3.6. Cluster energie a. Inleiding De cluster energie kadert in het beleid dat de Vlaamse overheid wil voeren inzake energie. Hierbij wordt aandacht besteed aan: - energiebesparing: een duurzaam energiebeleid dat het primair energieverbruik moet verminderen; - energie-efficiëntie: rationeel energieverbruik dat de CO2-uitstoot moet verminderen; - hernieuwbare energiebronnen. Om in de periode 2008-2012 aan de internationale engagementen bij het Kaderverdrag inzake Klimaatsverandering en het Protocol van Kyoto te kunnen voldoen, moet België de broeikasgasemissies met 7,5% reduceren t.o.v. het basisjaar 1990. De gemeente dient: - aandacht te besteden aan duurzaam energiebeleid, rationeel energiegebruik (CO2 uitstoot beperken) en hernieuwbare energiebronnen. - een energiecoördinator (eventueel verschillende personen) aan te duiden. - een luik “duurzame energie in de gemeente” op te stellen als onderdeel van het MBP/MJP.
b. Stand van zaken 3.6.1. Interne milieuzorg 3.6.1.1. Energiecoördinator Op 19 september 2002 werd ing. Danny Van Oeckel als energiecoördinator gemeente aangesteld. Als hoofd van de afdeling grondgebiedzaken staat hij in voor de projecten die door de gemeente uitgevoerd worden.
3.6.1.2. Energieboekhouding en energiezorgsysteem 3.6.1.2.1. Energieboekhouding Energieboekhouding is een controle-instrument voor energiezorg dat het energie- en waterverbruik van gebouwen in beeld brengt en analyseert. Energieboekhouding is gebaseerd op een regelmatige registratie, analyse en rapportage van het elektriciteits-, brandstof- en waterverbruik. Hierbij worden de opgemeten verbruiken vergeleken met referentiewaarden en verwachte verbruiken. De energieboekhouding omvat alle gebouwen, infrastructuren en domeinen met een jaarlijks elektriciteitsverbruik boven de 17.000 kWh of een jaarlijks warmteverbruik hoger dan 50.000 kWh met een minimum van 1 entiteit per aangesneden schijf van 6.000 inwoners. Gemeenten met minder dan 6.000 inwoners nemen 1 gebouw, infrastructuur of domein op in de energieboekhouding en bij voorkeur het meest energie-intensieve. Van verschillende openbare gebouwen in de gemeente worden er meterstanden bijgehouden. In het gemeentehuis wordt wekelijks het elektriciteitsverbruik opgemeten. Bij de brandweer in Westmalle de gasstanden en in de kazerne van Westmalle het gas-, water- en elektriciteitsverbruik. Ook wordt het gas- en waterverbruik van de sporthal wekelijks genoteerd. Via GeDIS werd de aankoop van het energieboekhoudsysteem voorzien. Er wordt gekozen voor een telemetrisch systeem. In de kleuterschool, de nieuwbouw van de lagere school, het cultureel centrum, de sporthal en de KSJ-lokalen zullen de meterstanden via een systeem van telemetrie worden bijgehouden. Gemeentelijk milieubeleidsplan Malle 2006-2010 (openbaar onderzoek)
122
122
3.6.1.2.2. Energiezorgsysteem Rationeel energiegebruik (REG) is spaarzaam en efficiënt omgaan met energie, zonder comfortverlies, dikwijls met verhoogd comfort. REG moet een plaats krijgen in verschillende sectoren zoals huishoudens, industrie en transport. Daarvoor is er een beleid nodig dat twee sporen tegelijk volgt, enerzijds het aanmoedigen van energiebesparing en anderzijds het ontmoedigen van energiegebruik. Voor de gebouwen waar de energieboekhouding wordt gevoerd, wordt ook het energiezorgsysteem opgestart. Het energiezorgsysteem zal verder uitgebouwd worden naarmate er meer gegevens beschikbaar worden uit de energieboekhouding. GeDIS, een samenwerkingsverband tussen diverse netbeheerders dewelke instaan voor de distributie van gas en elektriciteit, biedt ondersteuning in kader van het energiezorgsysteem.
3.6.1.2.2.1. Screening lastenboeken Bij verbouwingswerken aan gemeentelijke gebouwen besteedt Malle veel aandacht aan energiezuinige maatregelen zoals dubbele beglazing, voldoende isolatie, het plaatsen van thermostatische kranen op radiatoren, toiletten met kleine en grote spoeling, enz. Er wordt aandacht besteed aan de screening en aanpassing van bestaande lastenboeken met betrekking tot energie-efficiëntie voor renovatiewerken en bij nieuwbouw.
3.6.1.2.2.2. Energiezorg gemeentelijke gebouwen Verwarming in gemeentelijke gebouwen Bij de analyse van de verwarming van het magazijn van de technische dienst en de verwarming van de brandweerkazerne werd duidelijk dat op deze plaatsen het energieverbruik kon verminderd worden. Magazijn dienst openbare werken: In het verleden werkte de verwarming in het magazijn van de dienst openbare werken op mazout. Deze twee mazoutketels werden in 2004 vervangen een energievriendelijke condensatieketel. De werkplaatsen en de kantoren staan elk op een aparte kring met een eigen regeling. Het geheel wordt gestuurd op basis van de gegevens van een buitenvoeler. In 2005 werden alle radiatoren in het gebouw voorzien van thermostatische kranen. Brandweerkazerne: Gedurende het ganse jaar wordt er in de garage van de brandweerkazerne een boiler met 300 liter water op temperatuur gehouden. Dit en de verwarming gebeurt via een klassieke gasketel. In 2005 werd de boiler vervangen door een condenserende doorstromer. De garage wordt ook als kleedkamer gebruikt en wordt daarom continu verwarmd tot 18 graden. Bij het uitrijden van de brandweerwagen blijven de poorten open staan en wordt er enorm veel energie verspild. In 2005 zal er een voorstel uitgewerkt worden waarbij de kleedkamers in een apart lokaal worden ondergebracht. Zo moet slechts een kleine ruimte op 18° verwarmd worden en volstaat het om de garage te verwarmen tot op 8°. Tevens kan er op de poorten een detectie geplaatst worden zodat de verwarming in de garage uitvalt als er een poort open gaat. Eventueel zal in de kleedkamers een bewegingsdetectie geplaatst worden, zodat het licht niet telkens gedoofd hoeft te worden Sinds november 2004 beschikt de gemeente via GeDIS over vijf energiemeters. Twee meters werden in het gemeentehuis zelf gebruikt om het energieverbruik van bijv. een koelkast en een computer te meten. Gemeentelijk milieubeleidsplan Malle 2006-2010 (openbaar onderzoek)
123
123
Sensibiliseren van de eigen diensten Op verschillende plaatsen in het gemeentehuis wordt een flyer met tips voor energiebesparing thuis en op het werk opgehangen. Bij de installatie van de nieuwe kopieerapparaten wordt er een uiteenzetting gegeven over het instellen van de automatische slaapstand van het kopieerapparaat. Het personeel wordt geïnformeerd over de evolutie van de energieboekhouding en rationeel energiegebruik.
3.6.1.2.2.3. Energiezorg openbare verlichting Aan de nutsvoorziening wordt gevraagd om de straatverlichting in nieuwe verkavelingen waar nog niet gebouwd is te doven zolang er geen huizen staan. Openbare verlichting is bij heel wat lokale overheden verantwoordelijk voor een groot deel van het elektriciteitsverbruik. Belangrijke besparingen zijn mogelijk ondermeer door het gebruik van energie-efficiënte lampen en armaturen en door een intelligente regeling van de verlichting. Stelselmatig werden de oude lampen vervangen door energiezuinige SON-T lampen. Vervanging van de PQ-armaturen van de openbare verlichting door zuiniger en meer tegen vandalisme bestendige SON-armaturen. Na onderzoek is gebleken dat de sierverlichting van bv. kerken, gemeentehuis, openbare gebouwen en monumenten moeilijk gedoofd kan worden op welbepaalde tijdstippen, daar de verlichting deel uitmaakt van de straatverlichting. Enkel de meest essentiële (verbindings)wegen worden belicht. Het heeft geen zin verder te investeren in de verlichting van paden die ’s avonds niet gebruikt worden. Wel dient er aandacht te zijn voor de veiligheid van de bezoekers, in het bijzonder de fietsers.
3.6.1.2.2.4. Energiezorg hernieuwbare energie Hernieuwbare energiebronnen zoals zonne-energie, windenergie, biomassa en zelfs kleinschalige waterkracht zullen in de toekomst een belangrijkere rol spelen in onze energieproductie. Elke hernieuwbare energiebron onderstelt een specifieke aanpak, bijvoorbeeld: - Bij windenergie zijn een goede ruimtelijke inplanting en de locatie in een windrijke omgeving cruciaal. Zowel de investeringskosten als de baten (elektriciteitsproductie) van een windmolenpark kunnen erg hoog zijn. - Bij actieve thermische zonne-energie moet gezorgd worden voor zuidgerichte oriëntatie van de panelen. De investeringskost in een zonneboiler is relatief beperkt. De Afdeling Natuurlijke Rijkdommen en Energie voorziet een uitgebreide elektronische activiteitenbibliotheek ter ondersteuning van het energiebeleid van lokale overheden.
3.6.1.2.2.5. Energiezorg gezinnen, scholen, verenigingen en ondernemingen Lokale overheden kunnen energiezorg bij de gezinnen en ondernemingen op hun grondgebied stimuleren door zelf het goede voorbeeld te geven, bijvoorbeeld door het realiseren van energiebesparing in hun eigen gebouwen. Ze kunnen echter ook energiebesparing bij gezinnen en ondernemingen rechtstreeks stimuleren door sensibiliseringsacties (vb. informatieavonden over energiezuinig bouwen, klimaatwijken) of door in stedenbouwkundige plannen richtlijnen op te nemen met betrekking tot energiezuinig bouwen (compact bouwen, zuidelijke oriëntatie,...).
Gemeentelijk milieubeleidsplan Malle 2006-2010 (openbaar onderzoek)
124
124
Gezinnen De bevolking wordt ingelicht over rationeel energiegebruik en bestaande energiepremies. De subsidieaanvraagformulieren van de netbeheerder (o.a. zonneboiler, superisolerende beglazing, hoogrendementsketel) werden verspreid. Jeugdverenigingen Aan de jeugdverenigingen worden energietips meegeven voor in de jeugdlokalen Ondernemingen Ism met de kmo-raad wordt informatie verstrekt aan handelszaken en meerbepaald de horeca. Scholen De gemeente geeft logistieke, informatieve of financiële ondersteuning bij de acties van de scholen die kunnen gekaderd worden binnen de cluster energie. In het kader van Milieuzorg op school werd het scholencharter ingevoerd, waarbij de scholen er zich toe verbinden een aantal doelstellingen na te streven. De gemeente geeft logistieke, informatieve of financiële ondersteuning. Een deel van de acties waaruit de scholen kunnen kiezen kan gekaderd worden binnen de cluster energie. In de Week van de Energie, een organisatie van ODE-Vlaanderen, werken verschillende scholen die week rond energie. Zij krijgen de kans om een installatie met hernieuwbare energie te bezoeken. Aanpassing stedenbouwkundige plannen In stedenbouwkundige plannen wordt er getracht richtlijnen op te nemen met betrekking tot energiezuinig bouwen (compact wonen, zuidelijke oriëntatie,…).
3.6.2. Duurzame energie 3.6.2.1. Duurzame energie in de gemeente Subsidiereglement voor zonnesystemen Fotovoltaïsche cellen en zonneboilers laten toe dat ook in particuliere woningen zonneenergie gebruikt kan worden. De installatie van zo’n systemen kost jammer genoeg nog enorm veel geld. Daarom geven de distributienetbeheerder en de Vlaamse overheid financiële voordelen en/of subsidies aan mensen die dergelijke installaties willen plaatsen. Daar bovenop geeft de gemeente een bijkomende subsidie om het aanwenden van zonne-energie te promoten. Op de gemeenteraadzitting van juni 2004 werd er een subsidiereglement voor zonneboilers en fotovoltaïsche cellen goedgekeurd. De gemeentelijke subsidie kan via de Dienst leefmilieu worden aangevraagd. Sensibilisering van verschillende doelgroepen Kandidaat bouwers en verbouwers kunnen aan het loket van de Dienst leefmilieu informatie krijgen over energievriendelijk bouwen. In het infoblad worden energietips en artikels over energievriendelijke infrastructuren gepubliceerd. Er werden volgende folders bedeeld: - Warmte uit zonlicht - Duurzame Energie 2004 - Elektriciteit uit zonlicht - Maak uw huis energiezuinig en betaal minder belastingen Gemeentelijk milieubeleidsplan Malle 2006-2010 (openbaar onderzoek)
125
125
3.6.2.2. Jaarlijkse vooruitgangsrapportage Jaarlijks wordt de evolutie van het duurzaam energiegebruik gerapporteerd via het MJP.
c. Visie Het gemeentelijk beleid zal erop gericht zijn om het duurzame en efficiënte gebruik van energie maximaal te stimuleren en te promoten naar haar personeel en inwoners toe. Blijvende opvolging is aanbevolen. Verder updaten inventaris gebouwen. De gemeente zal logistieke steun verlenen bij REG initiatieven. Sensibilisatie personeel (o.a. aan de hand van energieboekhouding), ontwerpen posters, onderzoek naar technische maatregelen Evaluatie elektriciteitsverbruik gemeentegebouwen van de voorbije jaren. Verklaring zoeken voor significante dalingen of stijgingen. Verdere vervanging van de PQ-armaturen van de openbare verlichting door SONarmaturen. Subsidiereglement betreffende zonneboilers en fotovoltaïsche zonnepanelen promoten. Het blijft belangrijk om het waterverbruik op te volgen, want op deze manier kunnen lekken eenvoudig worden vastgesteld en kunnen de cijfergegevens gebruikt worden om mensen te sensibiliseren (personeelsblad). Bovendien is het nuttig deze gegevens op te volgen wanneer er wordt overgeschakeld naar zuinigere toestellen. De waterleiding kan uitgerust worden met een lekbegrenzer (stopt de watertoevoer onmiddellijk bij een plotse waterleidingbreuk, of na een bepaalde periode bij systematisch waterverlies). Spaardouchekoppen (bv. in de gemeentelijke sporthal en het nieuwe zwembad), perlatoren op alle kranen, spaartoetsen voor het toilet,… Algemeen Een duurzaam energiebeleidsplan heeft als doel om het elektriciteits- en brandstofgebruik terug te dringen. De gemeente heeft daarbij een belangrijke voorbeeldfunctie. Door het uitvoeren van een energieboekhouding en een energie-audit krijgt de gemeente inzicht in het eigen gebruik en kan ze maatregelen nemen om het energieverbruik in de eigen gebouwen te verminderen. Ook een efficiënte openbare verlichting, met minder energieverliezen en minder lichthinder kan leiden tot een lagere energiefactuur. Een verlichtingsplan kan worden opgemaakt met minimale prestatienormen voor lampen, armaturen naargelang het wegtype, aangepaste monumenten- en feestverlichting, … Een doelgroepenbeleid voor de promotie van lage-energiewoningen kan worden uitgewerkt, eventueel in samenwerking met de huisvestingsmaatschappijen. De gemeente kan sensibiliseren (met informatie, gerichte adviezen en subsidies) om duurzamer en energiezuinig te (ver)bouwen (door het openen van een energieloket, door de uitgave van een lokale energiegids, door een voorbeeldwoning in te richten, …). Voor projecten zoals het vernieuwen van een hoogspanningscabine, vernieuwen van verlichting, uitvoeren van een energie-audit,… zal de steun van de distributienetbeheerder worden gevraagd. Dit houdt in dat de netbeheerder advies geeft bij het opmaken van het ontwerp.
Gemeentelijk milieubeleidsplan Malle 2006-2010 (openbaar onderzoek)
126
126
d. Aandachtspunten/knelpunten Sensibilisatie dient te gebeuren vanuit verschillende instanties, via verschillende kanalen en met verschillende middelen (financieel, informatief), anders is het effect miniem. Vereenvoudigen subsidieaanvraagprocedure.
e. Acties Het gemeentebestuur zal: 1. Het goede voorbeeld geven inzake efficiënt en zuinig gebruik van energie 2. Subsidies voor het gebruik van zonne-energie toekennen en eventueel uitbreiden met subsidies voor rationeel energiegebruik. 3. De bevolking blijvend informeren en sensibiliseren rond rationeel energiegebruik. 4. Sensibilisering van verschillende doelgroepen alsook de screening en aanpassing van lastenboeken en hernieuwbare energie. 5. De mogelijkheden van de omzetting van de vastgestelde knelpunten en aanbevelingen in de energieboekhouding in een meetbaar actieplan worden onderzocht. 6. De opname van een welomschreven vermindering van de gebruikte energie in het energiezorgsysteem worden onderzocht. 7. De screening van gemeentelijke lastenboeken op toepassing REG. 8. Logistieke steun verlenen bij REG initiatieven.
Gemeentelijk milieubeleidsplan Malle 2006-2010 (openbaar onderzoek)
127
127
