projecten
E H & I FEBRUARI 2014 145
Voormalige school wordt Wanders’ designstudio
4
projecten van Marcel Wanders
Zijn interieurs zijn opvallend weelderig, met veel decoraties en veel ornamenten. Want het liefst slaat Marcel Wanders een brug tussen heden en verleden. Om te laten zien dat het ook anders kan. ‘Te veel ontwerpers zitten nog gevangen in het modernisme. Ik maak graag menselijke interieurs.’ Fotografie Marcel Wanders Studio / Tekst Paul Geerts
Pied-à-terre in hartje Amsterdam
H
ij wil zo breed mogelijk werken, met een zo rijk mogelijk vocabulaire. Dat zei designer Marcel Wanders een kleine tien jaar geleden, na de oplevering van de Lute Suites in Ouderkerk aan de Amstel, een van de eerste interieurprojecten van zijn hand. In zijn portfolio hebben interieurs inmiddels een prominente plek. Wanneer is een interieur geslaagd? ‘Het beste resultaat is niet automatisch het mooiste. Dus probeer ik niet naar het ontwerp zelf te kijken, maar naar de betekenis die het heeft voor de mensen die er gebruik van maken. Je kunt er ook op een academische of financiële manier naar kijken. Maar belangrijker is of mensen een interieur van waarde vinden, rationeel of emotioneel.’ Een ruimte is een verhaal, heeft u ooit gezegd. ‘Ik probeer ruimtes te creëren die iets te vertellen hebben en ik wil mensen meenemen in dat verhaal. Bij een product gaat het om één uitspraak, één
Loungebar en restaurant downtown New York
gedachte. Bij een interieur gaat het om een opeenstapeling van ervaringen, net als bij een opera of een theaterstuk. Een goed interieur zegt bijvoorbeeld iets over tijd en ontwikkeling. Daarin passen bepaalde thema’s, al zijn die wel altijd ondergeschikt aan het geheel.’ Is dat waarom uw interieurs vaak zo uitbundig zijn? ‘Honderd jaar geleden hebben architecten bepaald dat architectuur belangrijker is dan het interieur. Met dat modernistische idee zijn wij opgegroeid. Maar waarom zou aan een interieur de cultuurhistorische of sociale context niet afleesbaar mogen zijn? In tegenstelling tot ontwerpers die in een modernistisch vacuüm leven, wil ik wél nadenken over de context.’ Vandaar de decoraties? ‘Wat is daar fout aan? Wanneer is iets te veel? Het is allemaal een kwestie van smaak. Die wordt nog steeds gedomineerd door honderd jaar modernisme, terwijl ik vandaag wil voelen. Het is belangrijk dat design zich ontwik-
Van openbare bibliotheek tot vijfsterrenhotel
kelt, zeker in een tijd waarin veel nieuwe technieken zich aandienen. Ik maak graag menselijke interieurs.’ Krijgt u daarvoor altijd de ruimte? ‘Ik wil interieurs maken waar ik volledig achter kan staan. Daarom krijg ik het liefst carte blanche. Ik werk graag met opdrachtgevers voor wie ik respect heb, maar die ook respect voor mij hebben.’ Ze moeten kortom vertrouwen hebben? ‘Ja. Ontwerpen is geen eenvoudige invuloefening. Het is ons vak om interieurs te maken waar opdrachtgevers zelf niet opkomen, maar die wel aansluiten bij hun wensen. De opdrachtgever heeft een droom. Als wij goed luisteren en ons werk goed doen, dan kunnen we die droom realiseren.’ Hoe werkt dat in de praktijk? ‘Ik heb het weleens een holistische puzzel genoemd. Van de opdrachtgever krijg je een doos met puzzelstukjes. Zelf nemen we ook zo’n doos mee. Onze opdracht is om met de stukjes uit die dozen een puzzel
te maken, maar dan zonder voorbeeld. Daar moet iets uitkomen waar zowel wij als de opdrachtgever achter kunnen staan. Het is prettig als iedereen enthousiast is. Dat is de lol van samenwerken.’ In tegenstelling tot architectuur zijn interieurs vergankelijk. Hoe vindt u dat? ‘Dat vind ik superpijnlijk. Ik ga binnenkort een hotel fotograferen waar het verval al is ingetreden. Dat is misschien zwartgallig, maar ik wil het wel laten zien. Waarom blijft Venetië bestaan? En waarom veranderen de interieurs van kerken nauwelijks? Het liefst zou ik de tijdelijkheid willen stoppen en interieurs maken die er altijd mogen zijn. Dat heeft alles te maken met duurzaamheid. Om die te bereiken zouden we een verbinding moeten creëren met het verleden. Het zou goed zijn als we wat meer respect zouden hebben voor dingen die vergankelijk zijn.’ » www.marcelwanders.com
146
projecten
FEBRUARI 2014 E H & I
De Babel Chair en het bijzettafeltje uit de serie Container Tables zijn ontwerpen van Marcel Wanders, evenals tafellamp Lampshade en de Delftsblauwe vaas op de kast. Samen met de Smoke Chair van Maarten Baas zorgen ze voor een klassieke touch in het eigentijdse interieur. Onder De gevel van het Westerhuis, een voormalig schoolgebouw dat ontworpen is door architect Bastiaan de Greef.
De entree, met aan het plafond een aantal grote exemplaren van Wanders’ Bell Lamp. Behang en mozaïekvloer zijn ook door hem ontworpen.
School wordt designstudio ‘Het lijkt wel of elk gebouw dat wij aanraken een monument wordt.’ Karin Krautgartner, sinds 1999 verbonden aan Marcel Wanders, merkt het enigszins gekscherend op. Al is het precies dat wat er gebeurde met het voormalige schoolgebouw in het midden van de Jordaan, dat halverwege de negentiende eeuw werd ontworpen door de Amsterdamse stadsarchitect Bastiaan de Greef. Het geluid van de honderden leerlingen die de gangen ooit bevolkten, is inmiddels verstomd. Sinds 2008 biedt het Westerhuis, zoals het project is gedoopt, onderdak aan zeven-
tien bedrijven op het gebied van design, mode, cultuur en media. De studio van Wanders zelf, die samen met Aedes Real Estate aan de wieg stond van het project, bevindt zich op de bovenste twee verdiepingen van het statige gebouw aan de Westerstraat. Op de begane grond van dit ‘vlaggenschip voor kunst en cultureel ondernemerschap’ is de showroom van Wanders’ designerlabel Moooi gevestigd. Opvallend element in het oorspronkelijke ontwerp zijn de lange gangen met daaraan de klaslokalen, een voor die tijd ongebruikelijke keuze die daarom behouden »
Project 1 Type gebouw Voormalig schoolgebouw Bouwjaar 1867 (opgeleverd in 2008) Opdracht Interieurontwerp voor cultureel bedrijfsverzamelgebouw Vloeroppervlak 5.500 m²
projecten
E H & I FEBRUARI 2014 149 Alle ruimtes in het Westerhuis hebben een eigen sfeer, onder meer door behang van Graham & Brown, ontworpen door Wanders. Het kleed ontwierp hij voor AnkerTeppichboden.
‘Achter de grote zwarte buitendeur begint een andere wereld. Bezoekers mogen daar een wow-effect ervaren’ moest blijven. ‘Maar juist die beperking maakt zo’n opdracht interessant,’ constateert Krautgartner. ‘De lange gangen blijken bovendien heel goed te werken, ze maken het geheel overzichtelijk.’ De bedrijfsruimtes zijn zo open mogelijk gehouden. ‘Omdat iedereen daardoor contact met elkaar heeft, voel je de creativiteit stromen.’ Wel verwijderd zijn de kille, groene tegels in de entree. Ze hebben plaatsgemaakt voor een indrukwekkende vloer, samengesteld uit duizenden kleurige mozaïektegeltjes van Bisazza. ‘Achter de Een van de vergaderruimtes. De VIP Chair is oorspronkelijk ontworpen voor het Nederlands Paviljoen tijdens World Expo 2000 in Hannover. De Paper Chandelier is een ontwerp van Studio Job.
grote zwarte buitendeur begint een andere wereld. Bezoekers mogen daar een woweffect ervaren.’ Niet alleen het florale motief draagt daaraan bij, maar ook de drie kroonluchters aan het plafond die zijn gevangen in gigantische kerstklokken. Op de verdiepingen, die elk een eigen sfeer hebben, zetten de door Wanders voor het Duitse Anker-Teppichboden ontworpen grafische tapijten de toon. Samen met het kleurrijke behang van Graham & Brown zorgen ze in de rechte gangen voor een bijna sprookjesachtig effect.
Gevraagd naar het prettigste vertrek verwijst Krautgartner naar de Salon: drie inspirerende ruimtes op de vierde verdieping waar de wereld van Marcel Wanders tot leven komt. De gebruikers van de Salon, die wordt verhuurd voor onder meer workshops en vergaderingen, weten zich er omringd door meubels en accessoires uit de Moooi-collectie. Vanuit de ruimtes hebben ze door de authentieke raampartijen een panoramisch uitzicht op het centrum van Amsterdam. ‘De creatieve sfeer die hier hangt, werkt heel stimulerend.’ »
150
projecten
FEBRUARI 2014 E H & I In het interieur gaan klassiek en modern hand in hand. De ingelegde vloer, die de verschillende ruimtes met elkaar verbindt, is een van de blikvangers. Door de witte basis doet het bescheiden huis groter aan.
Het door Wanders ontworpen reliëfplafond verwijst naar het historische karakter van de benedenwoning. Ook de Carved Chair van Moooi is voorzien van een reliëf. Wanders ontwierp hanglamp Sky Garden voor Flos.
Pied-à-terre in hartje Amsterdam Het zijn meestal niet de riante villa’s en bungalows, maar juist de in Nederland zo gangbare krap bemeten huizen die het uiterste van een interieurarchitect vergen. Het was volgens Karin Krautgartner dan ook een behoorlijke uitdaging om een kleine benedenwoning in het centrum van Amsterdam te voorzien van een aansprekend, maar evengoed functioneel interieur. Klein voordeel was dat de opdrachtgeefster wegens veelvuldig verblijf in het buitenland oorspronkelijk maar mondjesmaat van het huis gebruik wilde gaan maken. ‘Het moest een pied-à-terre worden. De keuken
hoefde daarom niet al te groot te zijn.’ En dat leverde, in een interieur waar elke vierkante meter telt, pure ruimtewinst op. Om die reden werd bijvoorbeeld ook een tussenwand verwijderd. ‘Je moet bij een dergelijk project zeker niet in hokjes gaan denken. Dan is het bijna niet meer te doen om iets moois neer te zetten. Het liefst wil je vanuit de leefruimtes eigenlijk zoveel mogelijk overzicht hebben,’ schetst Krautgartner het idee achter de strakke indeling. Afscheidingen tussen de verschillende ruimtes zijn zoveel mogelijk achterwege gelaten. Zo staat de keuken rechtstreeks in verbinding met »
Project 2 Type gebouw Particulier woonhuis Bouwjaar Opgeleverd in 2008 Opdracht Interieurontwerp en inrichting Vloeroppervlak 102 m²
projecten
E H & I FEBRUARI 2014 153 In de badkamer voegt het glasmozaïek van Wanders voor Bisazza een extra dimensie toe. De Bisazza-wastafel is eveneens door hem ontworpen.
Dat het interieur ondanks de grote gebaren toch weldadige rust uitstraalt, hangt vooral samen met de witte basis de living. Inloopkast, slaap- en badkamer lopen eveneens vloeiend in elkaar over. Door een relatief eenvoudige ingreep lijkt de buitenruimte, met een bijna even groot oppervlak als de complete woning, deel uit te maken van het interieur. ‘Wij houden ervan om buiten naar binnen te halen. Hier is eigenlijk het omgekeerde gebeurd. Doordat de marmeren buitenvloer en de houten binnenvloer eenzelfde patroon hebben, lijkt het alsof de ruimtes in elkaar overlopen. Het is een ingreep
De bijzondere, speciaal ontworpen kast is een speels element in de ruimte. De armstoel komt uit Wanders’ collectie New Antiques voor Cappellini.
die we vanwege de beperkte ruimte ook vaak toepassen in hotelkamers.’ De al aanwezige ronde wand waarachter zich een trap bevindt, is bewust behouden. ‘Die geeft een mooi effect, juist vanwege het contrast met de strakke wanden.’ Het meest in het oog springen de verschillende reliëfs, niet alleen tegen de wanden, maar ook tegen de plafonds. De plafondornamenten refereren aan het historische karakter van het benedenhuis, evenals de florale motieven die in verschil-
lende ruimtes op de wanden zijn aangebracht. Dat het interieur ondanks de vele grote gebaren toch een weldadige rust uitstraalt, hangt vooral samen met de witte basis. Bijkomstig voordeel daarvan is dat de ruimte groter lijkt. Het mooiste compliment kwam uiteindelijk van de opdrachtgeefster zelf. ‘Toen het interieur klaar was, kwam ze vertellen hoe geweldig ze het vond. Hoewel ze ons haar vertrouwen had gegeven, was ze daar vooraf helemaal niet gerust op geweest.’ »
154
projecten
FEBRUARI 2014 E H & I
De organisch vormgegeven entree van loungebar en restaurant Thor in New York. Het door Wanders ontworpen behang Hexagon zorgt voor extra diepte in het interieur.
Loungebar en restaurant downtown New York Het interieur van loungebar en restaurant Thor in New York City maakte meteen na de opening in 2004 de tongen los. Want wat Marcel Wanders daar liet zien was voor die tijd ongekend. Het weldadig gedecoreerde interieur voelde modern aan, maar tegelijkertijd ook klassiek. Was het een creatief hoogstandje of pure kitsch? Designcritici kwamen er maar niet uit. Tien jaar later is de discussie verstomd en luidt de conclusie dat Wanders met het weldadige interieur zijn tijd ver vooruit was. Creative director Karin Krautgartner erkent dat Thor, onderdeel van The Hotel on Rivington, een toonaangevend project
is in het oeuvre van de ontwerper. En dat dit onder meer is te danken aan het bijzondere behang dat op wanden en plafonds is toegepast. ‘Het was een experiment. Toen we aan het project begonnen, zijn we gaan nadenken over vernieuwende patronen. We wilden iets maken wat niet meteen logisch was, iets waarin je steeds nieuwe dingen kon zien. Om dat te bereiken hebben we grafische elementen in lagen op elkaar geplaatst. Daar hebben we zeshoeken aan toegevoegd. Door die te draaien, ontstond een asymmetrisch beeld.’ In architectonisch opzicht is de ruimte volgens haar niet bijzonder interessant. ‘Het behang maakt de ruimte intrigerend, »
Project 3 Type gebouw Hotel Bouwjaar 2004 Opdracht Inrichting restaurant, entree, lobby en loungebar
Blikvanger is de bar die is ingelegd met Swarovski-kristallen. Ook de barkrukken zijn speciaal voor het project ontworpen.
projecten
E H & I FEBRUARI 2014 157 Stoel New Antiques, nu in de collectie van Cappellini, is speciaal ontworpen voor Thor.
Was de hotellounge een creatief hoogstandje of pure kitsch? Designcritici kwamen er maar niet uit juist omdat je daarmee heel veel diepte creëert.’ En in het hoge gedeelte zorgt het glazen dak voor extra spanning. Wie een blik naar boven werpt, heeft niet alleen zicht op de glazen façade van het door architectenduo Matthew Grzywinski en Amador Pons ontworpen hotel, maar ook op de typische woonblokken in de Lower East Side. Over de locatie kortom kan geen onduidelijkheid bestaan. Het decor mag dan bijzonder zijn, de
inrichting is dat ook. Zo is het stoeltje New Antiques, dat nu in de collectie van Cappellini is opgenomen, speciaal voor het project ontworpen. Ambachtelijk gedraaide houten poten en rugleuningen zijn in het ontwerp gecombineerd met strakke lijnen. Andere blikvanger is de bar, die bijna letterlijk oplicht door de vele kristallen van Swarovski die erin zijn verwerkt. En ook de ietwat nostalgisch aandoende Smoke Chandelier en
Smoke Chair van Maarten Baas zijn er prima op hun plaats. Wanders toont zo aan dat klassieke en moderne elementen in een eigentijds interieur moeiteloos samen kunnen gaan en elkaar zelfs kunnen versterken. Hij drijft daarmee nog verder af van het modernisme, waardoor het project in New York tien jaar later kan worden beschouwd als een blauwdruk voor het latere werk van Wanders. »
In het opvallende object midden in de ruimte bevindt zich de trap naar de benedenverdieping met sanitair. Het object fungeert tevens als royale roomdivider. Smoke Chandelier en Smoke Chair van Moooi zijn ontworpen door Maarten Baas.
Het tableau aan de wand maakt in een oogopslag duidelijk wie de ontwerper van dit interieur is.
158
projecten
FEBRUARI 2014 E H & I Hotel Andaz bevindt zich in de voormalige openbare bibliotheek van Amsterdam. Het pand is nog geen veertig jaar oud, maar in het interieur zijn klassieke elementen nooit ver weg.
In de lobby staan in plaats van een balie drie tafels waar bezoekers zich kunnen melden. Erboven hangen drie Bell Lamps. Met de inrichting van Hotel Andaz bewijst Wanders dat invloeden uit verschillende stijlperiodes moeiteloos samengaan. Ruim negentig procent van alle meubels en accessoires ontwierp hij speciaal voor dit project.
Van bibliotheek tot luxehotel Volledig de vrije hand krijgen, dat is een mooi idee. Maar Marcel Wanders mag dan mede-eigenaar zijn van het pand aan de Prinsengracht waarin voorheen de bibliotheek was gevestigd, voor de transformatie tot Andaz Amsterdam moest hij net als ieder ander een aantal regels in acht nemen. Bovendien legde ook de Hyatt Hotel Group, het bedrijf achter de keten boetiekhotels, een eisenpakket op tafel. Logisch, vindt Karin Krautgartner, hoofd interieur en creative director bij Marcel Wanders, omdat het bedrijf is gespecialiseerd in gastvrijheid. En omdat
ze precies weten wat ze met het hotel voor ogen hebben. Zo is geen vestiging in de keten hetzelfde. Al hebben de filialen in onder meer Sjanghai, Londen, New York in Los Angeles één belangrijke overeenkomst: de uitstraling is jong, persoonlijk, creatief. Dat in de lobby bijvoorbeeld drie tafels moesten komen in plaats van een chique balie was een idee waarmee Wanders wel uit de voeten kon. Even gemakkelijk plaatste hij de barman in het cafégedeelte tussen de gasten in plaats van in een hoekje. Het zijn ingrepen die volgens Krautgartner de kracht van de »
Project 4 Type gebouw Voormalige openbare bibliotheek Bouwjaar 1977 (hotel opgeleverd in 2012) Opdracht Interieurontwerp en inrichting hotel Vloeroppervlak 12.466 m²
projecten
E H & I FEBRUARI 2014 161
‘Door alle verwijzingen naar scheepvaart en astronomie is het alsof de geest van Christiaan Huygens hier rondwaart’ samenwerking tussen de partijen typeren. Hoe doorbreek je de fantasieloosheid die in de meeste hotels nog altijd voelbaar is? Niet alleen de voormalige functie van het gebouw, maar ook de ligging in het hart van de hoofdstad speelde daarbij een rol. ‘Omdat je als gast wilt voelen waar je bent,’ benadrukt Krautgartner. Daarom laat het interieur zich lezen als een verhaal, met elementen die verwijzen naar de geschiedenis van gebouw, stad en land. Zoals de afbeeldingen op de wanden,
uitgevoerd in Delfts blauw, die afkomstig zijn uit historische boekwerken. En ook de Gouden Eeuw is dichtbij. ‘Door de talloze verwijzingen naar scheepvaart en astronomie is het alsof de geest van de zeventiende-eeuwse wetenschapper Christiaan Huygens in het pand rondwaart.’ Om de voormalige bibliotheekfunctie te benadrukken, is een verzameling videokunst aangelegd. In de leeszaal kunnen bezoekers zich in het onderwerp verdiepen. Ook in het interieur van de 122 kamers
werd deze aanpak doorgevoerd, met onder meer afbeeldingen van vissen, visbestek en het wapen van Amsterdam. Omdat het licht in de smalle kamers slechts via één venster de ruimte kan binnenstromen, is gekozen voor een open plattegrond. Tegen de achterwand is een spiegel geplaatst, waardoor de kamers groter en lichter lijken. De opvallende glazen headboards hebben een vergelijkbare functie. ‘We wilden dat het behang erachter te zien zou zijn.’
In de luxe, maar bescheiden spa van het hotel, met op de vloer een glasmozaïek van Bisazza, is de sfeer vooral warm en intiem.
Afbeeldingen van vissen, visbestek en het wapen van Amsterdam zorgen in de 122 kamers voor een bijzonder accent. In het interieur is elke vierkante centimeter benut. De tafel met handbeschilderde waskom is dan ook op verschillende manier te gebruiken.
Middelpunt in de lobby is een installatie die bestaat uit figuratieve sterren en planeten. De zwevende objecten, geplaatst onder een groot dakraam, verwijzen naar scheepvaart en astronomie.
