Van Abbemuseum, Eindhoven Tapis de sable, 1974 Van Abbemuseum, Eindhoven Victor Burgin Zoo/78 VI, 1978 Van Abbemuseum, Eindhoven James Lee Byars Hear TH FI TO IN PH around This Chair, 1978 Van Abbemuseum, Eindhoven The Golden Tower, 1974 Van Abbemuseum, Eindhoven

Herman de Vries V 71-63, 1971 Van Abbemuseum, Eindhoven V 71-69, 1971 Van Abbemuseum, Eindhoven V 71-70, 1971 Van Abbemuseum, Eindhoven Luciano Fabro Arcobaleno, 1980 Van Abbemuseum, Eindhoven Dan Flavin Untitled (To a Man, George McGovern), 1972 Van Abbemuseum, Eindhoven Lucio Fontana Concetto Spaziale: Attese, 1960 Van Abbemuseum, Eindhoven

André Cadere A 12003000 = 25 = = 3 x 10 = Noir Blanc Rouge, 1978 Van Abbemuseum, Eindhoven

8

Gego Sketch, 1962 MACBA, Barcelona (Long-term loan from Fundación Gego) Sketch 65/3, 1965 MACBA, Barcelona (Long-term loan from Fundación Gego) Untitled, 1969 MACBA, Barcelona (Long-term loan from Fundación Gego) Untitled, 1969 MACBA, Barcelona (Long-term loan from Fundación Gego) Reticulárea, 1969 MACBA, Barcelona (Long-term loan from Fundación Gego) Grupo de artistas de vanguardia Tucumán Arde Archive, 1966-1968 MACBA, Barcelona René Heyvaert Untitled, ca. 1978 M HKA Untitled, ca. 1978 M HKA Untitled, ca. 1978 M HKA Untitled, ca. 1978 M HKA Untitled, ca. 1978 M HKA Jenny Holzer Truisms, 1983 Van Abbemuseum, Eindhoven

Paul Van Hoeydonck Embedded Cities, 1958 M HKA Plexi relief, 1960-1961 M HKA Plexi relief, 1960-1961 M HKA City of the Future, 1969 M HKA Fallen Astronaut, 1971 M HKA Jörg Immendorff Brechtzyklus, 1976 Van Abbemuseum, Eindhoven Robert Indiana The Red Diamond American Dream #3, 1962 Van Abbemuseum, Eindhoven U.S.A. 666, 1971 Van Abbemuseum, Eindhoven Donald Judd Untitled (Progression), 1969 Van Abbemuseum, Eindhoven On Kawara Lat. 31°25’N, Long. 8°41’E, 1965 Van Abbemuseum, Eindhoven Anselm Kiefer Märkische Heide, 1974 Van Abbemuseum, Eindhoven Yves Klein Monochrome bleu, sans titre (Ikb 63), 1959 Van Abbemuseum, Eindhoven Piero Manzoni Tavole di accertamento, 1958–1960 Van Abbemuseum, Eindhoven Corpo d’aria, 1959–1960 MACBA, Barcelona

9

Guy Mees Espace perdu, 1964 M HKA

Gerhard Richter Abstraktes Bild (Nr. 421), 1977 Van Abbemuseum, Eindhoven

Cildo Meireles Inmensa, 1982 MACBA, Barcelona

Martha Rosler Semiotics of the Kitchen, 1975 Van Abbemuseum, Eindhoven Martha Rosler Reads Vogue, 1982 Van Abbemuseum, Eindhoven

Mario Merz Senza titolo, 1984 Van Abbemuseum, Eindhoven Robert Morris 9 H-Shapes, 1968 Van Abbemuseum, Eindhoven Bruce Nauman Elke Allowing the Floor to Rise Up Over Her, Face Up, 1973 Van Abbemuseum, Eindhoven Tony Sinking into the Floor, Face Up and Face Down, 1973 Van Abbemuseum, Eindhoven Pulling Mouth, 1969 Van Abbemuseum, Eindhoven Michelangelo Pistoletto Divisione e moltiplicazione dello specchio, 1978–1979 M HKA Scultura Nera, 1984 Van Abbemuseum, Eindhoven Sigmar Polke Höhere Wesen befehlen: Rechte obere Ecke schwarz malen!, 1969 Van Abbemuseum, Eindhoven Goldklumpen, 1982 Van Abbemuseum, Eindhoven Ohne Titel, ca. 1978 Van Abbemuseum, Eindhoven

Edward Ruscha Pure Ecstasy, 1974 Van Abbemuseum, Eindhoven Sand in the Vaseline, 1974 Van Abbemuseum, Eindhoven Jan Schoonhoven Groot kwadratenreliëf, 1964 Van Abbemuseum, Eindhoven R 68-6 (Reliëf VI), 1968 Van Abbemuseum, Eindhoven R 69-18, 1969 Van Abbemuseum, Eindhoven Nancy Spero Artaud Painting: From this pain..., 1969 MACBA, Barcelona Artaud Painting: That thick hemp in the neck of the priest about to be hung, 1969 MACBA; Barcelona Artaud Painting: Un noeud d’asphyxie centrale, 1970 MACBA, Barcelona Artaud Painting: Une Fatigue de commencement du monde, 1970 MACBA, Barcelona Frank Stella Tuxedo Junction, 1960 Van Abbemuseum, Eindhoven

10

Victor Vasarely Keiho, 1956 Van Abbemuseum, Eindhoven Andy Warhol Mao Tse Tung, 1972 Van Abbemuseum, Eindhoven Electric Chair, 1971 Van Abbemuseum, Eindhoven Lawrence Weiner ABOVE BEYOND BELOW, 1986 Van Abbemuseum, Eindhoven

11

Schenking Tijdens de opening in het M HKA schenkt kunstenaar Paul van Hoeydonck (°1925, Antwerpen, België) het werk Fallen Astronaut (1971) officieel aan het M HKA. Fallen Astronaut, een beeld van de Belgische kunstenaar Paul Van Hoeydonck, neemt ongetwijfeld een belangrijke plaats in binnen de kunstgeschiedenis. Al vanaf zijn kinderjaren droomt Van Hoeydonck over het onmetelijke heelal en is hij gefascineerd door de manier waarop de mens die ruimte probeert te veroveren. Wanneer Fallen Astronaut als eerste en voorlopig enige kunstwerk ooit de aarde verlaat, wordt Van Hoeydoncks droom werkelijkheid. In het begin van de jaren zeventig zorgt Van Hoeydoncks “space art” voor zodanig veel ophef in de Verenigde Staten, dat zelfs de NASA lucht krijgt van het werk van de Belgische kunstenaar. Na een tentoonstelling in 1970 nodigen medewerkers van de NASA Van Hoeydonck uit voor een bezoek aan de hoofdkwartieren, waar hij wordt voorgesteld aan de astronauten van de Apollo 15. De ruimtevaarders, door Van Hoeydonck zonder een greintje ironie als ‘ridders van de twintigste eeuw’ omgedoopt, worden zodanig geraakt door de bevlogenheid van de kunstenaar dat ze bereid zijn, mits toestemming van president Nixon, een werk van hem mee te nemen en op de maan te plaatsen. Die toestemming van hogerhand wordt gekoppeld aan strikte voorwaarden wat betreft de afmetingen, het gewicht, de vorm en het uitzicht van het kunstwerk. Zo moet het werk met het oog op het ruimtetransport zo klein en licht mogelijk zijn en mag het geen scherpe kantjes hebben die de ruimtepakken kunnen beschadigen. Met deze beperkingen in het achterhoofd gaat Paul Van Hoeydonck aan de slag. Het resultaat is een aluminium beeldje van 10 centimer groot. Een uiterst gestileerd, maar herkenbaar menselijk figuurtje [noch een man, noch een vrouw] dat aanvankelijk de naam Mens meekrijgt. Op vraag van de astronauten wordt het beeldje, als eerbetoon aan in de ruimte omgekomen collega’s, omgedoopt tot Fallen Astronaut. Op 2 augustus wordt het kunstwerk, na wat Van Hoeydonck zelf ‘het duurste kunsttransport ooit’ noemt, voorzien van een gedenkplaat op het maanoppervlak geplaatst. Fallen Astronaut geeft aanleiding tot hevige polemieken in binnen- en buitenland. Toch betreurt Van Hoeydonck het gebrek aan erkenning in eigen land: ‘Als men vandaag over ruimtevaart in België spreekt, dan wordt daar altijd die stomme rood-witte raket van Kuifje bij gezet. Waarom nooit eens mijn Fallen Astronaut? Zou men in ons vaderlandje daar niet een beetje trotser op zijn?

12

Beeldmateriaal M HKA download via www.muhka.be

Pere Noguera, Map of Europe, 1978, collection MACBA photo Rocco Ricci Paul Van Hoeydonck, Fallen Astronaut, 1972 photo M HKA Miralles Fina, Mar de hierba, 1973 collection MACBA Nancy Spero, Artaud Painting – Une fatigue de commencement du monde, 1970 collection MACBA Lucio Fontana, Concetto Spaziale Attese, 1960 collection Van Abbemuseum Andy Warhol, Mao Tse Tung, 1972 collection Van Abbemuseum

13

Spirits of Internationalism in Van Abbemuseum Kunstenaars Alain Arias-Misson, James Lee Byars, Luc Deleu, Lili Dujourie, Esther Ferrer, Gego (Gertrud Goldschmidt), Jeff Geys, Tomislav Gotovac, Grup de Treball, Tibor Hajas, Július Koller, KwieKulik, Fina Miralles, Francois Morellet, Antoni Muntadas, OHO, Panamarenko, Józef Robakowski, Jan Schoonhoven, Mladen Stilinović, Toon Tersas.

Curators Charles Esche

Charles Esche (1962, Harrogate, Engeland) is een curator en schrijver. Sinds 2004 is hij directeur van het Van Abbemuseum in Eindhoven en hoofdredacteur voor Afterall Journal en Afterall Books op Central St. Martins College of Art and Design in Londen. Hij is ook adviseur op de Rijksakademie in Amsterdam. Als curator was hij betrokken bij onder meer de Slovenian Triennale in Ljubljana in 2010, de 2e en 3e RIWAQ Biënnale in 2007 en 2009, de 9e Istanbul Biënnale in 2005 met Vasif Kortun, Esra Sarigedik Öktem en November Paynter, de Gwangju Biënnale van 2002 in Korea met Hou Hanru en Song Wang Kyung. Daarvoor was hij co-curator van Intelligence – New British Art in de Tate Gallery, Londen en Amateur – Variable Research Initatives in het Konstmuseum en Konsthall, Göteborg, allebei in 2000. Van 2000 tot 2004 was hij directeur van het Rooseum Center for Contemporary Art in Malmö, Zweden. Van 1998 tot 2002 organiseerde hij het internationale academische onderzoeksproject Protoacademy op het Edinburgh College of Art. Van 1993 tot 1997 was hij directeur van Tramway. Zijn geschriften over institutionele mogelijkheden en beleid zijn bruikbare middelen om een nieuw beeld te vormen van de relatie tussen kunst en sociale verandering. Ook is hij lid van het bestuur van de Emanuel Hoffmann Foundation in Basel en van MUSEON, Bolzano en geeft hij vele lezingen op (kunst-)academies en instituten over de hele wereld. In 2011 won Esche de Prinses Margriet Award, uitgereikt door de European Cultural Foundation, een prijs voor culturele change makers die de unieke rol van kunst bij het overbruggen van culturele verschillen duidelijk voor het voetlicht brengen.

14

Steven ten Thije

Steven ten Thije (1980) is als onderzoeksconservator werkzaam in het Van Abbemuseum, Eindhoven, en de Universität Hildesheim, Duitsland. In deze positie werkt hij aan een promotieonderzoek over het ontstaan van het moderne conservatorschap. Hij werkte naast Spirits of Internationalism aan het langere onderzoeksproject Play Van Abbe waarbinnen hij samen met Diana Franssen de tentoonstelling Museum Modules samenstelde. Hij is coördinator van The Autonomy Project en medeorganisator van het recente Autonomy Project Symposium met o.a. Jacques Rancière en Thomas Hirschhorn (www.theautonomyproject.org). Hij publiceerde in verschillende tijdschriften en bundels, waaronder ‘Exhibiting the New Art, ‘Op Losse Schroeven’ en ‘When Attitudes Become Form’ 1969’ (Afterall, 2010). Hiervoor werkte hij als theoriedocent aan de Rietveld academie. Hij studeerde kunstgeschiedenis en filosofie aan de Universiteit van Amsterdam.

15

Lijst met werken Alain Arias-Misson The Vietnam Public Poem, Brussels, 1967, 1967-2011 M HKA The G D Public Poem, Brussels, 1968, 1968-2011 M HKA Poemx, the Baptismal Public Poem, Knokke, 1970, 1970-2011 M HKA The Chomsky Generative Grammar Public Poem, Brussels, 1972, 1972-2011 M HKA Stuart Brisley & Ken McMullen Being and Doing, 1984 Van Abbemuseum, Eindhoven James Lee Byars Extra Terrestrial (Shadow of an Extra Terrestrial Man) and documentation, 1976 M HKA Luc Deleu Schaal en perspektief, 1980 Depot M HKA/Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap Project for International Dunghill, 1974 M HKA Proposal for the Recycling of the ‘SS France’, 1970 M HKA Proposal to Use Existing Rockets to Shoot (Nuclear) Waste to the Sun, 1975 M HKA Proposal for Naked Olympic Games in Montreal, 1976 M HKA

Paul De Vree Hysteria makes History, 1973 M HKA Parlement, 1973 M HKA Kissinger, 1972 M HKA Who’s afraid of Virginia Woolf, 1973 M HKA Political Poem: (w)affe, 1971 M HKA Staking 2, 1974 M HKA Wat kapseist niet?, 1980 M HKA Lili Dujourie Hommage à ... III, 1972 Depot M HKA/ Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap Effen spiegel van een stille stroom, 1976 Depot M HKA/ Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap Passion de l’été pour l’hiver (Oostende), 1981 Depot M HKA/ Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap Esther Ferrer Silla Zaj, 1974 MACBA. Museu d’Art Contemporani de Barcelona

16

Gego Untitled, 1970 MACBA. Museu d’Art Contemporani de Barcelona Untitled, 1970 MACBA. Museu d’Art Contemporani de Barcelona Kleine structur 1, 1965 MACBA. Museu d’Art Contemporani de Barcelona Verticales, cruz de tubus de cobre, 1970 MACBA. Museu d’Art Contemporani de Barcelona Untitled, 1970 MACBA. Museu d’Art Contemporani de Barcelona Untitled, 1970 MACBA. Museu d’Art Contemporani de Barcelona Jef Geys ABC, école de Paris, 1959 1961 M HKA Depot M HKA/ Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap Tomislav Gotovac Showing the Elle Magazine / Het tonen van het tijdschrift Elle, 1962 Moderna galerija, Ljubljana / Museum of Modern Art, Ljubljana Grup de Treball Treball collectiu que consisteix a verificar la distribució de 44 professions entre 113 persones segons una nota apareguda últimament a la premsa, 1973 MACBA. Museu d’Art Contemporani de Barcelona Treball collectiu sobre els artistes participants a Documenta 4 (1968) i Documenta 5 (1972) a Kassel, 1973 MACBA. Museu d’Art Contemporani de Barcelona

Tibor Hajas Flesh Painting II, 1978 1979 Flesh Painting III Image Whipping I Image Whipping I, Detail 1 Image Whipping I, Detail 2 Image Whipping I, Detail 3 Image Whipping I, Detail 4 Surface Torture I Image Whipping III Surface Torture III Excercises – Tumo I, Detail 1 Excercises – Tumo I, Detail 2 Excercises – Tumo II, Detail 12 Extinction, Detail Moderna galerija, Ljubljana / Museum of Modern Art, Ljubljana Július Koller U.F.O. naut J.K. (U.F.O.), 1970 The Július Koller Society U.F.O. nautical Photo Operation A, 1970 The Július Koller Society U.F.O. nautical Photo Operation B, 1970 The Július Koller Society U.F.O. nautical Photo Operation C, 1970 The Július Koller Society U.F.O. nautical Photo Operation D, 1970 The Július Koller Society U.F.O. nautical Photo Operation E, 1970 The Július Koller Society U.F.O. nautical Photo Operation F, 1970 The Július Koller Society Universal Physical Culture Operation Defensive (U.F.O.) The Július Koller Society Universal Physical Culture Operation (U.F.O.) 2 The Július Koller Society Object Self portrait (U.F.O.) The Július Koller Society J.K. Mysteries of Our Century, 1970 The Július Koller Society Beware Plaster Falling Off!, 1970 The Július Koller Society

17

Universal Factographical Occupation of the First Open Studio (U.F.O.) A, 1970 The Július Koller Society Universal Factographical Occupation of the First Open Studio (U.F.O.) B, 1970 The Július Koller Society J.K. U.F.O. Gallery, 1971 The Július Koller Society Project: Ping Pong Monument, 1971 The Július Koller Society Universal Physical Culture Operation (U.F.O.), 1972 The Július Koller Society AL Art of Life The Július Koller Society Universal Physical Culture Operation (U.F.O.) (Tennis Painting Painting Tennis), 1972 The Július Koller Society Art No!, 1970 The Július Koller Society ANO / YES Active Neutral Oposition, 1971 The Július Koller Society NIČ / NOTHING Unofficial Information on Timespace, 1971 The Július Koller Society KO Concepts of Informing, 1971 The Július Koller Society Anti attractions, 1971 The Július Koller Society Universal Futurological Orientation (U.F.O.), 1971 The Július Koller Society Socialism Communism, 1971 The Július Koller Society Utopical Photo Operation (U.F.O.), 1975 The Július Koller Society U.F.O. Gallery \ U.F.O. Galerie, 1971 The Július Koller Society Universal Futurological Original (U.F.O.), 1978 The Július Koller Society Universal Futurological Questionmark (U.F.O.), 1978 The Július Koller Society Universal Folkloristic Object (U.F.O.), 1978

The Július Koller Society Locating Fictive Signification (U.F.O.), 1978 The Július Koller Society Universal Cultural Futurological Operation (U.F.O.), 1979 The Július Koller Society Universal Folkloristic Tradition (U.F.O.), 1978 The Július Koller Society Flying Factographical Object 2 (U.F.O.), 1986 The Július Koller Society Lecturing Cultural Situation (U.F.O.), 1983 The Július Koller Society Universal Fictive Operation, U.F.O. Gallery – Gallery Ganek (U.F.O.), 1983 The Július Koller Society Sending (U.F.O.), 1983 The Július Koller Society Archeological and Contemporary Monument (U.F.O.), 1983 The Július Koller Society Human and Cosmos 1 (U.F.O.), 1981 The Július Koller Society Human and Cosmos 2 (U.F.O.), 1981 The Július Koller Society Gallery Cultural Situation (U.F.O.), 1982 The Július Koller Society Meditation (U.F.O.), 1983 The Július Koller Society Artwork (U.F.O.), 1975 The Július Koller Society Suitcase Travelling Object, 1983 1984 The Július Koller Society Junk Culture, 1966 The Július Koller Society Orientation t 2, 1956 The Július Koller Society U.F.O., 1977 The Július Koller Society U.F.O. Undershirt, 1970s The Július Koller Society U.F.O. Gallery Ganek Gallery for Cosmohumanist Culture, 1971 1981-1983 The Július Koller Society

18

J.K. U.F.O., 1983 The Július Koller Society U.F.O. (Universal Fantastic Cleaner), 1977 The Július Koller Society U.F.O. (Unidentified Football Objects), 1980s The Július Koller Society Atlas of Fantastic Science (Visual Archive), 19761982 The Július Koller Society U.F.O. Bermudas Triangle, undated (1975 1979?) The Július Koller Society Question Mark Bag The Július Koller Society Question Mark Belt The Július Koller Society Mirror Object, 1963 The Július Koller Society ………………………., 1963 The Július Koller Society

Pere Noguera Mapa d’Europa, 1979 MACBA. Museu d’Art Contemporani de Barcelona Mapa d’Espanya, 1979 MACBA. Museu d’Art Contemporani de Barcelona

Zofia Kulik Activities with Dobromierz, 1972-1974 KwieKulik / Zofia Kulik

OHO & Milenko Matanovič Project, 1970 Moderna galerija, Ljubljana / Museum of Modern Art, Ljubljana Happening The Passion (or Biblical Stories), 1968 Moderna galerija, Ljubljana / Museum of Modern Art, Ljubljana Mt. Triglav, 1968 Moderna galerija, Ljubljana / Museum of Modern Art, Ljubljana Chair, Cathedral, passers-by, 1968 Moderna galerija, Ljubljana / Museum of Modern Art, Ljubljana A white line on black, 1969 Moderna galerija, Ljubljana / Museum of Modern Art, Ljubljana

Fina Miralles Mar de hierba, 1973 MACBA. Museu d’Art Contemporani de Barcelona François Morellet Néon moderne en état de marche, 1973 Van Abbemuseum, Eindhoven 10 screenprints over 10 years (1952 1961), Album Plura Edizioni Milan, 1975 Van Abbemuseum, Eindhoven Untitled, 1975 Van Abbemuseum, Eindhoven

OHO Razstava v kranju \ Opening en sluiting van de tentoonstelling in Kranj, 1969 Moderna galerija, Ljubljana / Museum of Modern Art, Ljubljana Matchbox labels, 1968 Moderna galerija, Ljubljana / Museum of Modern Art, Ljubljana Mt. Triglav, 1968 Moderna galerija, Ljubljana / Museum of Modern Art, Ljubljana

Antoni Muntadas Emission Reception, 1973 M HKA On Subjectivity, 1978 MACBA. Museu d’Art Contemporani de Barcelona

19

OHO & David Nez Simultaneous-symmetrical realization on two locations, 1970 Moderna galerija, Ljubljana / Museum of Modern Art, Ljubljana A black line on white, 1969 Moderna galerija, Ljubljana / Museum of Modern Art, Ljubljana

62-01, 1962 Van Abbemuseum, Eindhoven 61-15, 1961 Van Abbemuseum, Eindhoven 60-13, 1960 Van Abbemuseum, Eindhoven 62-22, 1962 Van Abbemuseum, Eindhoven

OHO & Marko Pogačnik Drawings made after Indigo drawings - Button series (1-6), 1967 Moderna galerija, Ljubljana / Museum of Modern Art, Ljubljana

Józef Robakowski The Market, 1970 Moderna galerija, Ljubljana / Museum of Modern Art, Ljubljana

OHO & Marko Pogačnik & Iztok Geister 9 cards, 1968 Moderna galerija, Ljubljana / Museum of Modern Art, Ljubljana OHO & Marko Pogačnik & David Nez Project Group schooling in Čezsoča 91-4, 1970 Moderna galerija, Ljubljana / Museum of Modern Art, Ljubljana OHO & Andraž Šalamun Night, bow, burning arrows, 1970 Moderna galerija, Ljubljana / Museum of Modern Art, Ljubljana Panamarenko Prova-car, 1967 Depot M HKA/ Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap 100.000 revoluties / Minute Jet Turbine, 1976 M HKA Atelier M HKA Henk Peeters Rooktekening, 1961 Van Abbemuseum, Eindhoven Rooktekening, 1961 Van Abbemuseum, Eindhoven

Tomaž Šalamun Hay, Corn Husks and Bricks, 1969 Tomaž Šalamun & Marko Pogačnik The OHO group man, 1970 Moderna galerija, Ljubljana / Museum of Modern Art, Ljubljana Jan Schoonhoven R 70-2, 1970 Van Abbemuseum, Eindhoven Mladen Stilinović Artist at Work, 1978 Van Abbemuseum, Eindhoven 23 kunstenaarsboeken, 1972 2006 Van Abbemuseum, Eindhoven Toon Tersas Pagina uit het boek ‘Forum Triangulare’, 1977 M HKA OMO wast niet alles wit, 1966 Depot M HKA/ Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap Portretten uit de ‘Koude Oorlog’, 1968 M HKA

20

Beeldmateriaal Van Abbemuseum download via www.vanabbemuseum.nl/pers

 

 

 

 

 

Pere Noguera, Mapa d’Europa, 1979. Collection MACBA. © Pere Noguera. Photo: Rocco Ricci Morellet, Album Plura, Edizione 3, 1952-1961. Collection Van Abbemuseum. Photo: Peter Cox Panamarenko, prova car, 1967. Collection / Photo: M HKA. James Lee Byars, Extra terrestrial (Shadow of an extra terrestrial man), 1976. Photo: iCC Archief. Antonio Muntadas, Emission-reception, 1976. Collection MACBA Fina Miralles, Mar de hierba, 1973. Collection MACBA.

21

M HKA verwacht Chantal Akerman Too Far, Too Close

10.02.12>10.06.12 Opening 09.02.12 om 20:30 Het M HKA toont de allereerste grootschalige overzichtstentoonstelling van de sinds lang in Parijs wonende Belgische filmmaker en beeldend kunstenaar Chantal Akerman - tegelijk ook de eerste presentatie van haar werk in België sinds haar tentoonstelling in het Paleis voor Schone Kunsten in 1995. Akerman behoort tot één van de invloedrijkste filmmakers van haar generatie en is reeds lang een feministisch icoon - een reputatie die ze wist te vestigen met haar vroege meesterwerk Jeanne Dielman, 23 Quai Du Commerce, 1080 Bruxelles. Sinds het midden van de jaren negentig is ze echter ook in toenemende mate actief als beeldend kunstenaar, en haar film- en video-installaties waren onder meer op de Biënnale van Venetië en Documenta 11 te zien. De tentoonstelling in het M HKA zal zich vooral op dit laatste aspect van haar praktijk richten en vergezeld gaan van een ambitieuze monografische publicatie.

22

LONELY AT THE TOP Nieuwe Kunst in Antwerpen 1958-62 In 2005 organiseerde het M HKA Dear ICC. Aspecten van de actuele kunst in België 1970-1985, een tentoonstelling die voortkwam uit het onderzoek van kunsthistoricus Johan Pas naar betreffende periode. Nu wordt dat onderzoek verdergezet in een nieuwe reeks LATT-tentoonstellingen over de situatie van de hedendaagse – dat wil zeggen avant-garde en nieuwe – kunst in Antwerpen in de jaren 50-60. De reeks is opgehangen aan de avant-garde kunstenaarsgroep G58 (‘G’ van ‘groep, groupe, gruppe’ en 1958, jaar van oprichting). Vijf afleveringen overspannen de periode waarin G58 een belangrijke rol speelde in de Antwerpse kunstscene en de zolder van het Hessenhuis met meer dan 1000 m² de grootste ruimte voor hedendaagse kunst in Europa was. De eerste aflevering ‘de zolder-mythus’ gaat over de aanloop naar de oprichting en de oprichting zelf, over de tentoonstellingsruimte die de groep van burgemeester Lode Craeybeckx toegewezen kreeg en over de eerste groepstentoonstelling. De tweede aflevering ‘moeten wij blinden leren zien’ is een hulde aan de pioniers van de abstracte kunst in België. ‘totaal nieuwe media scheppen’, de derde aflevering, gaat over de spraakmakende ‘Vision in Motion / Motion in Vision’-tentoonstelling van 1959. De vierde aflevering ‘centrum voor hedendaagse kunstuitingen’ brengt een selectie van de solo- en groepstentoonstellingen van 1959-1961, en de epiloog ‘maar het zien zelf’ draait rond de laatste grote tentoonstelling van G58 anti-peinture in 1962. Elke aflevering omvat een aantal kunstwerken uit de historische tentoonstellingen in combinatie met documentatie zoals installatiefoto’s, catalogi en ander drukwerk. Aan elke aflevering wordt een jonge Belgische kunstenaar gekoppeld waarvan het werk qua inhoud of vorm verwijst naar wat toen nieuwe kunst was.

‘de zolder-mythus’

10.02>18.03.2012 Hedendaagse insert van Zin Taylor.

‘moeten wij blinden leren zien ?’ 30.03>13.05.2012 Hedendaagse insert van Freek Wambacq.

‘totaal nieuwe media scheppen’ 25.05>02.09.2012 Hedendaagse insert van Bart Stolle.

‘centrum voor hedendaagse kunstuitingen’ 14.09>25.11.2012 Hedendaagse insert van Nadia Naveau.

‘maar het zien zelf’

07.12.2012>10.02.2013 Hedendaagse insert van Boy Stappaerts. De tentoonstellingen komen tot stand in een samenwerking tussen Jan Ceuleers, Ronny Van De Velde en het M HKA.

23

Vrielynck Collectie #2 Zoe Beloff – The Infernal Dream of Mutt and Jeff – An Installation 17.02>03.06.2012 Opening 16.02.12 om 20:00

Zoe Beloff (°1958, Edinburgh, Schotland) is de tweede kunstenaar die het M HKA in samenwerking met curator Edwin Carels (KASK/HoGent) uitnodigt voor een interventie op de Vrielynck Collectie. Beloff zoekt in haar werk naar manieren om de onbewuste processen van de geest te verbeelden en probeert daarbij verbindingen te maken met de technologie van het bewegende beeld. Uitgangspunt voor The Infernal Dream of Mutt and Jeff waren industriële en educatieve films uit de jaren 40-60 die Beloff vond in Baruch College in Manhattan. Locatie: 4de verdieping FotoMuseum, Waalsekaai 47, Antwerpen

Tracés Analogieën en dissonanten 01.03>01.04.2012 Opening 29.02.12 om 18:00

In haar schilderijen, installaties en video’s wil Bie Michels onopvallende dingen, simpele verhalen, kleine gevoelens en handelingen waarin ze grandeur ervaart tot uitdrukking brengen. Tracés. Analogieën en dissonanten is het resultaat van een kringloopproject dat ze in 2010 startte in de kringloopcentrale in Merksem, waar alle opgehaalde spullen van Antwerpen en omstreken terecht komen, gesorteerd en hersteld worden en van waaruit ze verdeeld worden in de Antwerpse Kringwinkels. In Tracés worden de video’s en foto’s die Michels maakte in het kader van het project samengebracht met de geselecteerde collectiewerken van het M HKA. Locatie: Kroonstraat 166, Borgerhout

24

Jimmie Durham Een kwestie van leven en dood en zingen 25.05.12>18.11.12

Jimmie Durham (°1940, Arkansas) is een van de belangrijkste levende kunstenaars van vandaag. Zijn werk is diepgaand en toegankelijk, politiek en persoonlijk, en zowel ‘van het moment’ als de gangbare tendensen voorbij. Durham genoot van 1968 tot 1973 een artistieke opleiding in Genève maar keerde terug naar de Verenigde Staten waar hij een politiek organisator werd voor de Amerikaans-Indiaanse Beweging. Begin jaren 80 koos hij resoluut voor de kunst. Hij woonde een poosje in New York tot hij in 1987 verhuisde naar Mexico. In 1994 vestigde hij zich in Europa en momenteel woont hij in Rome en Berlijn. Zijn werk stelt scherpe vragen over het bestaan en oefent een grote invloed uit op verschillende generaties kunstenaars, curators, theoretici en kunstliefhebbers wereldwijd. Durham is ook schrijver en publiceerde tal van essays en gedichten. Zijn meest bekende boek, A Certain Lack of Coherence (1993), bevat doordringende teksten over kunst en politiek. Durham appelleert aan meerdere generaties van kijkers. In de zomer van 2012 brengt het M HKA in een grootschalige retrospectieve het meest volledige overzicht van zijn werk totnogtoe. De tentoonstelling belicht uitvoerig zijn praktijk als activist, essayist, poëet, performancekunstenaar en beeldhouwer en schenkt geruime aandacht aan – in Europa – nooit eerder vertoond werk uit de jaren 60 en documentair materiaal. De periode van de tentoonstelling valt samen met Documenta 13 in Kassel, waaraan Durham participeert. Eerder, in 1992, nam Durham deel aan Documenta IX. De meeste van de werken die hij daar toen exposeerde, behoren thans tot de M HKA-collectie. De tentoonstelling reist verder naar verschillende locaties in Europa en ook naar Mexico. Ze wordt begeleid door een tentoonstellingscatalogus en een bloemlezing met eerder door Durham gepubliceerde teksten.

25

M HKA praktisch M HKA

Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen Leuvenstraat 32 2000 Antwerpen T + 32 (0)3 260 99 99 E [email protected] www.muhka.be

Voor meer informatie en foto’s, raadpleeg > www.muhka.be/pers > www.vanabbemuseum.nl/en/press

Of contacteer

M HKA Kathleen Weyts, Hoofd Publiekswerking & Communicatie T +32 (0)3 260 80 97 M +32 (0)485 795 332 E [email protected] M HKA Rita Compère, Pers T +32 (0)3 260 99 91 M +32 (0)486 510 549 E [email protected] Van Abbemuseum Ilse Cornelis, Marketing, Communicatie & Pers T +31 (0)40 238 10 19 M + 31 (0)612 995 794 E [email protected]

Openingsuren museum

DI>WO & VR>ZO 11:00>18:00 DO 11:00>21:00

Toegang

€8 / Reductietarieven: €4 (+ 60 jaar, groepen vanaf 10 pers., werkzoekenden, leden NICC, Antwerpenaren, lerarenkaart Klasse, Knack Club) / €1 (-26 jaar) / gratis (-13 jaar, BIG-kaart, Vrienden van het M HKA, ICOM, VMV, begeleiders van andersvaliden) Op donderdagavond (18:00>21:00) is de entreeprijs 1€ voor iedereen

26

Inlichtingen en reservaties MA>VR 9:00>12:00 en 13:00>17:00 T + 32 (0)3 260 99 90 [email protected] www.muhka.be

Openingsuren bibliotheek DI>VR 11:00>17:00 T + 32 (0)3 260 99 98

Openingsuren M HKAFE

Gratis toegang tot het M HKAFE en de 5de en 6de verdieping DI>WO & VR>ZO 11:00>18:00 DO 11:00>21:00 (keuken 12:00>16:00)

Openbaar vervoer

Station Antwerpen-Berchem: tram 8 of bus 30 Station Antwerpen-Centraal: bus 23 Station Antwerpen-Zuid: tram 4 of 24 www.delijn.be / www.nmbs.be

Eigen vervoer

www.antwerken.be gratis parkeergelegenheid

27

M HKA partners Het M HKA is een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap en wordt gesteund door Provinciebestuur Antwerpen, Stad Antwerpen, Nationale Loterij, Klara, AzkoNobel, Decorative Coatings-Levis, Cobra

Evonik Degussa Antwerpen, Duvel Moortgat, Groep Van Roey N.V., Hiscox Verzekeringen, Leopold Hotel Antwerp, McKinsey & Company, Inc., Vooruitzicht

28