5.1 Erkenning van de mens als zingever 1ste leerjaar De zin van mijn leven verkennen ° wat geeft nu zin aan mijn leven? - samenzijn met anderen * vriendschap * liefde * familie - presteren ( studie, sport …) - creatief zijn (iets maken …) - bewonderd worden - gezondheid - de waardering van anderen ° wat zal in de toekomst zin aan mijn leven geven? - beroemd worden - een partner vinden - gezin stichten - carrière Zelf zin geven ° wat ik wel en niet in de hand heb - geluk of pech hebben - de plaats waar ik geboren ben - ik kan kiezen om iets te doen wat ik zinvol vind
2de leerjaar De zin van mijn leven verkennen ° mijn zingeving vergelijken met die van anderen - niet iedereen vindt hetzelfde zinvol - vergelijken met klasgenoten - leeftijdgenoten die in een andere situatie verkeren * andere familiesituatie * beroemd * ziek * andere cultuur * andere levensbeschouwing - ouders en volwassenen in de eigen leefwereld - volwassenen in een specifieke rol * een sportman * een huisvrouw * een dakloze * een VIP Zelf zin geven ° verschillende vormen van zingeving herkennen - een gesprek tussen gelovigen en ongelovigen * meisjes met hoofddoek * zondags naar de kerk
2de leerjaar De zin van het leven verkennen ° de zin van het samenleven - behoefte aan sociaal contact * uitsluiting * eenzaamheid - verschillende soorten relaties * zakelijk * intiem ° de zin van werken - behoefte aan materieel welzijn * primaire behoeften * overbodige luxe? ° de zin van ontspanning - spel en competitie - vrije tijd Omgaan met zingeving ° optimisme - vertrouwen in mensen - we kunnen dingen ten goede veranderen ° pessimisme - mensen zijn niet te vertrouwen - het zal slecht aflopen
3de leerjaar De zin van het leven verkennen ° de zin van het samenleven - de ideale samenleving * positieve utopieën * negatieve utopieën - verschillende soorten leefvormen * huwelijk, LAT- relatie * de kluizenaar, de clochard ° de zin van werken - werken om te leven of leven om te werken? - soorten arbeid * zinvol of afstompend? ° de zin van ontspanning - een hobby - zoeken naar avontuur? Omgaan met zingeving ° vrijzinnig humanisme - we geven zelf zin aan ons leven - we moeten keuzen maken - we zijn verantwoordelijk voor * onszelf * anderen * de natuur
5de leerjaar
6de leerjaar
Zelf de zin van het leven verkennen ° de zin van samenleven - streven naar een betere wereld? * utopieën, revoluties, ideologieën - leven volgens principes? * M.L.King, Gandhi, N.Mandela * altijd geweldloos? ° de zin van mijn bestaan - geloof of ongeloof? * leven met onzekerheid? - actief leven? * arbeid: vervreemding of zelfrealisatie? Confrontatie met andere zingevers ° verschil tussen godsdienst en filosofie aangeven - een goed filosoof inspireert en nodigt uit tot dialoog ° Socrates: ik weet dat ik niets weet ° Plato: de mythe van de grot en de eeuwige ideeën ° Aristoteles: denken is het hoogste goed ° Epictetus: leef volgens de natuur ° Diogenes: uit de maatschappij stappen ° Plotinus: het ene ° Machiavelli: de heerser ° Montaigne: leven in een toren
Zelf de zin van het leven verkennen ° de zin van samenleven - het einde van de ideologie? - maakbaarheid van de samenleving? * toekomst plannen? - Verlichting na Auschwitz? * leren uit het verleden? ° de zin van mijn bestaan - geloof en ongeloof? * atheïstische religiositeit? - actief leven? * kies ik mijn leven? Confrontatie met andere zingevers ° verschil tussen godsdienst en filosofie aangeven - goede vragen stellen is belangrijker dan de antwoorden ° Descartes: zoeken naar zekerheid ° Leibniz: we leven in de best mogelijke wereld ° Kant: de categorische imperatief ° Schopenhauer: leed en medelijden ° Nietzsche: de wil tot macht ° Marx: de wereld veranderen ° Sartre: gedoemd tot vrijheid ° Bloch: hoop als principe
5.2 Erkennen dat de mens niet de enige zindrager is 1ste leerjaar Wat is waardevol rondom mij? ° andere mensen rondom mij - mensen die ik nodig heb - mensen die ik niet kan missen - mensen die ik graag heb ° andere mensen dragen bij tot een zinvol leven - als ik het moeilijk heb - om samen plezier te maken - voor genegenheid ° dieren rondom mij - mijn lievelingsdier(en) - wat als een dier niet meer nuttig is? * zorgen voor een bejaard huisdier ° de natuur is meer dan een ding - dingen die we kunnen maken of herstellen - de natuur als leven
2de leerjaar Wat is waardevol rondom mij? ° andere mensen hebben waarde op zich - onderscheid maken tussen * ik heb anderen nodig omdat ze nuttig zijn: ze zorgen voor me, ze geven me geld * ik heb ze graag voor wie ze zijn: vriendschap, liefde, genegenheid ° moeten dieren nuttig zijn? - dieren die we opeten - dieren waarvan we houden ° de natuur is meer dan een middel - dingen die we kunnen weggooien - maar we zijn afhankelijk van de natuur - dingen die we gebruiken - maar de natuur heeft waarde op zich
3de leerjaar Wat is waardevol? ° de waarde verkennen van: - het individu - anderen - de mensheid - de maatschappij - dingen - dieren - de natuur - de kosmos - het goddelijke ° een hiërarchie in de zingeving? (toepassen op het voorgaande) - slechts een zaak telt - verschillende zaken zijn even belangrijk - het ene is belangrijker dan het andere ° wat zou je missen? - alle mensen zijn verdwenen maar de wereld is gebleven wat ze was - in een kunstmatige leefwereld zonder natuur - op een onbewoond eiland met prachtige natuur
4de leerjaar Wat is waardevol? ° de waarde verkennen met oog voor verschillende culturen, levensbeschouwingen of situaties - het individu - anderen - de mensheid - de maatschappij - dingen - dieren - de natuur - de kosmos - het goddelijke ° dilemma’s - mag men een individu opofferen voor een hoger ideaal? - zullen we een Rubens of een man uit een brand redden? ° waarderen of gebruiken? - instrumentele houding herkennen * mensen gebruiken mensen * de waardigheid van mensen * mensen gebruiken de natuur * intrinsieke waarde van de natuur
5de leerjaar
6de leerjaar
Mens als maat van alle dingen? ° verschillende wereldbeelden en culturen vergelijken - god als maat? * Middeleeuwen als voorbeeld - de mens als maat? * Griekse beschaving en Renaissance - de natuur als maat? * natuurgodsdiensten, pantheïsme (Stoa, Spinoza) Waarderen of gebruiken? ° een goede omgang met de natuur? - Descartes: dieren zijn machines - indianenopperhoofd Chief Seattle: wat is de mens zonder dieren? ° de instrumentele rede - mogelijkheden: techniek - beperkingen: niet alles is een gebruiksartikel ° wat heeft een intrinsieke waarde - dieren? - mensen? - natuur? ° dilemmadiscussies - wat is middel en wat is doel?
Mens als maat van alle dingen? ° ons wereldbeeld is veranderd - de aarde is niet het middelpunt * Copernicus versus de bijbel - de mens is een natuurprodukt * Darwin versus creationisme * de mens een puntje op de kalender van de aarde - ons heelal is niet het enige Waarderen of gebruiken? ° ecofilosofie - de natuur in het centrum? - de mens als herder van de natuur? - zorgen voor de natuur uit puur eigenbelang? - de natuur belangrijker dan de mens?? ° vergelijking met andere levensbeschouwingen - Boeddha: dood geen levend wezen - animisme: de jager die zijn prooi om vergiffenis vraagt - Genesis: de mens heerst over de dieren - welk humanisme?
5.3 Exploreren, verkennen en integreren van de betekening van de wereld, de mens, de anderen, de natuur (wetenschap, literatuur, kunsten) 1ste leerjaar Kennen ° een korte opsomming van dingen die ik weet - hoe weet ik die dingen? - waarnemen, berekenen, nadenken ° weet ik alles? - wat weet ik niet? - wat weet niemand? - waarover ben ik honderd procent zeker? Verbeelden ° soms verbeeld ik me dat - voorbeelden van fantasie * fantaseren doet iedereen * lekker griezelen * als ik alleen thuis ben, beeld ik me van alles in - het verschil tussen fictie en realiteit * een sprookje, SF, vampiers
Geloven ° wat ik geloof? - via uitspraken geloof en bijgeloof verkennen * de wereld is geschapen * dertien brengt ongeluk
2de leerjaar Kennen ° de wetenschap - voorbeelden van wetenschappelijke uitspraken geven * de aarde is rond - voorbeelden van niet-wetenschappelijke uitspraken * onder een ladder lopen brengt ongeluk - het verschil tussen de twee soorten uitspraken? - waarom is wetenschap betrouwbaarder?
Verbeelden ° mensen hebben zich altijd dingen verbeeld - voorbeelden * natuurfenomenen: bliksem * andere werelden: luilekkerland * de toekomst: Jules Verne ° het verschil tussen angst en amusement - heksen kwamen echt op de brandstapel - griezelfilm, het is niet echt Geloven ° waarom ik wel of niet geloof? - vergelijking met anderen - verschil tussen geloven en weten
3de leerjaar
4de leerjaar
Kennen
Kennen
° wetenschap tegenover pseudo-wetenschap - hoe komen we tot kennis? * wat is een wetenschappelijke hypothese? * wat is een wetenschappelijk experiment? - voorbeelden van wetenschappelijke bewijzen bespreken * bewijzen dat de aarde rond de zon draait * bewijzen dat de zwaartekracht bestaat - pseudo-wetenschappen * astrologie, geloofsgenezers * waarom raken sommige mensen overtuigd? - kennis ontmaskert * Skepp
° hoe wetenschap de wereld bekijkt - de opkomst van de wetenschap * Galilei, Copernicus, Vesalius * waarom zijn deze theorieën wetenschappelijk? * hoe deze theorieën wetenschappelijk worden bijgestuurd? van Copernicus naar Kepler - een nieuw wereldbeeld * heilige boeken * autoriteitsargumenten * heksen - wetenschap is doeltreffend * opkomst van geneeskunde Verbeelden
Verbeelden ° dromen over de toekomst - SF - futurologie - utopieën
° fantaseren over wereld en mens - mythen, sprookjes, legenden - ze komen in alle culturen voor * functie? * universele symbolen?
5de leerjaar
6de leerjaar
Kennen ° vrij onderzoek - hoe neutraal is wetenschap? * belangen of zuiver onderzoek? * waardegeladenheid of waardevrijheid? - kennis is macht * de natuur beheersbaar maken? * leerling tovenaar? - wetenschap is een middel * bepalen van de doelen wat willen we? * alles wat kan ook doen? ° onttovering van de wereld - de natuur een machine? -de mens een machine? Verbeelden ° verschillende kunstvormen, verschillende beelden - waarde van de subjectieve ervaringen? - spel of inzicht? * een liefdesgedicht vergelijken met een wetenschappelijke beschrijving - wat ervaar, leer ik bij een goed boek?
Kennen ° alles weten? - encyclopedisten in de 18de eeuw - Da Vinci, de universele geleerde - huidige situatie * niemand weet alles * veel weten over heel weinig * is het weten nog te beheersen? supercomputer als oplossing? * eenheidswetenschap? * interdisciplinair onderzoek remedie tegen specialisatie? ° orde of chaos? - Einstein: God dobbelt niet - quantummechnanica en chaostheorie
Verbeelden ° als verbeelding ons in beweging zet - engagement in de kunst * revolutionaire kunst * kunst en moraal * escapisme ° als verbeelding ons misleidt - fantasie en realiteit
5.4 Exploreren, verkennen en integreren van de zingeving van de wereld, de mens, de anderen, de natuur (wetenschap, literatuur, kunsten, religies) 1ste leerjaar Vragen die altijd terugkomen ° waarover ik me verwonder - waar kom ik of de wereld vandaan? ° mythen over de oorsprong van de mens en de wereld - voorbeelden bespreken ° wetenschap over de oorsprong van de mens en de wereld Omgaan met belangrijke gebeurtenissen ° rituelen - geboorte - volwassenwording - dood ° zin en onzin van rituelen - hoe wil ik omgaan met belangrijke gebeurtenissen? - kan ik zelf rituelen bedenken? Voorbeelden van zingeving ° filosofen, kunstenaars, wetenschappers en anderen - citaten - verhalen
2de leerjaar Vragen die altijd terugkomen ° waarover ik me verwonder - wat als ik of de wereld er niet meer zijn? ° mythen over het einde van de wereld en de dood - voorbeelden bespreken ° wetenschap over de levensduur van ons heelal of de dood Omgaan met belangrijke gebeurtenissen ° feesten - kerstmis: de overwinning van het licht - pasen: de heropleving van de natuur - feesten in andere culturen ° zin en onzin van feesten - wat betekenen feesten in onze maatschappij? - wat zijn voor mij gelegenheden om te feesten? Voorbeelden van zingeving ° filosofen, kunstenaars, wetenschappers - citaten - verhalen
3de leerjaar Vragen die iedereen stelt ° de ‘grote’ vragen - waar vandaan? - waar naar toe ? ° wetenschap en zingeving - evolutietheorie versus creationisme - wetenschap geeft geen absolute antwoorden ° levensbeschouwing en zingeving - bespreking van de godsdiensten op het keuzeformulier - niet-confessionele levensbeschouwing ° rekening houden met de grote verscheidenheid onder vrijzinnigen
Leven met twijfel ° niet streven naar zekerheid ten koste van alles - profeten, zieners en goeroes - sekten * voorbeelden * de behoeften die ze bevredigen * gevaren?
4de leerjaar Vragen die iedereen stelt ° de ‘grote’ vragen - is alles toevallig of is er lotsbestemming? - is het leven wel eerlijk? (kinderen met kanker) ° wetenschap en zingeving - geneeskunde versus mirakels - wetenschap geeft geen absolute zekerheid (een geneesheer belooft niet het eeuwige leven) ° levensbeschouwing en zingeving - godsdienst: geeft antwoorden op de grote vragen - atheïsme: er is geen god en geen leven na de dood - agnosticisme: wat we niet weten, vullen we niet in
Leven met twijfel ° sceptisch blijven - klassieke voorbeelden van openbaring * Abraham, Mozes, Mohammed - nieuwe voorbeelden van openbaring * Joseph Smith en de mormonen * Getuigen van Jehova
5de leerjaar
6de leerjaar
Vragen die iedereen stelt ° wetenschap en zingeving - filosofen speculeren over de grond van alles * Thales, Anaximander, Anaximenes * atomisme van Democritus - feiten vervangen speculaties * huidige wetenschap - wetenschap streeft naar waarschijnlijkheid * wetenschap evolueert ° religie en zingeving - sleutelbegrippen * magie, sjamaan, mystiek, ascese, sacrale - geschreven en ongeschreven religies - polytheïsme, monotheïsme * ene alwetende , almachtige god - geloof en autoriteit * dogma’s (concilies) - wereldgodsdiensten * hindoeïsme, jodendom, christendom, islam, zoroastrisme, boeddhisme
Vragen die iedereen stelt ° wetenschap en zingeving - de grens tussen weten en niet-weten respecteren - metafysische vragen * ontologisch godsbewijs van Anselmus en de kritiek van Kant * het pragmatisme van William James * Wittgenstein: waarover we niet kunnen spreken, moeten we zwijgen ° religie en zingeving - pantheïsme (Spinoza) - panvitalisme (Bruno, Goethe) - deïsme * alle godsdiensten spreken over dezelfde god (Voltaire) * Xenofanes tegen het antropomorfisme - agnosticisme (Protagoras) - scepticisme (Hume) - atheïsme (Democritus , Nietzsche) - atheïstische religiositeit
Leven met twijfel ° mensen vinden god uit Marx, Freud ° bespreking van enkele stichters van godsdiensten
Leven met twijfel ° mensen schrijven heilige boeken - kritische lectuur van passages uit de bijbel Oud en Nieuw Testament, vier evangeliën
5.5 Exploreren, verkennen en integreren van de existentiële dimensies 1ste leerjaar Gevoelens rond de dood ° omgaan met verlies - het sterven van een huisdier - het sterven van een familielid ° mijn verdriet - rouwverwerking - troost vinden bij anderen ° het verdriet van anderen - herkennen - anderen troosten Eenzaamheid en verbondenheid ° soms voel ik me door iedereen verlaten - iedereen heeft wel eens negatieve gevoelens - vergelijken met anderen * echte of fictieve situaties in verhalen bespreken ° ik ben wel eens graag alleen - eenzaamheid is niet altijd negatief * privacy
2de leerjaar Gevoelens rond de dood ° begrafenisrituelen - in onze cultuur - in andere culturen ° leven na de dood? - verschillende voorstellingen - gelovigen en ongelovigen ° een gevoel van levensvreugde terugvinden - functie van rouwen en rouwrituelen
Eenzaamheid en verbondenheid ° eenzame mensen - zij die ervoor kiezen * de kluizenaar - zij die niemand om zich heen hebben * bejaarden ° verbondenheid tussen mensen - voorbeelden bespreken
3de leerjaar Leven en dood ° zelfdoding - redenen - jongeren - een moeilijk rouwproces ° levensvreugde - optimisme - aanvaarding, berusting - realisme Eenzaamheid en verbondenheid ° eenzaamheid - gedwongen * verlaten, uitgesloten, verbannen, geïsoleerd - zelf gekozen * privacy - verkennen aan de hand van voorbeelden * gevangenen * de zondebok * mijn kamer is privé
4de leerjaar Leven en dood ° stervensbegeleiding - de zin van lijden? - wanneer stopt het leven? - euthanasie ° omgaan met de eindigheid - angst voor de dood - rouwverwerking * zelf troost vinden * anderen troosten Eenzaamheid en verbondenheid ° verbondenheid - zich verbonden voelen met de natuur * manieren waarop dit zich kan uiten - zich verbonden voelen met anderen * solidariteit, * filantropie * massahysterie * nationalisme ° vrijheid - ik blijf hoe dan ook verantwoordelijk voor mezelf - authenticiteit
5de leerjaar
6de leerjaar
Leven en dood ° sterven - de fasen in een terminaal proces * Elisabeth Kübler- Ross - verschil tussen mensen en dieren? - zinvol sterven? * orgaandonor? * lichaam aan de wetenschap schenken? ° beslissen over leven en dood - coma, prematuren - klinisch dood, hersendood ° zelfdoding - de antieke wereld (Socrates, Cicero) - de Japanse cultuur (harakiri en kamikaze) - doodsdrift? (Freud)
Leven en dood ° wie wil nog aan de dood worden herinnerd? - rituelen en mentaliteit veranderen * begraafplaatsen in verschillende perioden * rouwperiode, rouwkleren * in een hospitaal of thuis sterven - For Ever Young? * memento mori? (de M.E.) * memento vivere? (Goethe) - het eeuwige leven? * levensverlenging * van invriezen tot genetische manipulatie ° filosofen over de dood - Democritus, Epicurus: geen angst voor de dood - Plato, Montaigne: filosoferen is leren sterven
Eenzaamheid en verbondenheid ° wetenschap over angst en eenzaamheid - scheidingsangst bij mens en andere primaten - gevolgen van isolement (Harlow, Spitz) - wolfskinderen ° verbondenheid met anderen - de anderen zijn de hel? (Sartre) - homo homini lupus? (Hobbes) - de waarde van vriendschap? (Epicurus) - de waarde van tolerantie? (Voltaire)
Eenzaamheid en verbondenheid ° eenzaamheid in verschillende culturen - universeel gegeven? - spanningen tussen individu en groep ° existentiële eenzaamheid - de onrechtvaardigheid van het leven? (boek Job) - onmogelijk een ander te begrijpen? (Beckett) - de verschrikkelijke leegte van het heelal? (Pascal) - de absurditeit van Sisyphus? (Camus) - iedereen sterft alleen? (Heidegger)
5.6 Exploreren, verkennen en integreren van de schoonheid en de waarheid: esthetisch gevoel, distinctie 1ste leerjaar Wat vind ik mooi? ° hou ik van kunst? - heb ik een lievelingsgedicht of verhaal? - idem schilderij, tekening, beeldhouwwerk? - idem huis? - idem muziek? ° wat kan allemaal mooi zijn? - design - mode - lichaamsversiering - graffiti - film - stripverhalen ° op zoek naar een mooie omgeving - monumenten en beeldhouwwerken - tuinen, plantsoenen, parken en bossen - de ongerepte natuur Zelf creatief zijn ° collages maken over - natuurschoon, steden, kunst ° de klas versieren ° sjablonen maken
2de leerjaar Wat vind ik mooi? ° kunst leren waarderen? - poëzie - grafische kunst - plastische kunst - muziek ° samen zoeken naar wat we mooi vinden - smaken verschillen * is er iets dat uitgesproken lelijk is? * het extravagante in kleding, kapsel, lichaamsversiering * niet iedereen houdt van graffiti * van hardrock word je doof ° op zoek naar een mooie omgeving - een mooie stad - waarde van oude gebouwen - versiering van tuinen ,gevels, etalages Zelf creatief zijn ° een gedicht schrijven ° een optreden voor de school organiseren ° de school versieren
3de leerjaar
4de leerjaar
Zoeken naar schoonheid
° kunst en schoonheid - zoeken naar een mooi schilderij - plastisch kunstwerk - boek of gedicht - muziek ° criteria voor kunst? - kan ik zeggen waarom ik iets mooi vind? - kunnen we over smaken discussiëren? - is het een kwestie van gevoel of verstand? - kunnen we kunst leren waarderen? * door erover te lezen? * zelf muziek te spelen, schilderen? - objectieve schoonheid? ° schoonheid in onze omgeving - leefstijl * kitsch: tuinkabouters, manneke pis * design: de ene vulpen is de andere niet? - onze omgeving * kan een stad mooi zijn? * architectuur * natuur: een mooie boom?
Zoeken naar schoonheid
° kunst en schoonheid - schilderijen of muziek uit verschillende tijdperken of culturen vergelijken - idem verschillende kunststromingen - verkennen van hedendaagse kunst ° criteria voor kunst? - moet de kunstenaar een ambachtsman zijn? - moet de kunstenaar mooie dingen maken? - moet de kunstenaar taboes doorbreken? - kan een chimpansee schilderen als Picasso? - bestaat er schoonheid die van alle tijden is? - wat met stripverhalen, soaps en smartlappen? ° schoonheid in onze omgeving - leefstijl * mode: subculturen, extravagant * lichaamsversiering: ook in andere culturen - onze omgeving * natuur en recreatie * stad en mobiliteit * leven en industrie
5de leerjaar
6de leerjaar
Op zoek naar schoonheid ° schoonheidsidealen verschillen - verschillende periodes * geschilderde portretten vergelijken * Bach, John Cage, house - verschillende kunststromingen * muziekgenres vergelijken ° esthetisch relativisme? - kunnen we over schoonheid discussiëren? - bestaat er een schoonheid voor alle tijden? * piramides, kathedralen - bestaan er uitgesproken lelijke dingen? * schreeuwende kleuren * oorverdovende klanken - zoeken we naar harmonie? * klassiek schoonheidsideaal ° de waarde van een kunstwerk - de kunstmarkt - kunstpatrimonium * behoud en conserveren van kunstwerken ° kitsch en kunst - functie en waarde van smartlappen en soaps ° het leven een kunstwerk? - de dandy
Op zoek naar schoonheid ° niet alle kunstenaars streven naar schoonheid - geëngageerde kunst * naturalisme, sociaal-realisme, protestlied - taboes doorbreken of schokken * seksualiteit, honger, dood, lijden - grenzen van de kunst verleggen * dadaïsme ° kunst heeft verschillende functies - maskers en muziek in Afrikaanse culturen - godsdienstige afbeeldingen in de M.E. - kunst in nazi-Duitsland - nationalistische taferelen in de 19de eeuw ° toekomst van de kunst? - schilderen na de opkomst van fotografie? - theater of film? - computers maken muziek? - boeken lezen of surfen op internet? ° zintuigen en de kunst - zien en horen, maar ook proeven, voelen en ruiken? ° kunst in ons leven - kookkunst? - levenskunst? - Japans theeceremonie, bloemschikken
5.7 Exploreren, verkennen en integreren van het geluk in het bestaan 1ste leerjaar Wat maakt me gelukkig? ° waardeschaal - geld maakt me gelukkig - ik ben gelukkig als ik anderen gelukkig kan maken - als ik win - als ik vrienden heb ° momenten van geluk - mijn ideale dag - mijn gelukkigste momenten - mijn ongelukkigste momenten ° omgaan met geluk - genieten * ook van kleine dingen? - leren relativeren * mijn oude spullen zijn niet zo oud
Verkennen ° spreekwoorden over geluk - geen rozen zonder doornen - na regen komt zonneschijn - het gras is altijd groener bij de buren
2de leerjaar Wat maakt me gelukkig? ° vergelijken met anderen - is het geluk voor iedereen hetzelfde? * gelijkenissen en verschillen - geluk kan verschillen van persoon tot persoon - van groep tot groep ° ik en anderen - wie maak ik graag gelukkig? * ouders, vrienden, e.a. - waarmee kan ik anderen gelukkig maken?. * helpen, lief of vriendelijk zijn, een geschenk ° omgaan met geluk -geluk van anderen * jaloersheid? - ongeluk van anderen * leedvermaak? Verkennen ° geluk en verdriet in liedjes ° verhalen met een happy end ° geluk in reclame
3de leerjaar Wat maakt mensen gelukkig? ° geluk is een zaak van hebben - welvaart, welzijn en geluk * steeds meer consumeren? * wat zijn echte en valse behoeften? - voorstellingen van geluk die worden opgedrongen * de reclame * producten voor het grijpen in grootwarenhuizen * meer schulden maken dan we kunnen dragen ° geluk is een kwestie van zijn - wie of wat willen we zijn? * beroemd? belangrijk? - zichzelf kunnen zijn * verkennen van authenticiteit - voorstellingen die worden opgedrongen * schoonheidsideaal Omgaan met geluk ° geluk van anderen - rivaliteit ° eigen geluk - wat is genieten? - kunnen genieten van het leven
4de leerjaar Wat maakt mensen gelukkig ? ° positieve houdingen tegenover geluk - levenskunst - genieten positief waarderen * hedonisme, epicurisme ° negatieve houdingen tegenover geluk - schuld, zonde * de zondeval van Adam en Eva in het zweet zult ge werken ° een cultuur onder stress - onthaasten of steeds sneller? - terug naar de natuur? ° dromen van geluk - luilekkerland - een rechtvaardige maatschappij - alleen of samen gelukkig zijn? Omgaan met geluk ° geluk van anderen - jaloersheid en leedvermaak - gelukkig zijn met en door anderen ° eigen geluk - kunnen genieten van kleine dingen
5de leerjaar
6de leerjaar
Wetenschap over geluk ° een behoeftenhiërarchie volgens Maslow - fysiologische behoeften * honger, dorst, onderdak - behoefte aan zekerheid * geborgenheid en bescherming - sociale behoeften * ergens bij horen - behoefte aan erkenning * respect van anderen en zelfrespect - behoefte aan zelfverwerkelijking * capaciteiten waarmaken Filosofie over geluk ° een verhaal over lichaam en geest - mijn lichaam is een kerker (Pythagoras, Plato, christendom) - aanvaarding van lichaam en sexualiteit (atomisme van Democritus, materialisme ) ° dit aardse tranendal - zondeval van de mens (Augustinus, Calvijn) - aanvaarding van de wereld en de natuur (Spinoza)
Wetenschap over geluk ° fysiologen over onze behoeften - zintuigelijke deprivatie, behoefte aan kicks? - introvert en extravert temperament (Eysenck) - genotscentrum in de hersenen, les paradis artificiels ° antropologen - gelukkige natuurvolkeren? ° sociologen - Durkheim over zelfmoord en anomie - Herbert Marcuse: eros en cultuur - modellen voor een gelukkige samenleving? Filosofie over geluk ° Epicurus: leef verborgen en bevrijd je van angst ° Democritus: hedonisme ° Diogenes: cynicus, streven naar autarkie ° Marcus Aurelius: stoïcijns het lot aanvaarden ° Leibniz: optimisme, de best mogelijke wereld ° Rousseau: de nobele wilde, terug naar de natuur ° Bentham en Mill: utilitarisme, genot en pijn ° Oosterse filosofie: een andere opvatting van geluk? Taoïsme, confucianisme, boeddhisme
5.8 Exploreren, verkennen en integreren van het wereldburgerschap 1ste leerjaar Allemaal mensen ° gelijkenissen tussen mensen uit de hele wereld verkennen - we moeten allemaal eten - we kleden ons - we wonen - we hebben allemaal gevoelens * verdriet bij verlies * vreugde lachen en humor feestvieren - we hebben allemaal behoeften aan anderen we zoeken een partner we houden van onze kinderen - liefde tussen ouders en kinderen
De wereld is een dorp ° een wereldtaal (esperanto) ° wereldmuziek ° wereldwinkels
2de leerjaar Allemaal mensen ° vaak zijn verschillen een variatie op een thema: thema’s verkennen - culinaire gewoonten - traditionele klederdracht - klimaat en leefstijl - volwassen worden (initiatieriten) - geboorte - huwen - sterven ° huidkleur is een miniem verschil - we hebben allemaal emoties - we hebben allemaal behoeften - we spreken allemaal * lichaamstaal, symbolen, taal De wereld is een dorp ° vormen van toerisme ° de wereld op de beeldbuis ° WWW- internet
3de leerjaar
4de leerjaar We zijn allen mensen
We zijn allen mensen ° alle mensen behoren tot dezelfde soort - melanine maakt het minieme verschil in huidskleur - het menselijk DNA - racisme is onwetenschappelijk
° culturen verschillen - individualisme in het Westen en in andere culturen - idem seksualiteit - idem jongeren ° mensen hebben een aantal zelfde behoeften - biologische - sociale De wereld is een dorp
De wereld is een dorp ° de wereldbevolking groeit - migraties ° het voordeel van mekaar te ontmoeten - van ontdekkingsreizen tot massatoerisme - wereldhandel ° vervuiling kent geen grenzen - kernrampen - internationale wateren
° uniformiteit of diversiteit - een multiculturele wereld - veramerikanisering van de cultuur via de media - culinaire diversiteit ° wereldhandel - voordelen en nadelen ° vernietiging van de wereld is mogelijk - van wereldoorlogen naar wereldvrede?
5de leerjaar
6de leerjaar
We zijn allen mensen
We zijn allen mensen ° de ene mensheid
° culturen verschillen - de vrouw in het Westen en in andere culturen - het kind idem ° culturen veranderen - de vrouw vroeger en nu in het Westen - het kind vroeger en nu in het Westen ° in alle culturen vinden we -
humor muziek dans
- godsdiensten die zich naar alle mensen richten * het christendom - universele filosofieën * Griekse filosofie: cynici en stoïcijnen * de ‘Verlichting’: Voltaire, Diderot, Kant - de universele verklaring van de mensenrechten * uitdiepen van de achterliggende filosofie - de biologische eenheid van de mens * uitdiepen van begrippen als DNA, soort, ras De wereld is een dorp
De wereld is een dorp ° uniformiteit of diversiteit? ° voor- en nadelen van een wereldeconomie * globalisering op diverse terreinen * www- internet in de jungle ° op weg naar wereldvrede? * Blauwhelmen * VN ° streven naar een wereldregering? * vervuiling kent geen grenzen * wereldsolidariteit
- van multicultureel naar intercultureel * migratiebewegingen vroeger en nu - rechten van natuurvolkeren * culturen verdwijnen - talen verdwijnen * 1000 talen in Nieuw-Guinea
- worden we wereldburgers? * nationalisme, regionalisme
