17
4973. J. VAN WIJNBERGEN
(H. A.)
Ik zou gaarne, behalve voor drie coznpsgiiieën voor Sluis, patent hebben eene vierde voor IJsendijk. Ilr hoop, dat Ewcum 5 ) , Schrieck G, en Hogcveen ’) uit Wesel in sluis zullen komen. Eaege, den 1 7temb. (Sept.) 1649. ,Werde root, als ick &en mgn onheschnemptheijt denclr, gelyck oock dit pampier solde docii,. so0 t’geweeten hadde.” TOOL’
4974.
ABN PRINSES AMALIA TAN ORANJE *).
Le Sieur r:tn Campen partit d’icy, il y a quafre ou cinq jours, apres avoir remis tous ses peintres en bon train d’achever chascun sa tache. I1 me dit, qu‘il se retiroit i hmersfort,poiir encor travailler i d e ccrtains modeles, dont on ne sçauroit se passer. Nous concertames alors que, puisque le bon peintre Crayer 9, s’est excus15 - dont je s i k bien marry - Villeboert seroit IC plus propre 6 faire la piece, qui Iiiy avoit est6 destinee; et j e prins i ma charge de l’en advertir, ce que fay faict depuis par lettre expresse, en luy recommandant fort de m‘envoyer au plus tost ses modelcs, que luy et les autres peintres m’avoyent monstrez i .4nvers, parce que Y. A. avoit haste ùe les rooir, et qu’ils m’aroyeiit promis, que je les trouveray icy au rclour de S. A. de Zelande. Jusrlu’b prccent j e suis encor d:tric ceste attonte, et j e ne puis m’imngiiicr cc qui les retient. A i i iiioins j e leur en ay escrit bien aygremrnt, et en a w a y aseureinent response au premier jour. Ccste porte de temps nous vient de ce que van Campen, qui pretend qu’on suive exactement ses ordonnances, les inarque si obscurement, que ceux qui les doibveiit esecuter, sont obligez d’en faire nouveaux modeles de leur main, pour woir s’ils s’entendent. I1 m’aroit prib que, qiiand ils viendroyent d’Anvers, en les envoyant i Y. A., je luy en dorinasse advis, et ainsi I’eiissny j e hict, mais comme j’ay dit, il n’est rien paru jusques ores. Aussi srra il bon que l’on en coniere de bouche, ce que je preveois ne pouvoir bimi se faire, qu’au retour de
4) Zie I, Ijlz. 438. O ) 1Iercules van Ewsum werd in 1GiS kapitein en dienile tot 1GG7. (Meded, ran den Heer Wakker.) 6 ) Engelbert van Schrieck werd in 1644 kapitein en i n 1653 sergeant-majoor Le Sluis. (Meded. van denzelfden). 7) Gcrardt van Iiogeveen was van 1648 tot IGGL kapitein. (Meded. van denzelfden.) 8) Ilet is onbekend, maar het Hs. zich bevindt. Uitgegeven door Dr. P. Scheltema, Oud en Nicziiu, uit de vaderlandsche geschiedenis en lettevkrinde, Amsierdam, II, 1847, blz ?M. 9 ) Zie blz. 15.
v
2
18
B. A.? puisqu'elle se va reniellre en voyage, inais ccla n'cinpesciiera pas, qne je m'en descliarge par avance, et les feray tenir i V. A. par espres, di?s qu'ils seront arrivez. Touchant les quartiers inaternels que je procure en France, les plus habiles personnages en ce mestier l i y sont apres. Voyez, comme j'en r e y s n d v i s hier au soir du 288 Aoust. ,,J'espere que vous aurez l'ordinaire prochain les quartiers d'armoiries; on me les a promis pour ce temps. 11 n'y a pas peu de Imoigne i Ciire ccistc recherche. Je n'y perdray une heure de temps, afin de donner contentement i leurs hllesses." Je in'acseure que V. A. rencontrera les inesines longueurs en Allemagne. et qu'6 la fin au lieu de 32 quartiers, nous serons obligez de nous contenter des iG 1). Car icy niesines les plus curieus desespcrent de pouvoir fournir les 30, de Nassau. Cela estant de si aride reclierclie, et ne passant qiie par les mFres dec ini.res, et saiitelant ainsi par nombre de diverses genealogies, je trarailleray tant que j e puis irecouvrir le plus qu'il sera possihle. En tout cas, si l'on n'en trouve que I G , comme il y a quatre voultes, il fauldra mettre deus fois les mesniec qiiartiers i I'apposite les niis des aultrec, qui ne sera pas tant laid. Pour ce qui nie regarde, j'ay apprestt! uiie sorte cl'inccripiioii qui se doibt mettre en rond sur les huict pans de la coupole, et est de hcheiise invention, parce qu'il f:iult demeurer dans un certain nombre de lettres precisement, et dire ce qu'il fault dire. J'a); vers6 ccla en plusieurs moules, mais comrne ce n'est pas l i le plus presse, j'attendray l'honneur d'en conferer avecq Y. A., parce que c'est une des plus importantes pieces de III salle qui doibt parler par l i ; et suis je plus en peine de bien expliquer mon intention i ï. A., que de la composer eu Latin, parce qiie ceste langue a des proprietcz et des aggrementc particulierement pour les inscriptions, dont aucune aultre n'est bien capable. Je prieray lors V . A. de sçavoir l'ad+ des s p r a n t s sur ce que je produira! c). Au reste je iie vos pas que les pcintres soyeiit negligenc; au contraire chascun depesche le plns qu'il peut, et Post 3) y va souvent, pour mieux pousser. 11 y n des eiidroicts qui me plaisent [ort, d'aultres moins, et j'osc IPS Iciir disputer, mais surtout j e ne spy, comme nous ferons de ceste Aurore iiifernale. que van Campen ne peint p3s, mais qui est purement de son crayon. C'est un fasclieur homme 5 gouverner, et après tout il faudra que V. A. interpose les marques de son deplaisir avecq autorit6: jusques ice que tout soit h son grb. Yay aussi medit6 quelque chose sur ia publication d u livre de S. A. de glorieuse memoire 9, quoyque nos coursses et nos voyages m'ayent assez interrompu. Tout cela pour Icretour de V. A. que je lug souhaitte heureux et prospere. A la Haye, le 3* Septemb. 1649.
4975. P. DE HOZIER
">.
(B. M.)
,Aussitost que M? Tassin 6 , m'eust montré In lettre que FOIIS luy escriviez, par laquelle vous luy mandies le dessein de Madame la Princesse d'orange et qu'elle desire avoir les trente deux lignes paternelles et maternelles d e Louise de Coligny, mere de feu son Altesse et quatrieme femme de Gnillaume de Nassau, ayenl de son Altesse d'npreseiit, j e me snic mis en debvoir a l'heure mesme de les dresser et reduire par ordre n la maniere qui se pratique dans les Pais Bas et partout Mais comme en France l'usage des cumtiers
. . ..
1) Zie No. 4975. 2) Het opschrift luidt: Fred. Ilenr. Princ. Araus. ipsum sese unicum ipso dignum luctiis et amoris aeleriii Non. A m a h de Solms, vidua ineonsolabilis mariti incomparabilis P. 3) Zie II, blz. 437. 4) De bekende Jfemoives dc A*ede& Ilenvi. 5) Pierre de Hozier, S.r de la Garde (!50%-1660), was eerst militair, maar werd een zeer bekend genealoog, die vele werken lieeft gcsclireven. Ilij was ,,maktre d'bostel du Roy et Iuge general des armes de France". 6) Zie II, biz. 444.
19
n’est pas si commun qu’an psis ou vous estes, et qiie ce n’est que depuisquelques aniiees que j’en ay fait naistre Is curiosité a quelques uns qui ont voulu ‘1son essayer d’en venir a boot, il n’est pas sy aisé d’y reussir d’abord, et la r?’ eii est qu’il y n bien plus de peine a restituer trente denx maisons qu’une seule se rencontr:~nt fort souvant, et que ce poiir familles esteintes ou eslognes et doiit on a pas de connaissance et qu’elles ne sont pas tousjours d’one iuesme force et d’ai:e antiquité de noblesse. Ce n’est pas que celle de Coligny nesoit une des plus anciennes qne nous ayons en ce royaume” . . De Coligny’s wonen meer dan 200 jaren in Frankrijk, vóór dien tijd in Saroye. Eén r a n heil heeft meer dan 500 jaren geleden in liet ,ricoiilté d’busonne” eene a b d i gesticht. Charlotte de Laval I), de moeder W U Louise de Coligny, behoorde tot eeii beroemd adellijk geslacht, vermaagschapt aan de hertogen vau Bretagne ; hare grootmoeder was Louise de Moatniorency ?), zuster va11 Aune de Montmorency, connétable van Frankrijk Tot acht kwartiereii gaat alles goed, tot zestien ook nog, maar om tot twee-en-dertig te komen, dat geeft groote moeilijkheden. De geslachten zijn dikwijls iiitgestorven, of wonen in ver afgelegen streken. En als men de iiamen heeft gevonden, dan heeft men de wapens nog niet, en daarom is het u vooral te doen. I k heb erg veel moeite gehad met m i n onderzoek en ben nu, op twee of drie kwartiercn na, gereed. Maar hoe moet ik ze laten teekenen en klenren? Op papier of op perkament? Met alle namen, voornamen en titels? Of alleen de nanieil der geslnchteii? En welke is de vorm van de zaal, waarin zij zullen morden gcplantst? Gij weet alles; dat heb ik dikwijls gelioord van dei] markies de la Gesvres 4 ) , die mij ook indertijd iim weiiscli meedeelde, om ridder der orde van S.’ Dlichiel te worden, en die mij uw wapen gaf, dat h i geleend Iiadran den heer de Eeringhen. Hij heeft mij ook beloofd, dat hij mij niet u in briefwisseling zou brengen, maar hij is vóór dien tljd gestorven. Hetzelfde beloofde niij dc heer Oeuft 5 ) , toen hij mijn rand inwon, bij gelegenheid, dat n u wijlen de Prins van Oranje zijn wapen in kwartieren milde verdeelen. Het is mi daarom des t e aangenamer, dat ik 11 thans mijn naun kan doen kenneii. A Paris, ce 3 Sept.bre 1G49.
. .
”.
4976. TH. WILLEBOIRTS
(II. A.)
Deu uwen is mij wel geworden ende [heb] verstaen, dat de schetsen noch niet ontfanghen wnereii ; ben daerover verwondert, want S.’Gonsales ’) heeft de mijue twee doen h e l e n om s anderdrtechs wech te sepnden, wel vier ofte ryf daegeu te voren, eer iclr UEd.8 brief ontfangen hebbe, ùocli twyffele niet, oft snllen nu al oiitfangeii wesen ; ende isser yets, datt by UEd. ofte Rloiis.’van Campen gevonden werdt niet wel te wesen, dat iclc maer niach hebben een kleiin let1) Zij was de eclitgenoote van don admiraal Gaspard de Coligiiy. 2) Louise de ñlontmorency (i 1547) - huwde iii 1514als weduwe Gaspard de Coligiiy (-1.l.TE), den vitder KIII den admiraal. Zij \vas dus de grootmoeder van Louise de Coligny. 3) Ilij W R C de eerste hertog van dien naam en leefde van 1493-1567. 4) Zie II, blz. 154. In het afschrift staat Febuves, maar d u t is blijkbaar fout. 5). N. Hoetift; zie II, blz. 154. 6) Zie 111, biz. 24.1, en No. 4969. 7) NI. Coques; zie IV, blz. 189.
-
20
terken, sal mij daeruar reguleren. Vorders bedancke UEd. ten hoochcten van de corge in dece offairen voor my gedraegen ;sal grootelycx verschnldicht blijven ende ondertiisscheu altyts trachten te mogen s y u en blgven . . Antw[erpen], 5 Septemh. 1649.
..
4977.
J. VAN REEDE
I).
(H. A.)
Corrielis van Werckboveri, schepen vari Utrecht '), verzoekt acte van vrije jacht in Gelderland. VI1 Septemb. 1649.
4978. A A N A. RIVET. (H. A.)
*
Hierbij gaat liet stuk, wanrh$ de heer Dauber als rector wordt gecontinueerd. Met de andere stukken, die gij mij hebt gezonden, wacht ik, totdat de Prinses DoaairiGre hier is, zonder wie mij niets kunnen besluiten. Ik heb mijn best gedaan, o m van den Raad van State een gunstig advies te krijgen over den vrijdom van belastiiig, maar er is vooreerst weinig k a m op. A lo Rage, ce 13" Sept. 1G49.
4979. W.SWANN
(L. B.)
Sa h1a.u Irnp.1e me donna audience quatre jours depuis mon arrivC en cette ville, et apres m'avoir demande plusieurs choses tesmoigna de Srands ressentiments de la condition du Roy, et me fera donner de responce sur ma recherche dans peu de iemps. J'eiitendis sa musique le mecine jour et froriray de tres-bonnes voix, mais n'ayant pas encore fait cognoissance arec aucun de ses musicien par h u t e de loysir, j e n'ay peu vous envoyer pour cette fois-cy que ces pieces qui un noinmi: h1ons.r Frobergen4) m'a donnez et qui est un homme tres-rare sur les espinettes. Je ne manqueray pas de m'enquestrer plus soigueusement desormais pour avoir de bons A Vienne, le 30 de Septemli. l6.59. chez airs que je vous communiqueray des-aiissitost . . . Friderich Plaet. I recommend my poore wire unto your ceare. I shall malte more of lier ifposi1,el I may then ever, for as jet I caii assure you, I found nothing lieere that surpasses lier in voyce and upon virginalls. I promised t h i s master some o î Mr. Chamboniers 6) pieces, whicli I shall desire you to send them. I have writt my wyfe about it. These are the best hee has.
..
-
4980. A. MORUE
".
-
(K. A.)
Ik heb den grootsten eerbied voor u en bewonder uwe werken. Als mijne I)Zie I, blz. 307. 2) Hij was reeds in iG34 raad en stierf in 1655. 3) Alleen het Engelsch is door Swann zelf geschreven. Uibgegeven door Jonckbloet en Land, f. a. p., blz. CCL. Zie over Swann, III, blz. 335. - Door den Prins was hem eene zending naar Weenen opgedragen, die, blijkens dezen brief, in verbaiid stond met de zaken van Tiarel II. 4) Joliann .Jacob Froberger (-f 1667) v a s organist van Keizer Ferdinand en een beroemd componist. Later was hij in dienst van gravin Sibylle van Montb6liard, geb. hertogin van Wurtemberg. 5) André Champion de ChamboniBres (f. .lG70) was eerste clavecymbaalspeler aan het Fransche hof. 6) Zie IV, blz. 1189.
-
21
vrienden uw zoon I ) in Genève eenigen dieiist kiiuneri bewijzeu 2), ziillen zij dat niet nalaten. De Middelbourg, ce XX Septemhre CI313CXLIX.
4981. CESARF, CALANDRINI
3).
(L. B.)
U w zoou 4 ) heeft een bizonder gunstigeu indriili op niij gemaalit. Wilt gi-j den iugesloteii brief aan den lieer Strickiiind 5 ) ter hand stellen? Hij knii dan zien, dat ilr in uw land invloedrijke vrienden heb; misschieii helpt liet mij oui hier deken te worden, mant die anihten morden nu verkocht. Ik zou daarvoor 500 i GOO S noodig hebben en ¿ie zijn niet geuialtkelijk te vinden. I n staat en kerk is alles hier iu de war eii recht is er niet te krijgen, behalve voor heil, die kiiiiiieii bevelen, en zoo moet alles laiigs een omweg gaan. En nu schijnt het Parlemcnt in goeden vrede te willen leven niet uwe Itepubliek. Alen verwacht hier bericht van het succes vnii Cromwell i i i Ierlnnd. Moge God zijne arme kerken ?Jeschermen! De Londres, ce 21 Sept. 1649. 4982. W. SWANN
(L. B.)
”).
,,Uepuis m:i deriiiere du de ce mois, il ne s’y est rien pass6 icy de cOiiSider:ibk, si non que sn &,iect& Imperiale revint hier nu soir d’Ehersdoríï en cette ville p o u r assister nus funcrailles de I’impcrntrice dcfuncte 7), qui se sont commciicez d‘ni~jourd‘liriy,et dureront trois jours. J’iray demain voir les ceremonies. car il y aiira tres-belie musique, principalement composé des voix. Je scrois bien aise d’entendre si les pieces que je vous ay envoyez vous agreent. carje tasclierois d’en procurer d’avantagel et principnìement de rienris airs, que je cherclicrny desormak, et vous en eiivoyerag si tost qu’il m’en viendront n ma main”. . . . Tienne, lt. O? dc. Septemb. 1G49. Wilt gij den ingesloten brief aan Z. H. geven? Ik mil ook me1 alle liijzoiiderhcde~~ schrijreii. die hier roorvallcii en in Dresden, waar ik de volgende weeli liccnga, om dan weer hier terug te komen.
-
.
4983. THEOD. BOREEL 8).
(H. A.).
Hierbi gaat liet request aan Z. H., om gratie te verleenen aaii de drie gemugenen, die een poos geleden ,haere quaede toiighe niet en hebben weten te reprimeren”. Het is erg, dat zulk gescheld plaats had, terwi-jl %. H. in ons midden was en als er .manspersoneii ontreut die dialogue” geweest waren, zouden de kwaadsprekers er van gelust hebheii. Troiiweiis zij lriiniien hier in de provincie scherp zijli. Eigenlijk hadden die kwaadsprekers verdiend rerbannen te worden. Den 22en Septemb. lG49. Middelb. 1) Constantijn, die na zijiie reis door Frankrijk Gen& zou bezoeken. I,) Morus was predikant en professor te &neve gewest. 3) Zie I, blz.15. 4) NI. Coi~stantijnj zie IV, NO. 4917. 5 ) Zie III, blz. 330. G) Alleen het postcriptum, dat in het Engelscli is, is door Swann zelf geschrcreii. Uitgegeven door Jonckbloet en Land, t. a. p., blz. CCLI. Zie No. 4970. 7) Ferdinand III was 2 Juli 1648 hertrouwd met Maria Leopoldina n n Tirol. 8) Zie III, blz. 329. 9) NI. in Augustus; zie No. 4971.
-
-
22
4984.
AAE GRAAF HENDRIK VAN NASSALJ. (ET. A.)
Ik moet m a r m;jn landgoed t e Zeelhem bij L)iest en wil ganrrie mijn tweeden zoon meenemen l). Nii zal hij wel niet n naar Deneniarken gnan, maar er is zeker nog tijd genoeg en liij kan n dan vinden ter Ter Rorgh, waar gij toch eenige dagen zult moeten wachten op tiwe papieren. En misschien wilt gij time p1:iniicil wel eeii weinig veranderen ter mille van 011s;in elk geval niag m i n zoon de gelegenheid niet verzuimen, die gij hem zoo vriendel$r liebt aangeboden. A Ztiijlichem, le 1SjZS Sept. lG49.
1) Van 23 Sept. tot 2 Oct. inaakte Huygens met Cliristiaan een reisje door Noord- en Zuid-Brabant. Den 12acn Oct. ging Christiaan naar Ter Borg, om den volgenden dag met graaf Hendrik naar Denemarken te reizen. Den 2Osbn Dec. kwam hij in den Haag terug.
