50 jaar Mercatus 50 jaar volkshuisvesting in de Noordoostpolder anno nu
Ring, Nagele
Mercatus bestaat 50 jaar! Met dit jubileummagazine kijken we terug. Met onze dank voor de medewerking van:
P. Aemiliusstraat, Ens
Baan, Ens
Lange Nering, Emmeloord
- Dré de Bruijn - De heer en mevrouw Veldman - Mini en Jan van der Veen - Albert de Bruin - De heer en mevrouw Duyts - Ton Beurmanjer - De heer en mevrouw Orie - Angèl Gelauf - Jorien Henselman - Jan de Jong voor alle zwartwit foto’s - en alle anderen die aan de totstandkoming van dit magazine hebben meegewerkt.
Venelaan, Rutten
Bronnen - Geschiedenisteksten samengesteld door Mercatus - Flevoland Erfgoed - Noordoostpolder.nl - Wikipedia (geschiedenis Noordoostpolder) - www.ansichtkaartenvandezeebodem.nl
Galamalaan, Creil
Graaf Florislaan, Creil
School met de bijbel, Nagele
Voorhuys theateringang
Galamalaan, Creil
Zuidakker, Bant
“50 jaar Mercatus, dat is wel iets om bij stil te staan” Het vijftigjarig jubileum van Mercatus, dat is wel iets om bij stil te staan! Maar niet te lang, want hoewel de terugblik op vijftig jaren een mooi beeld geeft van hoe we zijn gekomen tot waar we nu zijn, wandelen we de toekomst alweer tegemoet! Terwijl wij onze documentatie aan het verzamelen waren voor deze speciale jubileumuitgave werden we ons ervan bewust dat we hoe dan ook te kort doen aan alles wat is gebeurd sinds de start van ‘Woningbouwvereniging Noordoostpolder’, in 1965. De mensen die hier hebben gewerkt, de bestuurders, de samenwerkingspartners en bovenal de huurders: die maken het verhaal. We hebben slechts een kleine selectie gemaakt om een deel van dat verhaal te kunnen optekenen. De keuze daarvoor zal u niet verbazen: wij willen dit jubileum sober vieren, maar we kunnen het uiteraard niet ongemerkt aan ons voorbij laten gaan. Ondertussen kijken we vooruit. Samen met onze huurders gaan we in dialoog over de toekomst van de Noordoostpolder. Door participatietrajecten en door de wijkteams die we in dit jubileumjaar oprichten, kunnen huurders hun stem laten horen. Meedenken, meepraten en meedoen. Dat is onze kijk op de toekomst. Ton Beurmanjer
4 I 50 jaar Mercatus
50 jaar Mercatus I 5
Een verhaal over volkshuisvesting in de Noordoostpolder kan haast niet anders beginnen dan met de tekst: ‘Er was eens een zee.’ De eerste boerderijen en huizen werden in de eind jaren ‘40 van de negentiende eeuw hier op de pas drooggemalen polder gebouwd. Het is de voormalige Zuiderzee waar we op wonen. Een bijzondere historie.
“Er was een s een zee...” Terug in de tijd
6 I 50 jaar Mercatus
50 jaar Mercatus I 7
1850
Ontstaan eerste woningbouw verenigingen.
1901
Eerste Woningwet: woningen bouwen voor ‘het volk’.
1918
Zuiderzeewet: besluit tot aanleg en inpoldering van de Zuiderzee / IJsselmeerpolders (het plan ‘Lely’).
De geschiedenis brengt ons onherroepelijk
Aan deze verhalenvertellers gericht: dank
Boerderijen
naar de arbeiders die de polder drooglegden,
voor uw medewerking en dank voor uw
In die oorlogstijd wordt al een start gemaakt
door keihard te werken. Het brengt ons
mooie anekdotes! Het brengt de vijftig jaar
met de bouw van boerderijen. Dat zijn
naar de Tweede Wereldoorlog, naar de
waarin Mercatus bestaat tot leven en dat
zogenoemde ‘cultuurboerderijen’ die werden
onderduikers die hier hun schuilplaats vonden.
delen we graag met onze huurders, onze
gebruikt om de polder in cultuur te brengen.
En het brengt ons naar de pioniers die hier
samenwerkingspartners en belanghebbenden.
De omstandigheden zijn belabberd. Nederland
in de jaren ‘50 een nieuw leven kwamen
is door de Duitsers bezet en er is weinig
opbouwen en daarvoor een selectieprocedure
materiaal, gereedschap en er zijn haast geen
Tijdens en na de oorlog
geschoolde arbeiders.
Op 9 september 1942 valt de polder
Ook na de oorlog zijn stenen en metselaars
droog. In 1943 zijn de eerste woningen
schaars: er wordt daarom gebruik gemaakt
De polder waar sinds 1965 een woning
in Emmeloord in aanbouw. ‘Wijk 1’ wordt
van prefab betonelementen. Dat is nog altijd
corporatie voorziet in de woningbehoefte van
ontworpen door de Directie Wieringermeer
een in het oog springend kenmerk van de
zo’n 5.000 huishoudens. In die tijd waren
en krijgt de naam ‘Onkruidbuurt.’ Vlakbij het
boerderijen in de polder. Na de oorlog (1947)
dat er overigens een stuk minder. Toen de
toenmalige arbeiderskamp start de bouw
start de uitgifte van grond. Nieuwe boeren
woningcorporatie de ‘domeinwoningen’ kreeg
van de woningblokken aan de Rietstraat,
worden streng geselecteerd. Ze komen
overgedragen, waren dat er zo’n 2.000. Er
de Zeeasterstraat, de Zeebiesstraat en de
voornamelijk uit Friesland, Noord-Holland en
is veel veranderd door de jaren heen, niet
Espelerlaan.
Zeeland.
Tijdens de oorlog is de Noordoostpolder
Delftse School
een toevluchtsoord voor zo’n 20.000
Al tijdens de oorlog, om precies te zijn op 15
We kunnen lang niet alles vertellen, dan
onderduikers. Arbeiders worden vrijgesteld
december 1943, krijgt de eerste bewoner aan
zouden we een boek moeten uitgeven. Dat
van ‘Arbeitseinsatz’. Doordat de polder zoveel
de Rietstraat in Emmeloord de sleutel van zijn
doen we niet. Wel lichten we een paar punten
onderduikers huist, ontstaat in die tijd de
woning overhandigd. Het zijn sobere huizen in
uit die hoogstwaarschijnlijk tot de verbeelding
bijnaam: ‘Nederlands onderduikersparadijs
de Delftse Schoolstijl. Dat betekent: gebouwd
spreken, of herinneringen oproepen.
NOP’. In 1944 worden zo’n 1800 pioniers
met baksteen en hout en ze hebben een
Historische weetjes, doorweven met verhalen
en onderduikers opgepakt en afgevoerd.
zadeldak dat met pannen is gedekt. Rietstraat
van (oud)-bestuurders, aangevuld met
De toenmalige landdrost Smeding heeft de
nummer 2 is het oudste huis van Emmeloord.
anekdotes van huurders van toen en van nu.
helft van de onderduikers nog weer weten
moesten doorstaan die anno 2015 maar moeilijk te bevatten is. Het behoort allemaal tot de historie van onze polder.
alleen in de woningvoorraad, maar ook in de werkwijze van de corporatie.
terug te halen, om de graanoogst nog te Omdat we kiezen voor een sobere
kunnen dorsen. Er zijn nog een paar wegen
jubileumuitgave, passend binnen de tijd
in de polder die herinneren aan deze tijd,
waarin wij nu leven en ondernemen,
zoals de Onderduikersweg in Creil en het
leest u hier dus slechts klein deel van de
Onderduikerspad in Espel.
herinneringen die we gezamenlijk hebben opgehaald. Maak kennis met de mensen die ons hebben meegenomen, terug in de tijd.
8 I 50 jaar Mercatus
50 jaar Mercatus I 9
se
Sluis Marknes
Sluis Marknesse
Achter in de tuin staan grote eenruiters met daarin
Individualistisch
al het eerste groen dat naar boven komt. De serre
Niet de nieuwbouwwijk die aan de overkant van de
die aan het huis grenst, is warm door de zon. Aan
vaart verrees, is wat mevrouw en meneer betreft de
de voorzijde van de woning loopt de vaart, nu in
grootste verandering geweest in Marknesse. Nee, die
de lente is het nog rustig, maar zomers is het een
zit hem in de omgang met elkaar. Mevrouw zegt: “De
komen en gaan van plezierjachten en zeilbootjes.
mensen zijn nu veel meer op zichzelf. Stellen gaan
“Dit uitzicht, daar hebben we die woning om
niet meer samenwonen, ze leven apart. En als ze iets
gekozen!” Bertus Veldman (1928) kijkt naar zijn
kopen, dan bestellen ze dat online, maar ze zijn niet
vrouw. “Toch Lenie?” Mevrouw Veldman (1930)
thuis om het pakketje te ontvangen! Nee, alles valt
lacht. “Ja, het is hier altijd wel gezellig!”
een beetje uit elkaar, er is geen echte samenhang meer.” Meneer memoreert: “Vroeger hadden we hier
Dat het gezellig is bij de Veldmans, kunnen we niet
nog bakker, een slager, een kruidenier! De slager en
ontkennen. Dat komt echter niet door de bootjes die
de bakker zijn er nog, de kruidenier bestaat niet meer!
zomers voor het huis langs varen, maar door het stel
De buurtvereniging organiseert nog wel een keer per
dat al vanaf 1986 in deze huurwoning aan de Hoge
jaar een barbecue, maar de tijd dat 80% van de buurt
Sluiswal huist. Het was één van de eerste woningen
op een feessie kwam om te ouwehoeren, die is wel
die gebouwd werd in Marknesse. “In die tijd kon je
voorbij.”
nog naar Kraggenburg kijken! Het enige wat er stond, waren vier huisjes van de brugwachter. Zie, daar bij
Geen wensen meer
de sluis!”
Onder geen beding gaat het echtpaar naar een bejaardenhuis. Meneer schenkt een kleine borrel
Mooiste dorp
in en lacht breeduit: “Nee hoor! Wij wonen hier met
Als vertegenwoordiger van verzekeringen reed
100% plezier!” De traplift zorgt ervoor dat mevrouw
Bertus Veldman in de jaren ‘60 en ‘70 door de hele
veilig op de eerste verdieping komt, waar één van
polder. Hij kende alle dorpen en vond Marknesse
hun vier zonen een paar jaar terug nog een wc heeft
altijd één van de mooiste. In 1960 trokken ze naar de
ingebouwd in de doucheruimte. “Het is net of je op
polder, mevrouw kwam oorspronkelijk uit Maarssen,
een bootje zit”, lacht mevrouw Veldman. “Maar prima
meneer uit Harmelen, provincie Utrecht. In de
toch! We redden het zo nog altijd!” Op de vraag welk
woonkamer hangt nog een oude foto van de plek waar
groen plantje daar in dat bakje groeit dat in de serre
meneer opgroeide. “Het mooie bruggetje, de oude
staat, kijken ze beiden even verbaasd: “Je weet
boerderijen, niks meer van over.” Ja, de tijd zorgt voor
toch wel hoe een bonenplant eruit ziet?” U ziet: tijden
veranderingen.
veranderen, en deze mensen die hier als jongelingen
De heer en mevrouw Veldman, Marknesse
“Dat uitzicht hier, dat doet ‘t ‘m!”
in de polder kwamen, hebben het allemaal zien gebeuren.
10 I 50 jaar Mercatus
50 jaar Mercatus I 11
1929
Crisisjaren Nederland: verhouding tussen inkomens en huur loopt scheef en er ontstaat leegstand. De betrokkenheid van de huurders neemt af.
1937
Start aanleg van de dijk tussen Lemmer en Urk (31,5 km).
Volkshuisvesting Graaf Florislaan, Creil
Een algemeen beeld over de sociale volkshuisvesting in Galamala an, Creil Nederland begint in de tweede helft van de negentiende eeuw. Tijdens de industrialisatie ontstaat de trek naar grote steden. Mensen gaan daar in fabrieken werken. Arbeiders zijn in die tijd zeer afhankelijk van de huisbaas. Het motto? ‘Niet werken betekent niet wonen!’ Maar door de toenemende welvaart ontstaat ook meer mondigheid. Er komen emancipatiebewegingen op allerlei terreinen van de samenleving. Zo ook op het gebied van volkshuisvesting.
Keggehof, Espel
12 I 50 jaar Mercatus
50 jaar Mercatus I 13
1940
De dijk wordt aan de zuidkant van de polder gesloten, nabij Schokkerhaven. Het droogmalen kan beginnen.
1942
De polder valt droog.
1940-45
NOP is toevluchtsoord voor zo’n 20.000 onderduikers.
Flatgebouwen Lange Nering In 1850 ontstaan de eerste woningbouw
Door de woningnood in heel Nederland
Door deze activiteiten komen de huurders en
verenigingen. Die organisaties willen collectief
ontstaat een ongelijke verhouding tussen
de woningzoekenden meer bij de corporatie
voor goede huisvesting zorgen. Belangrijk:
huurder en verhuurder. Huurders mogen
in beeld, maar door de afstand die geschapen
zij stellen de belangen van leden/huurders
blij zijn dat ze een woning hebben en
is in de naoorlogse tijd is de oorspronkelijke
centraal. Omdat het op die manier geregeld is,
woningzoekenden mogen dankbaar zijn als
betrokkenheid tussen beide partijen totaal
ontstaat een sterke binding tussen het bestuur
ze überhaupt hulp krijgen. Het oplossen van
verdwenen.
en de leden van de vereniging.
de woningnood wordt vooral geregeld door gemeenten.
De eerste Woningwet komt er in 1901. Deze
Ledenvergadering
Woningbouwvereniging Noordoostpolder De drie verenigingen die in 1965 worden
wet maakt het mogelijk dat verenigingen
De Domeinen
samengevoegd tot Woningbouwvereniging
goedkoop geld kunnen lenen als zij zich
Halverwege de negentiende eeuw wordt
Noordoostpolder hebben wel besturen
ten doel stellen woningen te bouwen voor
een deel van de huurwoningen in ons land
(bevlogen vrijwilligers), maar ze hebben
‘het volk’. Dit is het begin van sociale
beheerd door ‘de Domeinen van de Staat der
geen woningen in het bezit. De woningen zijn
volkshuisvesting. De Woningwet maakt het
Nederlanden.’ Een domein is een stuk land
gebouwd in opdracht van de gemeente en de
mogelijk om de volkshuisvesting met steun
dat in handen was van de staat. De nieuwe
Domeinen en worden ook door hen beheerd.
van de overheid te organiseren. Met behulp
inpolderingen (Wieringermeer en later ook: de
van bevlogen vrijwilligers groeit het aantal
Noordoostpolder) behoren in die tijd ook tot
Omdat de overheid het niet ziet zitten dat er
corporaties. De onderlinge betrokkenheid is
de domeinen. Een afzonderlijke dienst van het
problemen ontstaan bij de verdeling van het
groot.
Ministerie van Financiën, beter bekend als: ‘de
rijkswoningbezit over deze drie besturen,
Directie der Domeinen’, heeft daar woningen
wordt in overleg besloten tot een fusie van
Volkshuisvesting na de oorlog
in het bezit. Ze worden verhuurd aan mensen
de drie corporaties. De overheid dwingt de
De situatie na de Tweede Wereldoorlog
die zelf niet in staat zijn een woning te kopen,
corporaties tot samenwerking, alvorens het
wordt gekenmerkt door woningnood en hoge
of bij een particulier te huren. De Directie der
rijkswoningbezit over te dragen.
huren. De overheid treft maatregelen voor
Domeinen bezit aanvankelijk een deel van de
huurbescherming, woonruimteverdeling en
huurwoningen in de Noordoostpolder.
huurverhogingen. De corporaties zijn sinds de crisis in de jaren ‘30 het initiatief en de binding
Begin jaren ‘60
met de achterban kwijt en hebben op dat
Het terrein van de volkshuisvesting wordt
moment slechts nog de functie van beheerder.
uitgebreid en corporaties houden zich bezig met renovatie, stadsvernieuwing en bijzondere activiteiten.
Rietstraat, Emmeloord
14 I 50 jaar Mercatus
50 jaar Mercatus I 15
1943
De eerste woningen in Emmeloord zijn in aanbouw: de Rietstraat, de Zeeasterstraat, de Zeebiesstraat en de Espelerlaan.
1943
15 December krijgt de eerste bewoner aan de Rietstraat de sleutel van de woning overhandigd.
1943
Poldernaam wordt Noord oostpolder.
Dré de Bruijn
Het vraagt om een bestuurlijk goed
De Bruijn kan zich overigens ook herinneren
(voorzitter van 1968 tot 1985): “Toen we als
doordachte vereniging, met een uitvoerend
dat de betrokkenheid van de huurders in het
nieuwe corporatie begonnen zaten we nog
apparaat dat de opgedragen taken kan
prille begin niet zo groot was, maar dat kwam
in de barakken. Dat waren houten kantoren.
waarmaken. De betrokkenheid van de
vooral door de organisatie, weet hij. “Je moet
Het was allemaal vrijwilligerswerk wat we
huurder moet optimaal mogelijk zijn. De
mensen wel een stem geven, je moet leden
deden. Pas eind jaren ‘70 kwam er een
woningbouwvereniging heeft alleen recht
van een vereniging de kans geven om zich
bescheiden vacatieregeling. Moet je weten:
van bestaan als ze haar oorspronkelijke
te kunnen uiten over de organisatie.” De
ik had in die tijd honderd vergaderingen
opzet weer weet op te pakken:
Bruijn voerde daarom het ‘rayonstelsel’ in.
c.q. besprekingen per jaar! Hoe dan ook,
De NOP-rayoncommissie. Elke commissie
toen de drie woningbouwverenigingen
‘Binnen de overheid gegeven richtlijnen,
bestond uit zes leden, waarvan er altijd drie
fuseerden, was een eis van de Rijksdienst
samen met haar leden, te komen tot
naar de ledenraad (en dus: de Algemene
dat we de woningen gezamenlijk en in
een doelmatig en goed onderhouden
Ledenvergadering) toe gingen. Er waren bij
goede overeenstemming zouden overnemen.
woningbezit, waarin een ieder die daar
elkaar zestien rayons. Elk dorp had een rayon
Dat was ook om verzuiling tegen te gaan.”
recht op heeft, een onderkomen binnen de
en Emmeloord telde er zes. “Daarmee zorgden
(Verzuiling is een samenleving met aparte,
samenleving kan vinden.’
we ervoor dat bij elkaar genomen dus al 96
nauwelijks samenwerkende groeperingen
personen alle organisatiestukken te lezen
met elk een bepaalde ideologie, red.) “Het
Dré de Bruijn over die periode: “Toen ik in
kregen. Nou, reken maar dat ze daarover iets
ging om ruim 2200 woningen, meen ik. Die
‘68 door de toenmalige penningmeester
te zeggen hadden tijdens de ledenvergadering!”
hadden trouwens een boel achterstallig
gevraagd werd om voorzitter te worden,
Deze organisatievorm was toen uniek in
onderhoud! Pas in 1978 werden de laatste
wist ik eigenlijk totaal niet wat het allemaal
Nederland. Vele andere corporaties kwamen
domeinwoningen overgedragen. Ik bedacht
inhield. Maar, zei Hoekstra, ‘het zou allemaal
langs om te zien hoe democratisch het hier in
laatst dat het juist die flats zijn, in Emmeloord,
wel meevallen.’ Nou, ik herinner mij de
de polder werd gedaan.
die nu worden gesloopt in het jubileumjaar.
ledenvergaderingen uit die tijd nog goed! Dat
Ook frappant.”
viel alles behalve mee! En de voorzitter kon
en werd natuurlijk ook om de oren geslagen
In Nederland laten jongeren, bewoners
met alle kritiek.” De oud-voorzitter lacht er
van oude stadswijken, buitenlandse
nu hartelijk om. Hoe fel het er ook aan toe
werknemers, gehandicapten, bejaarden van
ging, hij kijkt er nog altijd met een goed
zich horen in spontaan opgerichte groepen.
gevoel op terug. De bevlogenheid van de
Ze willen dat sociale woningbouw beter
huurders was mooi! De ledenvergaderingen
georganiseerd wordt. De overheid ziet zich
werden gehouden in Restaurant Het
genoodzaakt nieuwe wettelijke maatregelen
Voorhuys in Emmeloord. “Nou, nou, nou,
aan te kondigen en de corporaties worden
dat ging er dikwijls hard aan toe hoor! Over
geconfronteerd met nieuwe richtlijnen voor de
het onderhoud, de woningtoewijzing en de
bedrijfsvoering.
huur, noem maar op! In dat opzicht is er niks
Wanneer was u betrokken bij Mercatus? “Ik was voorzitter van het bestuur van de vereniging van 1968 tot 1985. Toen heette het nog Woningbouwvereniging Noordoostpolder. Tot 2001 ben ik nog voorzitter bij de raad van commissarissen geweest en nog altijd ben ik actief voor de corporatie. Nu als adviserend lid voor Stichting Huurdersbelang Mercatus.”
Wat is de meest opvallende verandering in uw tijd?
Dré de Bruijn
“De grootste verandering was dat we in die beginjaren de rayons hebben opgericht. Daarmee kregen huurders letterlijk een stem. We hadden in die tijd veel meer direct contact met onze huurders. In de jaren ‘80 is er nog een bestuurlijke verandering geweest.”
namens de organisatie het woord voeren Rond 1965
Een paar vragen aan Dré de Bruijn:
Dré de Bruijn (geboren in 1934) is in 1968 als voorzitter actief voor de woningbouwvereniging, toen nog genaamd: ‘Woningbouwvereniging Noordoostpolder.’ In 1965 wordt de vereniging opgericht. Het is een samenvoeging van de Algemene Woningbouwvereniging Noordoost polder, de Christelijke Woningbouwvereniging Noordoostelijke Polder en de Rooms-katholieke Woningbouwvereniging ‘St. Michaël. Oud-voorzitter De Bruijn weet zich nog goed te herinneren dat de domeinwoningen werden overgedragen begin jaren ‘70.
Heeft u nog een anekdote uit die tijd? “Nou, mijn vrouw zeker wel! Die had nog wel eens woningzoekenden aan de deur. Die vroegen of ze alsjeblieft een woning konden krijgen. Dan deden ze hun hele verhaal en mijn vrouw had altijd zo met die mensen te doen. Als ik dan ‘s avonds thuiskwam, zei ze: “Ach Dré, kun je die mensen niet helpen?” Ja, de woningnood was hoog in die tijd! Daarover hebben we genoeg telefoontjes gehad!”
veranderd, die mening leeft nog steeds. En dat, terwijl de corporatie nog altijd geprezen wordt om de lage huren die ze hanteert.”
16 I 50 jaar Mercatus
Joop van Dalen was de eerste directeur. Van 1965 tot 1985 heeft hij veel nieuwbouw projecten gestart. Joop van Dalen is overleden in december 1997.
50 jaar Mercatus I 17
Als jonge jongen kwam Jan van der Veen
melkboer, een kruidenier, bakker, fietsen
al in de polder om woningen te schilderen.
maker, een smederij waar ze ook potten en
Vanuit Bantega stapte hij als veertienjarige
pannen verkochten.” Ze is even stil. Denkt
op de fiets om de kale vlakte te trotseren
na. En lacht dan: “Ja! En een schilder had
met potten verf aan het stuur en achter
den we natuurlijk!” Ze knipoogt naar haar
aan de bagagedrager hingen haken waar
echtgenoot die vrolijk met de hand op tafel
aan hij nog meer materiaal kon bevestigen.
slaat. “Ja! Dat was ik!”
Het pad van Lemmer naar Bant was toen nog van zand! Toen hij later, in het kader
Gezellige buurt
van de vooruitgang, een kar achter zijn
“In die tijd was het dorpsgevoel wel meer
fiets mocht spannen waarop hij de blikken
aanwezig. “Was er iemand die hulp nodig
stopverf vervoerde, stapte hij dikwijls van
had, dan stonden we voor mekaar klaar.
de fiets af. Hij sleepte drie blikken van
Iedereen zegt elkaar nog altijd wel gedag,
vijftig kilo mee op zijn dunne bandjes door
maar dat is ‘t dan ook. Nu zijn er veel jon
het zand. “Ik vertrok om 07:00 uur en
geren en veel Polen. Er is wel eens een op
kwam om 10:00 uur aan met ‘t zweet op
stootje.” Waar de Poolse arbeiders nu het
de kop!”
werk in de polder doen, waren dat vroeger de mensen die uit alle hoeken van het land
Mem! De tsjettel piepet!
Trouwen
werden gehaald. Groningen, Friesland,
Jan liep op een goede dag een meisje uit
Drenthe. Die mensen waren ook niet altijd
Rutten tegen het lijf: Mini. Die was op
te verstaan, weet Mini zich te herinneren.
haar tiende vanuit Rolde met haar ouders
“Er was een meisje uit Friesland dat op
naar de polder gekomen. Een zegen voor
een dag naar haar moeder riep: “Mem! De
haar, want ze was allergisch voor bos. Daar
tsjettel piepet!” Nou, wat dat moest bete
in Drenthe was ze zodoende altijd ziek
kenen, ik had geen flauw idee.” Maar Jan
geweest en deze polder met frisse wind en
komt van oorsprong ook uit het Friese land
weidse vlakten deed haar zichtbaar goed.
en vult aan: “Moeder, het water kookt!
Ze zou er nooit meer weggaan, helemaal
Tsjettel, is ketel!”
niet nadat ze verliefd werd op Jan de schil der! Ze trouwden en al vanaf 1966 wonen
De zingende loodgieter
ze hier samen in Bant.
Door de jaren heen is het dorp dus veran derd. Dat begon al toen het café ‘t Haasje
Al vanaf 1966 wonen ze in de huurwoning aan Het Midden in Bant. Mini (1944) en Jan van der Veen (1935). Hun zoon André woont bij ze in het huisje dat opvalt door de kleurrijke bloemen die op de vensterbank en voor de woning staan. “Toen we hier kwamen was alles rood, oranje en blauw geschilderd! Daar hebben we behoorlijk wat werk van gehad”, vertelt mevrouw Van der Veen. Maar Jan was schilder, dus dat kwam goed.
18 I 50 jaar Mercatus
Kolenkachel
afbrandde, zo’n 44 jaar geleden. “Daar
In die tijd had het huisje nog een kolenka
was ‘t altijd druk en gezellig”, vertelt Jan.
chel! Daarna kwam er gas en uiteindelijk
Van de corporatie weten ze ook nog wel
de centrale verwarming. Ze kijken uit op
iemand te herinneren die het gezellig kon
de parkeerplaats in het dorpscentrum nabij
maken: Hans Baltus, beter bekend als ‘de
‘het stuk roest’ (het kunstwerk) dat aan de
zingende loodgieter.’ Mini: “Je kon altijd
entree staat. Eertijds zag het er hier heel
zó gezellig met die man praten! En had hij
anders uit. Een grasperkje met de bomen.
zijn werk gedaan, dan ging hij op de trap
“Maar,” vertelt Mini, “vroeger zag het hele
staan en zong uit volle borst een lied. Ja,
dorp er sowieso anders uit. Er was nog een
dat waren nog eens tijden!”
50 jaar Mercatus I 19
Er vindt een grote omslag plaats in de corporatiewereld. De bedrijfsvoering wordt zakelijker en de leden van de vereniging worden steeds meer gezien als klant. Dit leidt tot een andere verhouding tussen verhuurder, huurder/ lid van de vereniging. In deze jaren veranderen daarom ook veel woningcorporaties van rechtsvorm en worden een stichting. In de Noordoostpolder ligt dat anders.
de jaren
20 I 50 jaar Mercatus
50 jaar Mercatus I 21
1947
Uitgifte van grond. Nieuwe boeren komen voornamelijk uit Friesland, Noord-Holland en Zeeland.
1948
1950
De gemeente Noordoostpolder wordt de officiële naam van de in 1942 drooggevallen polder.
Bouw eerste woningen in de Noordoostpolder. Deze woningen vallen onder ‘de Domeinen’.
Rond 1980/1990 komt er in Nederland
Nieuwe tijden
In de tijd dat De Bruin bij de corporatie komt,
langzaam een eind aan de nieuwbouw van
Er is veel reuring, ook in de Noordoostpolder.
heeft de vereniging 5.500 woningen. Er werken
huurwoningen. In tegenstelling tot de jaren
Er vindt een bestuurlijke reorganisatie
zo’n vijftig mensen. De vuistregel is dat er één
‘60 is er begin jaren ‘80 veel leegstand in
plaats. Waar de woningbouwvereniging
personeelslid op honderd woningen moet zijn.
de Noordoostpolder. In het jaarverslag van
Noordoostpolder altijd was geroemd om
De Bruin vertelt dat ze in die tijd heel veel
1985 staat: ‘In het beheer en exploitatie van
haar democratische besluitvorming, zijn
zelf deden. Het mooie vond hij dan ook het
de woningen vergt de leegstandproblematiek
de ledenvergaderingen een klachtenuur
persoonlijke contact dat je met de bewoners
steeds meer aandacht. De toegenomen
geworden. De tijd waarin andere besturen van
had.
leegstand betekent een druk op de financiële
verenigingen in Nederland met karrenvrachten
gezondheid van onze vereniging. (...) Vanuit
naar de polder komen om te zien hoe deze
Albert de Bruin (financieel directeur, van
de opvatting ‘iedere leegstaande woning
woningbouwvereniging het met alle rayons
1987 tot 1995): “Als we in die tijd iemand
is er één te veel’ worden thans aktiviteiten
regelt, is voorbij. De ledenvergaderingen in
bijvoorbeeld hielpen aan een seniorenwoning,
ondernomen voor een gunstige ontwikkeling.’
het Voorhuijs worden steeds luidruchtiger .
dan had ik de volgende dag een bos bloemen
“De dakgoot lekt! Ik heb al zo vaak gebeld en
op mijn bureau staan als dank. En dat terwijl
Pleiten voor verzelfstandiging
er komt niemand!” Nee, het moet echt anders,
de medewerkers het natuurlijk hadden
In 1989 komt de staatssecretaris voor
dat is wel duidelijk.
geregeld! Maar in die tijd benaderden mensen
Volkshuisvesting (Heerma) met een
Emmeloord
bestuurders. Soms om hun onvrede te uiten,
nota ‘Volkshuisvesting in de jaren ’90’
Cijfers controleren
waarin hij pleit voor verzelfstandiging van
In dit tijdsbestek komt een nieuweling bij de
woningbouwverenigingen, de bevordering van
Woningbouwvereniging Noordoostpolder:
Meneer de Bruin loopt naar een kastje in
het eigen woningbezit en een verkleining van
Albert de Bruin. Aanvankelijk wordt hem
zijn woonruimte in Wichmond (Gelderland).
de sociale woningsector. De staatssecretaris
gevraagd de cijfers te controleren en een
Hij pakt een klein stukje uitgeknipte krant.
wil dat mensen gaan wonen in een woning die
advies uit te brengen over de organisatie.
“Kijk!”, zegt hij, “Dit vond ik nog tussen mijn
maar vaak ook uit dankbaarheid.”
Uiteindelijk leidt die interim-klus tot een vaste
papieren.” Het is een knipsel uit de regionale
betrekking. In die tijd is er veel onvrede onder
krant van de Noordoostpolder. De tekst erop
De term ‘scheefwonen’ doet zijn intrede. Die
huurders. Er zijn vaak onregelmatigheden
laat zien hoe de stemming onder huurders
uitdrukking wordt nog altijd gebruikt voor
met aannemers en van klanttevredenheid is
was in de jaren ‘80. “Er was geen vertrouwen
het feit dat mensen in een huis wonen dat
absoluut geen sprake.
in het bestuur en mensen vonden het maar
bij hun inkomen past.
Kantoor, Nijverheidstraat 10,
in vergelijking tot hun inkomen te goedkoop
raar dat er van ‘buitenaf’ mensen werden
is. Sociale huurwoningen zij nooit bedoeld
aangetrokken om de organisatie weer op orde
geweest voor mensen met een hoger
te krijgen. Lees maar: ‘Een woonboot dobbert
inkomen.
stuurloos rond, vandaag of morgen loopt hij aan de grond.’”
Schoenerstaat, Emmeloord
22 I 50 jaar Mercatus
50 jaar Mercatus I 23
1960
Woningcorporaties groeien en zorgen ervoor dat ze goed en professioneel georganiseerd zijn.
1965
Ontstaan Woningbouwvereniging Noordoostpolder.
1980
De bedrijfsvoering wordt steeds zakelijker en het de corporatie ziet de leden van de vereniging steeds meer als klant.
“De reorganisatie in die tijd was nodig. Het
minder sociale huurwoningen worden gebouwd,
In de handen knijpen
heeft ertoe geleid dat woningbouwvereniging
het levert op deze manier tekorten op, omdat
Staatssecretaris Heerma van Volkshuisvesting
Noordoostpolder in de jaren daarna de
de huren structureel laag moeten worden
brengt een bezoek aan de Noordoostpolder.
zaken financieel altijd prima op orde had. De
gehouden voor de doelgroep. Het vraagt dus
Meneer de Bruin kan het zich nog goed
voorbeeldfunctie die de vereniging voorheen
om een andere kijk op de organisatie van de
herinneren dat hij met Heerma door een
had in den lande, kon de organisatie tegen
sociale volkshuisvesting.
wijk in Emmeloord liep. “Wij lieten zien dat
de jaren ‘90 weer waarmaken.”
de woningen hoog nodig toe waren aan Veel corporaties veranderen in die periode van
verbetering, waarop de staatssecretaris
Verzelfstandiging corporaties
rechtspersoon: van vereniging naar stichting.
(Amsterdam gewend) verontwaardigd zei:
In 1994 wordt een groot deel van de
Dat gebeurt bij woningbouwvereniging
“Iemand uit de stad zou zes keer in zijn
woningcorporaties in Nederland zelfstandig.
Noordoostpolder niet, de leden van de
handen knijpen met zo’n woning meneer!”
Dat betekent dat ze geen overheidssteun
vereniging spreken zich daarover negatief uit.
meer krijgen en dat corporaties zelf de
De inspraak die zij hebben, is ze veel waard.
broek moeten ophouden, met toezicht. De verandering leidt er mede toe dat er steeds
Een paar vragen aan Albert de Bruin: Wanneer werkte u voor Mercatus? “In 1985 werd ik aangesteld als ‘brandblusser’ en van 1987 tot 1995 was ik financieel directeur van de woningbouwvereniging. Twee jaar daarvoor was mij vanuit mijn functie als chef accountant bij de Nationale Woningraad, nu bekend als AEDES, gevraagd orde op zaken te stellen bij de woningbouwvereniging. Uiteindelijk heb ik er tien jaar gewerkt.” Wat is de meest opvallende verandering in uw tijd? “De verzelfstandiging van de corporatie
24I 50 jaar Mercatus
wereld, in 1994. Dat zorgde voor een hele nieuwe kijk op sociale volkshuisvesting. Het was een behoorlijke uitdaging om dat zo te organiseren dat het rendabel was.” Heeft u nog een anekdote uit die tijd? “Op een goede dag klopte er een Moslima bij ons aan. Ze was zwanger en dreigde te worden vervolgd door haar broers en vader. Ze was uit huis gevlucht en MOEST aan een woning geholpen worden. Ze was iets van achttien jaar. Uiteindelijk werd de situatie aan mij voorgelegd. Het stond als een paal boven water dat we een oplossing moesten vinden
ruin Albert de B
rma
cretaris Hee
en staatsse
voor die vrouw. Van ‘urgentie’, zoals we dat nu kennen, was toen nog geen sprake, dus hierbij moesten we even buiten de bestaande regelgeving werken. Gelukkig is het gelukt. Ze kon in een flat in Emmeloord terecht.”
50 jaar Mercatus I 25
In 1963 woonden ze nog aan de Kare
tekort aan personeel. Zodoende verhuisde hij
kietstraat, iets verderop. Mevrouw Orie
en uiteindelijk kwam hij terecht in de polder.
(1938): “Eerlijk gezegd was het jouw moeder
Dat was hard fietsen. Om 05:00 uur begon het
Adrie, die zei: “Ga maar eens bij de Kogge
werk, en, lacht meneer: ‘Om half acht had je
straat kijken, daar komt een woning vrij. Veel
de kont al nat!” Mevrouw: “Je had in die tijd
nettere buurt.” Meneer Orie (1937) grinnikt
nog girokaarten, kindertoeslagformulieren,
zacht. Dat kon wel eens kloppen. “Van mij
werkelijk alles ging met de post!” Tot die tijd
had het niet gehoeven hoor,” zegt mevrouw
had mevrouw altijd op kantoor gewerkt, maar
lachend, “we woonden daar prima, met een
toen zij trouwden, was dat voorbij, dan moest
douche, een bijkeuken en een tuin, wat wil je
je als vrouw thuis blijven. Andere tijden.
nog meer?” Fjour karbonaat
De heer en mevrouw Orie
Liever een voetbal in m’n tuin, dan... De deur zwaait open. Daar staat meneer Orie. Hij wijst naar de schrijfster en zegt: “Jij mag erin!” Met toegeknepen ogen kijkt hij vervolgens naar de fotograaf: “Blijf jij maar buiten, ik heb maar drie kopjes klaargezet voor de koffie.” Dan lacht hij en spreidt zijn armen: “Kom erin jongens, kom erin!” Zijn vrouw zal later zeggen: “Dat soort grappen maakt ‘ie nou altijd.” De woning aan de Koggestraat in Emmeloord wordt al vanaf 1966 bewoond door dit echtpaar. En als muren konden praten, dan zouden ze ook veel gelachen hebben!
Knikkeren en hoelahoepen
Vanuit het hele land waren in de jaren ‘50
Maar goed, ze verhuisden destijds en ze pein
mensen naar de polder gehaald. Limburgers,
zen er niet over om hier weg te gaan. “Ja, daar
Friezen, Groningers en Drenten. Een onver
wil ik het nog wel eens met de corporatie over
staanbaar mengelmoesje bij elkaar, welbe
hebben,” zegt meneer Orie, “van mij mogen ze
schouwd. Mevrouw: “Hier achter was toen
hierachter een stuk aanbouwen, zodat we hier
nog de slager, die was van oorsprong Fries.
nog lang, gelijkvloers, kunnen blijven wonen.”
De Friese import kwam dus graag bij hem.
Het geeft maar aan hoe dierbaar ze deze plek
Stond ik op een goede dag in de rij, hoor ik de
is. De wereld om hen heen is wel veranderd,
vrouw voor mij zeggen: “Ik wol graach fjour
maar in dit huis is het altijd gemoedelijk en
karbonaat!” Fjour?, dacht ik? Zou ik dat nu
gezellig. De drie jongens die hier opgegroeid
ook moeten zeggen? Stond ik daar met mijn
zijn, hebben hier als kind altijd met plezier
Haarlemse tongval, haha!”
geleefd. De achterbuurvrouw kwam uit Drenthe. Die “Vroeger waren hier veel kinderen in de buurt.
zei op een dag: “Ria, als je het niet erg vindt,
In die tijd deden ze nog andere spelletjes hè.
dan praat ik gewoon weer plat hoor, ik kan dit
Kinkkeren, elastieken, hoelahoepen, boompje
niet, algemeen beschaaf Nederlands spreken.”
tikken, verstoppertje spelen en voetballen. Er
Prima, had Ria gezegd, maar als we elkaar
was altijd reuring in de straat!” Nu meneer
niet verstaan? “Dan gebruiken we onze handen
en mevrouw zelf geen jonge kinderen meer
en voeten wel!” Van de weeromstuit hoort me
hebben, krijgen ze dat minder mee. Maar
vrouw Orie haar buurvrouw tegen de dochter
meneer zegt: “Ik heb liever dat er een voetbal
zeggen: “Doe it locht ‘s eehm út!” (Doe het
over de schutting heen geschopt wordt, dan
licht eens even uit!) Het zijn mooie herinne
een ouwe zemelaar naast me die last van z’n
ringen aan een tijd waarin de polder door
voeten heeft! De jeugd houdt ons jong, zo is
alle culturen werd bewoond en waar iedereen
het toch?”
gewoon gemoedelijk met elkaar omging.
Hard fietsen Meneer komt van oorsprong uit Zwolle, me vrouw uit Haarlem. Hij werkte bij de post en in die tijd (jaren ‘60) was er in het westen een
26 I 50 jaar Mercatus
50 jaar Mercatus I 27
Lemsterpoort, Rutten
Lemsterpoort, Rutte
n
Hier is het altijd levendig Mercatus mag dan vijftig jaar jubileum vieren, de heer en mevrouw Duijts vieren dit jaar hun diamanten huwelijk. Zestig jaar geleden zeiden ze het jawoord tegen elkaar. Vanuit het zuidoosten kwamen ze naar de polder. Pioniers. Van de Veluwe naar de kale vlakte! “We hebben het volgehouden”, lacht meneer Duijts (1930). Voor mevrouw Duijts (1929) was het wel echt een cultuuromslag. Met name die eerste koude winter. Ze herinnert zich gezegd te hebben: “Als het zo gaat, dan wil ik geloof ik wel weer terug naar Arnhem hoor!”
28 I 50 jaar Mercatus
Meneer kwam in 1953 in Rutten intern op een
Nieuwe woning
“Ja, we hebben het hier altijd goed gehad.
boerderij te werken, aan de Buitenweg. Bij die
In 1986 zijn ze in de woning aan de
Vroeger, toen alles hier nog huurwoning was,
boerderij hoorden dienstwoningen, die waren
Lemsterpoort komen te wonen. Een huur
hadden we zelfs één grote gezamenlijke
destijds van ‘de Domeinen.’ De Domeinen
woning van Mercatus. “De jongste zoon
tuin aan de straatkant”, vertelt mevrouw
hadden een stelregel: mensen die hier komen
heeft hier ook nog heel even gewoond. De
die met een blik van nostalgie even naar
wonen, moeten samen 50 jaar oud zijn. Dat
andere twee (nog een zoon en een dochter)
het bloemenperk voor het raam wijst. De
scheelde bij mevrouw en meneer een half
waren toen al het huis uit. Het echtpaar had
buurtvereniging, de Lemsterpoort, organiseert
jaar. Toen de jonge Duijts in Velp terugkwam
aangegeven graag aan deze weg te willen
elk jaar een barbecue. “Sinds de verkoop van
bij zijn ouders, vroegen die bezorgd: “Wat is
wonen. “Als je dan naar buiten kijkt, dan
alle woningen is de samenhang iets minder
er gebeurd? We hoorden dat je bij de politie
gebeurt er nog eens wat.” Achter de woning
geworden, maar het contact is goed.”
moest komen voor verhoor!” Een verhoor, dat
ligt een rijk gevulde diepe tuin. In de kas
was voor polderbegrippen de normaalste zaak
staat de jonge bladspinazie al te groeien en
Veranderingen
van de wereld. De pioniers die in de polder
de tomaatjes en paprika’s die mevrouw heeft
De grootste verandering is dat er meer
kwamen wonen, werden uitgebreid getest
gezaaid, komen net boven. Mevrouw: “Het is
vrachtverkeer voor de deur langsrijdt én
en bevraagd over hun stand en levenswijze.
een rijkdom. We hopen wel dat we hier nog
dat de detailhandel is verdwenen. “Vroeger
Meneer: “Ja, er werd hier een hele nieuwe
lang kunnen blijven, maar de tuin is wel groot
hadden we hier een kruidenier, een bakker,
maatschappij opgebouwd. Dat moest
om te onderhouden.”
een groenteman en een benzinepomp.
zorgvuldig gebeuren!”
Allemaal weg”, memoreert meneer. “En de Burenhulp
handwerkwinkel is ook weg! Ja, we hebben
De eerste winter
Gelukkig zijn daar de buren. Want ook al is er
nog rijdende winkel en een kapper. Twee zelfs!
Het stel trouwde en woonde die eerste
veel veranderd door de jaren heen (de twee
Dat is het.” Of ze ooit terug zouden willen naar
winter op een hoekwoning aan de Buitenweg,
woningen aan weerskanten van mevrouw en
de Veluwe? Buiten hangen prachtig grote
op het oosten. Kale vlakte. Geen bossen
meneer Duijts zijn koopwoningen geworden),
foto’s van een ree en de heidevlakte, maar
in de verte waarvan je wist dat er reeën in
de buren staan nog altijd voor ze klaar. Toen
nee, ze zijn uiteindelijk gewend geraakt aan
verborgen zaten, zoals op de Veluwe. Het
bleek dat achter in de tuin de tegels waren
de polder. En deze huurwoning? Prachtig. “Je
was koud. IJzig koud. Mevrouw vertelt: “De
verzakt, riep de buurman: “Wacht maar! Dat
belt als er iets is, en ze komen langs!”
douche was uit voorzorg afgesloten, het
doe ik wel even voor u! Dat zijn dingen om
vroor dat het kraakte. ‘s Avonds zetten we
dankbaar voor te zijn. En, dat zijn zware
een pan warm water boven aan de trap,
tegels, dus ik ben maar wat blij dat ze me dan
maar daar lag de volgende ochtend een
even helpen!” Zijn vrouw lacht.
laagje ijs op!” Niet gek misschien, dat mevrouw heimwee had naar huis.
50 jaar Mercatus I 29
verleden heden toekomst We tekenen het jaar 1991 als huidig directeur Ton Beurmanjer zijn intrede doet bij de woningbouwvereniging. Destijds stapt hij binnen als hoofd verhuur& bewonerszaken. Albert de Bruin, die in die tijd financieel directeur is, weet zich nog goed de eerste klus van Ton te herinneren. De Bruin: “Er was een kakkerlakkenplaag in één van de flats in Emmeloord! Ton zijn eerste klus was die plaag bestrijden.” De oud-bestuurder lacht hartelijk. “Dat was nog wat, want ze zaten werkelijk overal, achter het behang en zelfs in de transistorradio van een huurder. Als je die schudde, dan hoorde je het rammelen.” Als Ton met die herinnering geconfronteerd wordt, lacht hij als een boer met kiespijn, hij weet het nog als de dag van gisteren! Een vuurdoop dus, die hij heeft doorstaan.
30 I 50 jaar Mercatus
50 jaar Mercatus I 31
1985
Bestuurs wisseling vereniging.
1994
Koningin Beatrix viert in Emmeloord Koninginnedag.
1995
Voor het eerst verkoop woningen om te kunnen investeren in renovatie en nieuwbouw.
Organisatieverandering
onderhoud gepland staat, de huurder een brief
De woningen in de polder zijn nu zo’n veertig/
In 1995 wordt Ton algemeen directeur. De
krijgt en dat van hem of haar verwacht wordt
vijftig jaar oud en vragen om verbeteringen.
eerste jaren is dat nog een gedeelde functie,
dat die thuis is als de vaklieden langskomen.
Er worden grote inspraakrondes gehouden
samen met Albert Houwer staat hij aan
Ondenkbaar anno 2015. In de jaren ‘90 zelf
in de dorpen en in Emmeloord. Huurders (nu
het roer. De jaren ‘90 brengen een grote
iets veranderen aan de woning? Dat mag niet.
klanten!, en dus: klantgericht benaderd) krijgen
organisatieverandering. Waar voorheen de
Sterker, in die tijd krijgen woningzoekenden
veel keuzemogelijkheden. Mensen kunnen zelf
leden (door middel van de Algemene
een woning als ze ‘aan de beurt zijn’. Degene
kiezen welke kleur gevel ze krijgen en hoe ze
Ledenvergadering) best veel invloed hebben
die het langst staat ingeschreven, krijgt
gevels willen indelen.
op het beleid en bovendien zeer betrokken
een brief dat er een woning beschikbaar is.
zijn bij de vereniging, verandert de visie op
Mensen die misschien helemaal niet op een
Ton Beurmanjer zegt bij nader inzien:
dienstverlening in deze jaren. Klantgerichtheid
nieuwe woning staan te wachten, krijgen toch
“Misschien zijn we toentertijd een beetje
staat centraal.
een woning aangeboden. Het is hoog tijd dat
doorgeslagen in het onderhoud. In Emmeloord
de dienstverlening verandert.
is het nog te zien bij de Wadden, de Lauwers
Ton Beurmanjer (sinds 1995 directeur):
en de Wielingen, de woningen daar hebben
“Het is een heel ander tijdperk dan de
Ton Beurmanjer:
allemaal verschillende kleuren gevelindelingen.
jaren waarin de woningbouwverenigingen
“Ik herinner me die jaren ‘90 nog goed. De
Dat stamt dus uit die tijd!”
werden opgezet. Die zijn ontstaan vanuit
pc had net zijn intrede gedaan, maar de
een emancipatiegedachte. Het waren
automatisering bij bedrijven stond nog maar
1995: verkoop woningen
vakbonden en kerken die zich sterk maakten
in de kinderschoenen, zo ook bij ons. We
Halverwege de jaren ‘90 stagneert het in de
voor het belang van de mensen die zelf niet
hadden hier wel computers, maar die konden
sociale huursector. Er is veel leegstand. Om dat
in hun woningonderhoud konden voorzien.
alleen ‘s ochtends aan. ‘s Middags moesten
op te lossen begint de woningbouwvereniging
Zij voorzagen in een basisbehoefte, een
ze uit zodat alle gegevens verwerkt konden
met het verkopen van woningen. Met de
dak boven je hoofd, waardoor mensen
worden. De brieven werden nog met de hand
opbrengsten daarvan, kunnen de 50-jaar
automatisch ook onafhankelijker werden. Alles
geschreven en uitgetypt door het secretariaat.
oude woningen, zonder huurverhoging,
werd van onderaf georganiseerd. Vanuit de
Thuis had ik zo’n grote PC staan, dus die nam
worden opgeknapt en nieuwe woningen
bevolking maakten mensen zich als vrijwilliger
ik mee naar het werk, zodat ik zelf direct mijn
worden gebouwd. De woningvoorraad wordt
sterk voor de mensen die het minder hadden.”
stukken kon schrijven.”
daarmee aanzienlijk verjongd. Samen met
“Het is een heel ander tijdperk dan de jaren waarin de woningbouwverenigingen werden opgezet”
het aflossen van leningen zorgt dit ervoor dat De professionaliseringsslag van de corporaties
Renovaties jaren ‘90
de woningbouwvereniging financieel gezond
zorgt ervoor dat verenigingsleden steeds meer
De jaren ‘90 staan, naast de
blijft en voor de toekomst goede, eigentijdse
als klant worden benaderd. Tot halverwege
professionalisering van de dienstverlening,
woningen kan blijven aanbieden aan huurders.
de jaren ‘90 is het nog zo dat wanneer er
in het teken van grote renovatieprojecten.
32 I 50 jaar Mercatus
50 jaar Mercatus I 33
2001
Naamswijziging: van Woningbouwvereniging Noordoostpolder naar: Mercatus. Mercatus staat voor ‘marktplaats’: open, transparant, toegankelijk, keuzevrijheid en betaal baarheid.
2013
Start participatietraject Ens, in dialoog met bewoners.
2013
Willem-Alexander en Máxima brengen tijdens hun kennismakingstour een bezoek aan Ens. Een jaar later opent Willem de koningsspelen in Ens.
2015
Nieuwe werkwijze Mercatus: de wijkteams krijgen vorm.
Straatspeeldag
Leefbaarheid
en bevoegdheden zijn nu grotendeels bij de
Alle corporaties moeten een duit in de zak
Ton Beurmanjer: “De nieuwste ontwikkeling
De organisatie investeert veel in
raad van commissarissen en het bestuur
doen om de slecht georganiseerde corporaties
is dat we in de dorpen en in Emmeloord met
leefbaarheidsprojecten. Het zijn jaren waarin
neergelegd.
te redden van faillissement. Het zorgt voor een
wijkteams gaan werken. Hierdoor komen
grote verandering in de corporatiewereld. Alle
we weer dichter bij onze huurders te staan.
huurders aanspraak kunnen doen op de corporatie om de saamhorigheid in buurten
2011 Intensivering samenwerking
corporaties moeten de zeilen bijzetten, zo ook
De samenwerking met onze bewoners is
te verbeteren. De buurtbarbecue is nog
De samenwerking met gemeente,
Mercatus. Het pakt uiteindelijk goed uit, maar
belangrijk. Werken vanuit de gedachte dat
nooit zo populair geweest als in die tijd.
zorg- en welzijnsinstellingen, politie en
het vraagt om een nieuwe manier van denken
mensen zelf de verantwoordelijkheid nemen
Op plekken waar veel overlast is, lawaai
belangenhouders wordt steeds belangrijker
en organiseren.
voor hun leefomgeving. Wij zijn daarin een
en rumoer, waardoor huurwoningen ook
in het werk van de corporatie. Samen werken
slechter verhuurbaar raken, investeert de
aan een goed leefbare Noordoostpolder,
Terug naar bottom-up
en betaalbare woning, waarbij we oog hebben
woningbouwvereniging in een verbetering van
waarbij Mercatus verantwoordelijk is voor
Waar vijftig jaar geleden de sociale
voor de wensen en behoeften die leven in
de wijk. Medewerkers van de organisatie gaan
aantrekkelijke en betaalbare woningen.
volkshuisvesting geregeld werd vanuit
de polder. Een polder die is opgebouwd
langs bij de huurders om met ze in gesprek te
Mercatus doet samen met de gemeente
de bevolking zelf, is er anno 2015 een
door harde werkers, pioniers en doeners.
gaan en samen te werken aan een verbetering
onderzoek naar de demografische
goed geölied apparaat dat voorziet in de
Dat is een stuk cultuurhistorie waar we trots
van de situatie.
ontwikkelingen in de polder, zodat de
woningbehoefte van mensen die afhankelijk
op mogen zijn en die nog steeds in ons
corporatie kan blijven inspelen op de
zijn van sociale woningbouw. Eén doel dat
doorwerkt!”
2001 Naamswijziging Mercatus
woonbehoefte. Waar trekken mensen weg?
Mercatus altijd heeft gehad is het aanbieden
Een jaar voor de naamswijziging is er
Waar willen mensen naartoe? Aan welk
van betaalbare woningen. De laatste jaren
overleg tussen bestuur en directie om
soort woningen is behoefte? Samen met de
is het werken aan energiezuinige woningen
van de vereniging een stichting te maken.
gemeente worden prestatieafspraken gemaakt
belangrijk geworden. Daarmee zorgt de
Het idee daarachter is de corporatie
waarin beide partijen hun verantwoordelijkheid
corporatie, samen met andere partijen, voor
slagvaardiger te maken, maar door de grote
nemen voor de toekomstige ontwikkelingen.
lagere woonlasten en voor een duurzame
betrokkenheid vanuit een groep leden blijft
partij die voorziet in een goed onderhouden
Bewonersbijeenkomst Ens
toekomst waarin ook de kinderen van de
de corporatie een vereniging. Wel komt er
Corporaties in slecht daglicht
huurders van nu in een aantrekkelijke en
een naamswijziging en een verandering in
Midden in de economische crisis (2012)
gezonde omgeving kunnen blijven wonen en
de statuten. Vanaf nu heet de organisatie
komen de wanpraktijken van woningcorporatie
leven. Het meest opvallende van die vijftig
Mercatus, met een geprofessionaliseerd
Vestia aan het licht. Het heeft grote gevolgen
jaren is misschien wel dat Mercatus nu weer
bestuur, een raad van commissarissen en
voor alle corporaties in Nederland. Niet
terug gaat naar hoe het in de beginjaren
een algemene ledenvergadering. Mercatus is
alleen omdat zij hebben getekend om elkaar
was (en dat wordt op een moderne manier
dus als rechtsvorm altijd nog een vereniging
financieel op te vangen, maar ook doordat het
georganiseerd): de stem van de bewoner is
gebleven, maar de verantwoordelijkheden
imago van de hele branche geraakt wordt door
belangrijk!
de wanorde van slechts een paar corporaties.
Eerste paal Baan Ens
34 I 50 jaar Mercatus
50 jaar Mercatus I 35
“Ja, dat zijn m’n meiden! En vooral Saphire is een
Renovatie
charmeur hoor!” Angèl heeft een hondentrimsalon
De woningen zijn net onder handen genomen
aan huis en vanuit de hele polder weten honden
door Mercatus. “Door alle aanpassingen zijn
liefhebbers haar te vinden. Een paar jaar geleden
we van energielabel E naar A gegaan! Nou,
kwam ze op deze plek te wonen, nadat ze
dat zullen we wel merken in de portemonnee
gescheiden was.
komende winter!” Het was een behoorlijke klus, de woningen waren vijftig jaar oud en er moest
Angèl Gelauf
Samen met de meiden naar een volksbuurtje De Volkerak ligt aan de rand van Emmeloord en sinds 2012 heeft het buurtje vijf nieuwe bewoonsters. Vijf? In één huurwoning? Ja, het zijn Angèl Gelauf (1967), haar dochter Denise en de drie Belgische herdershonden die zich maar wat graag bij het gesprek voegen. Terwijl Angèl vertelt over haar 19e verhuizing in 47 jaar, springt de oudste hond, Saphire, bij de fotograaf op schoot om mee te luisteren.
36 I 50 jaar Mercatus
Volks
aardig wat aan gebeuren. “Alles was prima
Angèl was een vrijstaande woning gewend, dus
georganiseerd.” Op de vraag wat de corporatie
het was aanvankelijk wel even wennen om in
voor rol heeft als verhuurder, zegt Angèl: “Ze
een volksbuurtje terecht te komen. Van rust naar
zorgen voor een dak boven je hoofd en ze zijn
rumoer, zogezegd, want zodra ‘s ochtends het
er als ‘t nodig is. Prima toch? Nu nog even dat
leven begint, hoort ze buiten geroep en geluid.
buitenlampje weer aansluiten en we zijn voor
“Maar ze zijn hier allemaal even vriendelijk en
de komende 27 jaar klaar, want nog een keer
het is hier goed toeven hoor.” Dat ze in een
verhuizen? Daar ben ik zogezegd wel klaar mee!”
hoekwoning kwam, was voor haar het grote voordeel. “Toch nog een beetje vrijstaand”, lacht ze.
Cadeautje De grootste verrassing was buurvrouw Janny die al gauw na de komst van ‘de vijf meiden’ langskwam met de vraag of ze iets voor haar nieuwe buuf kon betekenen. “Sinds die dag wipt ze dagelijks even aan voor een koppie thee, echt, Janny is een cadeautje!”
50 jaar Mercatus I 37
Jorien Henselman (1981)
De oranje deur staat open voor de buren! Samen met haar vriend Wolter en hun twee
Ons kent ons
Jorien lacht en zegt: “Mercatus had een
dochters woont Jorien Henselmans (1981)
Jorien beaamt dat volmondig. “Je loopt hier zo
vooruitziende blik wat dat betreft, maar was
aan de Schoolstraat in Luttelgeest. De kleine
even bij elkaar naar binnen. ‘Ons kent ons’,
misschien wel ietwat overenthousiast geworden
Sien (10 weken jong) ligt in de kinderwagen te
dat is niet voor iedereen weggelegd, maar wij
met dat oranje, want zelfs de kozijnen en het
slapen en Loes (bijna 2 jaar) haalt zorgvuldig
voelen ons er prettig bij. Jorien groeide op aan
houtwerk aan de binnenzijde van de woning
een biscuitje uit de glazen pot om die aan te
een buitenweg van het dorp en haar wens was
waren bij oplevering oranje geschilderd. Het
bieden. Sinds 2008 woont het jonge gezin
om hier te blijven. Dat Wolter voor zijn werk
eerste wat àlle bewoners hier dus hebben
aan de rand van het dorp. “Het pad loopt hier
elke dag op en neer rijdt naar Haarlem, zegt
gedaan, is de binnenkant weer wit maken.”
dood, er rijden achter onze woning geen auto’s,
misschien nog wel het meest: dit dorp is het
behalve van de bewoners zelf en de rust is
waard om weer naar terug te rijden en in rust en
Saamhorigheid
heerlijk!”
ruimte thuis te komen.
Hoe het ook zij. Die oranje vlaggetjes zeggen
Het sluit aan op wat er op de website van
Oranje gekleurd
dorp heerst, specifiek in dit wijkje. Als op een
Luttelgeest staat: ‘Kiezen voor rust en ruimte,
De woningen in de Schoolstraat zijn in 2008
zaterdagmiddag de buurman zegt: “Hé, we
wakker worden met het geluid van vogels om
gebouwd en ze ogen nog altijd ontzettend nieuw.
gaan pannenkoeken eten!”, dan is het de
je heen, eten uit eigen moestuin, kinderen die
Opvallend zijn de oranje deuren. “Als er een
normaalste zaak van de wereld dat je wat
de hele dag buiten op straat kunnen spelen en
groot voetbaltoernooi is, dan kleurt deze straat
beslag meeneemt naar de buren en samen met
buren die vanzelfsprekend bijspringen als dat
wel heel oranje ja! De driehoekige vlaggetjes
alle kinderen een hapje eet. Italiaanse taferelen
nodig is.’
worden voor de zekerheid vooraf door de
op z’n Hollands dus!
Ton Beurmanjer: “Waar ik trots op ben is dat we nog altijd betaalbare woningen hebben voor onze huurders en tegelijkertijd een financieel gezonde organisatie hebben. Daardoor hebben we de middelen om onze woningvoorraad te blijven revitaliseren. Ook ben ik trots op onze medewerkers, dat we de slagkracht hebben om telkens weer met de beweging en de veranderingen in de samenleving mee te gaan. Dat vraagt wat van ze. De samenwerking met partners is de laatste jaren alleen maar intensiever geworden. Samen zorgen we voor een mooie, leefbare Noordoostpolder. Daar werk ik graag aan mee.”
wel iets over de saamhorigheid die in het
buurtvereniging ‘Zuiderburen’ bij alle mensen in de brievenbus gegooid!”
38 I 50 jaar Mercatus
Mercatus Nijverheidstraat 10, Deze jubileumuitgave en de inhoud hiervan is met de grootst mogelijke zorg samengesteld. Toch is het niet uitgesloten dat bepaalde informatie
Emmeloord
verouderd, onvolledig of anderszins onjuist is. De teksten en de visuele inhoud van deze uitgave zijn bedoeld om de lezer te informeren. Aan de inhoud
Telefoon (0527) 635500,
van de uitgave kunnen op geen enkele wijze rechten worden ontleend of aanspraken worden gemaak. Mercatus is niet aansprakelijk voor enige schade
E-mail:
[email protected]
(van welke aard dan ook) die voortvloeit uit enig gebruik/consultatie van deze uitgave en/of uit de via deze uitgave verkregen informatie.
Website: www.mercatus.nl
