224
2842. AAN PRINSES AMALIA VAN ORANJE
“.
(H. A.)
*
La grande attente, où nous estions, des nouvelles de Fraiice, s’est trouvée vaine aujourdhuy, que par les lettres du 24” de Paris et 25” d’Amiens, nous avons appris, qu’encor qu’on y eust tenu grand conseil de guerre dès le 18” à Corbie, toute la sepmaine d’apres il n’y avoit encor rien d’effectué. M. de le Meilleraye ‘) n’avoit rien demandé au Roy qu’uue diversion du costé de Lisle ou Douay, tandis qu’il donneroit sur les lignes du camp d’Ayre; et il semble que, cela ne succedant, l’intention seroit de joindre ensemble les armées, pour envahir le pa&, le plus avant qu’il sera possible, mais en tout cela il estbien difficile de lire le secours de cest’ importante place d’Ayre. - Cependant on nous presse bien serré au voyage de Flandre, et d’ailleurs les ministres hessoiz nous veulent retenir à force, allegants noz propres interests dans la perte
5) De minuut van het laatste gedeelte van den brief, van ,,Le greffier Busero” tot ,,par ledit traictb”, is in K. A. 6) Zie II, blz. 95.
225
de Dorsten, infaillible, si nous partons d’icy , et irreparable pour l’advenir. Sur ces deliberations les S.“de Lintel0 I), Burgh Vosberghen S), Ameronghen *) e t Nykerck vienent d’estre deputez vers la Haye, pour en rapporter ce qui sera à faire pour le plus grand bien de l’estat. Ils partent encor ceste nuict. Ce n’est qu’aujonrdhuy que j’ay reccu response d’Euskercke 5 , touchant la lettre de V. A. à In duchesse d’Ayguillon G, en ces mots: ,I1 est vray que j e ne vous ay rien dit touchant l’affaire de Mons: de Puguyon ?), parce que Madame d’Aiguillon me dit, qu’elle n’y pouvoit rien faire avant Ie retour do Mons.’ le Cardinal ; que toutefois elle feroit par avance escrire par Mad.le Filliard, sa damoiselle, à Madame de Dona J’estois lors sur inon depart pour la cour, et ay oublié depuis de vous rendre raison de mou iiegotié, dont ,je vous demande tres-humblement pardon. Dez que je seray de retour à Paris, j e ne faudray point d’en faire des nouvelles iustaiices, et crois en avoir bonne issue par le moyen de gens qiii ont grand credit aupres de ladite duchesse”. Le greffier Busero y ) m’a escrit de par V. A. qu’on eust à proceder aveq circuuispectioii en ce qui est de l’introduction des orgues de la chapelle lo). Aussi n’en sera il usé autrement, Feu les ordres que S. A. y donne de son propre mouvement, m’ayant ces jours passez faict escrire au conseiller Dedel I ) , par une lettre reveuë par S. A. mesme, qu’ayant apprins que ceux du consistoire de ladite chapelle auroyent bien aggreable de faire regler le chant de leurs pseaumes par une orgue, comme il se pratique en beaucoup d’eglises voisiues, S. A. leur en avoit voulu faire present, mais que ladite chapelle estant proprement de la jurisdiction de la Cour Provinciale. S. A. n’avoit pas voulu qu’on y sonnast lesdites srgues sans en sçavoir les bonnes iutentionsde ladite Cour, faisant prier ledit conseiller de le luy representer ainsy. Et c’est sur quoy on attend response presentement. Quoy qu’il en soit, j e n’ay garde de m’y ingerer sans ordre bien exprès, n’y ayant personne qui se puisse mieux passer des orgues que moy, qui en puisse faire sonner en abondance chez moy mesme. Apres que j’en ay eu dit mon opinion par un traicté pobliq, pour le bien de l’eglise, à ce qui me sembloit, j e me suis teu, sans mesnies vouloir disputer aveq ceux d’opinion contraire, ni me mesler en aucune sorte de l’introduction de cest instrunient en l’eglise. Qui - Dieu le spait - est arrivée à mon desceu; et n’y a homme vivant, qui puisse dire que j e m’en sois meslé loing ny près. Quand depuis Voz Alt.Os ont trouvé bon qu’il en fust dressé & la chapelle, et peut estre i l’eglise du Voorhout * z, après, j’ay loué ce premier ouvrage aveq ratification de S. A., comme j’entens qu’il vient d’estre achevé. s’il s’esleve du monde qui se vueille opposer à l’usage, ce ne sera nullement moy qui en entreprendray la querelle, comme j’en ay protesté par tout mon ”),
1) Zie I , blz. 51. 2) Zie II, blz. 264. 3) Zie I , blz. 156. 4) Zie II, blz. 521. 5) Zie I, blz. 421. 6) Marie Madeleine de Combalet (vgl. I , blz. 425; II, blz. 317), de nicht van Richelieu, was sedert 1638, toen de Kardinaal liet hertogdom voor haar kocht, hertogin van Aiguillon. 7) Zie blz. 215. 8) C‘rsula, barones van Dohna, weduwe van Christoph van Dohna, en bestuurstervan het vorstendom Oranje. 9) Zie II, blz. 89. 10) De hofkapel. 11) Zie I , blz. 4. 12) De Kloosterkerk. III.
15
226
dit traicté; car pourquoi me toucheroit il plus qu'à tin autre? Mais aussi V. A. a sceu, comme ce consistoire l'avoit trouvé bon unanimement, et le bon Mons.r Strezo, croyant me devoir de la satisfaction, s'offre à faire iuprimer son preschc, et me le dedier, pour faire veoir au nionde, qu'il n'en a iiiillement voulu ni aux eglices voisines, n y au magistrat de la Haye, ni ii ses collegties, ni 6 moy , mais seiilement et nniqueiuent aux papistes, aux orgues desquels, et leur mauvais usage, je suis aiissi contraire que l u y , commeje l'ay assez moustré par ledit traicté. On a donné ordre à ce soir, de faire porter tout le bagnge aux bateaux demain. La femme de Mons.' Gleser est en recidive à Nimnieglie . . . . J e supplie tres-hiiiublement V. A. de veoir la response de Lope l ) par sa propre lettre cy joincte. $u camp U Offelen, le prem.' de Septemb. 1641.
. .
2843. AAN PRINSES AMALIA VAN ORANJE. (H. A . ) * Eierbij gaan twee ingesloten brieven. S. A. vient de recevoir la resolution de Mess.'S les Estats où M. de Brederode est deputé pour faire compaguie à, la Reine Mere, depuis la Zelaiide jusques à Orsoy, ce qite S. A. .juge estre une commission assez sortable à son humeur et contentenient". Wij hebbeii heden iiaar Frankrijk geschreven, hoe groot liet leger van graaf de Fontaine is, nl. 6000 voetknechten en 45 compagnieën ruiterij. - Mevr. Gleser is gestorven. Au camp à Offelen, le 2" de Septemb. 1641.
2844. A. VAN FORNENBERGH?). (II. A.) De gebruijckte vrijicheydt TJ E. toe te schicken eenighe onser geriiighe stuckwercken, is geschiet door Uverdrift, vei;oorsaeckt in den eersten ooghenbliek, geslaghen over de sinnrycke werckeii uwer Ed',heeft mij als bedwonghen te beminnen, die ick niet en kende, ende noch meerder te kennen, die ick beminde. Nu vindende de goede gelegentheijdt - die ick beneveiis dien oock wensche geluckigh te wesen - kennisse te hebben met Mous.' Reinbonts 9, herwaerdt overgevoordert t'en dienste van sijne Hoogheijdt , in 't besorghen van schoone tappijten, gelijck als van konctighe schilderijen, dencke h i U E kan verklaren, wie ick ben, ende mij de schiIderkonst wel verstaende - buiten roem - ende alle fraeijïchepdt weet, die hier in 't landt te bekomen is, meUne, s i n e Hoogheijdt geen dienstnutter onderdaen soude konnen vinden, met veel treffelijcke dinghen te konnen krijghen - door getrouwen dienst - voor geringhen prijs etc.; hebbe voorder verstaen van selven Mons.'Reinbouts, dat sijne Exelentie, den jonghen Prince, seer geneghen is tot de teeckenkonst; versekere, dat ick niet dan eer en danck en soude behalen, gevoordart wesende hem t'en dienst te moghen sijn, so0 in 't leeren teeckenen , ordoneren , verlichter6 , olivernw', landtschap ende figuren - behalven so0 groot als 't leven 1) Zie blz. 165. 2) Alexander van Fornenbergh, in het laatst der 16de eeuw te Antwerpen geboren, was een bekend schilder en schrijver; hij gaf o. a. eene levensgeschiedenis van Quentin hletsys uit. 3) Maerten Reymbouts kocht telkens kunstwerken aan in Brabant, om er Honselaerdijk mee te versieren.
227
ende noch meer, waerrau andere sullen voor mij spreken ; sende hiermede tot eeii kleun bewijs een myner teeckeninghen ende ordonantien, over sommighe jaren gedaen en derhalven wat versnckelt; hehhe die van iiiews eeu wegnigli oversien, doch ’t potloot eu wil geene verhelpinge lijden. Soude die nu wat anders doen; magh ick oversulclis - door Christelijclre , evenmemighe liefde van U E. t’onser hope gevoordert werden, sal niet laten alles met uijtwerckende danckbaerheydt te bejegenen. Wie, wat ick ben, ende hoe U E. sicli op mij te vertrouwen heeft, sal den hooghloffelijcken heere E. Putennus - U E. jonsthertighe vriendt - genoeghsaem getuijghen ; so0 ick geweerdicht mach worden eeniglie and’-woordt hierop t’ontfanghen , wenscheude, sal s i n ende blfiveii I ) . . . Uijt Loven, den 3””*Septemb. 1641.
.
.
2845. AA4NPRINSES AMALIA VAN ORANJE. (H. A.)* De gezant van FrankrUk z, heeft a m Z. H. bericht gezonden, dat de Zweden eene groote overwinning hebben behaald bij Wolfenbuttel, maar dat graaf Lodewijk van Nassau s, gesneuveld is. De gedeputeerden z i n eerst van avond uit den Haag in Nijmegen teruggekomen: wij kunnen dus morgen niet weggaan. S. A. receut hier lettres de M. Joachimi 4, d’aupres de Pliscinghe, qui avoit laissé la Beine Mere 5 , à Canterbnry , pour s’acheminer vers le rivage de la mer. La Reiue sa fille 6 , la conduíct. M. Craven 7, s’imagine quY y de la feinte, et qii’elies vieiidroilt toutes deux; ce qiii me semble moins apparent qu’à luy. M. de Brederode partit hier au matin”. Au camp à Offelen, le 4” de Septemb. 1641.
2846. B. VAN GENT 8).
(L. B.)
Kunt gij ook iets doen voor mijn neef van Randwijck ’), die zich de ongenade van Z. H. op den hals heeft gehaald? Wilt gij de hierbij gaande memorie, door m i opgesteld, aan Z. H. Overhandigen? De Nimegen, le 4 7bre (Sept.) 1641.
2847. J. DE KNUIJT
lo).
(H.A.)
Hierneffens gaen de poiiiten, daerop de Heeren Staten van Seelant tegens 1 ) Aan den brief is een uitgebreid gedicht toegevoegd, getiteld : Gheestelgcke Bedenckinghe op de behouden Arcke ende wateren der duluvie, toegeeijgent aen den Hoogh-geleerden ende Ridderlpken Heere, #Heer Colistantinus Hugghens, etc., 1641. - De opdracht is in proza. 2) De la Thuillerie; zie blz. 185. 3) Het is niet duidelijk, wie hier bedoeld wordt. 4) Zie I , blz. 241. 5) Maria de Medicis. 6 ) Benriette Marie , Koningin van Engeland. 7) Zie II, blz. 485. 8) No. 0846 a. Een brief van 27/17 Oct. (L. B.) bevat een bedankje voor de bewezen hulp. Zie II, blz. 458. 9) Zie blz. 219. 10) No. 2847 a , b. Brieven van 2 en 22 Oct. (beide H. A.) zijn even onbelangrijk.
-
228
den 10"" deses beschreven werden; alsoo den tut kort is, versoucke door Uw Ed. directie voor deu aenvangh van de besoignes daerop mach geIast werden. Syn Hoogh.b brieven ter veranderinge van den magistraet [vaii] Middelburg verleden Maendage geopent [zinde], ende het collegie van de wette, nu nieuwelyck aengestelt volgens t'oiide gebruyck , procederende tot remplacement vaii de vacerende raetsplaetsen Lvan lien] , die tot schepen syii vercoreii , daertoe men gewoon is ordinaris de affgaende schepenen t'imployeren, hebben drce van de outste wethoiiders verlateii ende in haere plaetse de drye vercoren, die [sy] nu u i t de gemeente tot schepenen liadden voorgestelt, ende by Syn Hoogh.' voorby syn gegaen. Ten aeiisien snlcx nu eenige jaren selfs aen de burgemeesters ende notabelste van t collegie gepractiseert hebbetlide] ende eenige geringe luyden daertegens in genomen, worden de voors[segdeJ actieii vali den autheur by geestelycken ende wereltlycken gedesavoijeert ende scherpelgek tegengesproken; de weerelt keert liy averechts om ; die voor desen gehaet, nu gelieft ende gejustificeert [zijn], ende die voor deseii gelieft, i111 in bedencken geraeckt" . . Middelb[iirg], den 5"" Septenib. 1641.
. ..
2848. AAN PRINSES AMALIA VAN ORANJE. (H. A.)
*
De gedeputeerden zijn heden morgeii om zeven uur bij liet bed vali %. H. geweest en toen is besloten, dat het leger naar Vlaanderen zou trekkeu, oui eene afleiding te geven aan de Franschen. Morgen ochtend gaan de laatste troepen scheep en zeilen ook wij af. De heer van Stakenbroeck I ) gaat met 40 compagnieën cavalerie en de wagens naar Bergen op %oom; de heer van Randwijck *) h l i f t met 27 compagnieën ruiterij hier iii de buurt, en graaf Hendrik :j) met 31 conipagnieën voetvolk let op het voltooien der vestingwerken van Gennep. %. H. en Prins Willeui zijn volkomen gezond. Au bateau devant Ninimeghe, le 5" de Sept. 1641. 2849. AAN PRINSES AMALIA VAN ORANJE.
(H.A.) *
Eergisteren is het kamp opgebroken en gisteren is Z. H. met een deel van de voorhoede onder een gonstigen wind naar Bommel gezeild; heden zün wu de Ki1 gepasseerd. - Er is uit Frankruk geen nieuws van eenige beteekenio. Uit Gent, Antwerpen en Luik komen allerlei berichten, die onwaarschinlik z i n , o. a. dat de Kardinaal Infant zou zijn gestorven. - De groote warmtCeheeft plaats gemaakt voor onweer en storm. Het is jammer, dat Z. H. zun groot schip niet heeft, in plaats van dit jacht, waar zoovele menschen aan boord moeten komen. Au jacht de 8. A., le 7" de Septemb. 1641.
2850. O. DE RAFFELIS
(L. B.)
En suitte de la lettre que j'escrivis a mon collegtie ~
_
_
touchant les orgues,
_
1) Zie I, blz. 268. 2) Zie II, blz. 270. 3) Zie I , blz. 45% 4 ) Hij was van 1632 tot 1645 Fransch predikant in deu Haag; zie I, blz. 380. 5) NI. Jean Blondel (j-1668),geb. te Geneve, die van 1631 tot 1661 Fransch predikantin den Haag was.
229
nostre consistoire a voulu faire conirnencer par essay le S? Milleville I ) . Mais le facteur ou fabricateur ne l’a voulu, ni ne le veut encore permettre, ny mesme donner la clef, qu’il n’en aye ordre de vous par lettre. 11 semble qu’il y aye quelque interest qui le porte a la passion de niesdire de eest homme, l’accusant d’incapacité. Mais il ne void pas que ceste opiniatreté a n’en vouloir permettre l’essay, justifie l’autre, estant vraysemblable que, s’il le cognoissoit si ignorant qu’il dit, i1 le Inirroit produire, afin qu’il se rendit ridicule et rejettable par son insuffisance, car nous serions tres marris de l’establir ou maintenir, s’il n’estoit trouvé propre; mais il est vray que, s’il l’est, comme tous ceux qui le congnoicsent asseurent, nous desirerions bien qu’il fut employé, veu qu’il est fort homme de bien et qu’il souffre pour l’evangile. Cela fait, Monsieur, que je vous supplie d’en vouloir escrire un mot a ce facteur, afin que selon le desir de S. A. l’essay s’en face au plustost, et qu’ainsi le tout soit; bien prest e t asseuré a son retour pour la prosperite duquel je prie Dieu de tout moncoeur et demeure . . . . De la Haye, ce 8” Septenib. 1641.
.
2831. -4AN
PRINSES.AMALIAVAN ORANJE. (H. A.) *
Gisteren morgen om zeven uur zijn wij uitgezeild, kwamen tegen den middag b i het Slaak en met den vloed naar hier. Z. H. is gezond en ook Prins Willem, ,,qui ne faict que rire et saulter, d’autant plus esjouy, que le portraict de sa niaistresse luy a esté porté avanthier par M. Joachimi, comme V. A. aura sceu de luy mesme”. - WU hooren nog niets van de aankomst der Eoningiii Moeder in Zeeland. - Euskercken schrijft, dat de Franschen onder de Brezé 2 ) en de la Neylleraye 8, verschillende kleine plaatsen hebben genomen. - De hertog van Lotharingen 4, tracht zich met dei1 Koning te verzoenen, maar deze wilde er niet van hooren. .Cependant M. le Cardinal a obtenu qu’il luy sera permis de venir demander sa grace en personne, ce qu’on estime qu’il fera plustost, parce que les Espagnols tieiient sa marquise de Cantecroix 5, prisonniere en Luxembourg, de quoy il est fort irrité, faisant grand ravage en Hainsult, aveq ses trouppes, qui sont encor de 2000 chevaux et 1500 hommes de pied. - Le secretaire de M. de Buillon 6, estoit à la cour, demandant permission pour son maistre, ii faire un voyage aveq Nadame sa femme ’) à, Turenne, Son 1) Jean des Milleville werd organist in de hofkapel; hiJ werd de stamvader van veie organisten in ons land. 2) Zie II, blz. 67. 3) ï. a. p., blz. 95. 4 ) Zie I, blz. 425. 5) Beatrice de Cusance, dochter van François de Cusance, baron de Beauvoir en S.6 Julien, kolonel in Spaanschen dienst, huwde in ,1635 den prins de Cantecroix, dien zij echter spoedig verliet, om te Besancon te gaan wonen, waar Karel van Lotharingen, die haar vroeger had leeren kennen, haar dikwijls bezocht. Hij verspreidde het gerucht, dat zijne vrouw, prinses Nicole, gestorven was, en toen de prins de Cantecroix in 1637 overleed, huwde hij 11 dagen daarna Beatrice. In 1642 werd het paar door den Paus geëxcommuniceerd; sedert dien tijd woonden rij niet meer samen. In 1645 werd haar door den Paus Gent als woonplaats aangewezen, maar Karel nam haar spoedig mee naar Brussel. In ,1638 werd het huwelijk vernietigd, en toen prinses Nicole in 1657 gestorven was, wilde hg Béatrice niet wettig trouwen, maar stelde het uit, totdat zij op sterven lag (1663). - Huygens heeft later de interessante vrouw leeren kennen en eene drukke briefwisseling met haar gevoerd. 6) NI. Jacques de Veine; zie II, blz. ,171. 7) NI. Eleonora Catharina Febronia, gravin van den Berg.
230
regiment de cavallerie fut donné, en partant de Nimmeghe, au vicomte de Machaut l ) , qui est aupres de M: RandwUck 2) ii Netter. Au bateau devant S.t Anneland, le 9" de Sept. 1641.
2852. D. DE WILHEM
").
(A. B.)
Zoodra ik in den Haag terug ben, zal ik u de preek van den heer Streso zenden. ,De la preface mesme de l'autheur vous jugerez aisement, qn'il n'y a point de mesprise, et que j e ne tasche point d'embrouiller des matieres, mais de les debrouiller, et secturi illn, quae pack s m t et aecli@atwnG?'. . Gertrndenbergae , IS Septemb. 1641.
.. ..
2833. AAN PRINSES AMALIA VBN ORANJE. (H. A.)
*
Wij zijn nog altijd hier, want wij hebben lang op de rest van het leger moeten wachten. Maar morgen gaan WU onder zeil naar Rammekens en vandaar naar Philippine. De heer ran Stakenbroeck zal zich morgen t e Bergen op Zoom inschepen. De vijand heeft het garnizoen van Santfliet versterkt; er liggen nu 1000 of 1200 soldaten. Au bateau devant 5.6 Anneland, le IOe de Sept. 1641. 2854. AAN PRINSES AMALIA VAN ORANJE. (H. -4.)
*
Gisteren vóór het eten zijn wij met het grootste deel van de vloot voor Rammekens aangekomen. De heer van Brederode kwam zeggen, dat er nog niets bekend is van de komst der Xoningin Moeder in Zeeland. Dezen middag kwamen WU hier aan, waar een groot deel der ruiterij al was. ,,Mess." le Rhingrave 4), IJsselstein 5 ) , Beringhen 6, e t quelques autres ont esté envoyez recognoistre le canal du Sas à Gant, aveq environ mil chevaulx , e t ayant passé tout contre les forts, y ont esté saluez de quelques mousquettades, mais rien que d'un seul coup de canon". - Sommige boeren zeggen, dat er heden t e Selzate acht of tien compagnieën Spanjaarden z i n aangekomen, andere, dat zij niets gezien hebben. ,Outre cela il y a les païsans en bon nombre et les regimens de Morgan ') et la Grange rnesmes le comte Fontaine 9, - ayant marché aveq son gros depuis dimanche passé - y peut estre arrivé à son ayse". Het gerucht van den dood van den Kardinaal Infant is zeker onwaar, Onze troepen z i n nog niet alle aangekomen ; misschien landen wu dus morgen nog niet. h u bateau devant Philippine, le 13" de Sept. 1641. Zie II, blz. 480. 2) T. a. p., blz. 270. Zie No. 2839. 4) Zie II, blz. 32. 5) Zie I, blz. 382. T. a. p., biz. 398. 7) Zie II, blz. 82. Hector de Correye, Sieur de la Grange Baigneuf, komt in 1625 en 1634 voor als (Meded. van den Heer Wakker.) 9) Zie I , biz. 276.
1) 3) 6) 8) kapitein.
i
. ;. .
.
:
< <
231
2855. J. DEDEL
I).
(A. B.)
Ick hebbe huyden mergen eerst connen commnniceren aen de heeren van den Raed tgeeu uwe E. uyt den uaem van S. Hooch? op my versocht hadde te doen: daerop gevolcht is de nevensgaende resolutie, daerby t hoff verstaet, de saacke van ’t orgel middeltuatich te syn, ende dienvolgende tselve geheelyck te refereren tot de hooehwgse discretie van syn Hooch.t ”. Waerniede ick hope volbracht te hebben tgeen S. Hooeh.’ my belast heeft.” Uit Amsterdam k r i g ik bericht, dat de heer Loenius 3 , gestorven is. De vacante plaatsen mogen nu wel eens spoedig worden bezet 4). ?r
2856. S. DESMARET8 5 ) . (L. B.) Ik hoop, dat bij de aanstaaude keuze voor deil magistraat de heeren Zuerins c, en Ruyscb ’) herkozen zullen worden en de heer Copes 8, zitting zal nemen. Ce lue 7bre (Sept.) 1641 ”.
2857. D. DE WILHEM
lo),
@. A.)
J’ai receu a mou retour le presche de AI. Streso, lequel je vous envoye. Unde, cujusmodi sit oiiinis ipsius opinionis ratio facile apparet. Concionem illam edere non potest, quin offendat collegss suos et plures alios. Quocirea satiiis putst non edi. Eem tarnen mei fecit arbitrii. Equidem referre arbitror haec recte doceri. Atque in ill0 furte nihil, aut non admodum erratum fuerit. E a autem si urgeas, ecclesiam denuo in discrimen conjicias, unde emergi postea non possit. Forsan in proclivi sit hoc probare. Terum mihi non v a a t , hanc reciprocare serram. Vale et rem perpende. Agam quod imperabis 16 Sept. 1641, Hagae, festinanter.
....
2858. J. VAN DER BURGH
II).
(L. B.)
Voos verrez par la lettre de moil niaistre ?) à Mons. d’0uchant 3, ce que 14) desire au regard d’un marchand d’Anvers; il y semble aller d’une
la Reine 1) 3) I 1 Sept. 4)
Zie I , blz. 4. 4) Zie No. 2843. Mi. Johan Loeiiius, die in 1621 lid van het Hof van Holland was geworden, stierf 1641.
De brief mist plaats, datum en jaar. 6 ) Jacob Zuerius Jr.; zie I , blz. 354. 7) Johan Ruysch was commissaris voor de monstering in Den Bosch. Noch hij, noch Zuerius komen voor onder de schepenen van die stad. 8) Zie blz. 105. 9) De plaats is weggelaten. 10) Zie No. 2852. 1.1) Zie I, blz. 174. 12) Ni. de graaf van Brederode. 13) Vgl. II, blz. 118. 14) Maria de Medicic. 5) Zie II, blz. 174,.
232
grande lettre de change; c'est pourquoy il m'a commandé de vous recommender de sa part cet affaire, de peur qu'au default d'expedition de ce passeport, il ne soit apporté du retardement au voyage de Sa Ma.td. De devant Ter Goes, ce 17me Sept. 1641.
3859. AAN PRINSES ANALTA V A N ORANJE. (H. A . ) * Prins Willem is gisteren van de Koningin Moeder teruggekomen en schrijft den bijgaanden brief. - .8. A. fut hier se proumener, aveq escorte de huict ou neuf compaguies de cavallerie, vers le canal dil Sass à Gant, qui parut de près bien soigneusement fortifié et garni de monde en abondance". - Uit Sas worden dageliks een twintigtal kanonschoten gelost op een klein werk, dat wij op hun dijk maken. - ,,.J'envoye presentement vers Anvers un passeport de S. A, que le vicomte Fabroni I ) a faict demander pour un marchand qui doibt venir trouver la Reine Mere à Dort sur le subject de quelque lettre de change ; et est vrayseuiblable , ce compte lii, qu'elle n'en bougera pas des trois premiers jours. Aussi quand M. d'ouchaut :) luy denianda, vers oii S. M. alloit, elle liiy respondit: J e n'en spay rien, Douchant; vous me feriez plaisir de me Ie dire". Ali camp à Assenede, le 18" de Sept. 1G41.
2860. GRAAF' HENDRIK VAN NASSAU
(H.A.)
Drie dagen geleden schreef ik aan %. H. over het werkeu aan liet fort van Gennep en spoedig zal ik op nieuw schrijven. De werklui zijn goed, maar takkebosschen ontbreken ons. Aan verschillende drosten van deze streek heb ik gelast karren te leveren om hout te vervoeren, maar zij doen het of langzaam, of in 't geheel niet. Du quartier pres de Gennep, ce 18" Sept. 1641.
2861. G. VAN VOSBERGEN').
(H. A.)
Mijn neef kapitein Mauregiiault 5 ) , heeft groote onkosten gehad om zijne compaguie voltallig te maken, en nu vreest hij dat zij in een fort in garnizoen zal worden gelegd, waardoor zij weer zal verloopen en hij zelf het volgende jaar den veldtocht niet zal kunnen meemaken. Kunt gij hem niet helpen? De la Haye, la 18 de Sept. 1641. 1) 3) 4) 5) van den
Zie L I , blz. 410. 2) Zie No. 2858. No. 2860 a. Een brief van 20 Sept. (H. A.) is eveneens zonder beteekenis. Zie I , blz. 156. Er waren in dezen tijd twee kapiteins van dien naam, Maurits en Caspar. (Neded. Heer Wakker.)
233
2862. AAN A. THYSIUS
1).
(K. A.)
Z. H. zal u spoedig een geschenk zenden; wij hebben het n u te druk voor dergelijke zaken. Assenedae in castris, XIII Cal. Octo. (= 19 Sept.) CI313CXLI. 2863. AAN M. ZCJERiUS BOXHORN
?).
(K. 8.)
Ik dank u zeer voor het toezenden uwer fraaie redevoering Assenedae, XII1 Cal. Octob. (= 19 Sept.) CI313CXLI. Groet Heinsius. 2864. AAN I. GRUTERUS
I n castris
(K. A.)
%. H. zeudt u hierbij eeu geschenkje, OUI uw geschenk aan hem te beantwoorden. Assenedae in castris, XIII Cal. Octob. (= Is) Sept.) CI313CxLI.
2865. AAN PRINSES AMALIA VAN ORANJE. (H. A.)” Morgen gaat al de cavalerie naar Eeckeloo en vandaar zullen I50 ruiters naar verschillende punten van het kanaal vaii Brugge worden gezonden, om te verkenneu. ,M0ns.r le Rliijngrave 5 , y trouvera Madame sa femme G), qui ,journellement Iiiy escrit des lettres d’0elern 1& aupres, aveq force partjciilaritez de ce qui s’y passe, se louant grnudeinent de la civilité qu’elle recoit pardela de toutes sortes de geus”. Au camp i Assenede, le 19 de Sept. 1641.
2866. AAN H. BRUNO ’).
(K. A.)
Een zekere Frans le Bleu zendt mij eeu niet onaardig Hollandsch gedicht, om het aan %. H. te overhandigen. I k meen, dat gij den man kent,. Zoo ja, stel heui dan het geld ter hand, dat gij op liet bigaande stuk van den thesaurier kunt halen. Assenedae in castris, XIII Cal. Octo. (= 19 Sept.) 1641. 1) Antonius Thysius (1603?-1665), studeerde te Leiden en werd daar in 1640 buitengewoon en in 1653 gewoon hoogleeraar in dc welsprckendheid. Hij was ook bibliothecaris en historieschrijver van Holland. Thysiiis heeft vele Latijnsche schrijvers uitgegeven. 2) Zie II, bìz. 166. 3) Misschien de Pauegyris in Nuptias Pyincipis Arausionensiuna GuilieZrni et Mni*inc, B,riianniae Regis Fàliae, Lugà. Bat., 1Gk.l. 4) Zie No. 2689. 5) Zie I I , blz. 33. 6) Margaretha, barones de Tournebeuf. 7) Zie No. 2787.
234
28G7. AAN N. N.
l)
(L. B.)
.
J e receus hier, quant et vostre lettre du 18” de Ter Goes, la copie du testament de feu mon cousin de Dorestat 2), oii j’avog fitict estat de trouver quelque mention favorable pour de ses plus proches pareiits du costé maternel 3), qui sont en disette par la revolution des aiTaires tl’-4lleniagne, et ni’estonne comme il les a V O U ~ Upreterier 4 ) r m’ayant tesmoigné, C nostre derniere entreveuë, de vouloir concourrir liberaleinent aveq nous à leur entretien, comme il en estoit le plus proche de tous. Cest article eust eu bonne grace apres celiiy des povres, car ils le sout de faict. - Pour ce qui est de la tutele qu’il nous a voulu deferer en partie à mon frere 5 , et à moy , si c’a esté à iiltention de nous obliger à departir noz meilleurs adviz A ce qui sera de l’education de son enfant 6), et mesme de l’administration et intendance de ses bieus, la disposition et la reqiieste en sont superflues: nolis y sonimes tres-obligez et tres-portez , ratioire striiguinis el nmkit-itiae, et tascherons d’y aller de pair aveq les plus affectionnez; mais si par ceste deference il a pretendii nous charger d’une administration tutelaire, de laquelle et n o ~ set les nostres aurions à respoudre en rigueur de droict ,j e doibs vous dire claireuient. Monsieur, que uous sommes en estat et vocation de ne nous y pouvoir engager; ce que j e m’asseure que vous ne trouverez ilou plus estrange, que n’ont faict d’autres miens parents, plus proches de bearicoiip, qui ont jugé raisoniiable , nonobstant les dispositions tutelnires de peres et marìz, que j e ne subisse que ce dont il esroit possible que j e ui’acquittasse en conscience. et aveq avantage des pupilles q u i m’avoyent esté recomniaiidez. Ile quoy eiisuitte ils ont esté contents de recevoir par escrit les protestations formeles que j e me suis advisé d’en faire pour ma descharge. C’est donq de ceste sorte, Monsieur, et soubs mesme protestation, que j’accepteray ceste totele vel quasi aveq mon frere, s’il VOGS p l a i d , car peu s’en fault que n’ayons inesme exception i proposer, en charge tous deux d’enfants, en charges piibliqiies et penibles, et qui, Dieu scait, me font trop perdre et negliger de mes affaires doiriestiqiies, esloignr’ que j’en suis reglement de cinq à six mois par a n , et tont lerestedu temps distraict , balotté et deschiré, comme s p i t toiit le monde, et non sans m’en plaindre bien souvent. I1 me reste de vous prier, de vouloir aggreer ce procedé, et en ce faisant nous oster le subject de faire valoir pereinptoirement noz excuses par 1 ) De minuut heeft geen adres. 2) Maerten Snouckaert van Schauburg (zie I , blz. 77), heer van Dornstadt erischoonzoon van Albert Joachimi, den gezant der Staten in Engeland, was 15 Aug. te Londen gestorven en
werd te Goes begraven. Zijne vrouw was in ,1837, een jaar na haar huwelijk, overleden. 3) De moeder van Maerten Snouckaert, Susanna Hoefuagel, was eene dochter van Joris H. (1543?-2806), een broeder van Huygens’ moeder. Geboren te Antwerpen, heeft hij veel gereisd, o. a. met dei1 aardrijkskundige A. Ortelius in Italië, heeft zich te Weenen gevestigd en is langen tijd hofschilder van Keizer Rudolf II geweest. In 1571 was hij te Antwerpen getrouwd met Susanna van Oncheii (of Onsssn), bij wie hij verscheiden kinderen had. 4 ) = p«sser 5) Maurits Huygens, de secretaris van den Raad van State. 8) Uit het huwelijk van Maerten Snouckaert en Martina Joachimi was ‘13 Juni 1637 geboren Albert Snouckaert van Schauburg 1Gï8), later baron van Heeze en Leende, schepen van den Bosch en kapitein. Hij is in eerste huwelijk getrouwd geweest met Isabella Rataller Doublet, daarna met Anna Margreet barones van Raiidwyck.
(t
235
voyes legales, ii quoy nous fournirions pleinement, mais qui, à mon advis, ne se mettroyent pas en oeuvre aveq tant de bienseance, que celle que je Fien de vous proposer, laquelle cependant ne derogera en rien au soin et assistence que nous sommes resoluz de contribuer de tout nostre pouvoir au bieii de ce petit orphelin, de q u i le pere nous a esté en amitié et estinie tres-particuliere. J e suin marry de ne pouvoir luy rendre nies derniers devoirs 2 ses funerailles, mais vous pouvez imaginer ce qu’il fault attendre d’un homme qui roule, comme un chieii d’att,aclie, autour dc la personne de son maistre, et n’oseroit s’en esloigner de trois pas, non pas pour disner seulement au quartier. C’est. ... . J’ay envoyé les premieres nouvelles de la mort de nostre testateur à Madame de Somerghem ii Gant l ) , qui me mande que la pluspart de ses enfants se faict d’eglise, et que, si son 61s aisné - qui y a aussi de la disposition, mais que maintenant elle a envoyé se divertir en Espagne et en Italie - prend la mesme resolution, nostre pupille sveq le temps y acquerroit de grands heritages. Ceste sorte de biens peut venir en dormant, mais que fera-on de tant de pretensions actives que le deffunt a laissées? Qui est-ce qui les ira poursuivre à I’endroict de j e ne sçq- quels priiices alemans, ruinez ou dijicilis conz:entioizis, et qui pourra renpoiidre des mauvais succez de telles poursuittes ? Au camp à Assenede, le 20” de sept. 1641.
2868. D. DE WILHEM
2).
(E.A.)
J e volis ag envoye dernierement le sermon de M. Streso. J’espere qu’il vous sera rendu avec ma lettre escrite fort a la haste, comme il m’arrive ordinairement, parce que je ne suis adverti de l’occasion de pouvoir escrire que sur le point mesme, quand ils partent; et encore fais j e estat qu’ils m’obligent, quniid ils me font l’honneur de m’advertir alors. Les discours qu’on entendici me donnent subject de retoucher le poinct dudit sermon. J e le trouve plus considerable que jamais, et m’a on asseure que la publication produira des niauvais effects. Le synode des eglises francoises ou wallonnes se tient presentement a Delft. J’ag prie M. de Marets s ) , en cas qu’on parlast de l’affaire des orgues qu’on a fait en la chapelle, qu’il veuille user de la moderation en cest affaire avec autant de zele et de devoir qu’il scaiiroit apporter en quelque plus grand different de nos eglises. Et c’est ce que l’interest de S. A. et l’esprit de Madame semble requerir eii cette occurrence. 11 me fascbe que j e n’ay loisir de m’expliquer plus avant. M. Streso fera ce que nous vouldrons pour ce qui regarde la publication dudit sermon. Mais certes il est a craindre qu’elle ne soit ruineuse a la paix et edification de l’eglise . . 20 7b (Sept.) 1641, a Ia Haye.
. ..
2869. J. HEILERSIEG4).
Jam anteqnam Hagam reversus s u m , I ) Zie blz. 45.
2) Zie No. 2857.
(B.A.)
D. Streso consilium de edenda
3) Zie II, blz. ,174.
4 ) T.’a. p., blz. 469.
236
concione ista, qua organi musici materiam pertractavit, mutaverat. Nec dubito, quiii aliunde jam hoc resciveris. Ipsam concioneni, sed manu exaratam, mihi visam fateor. Quod si haut fortius in publico loquutiis est, quam scripsit, pace tua, virorum eximie , dicere ausim, quaesitis et panllo acerbioribus interpretationibus eum gravari a b iis, qui optimo et pi0 viro invident parteni gratiae, quam apud te habet collectam. Filios tuos in utraque lingua et cultura morum eleganter proficientes, laetus video . . . Hagne-Bat., die 22 Sept. 1641. Exercitu in hyberiia reducto , de stildiis filioriim deinceps ordinandis , si grave non erit , colloquemur.
.
.
2870. AAN GRAAF HENDRIK VAN NASSAU
I).
(H. A.)
Depuis ceste lettre de S. A. escritte, est arrivée celle qu’il vous a pleu me faire du 18” dont je luy ay faict lecture aussitost, et là dessus ay eu ordre de vous dire, que S. A. desire estre informée par le menu et en destail, en quels endroicts et jusques où les ouvrages sont avancez ou accrochez, nommement, à quel point est le bnrm de fascines & la Meuse, à quel point l’overvall au croonwerek, et choses semblables, afin que de jour & autre S. A. puisse svavoir, en quel estat est la forteresse. Mons.’ le Maistre 2), sachant que je debvois avoir l’honneur de vous escrire à ce soir, me charge du message qui s’ensuit: qu’il a prestes icy eertaines 400 livres qu’il vous doibt, mais que sa femme Iiiy mande, qu’elle les va payer à la femme de Niclss, le conchierge du chasteau à la Haye. De sorte, Monseigneur, qu’il espere que vous vous tiendrez satisfaict de ce payement, sans toucher lesdites 400 livres qui sont icy, lesquelles, dit i l , si j’avoy payées outre ledit payement à faire ou desjà faict à la Haye, l’un des deus serecouvreroit aveq des peines indicibles; car me)’ gelamd over all, vaer en moer om een dubbele stwijver , etc. Les pourpoints decouppez assiegent Bapaulme 3 ) , oii S.’ Prueil 4, a dit à Euskercke qu’il y a cent hommes en garnison. Sigueberïe 5 , a encor desconvert tant de grain e t de vin, qu’il promet tenir jusqu’au dernier de Novembre. Aujourdhuy il vient des bruicts de Flandre, que Bapaulme seroit prins, et Aire secourni, mais le dernier se tient pour incroyable. Sur quoy vous recommandant en la garde du bon Dieu, mnich rcber in E. E. beiiadiehe ynncie trewlich empjelendt, ,je demeure . . Au camp à Assenede, le 22O de Sept. 1641, jour de l’equinoxe d’automne.
. ..
2871. AAN PRINSES AMALIA V S N ORANJE. (H. A.)
*
,, Nostre cavallerie n’eut autre rencontre au voyage dont j’ay eu l’honneur d’advertir V. 9. que d’une partie de vingt cinq hommes de pied, qui ayant 1 ) Zie No. 2860. 2) Misschien is daarmede Arend van Dorp bedoeld; zie II, blr. 328.
3) Het is den 18den Sept. ingenomen. 4 ) Hij was gouverneur van Atrecht, heeft zich na de inneming van Bapaume schandelijk gedragen en is, om deze en andere daden van geweld, den Qden Nov. onthoofd. 5) Zie blz. 221.
237
faict feu hors du fort des buissons sur quinze ou vingt chcvaulx des nostres ,et blessé un cavallier zveq quelques chevaulx , il en f u t tué neuf ou dix des leurs, et le reste mene prisonnier, ce qui arriva d a m l’advenue de Maldighem”. Gisteren kwam het bericht , dat de Franscheii Bapaulme belegeren. - Het weer is nu droog, maar als het gaat regenen, zullen de soldaten er slecht aan toe zijn , vooral de Franschen, die laag in den polder logeeren. - %. H. en Prins Willem zijn gezond, maar Z. H. is boos, dat men hem uit Holland geene perziken zendt. Au camp & Assenede, le 23” de Sept. 1641.
9872. O. DE RAFFELIS I).
(K. A.)
J’ay fait toute diligence pour reiidre vostre lettre au facteur, mais j e n’ay seu le trouver ny ches luy, ny ailleurs. J e viens enfin d’apprendre qu’il est hors de la Haye. S’il ne s’y trouve eii peu de jours, iiostre consistoire, en suite de ce qu’il vous a pleii de m’escrire, faira commencer le S? Milleville, et ce taiit plus librement que le synode s’est teuii a nos portes saus que nos orgues y ayent fait aucun bruit. J e n’en ay pas moins pensé, des que j’ay entenduque uostre bon patriarche, Mous.’ Polyander 2), seroit le moderateur de ceste asseniblee. I1 est trop meur pour rien remuer sans grand sujet. J’ay neaiitinoins voulu tirer le sentiment des plus considerables de ce corps sur l’usage de ces instruments, et ay trouvé qu’ilz tienent qu’on s’en peut servir utilement dans ceste restriction, qii’ilz ne font point partie du culte religieux, mais servent seulement a regler le cliant, qui est a mon avis vostre pensee, et j e croy vous avoir dit que c’a este tousjours la miene. J e suis bien aise qu’au lieu de contredisans, qu’on uous avoit fait appreheiider , nous avons trouve des approbateurs , si non en corps et tous ensemble, au moins en particulier et les principaux. J e n’attends maintenant plus rien pour mon despart que le vent et vos couniandements , que j e recevray , comme j’espere , au plustot avec le passeport qu’il vous a pleu me promettre . . De la Haye, ce 24 Septemb. 1641.
. . .
2873. GRAAF HENDRIK VAN NASSAU9). (H. A.)
Wilt gU den eenen brief aan Z. H. en den anderen aan inin toekoiustigen schoonvader 4, geven? Du quartier pres de Gennep, le 24 Sep. 1641. 2874. AAN PRINSES AMALIA VAN ORANJE. (H. A.)* ,Ceste nuict Don Andrea Cantelnio , qui ne cesse de machiner des entreprinses, a esté en campagne, et avancé, dit on, aveq toute Ia cavallerie enemie 1) Zie No. 2850. ’ 2) Zie I, blz. 309. 3) No. 2873 a-c. Brieven van 47 Sept., 12 en 28 Oct. (alle H. A.) zijn even onbeteekend. 4) N1. Jan Ernst, graaf van Limburg-Styrum. Graaf Hendrik van Kassau is getrouwd met Maria Elisabetli van Limburg-Styrum (t 1707), zijn nichtje, want Jan Ernst was gehuwd met Sophia Margaretha van Nassau-Siegen.
238
au nombre de quarante compagnies jusques 2 Watervliet, J a faict ferme, et par trois compagnies accompagnées de quelque infanterie a faict donner dans le quartier plus avancé de nostre cavallerie, d’où le malheur a voulu, qu’ils ont amené prisonnier Mons.r de Rummen I ) et son lieiitenant aveq l’estaiidart et quelques chevaulx, tant des sieiis que de M. le Prince de Talmont absent à Breda, mais qui avoit laissé icy son equippage. Ledit 8.’ de Rummen estoit à cheval, comme aussi le furent quelques officiers et cavallerie, de sorte que l’eiiemy y a laissé des morts et bon nombre de prisonniers bien blessez”. WU z i n zeer nieuwsgierig, wat de Franschen zullen doen. Bapaiilme schijnt bepaald te zun ingenomen en er is nog hoop Aire te behoiiden, daar Aignebelle belooft, het te zullen verdedigen tot den laatsten November. Au camp à Assenede, le 25” de Sept. 1641.
2875. AAN PRINSES AMALIA VAN ORBNJE. (H. A.)
*
... .
. .Son Alt.” Imeceut hier le pacquet de V. A. où estoit la copie de celle qu’a escrit la Reine Mere en Angleterre”. - Het heeft hier hard geregend en de wegen en het laud zien er slecht uit; de soldaten hopen, dat het spoedig weer gaat regenen, maar de gezant van Frankrijk niet. Bapeulme is ingenomen. - ,S. A. a veu sur les lieux, qu’il n’y a point eu de faulte aux officiers du quartier de cavallerie, OU I’enemy a donné, parce qu’ils estoyent logez imprudemment, et comme à la boucherie. Hier on a commencé à y pourveoir’’. Au camp à Assenede, le 27” de Sept. 1641. 2876. H. I3RUNO. (L. B.) Het is de tijd om te schrijven, maar ik heb niets bijzonders te melden. ,Franciseus le Bleu 3, adfuit mihi, nec defuit sibi, quin externple >EU& aut si mavis, xparoUvro6 2pprxi8m 2Gp.a ab domino thesaurario ferret”. Hagae, XXVII Septembr. MI313CXLI.
2877. AAN D. DE WILHEM ‘).
(L. B.)
*
Toute la doctrine que j’ay pen tirer de voz deux dernieres, dont l’une estoit accompagnée du presche de M. Strezo, c’est qu’il est temps que nous cessions de nous mesler, vous et moy de cest affaire, parce que nous nous y entendons moins de jour à autre. Vous n’avez pas voulu souffrir que j e vous creusse en mesprise quand vous avez imaginé, que j e voulusse contester aveq personne du monde sur l’usage des orgues. A present j e ne vous trouve pas 1 ) Zie II, blz. 266. 3) Zie No. 2866.
2) T. a. P.^ blz. 4887. 4) Eene kopie is in K. A.
- Zie No. 2868.
239
seulement dans la inesiiie mesprise, mais encor dans une autre plus grande, à sçavoir, que c’est mop qui voudroy porter M. Strezo à publier un presche qu’il n’a que trop publié. Pour le premier itbus, je vow renvoye à de mes precedentes. Stir ce second je TOUS cìeniaiiric si l’ouverture de publier le presche vient de nioy , et puis vous diray , que ledit presclie touche les quatre interessez que j e VOIIC ay beaucoup specifiez, ou ne touche que les papistes, comme on avoit protesté. Si le premier, il ne doibt estre imprimé; si le second, il le doibt estre. Or il appert qu’il toiiche lesdits interessez tout du long, car veritablement il est conforme en substance à ce qui a esté presché, mais je n’accepteroy jamais la protestation finale, nec praeter erc dictum quidquam. Nous spavons, combien il y a a dire entre iin presche et so11 abregé, nommement dans le boiiclie de M. Strwo, qui n’attache pas son action à des paroles premeditées, qui s’esteiid de bouche sur ses meditations, plus que personne que .;’aye veu, et qui d’ordinaire s’emporte dans la chaleur, conme vous sçavez, et comme u n graiid monde l’a veil emporté aveq estoniiement sur ceste matiere icy. Ce presche donq a touché aspremeiit lesdits interesse2 , et seroit dangereux en suitte d’eu regratigner la plape par la publication. Ce seroit, j’advouë, rattiser le feu que la precipitance d u bon M. Strezo a failli à mettre dans l’eglise. C’est un enfant i~ supprimer au berceau, s’il en fut oncqucs , et j e m’asseure que, voyant l’auteur de la mesme opinion, que la conscience luy a commencé à dire que c’est de remuer les eglises d’un païs ou on vielit de niettre pied a terre, de gayeté de coeur, au desceu , au desadveu des collegues sur chose declarée indifferente par les synodes, usitée en snitte, approuvée par les pliis doctes, et soufferte SBUS scandale par un chascun. Mais j e vous supplie, rendez rnoy ei1 passaiit satisfaict sur ces demaudes, quci jroizte m’a on bien faict croire que j’apprendroy par le presche mesme que nous l’avions tous mal entendu, sic enim eo explicationem naturae cultus publici organo applicoisse autorem, u t redargueret eins usum vel abusum potins, qui in Papatu obtinet, et in tota concioiie verbuluni non fuisse, quo propter pontificium organi abusum quicquam fuerit reprehensum? Qua fronte neque collegarum sententiae, a qua non differt D. Strezo, nec amplissimi magistratus scopo , nec mei scripti consilio contradisisse aut se effervuisse? 011 bien, si je suis du tout aveugle, et ne comprens que mal, que tout le contraire de la preface paroist au presche, qu’est-ce qui vous rend si scrupuleux de le laisser publier? Fault il d’ailleurs qu’un prescheur dit des choses qu’il n’est pas expedient qu’on lise ? Vous me chantez qu’il ne sqauroit cowionem illam edere, quia offendat collegas suos et p l w e s alios. Quos collegas? A quibus - comme il dit - ntd¿a in re dissentit? Quos plures alios? Les papistes, quos solos Zinpetkit? Qu’est ce qu’on veut dire par tout ce dire et desdire? Est ce qu’on me prend pour insensible ou pour insensé? J e spay fort bien que c’est, mais n e le veux plus dire. Et concluons. I1 a esté nn temps que M. Strezo de son mouvement m’il offert de publier son presche, mesmes de me le dedier. J’en ay esté conteut. 11 est venu un temps qu’il ne le veult pas; j’en suiscontent. Le voudra-il demain? Volet, nolet pevendie? nolam. Tout le reste est peine perdue. J e voy bien qu’il lui- farilt laisser faire. Est-ce tout faict maintenant, et ne voyez vous pas encor de quel coté est le tort? Adieu et meslons now chascun de ses affaires . 27 7b (Sept.) 1641, Assenedae. J e ne me suis point advisé de parler encor Latin ceste fois icy, et cependant j e hay les rapports sommaires, comme subjects a beaucoup d’inconvenients.
... .
240
Par quoy j'ay a vous prier de traduire tout cecy de bouche de periode en periode, quand vous en parlerez M. Strezo, et non autrement I ) . 2878. AAN PRINSES AMALIA VAN ORANJE
'
2).
(H. A.)
*
Heden kwam bericht uit Frankrijk, dat de inaarsclialk de la Meilleraye met het leger van Bapaiilme is weggetrokken. Wij zijn ook dadelUk van hier weggegaan. De troepen , die uit het ingenomen Bapaulme weggingen werden een paar dagen later door den gouverneur van Arras aangevallen en gevangen genomen; de zaak wordt nader onderzocht ". %.R. wil het leger te Bergen op Zoom doen landen. A bateau de S. A. devant Philippine, le 29" de Sept. 1641.
2879.
O. DE RAFFELTS').
(B.
M.)
Verleden Donderdag hebben wij Milleville voor het eerst het orgel hooren probeeren - wij waren met ons tienen of twaalven , waaronder de heer Rivet - en hebben er bij gezongen. Het klonk goed en daarom gaven wij verlof het orgel heden bi den dienst te bespelen. Ook dat ging goed, maar het instrument is nog niet geheel in orde ;het register en eenige toetsen haperen nog. Wij zouden er den orgelmaker over gesproken hebben, maar hij is nog in Leiden en ons consistorie heeft hem niet geschreven, omdat gij alles met hem hebt afgesproken. Het is dus beter, dat gij hem er over schrijft, of wij moeten met het onderzoek van bet werk wachteii tot uwe terugkomst. A la Haye, ce Dimanche, 29 Septembre 1641. Vriendelijk dank voor het paspoort.
2880. S. VAN HAERSOLTE
(H. A.)
In het leger te Gennep heb ik u reeds gezegd, dat m i n e zoons den geheelen zomer in het leger z i n en dan naar hunne garnizoeiien terugkeeren, en dat min oudste zoon steeds te Lingen is Als ik naar den Haag moet ,is er hier niemand, om mijne zaken te behartigen. Gaarne zou ik dus zien, dat één mijner zoon8 in garnizoen kwam in Overijsel. E n de graaf van Styrum zal zeker gaarne zijne compagnie van Deventer naar Wesel verplaatsen. Wilt gö een goed woord doen bij Z. H.? Zwol, den 29"" Septemb. A." lul. ").
1) De Concwnes quaedum naiscellaneae, quibus ex diversis textibus diversw mnleriae explicantur et ad pruxin pietatis applicantur. .Per C. Stresonem Hag. Corn. ex ofl. I.i.ancisci Spruytii, zijn ten slotte niet aan Huygens, maar aan De Wilhem opgedragen. 2) No. 2878 a. Een brief van 30 Sept. (H. A.) is onbelrngr.i.ijli. 3j Zie blz. 236, Noot 4. 4) Uitgegeven door Dr. J. P. N. Land in Tijdschrift voor Noord-Nederlands muziekgeschiedenis, III, 189.1, blz. 226. Zie No. 2872. 5) No. 2880 a, b. Twee brieven van 24 en 27 Oct. (li. A.), maar zonder jaar, behelzen een verzoek voor militairen. 6) NI. Rutger van Haenolte; zie I , blz. 376.
.. ...
-
