3.3 GEBIEDSGERICHTE PROJECTEN 1 HONSELERSDIJK
Doel van dit project is om ervoor te zorgen dat de
mee te nemen in de planontwikkeling voor de groen-
restanten van voormalig Paleis Honselersdijk gerespec-
blauwe structuur in het kader van de uitwerking van
teerd worden en beter zichtbaar worden gemaakt bij
de opgestelde Greenportvisie of in de planontwikkeling
alle nieuwe ontwikkelingen in het gebied (reconstructie
voor het toekomstig waterbeheer in het kader van het
glastuinbouw, uitbreiding veiling, woningbouw, water-
Nationaal Bestuursakkoord Water. Stap 2 is de feitelijke
berging en recreatie). De bijzondere geschiedenis van
herinrichting van het paleisterrein, op basis van de visie
deze plek biedt volop inspiratie voor de toekomstige
uit stap 1. Dit kan worden opgenomen in het uitvoe-
inrichting. Door de centrale ligging nabij de veiling zou
ringsprogramma van de Greenportvisie. Maatregelen
dit zelfs een toeristische attractie van formaat kunnen
voor cultuurhistorie zullen primair uit de opbrengsten
worden, bijvoorbeeld als centraal informatie- en inno-
van projectontwikkeling en uit de waterschapslasten
vatiecentrum voor Greenport Westland. Door herstel
moeten worden gefinancierd. Deze hoeven de overheid
van historische waterassen en de oude toegangslaan
in principe geen extra geld te kosten.
kan het terrein worden aangetakt op de grotere recreatieve routestructuur. Betrokken partijen:
Op dit moment is er nog onvoldoende visie op de
Monumentencommissie Westland, Gemeente
ontwikkeling van het gebied en op de mogelijkheden
Westland, Regio Haaglanden, Erfgoedhuis,
om de geschiedenis van Paleis Honselersdijk weer
Provincie Zuid-Holland, Veiling Westland, Tuinbouworganisatie
tot leven te brengen. Stap 1 is het opstellen van een dergelijke visie. Hiervoor zou bijvoorbeeld een apart
Financiering iplanvorming (stap 1):
Belvedereproject opgestart kunnen worden, samen
Belvederesubsidie, Greenportvisie, NBW/WB21
met alle betrokken partijen. Om Belvederesubsidie van het Rijk te kunnen ontvangen is minimaal 25% mede-
Financiering uitvoering (stap 2):
financiering door de intiatiefnemers nodig. Een andere
Uitvoeringsprogramma Greenportvisie, project-
mogelijkheid is om de ontwikkeling van Honselersdijk
ontwikkeling
71
2 LANDGOEDERENZONE RIJSWIJK
Tussen Den Haag en Rijswijk ligt een groot land-
Er liggen in het gebied nog vele ontwerpvragen
goedcluster op de strandwal van de Vredenburghweg.
waarvoor de bestaande landgoedvisie te globaal en
Behalve een zevental landgoederen liggen hier ook
het bestemmingsplan te concreet is. Doel van het
parken, sportvelden, een school, een verzorgingstehuis
project is om dit ‘gat’ tussen de bestaande visie en het
en een kinderboerderij. Omgeven door stedelijke ge-
uiteindelijke bestemmingsplan op te vullen, in de vorm
bieden is dit een ‘groene long’ van formaat. Het maakt
van een ‘kwaliteitskader’. De inrichtingsprincipes van
deel uit van de regionale groenstructuur en is via een
de kwaliteitszonering en de landgoedtypologie bieden
‘groene schakel’ verbonden met de landgoederen aan
hiervoor goede aanknopingspunten. Door een speci-
de Vliet. Tegelijkertijd wordt het gebied doorsneden
fieke invulling kan het landgoedcluster een sterkere
door infrastructuur en hebben delen te maken met
regionale profilering krijgen als bijzonder groengebied.
verrommeling of achterstallig beheer. De gemeente
Belangrijke elementen zijn het formuleren van rand-
Rijswijk heeft in het verleden al een globale landgoed-
voorwaarden en beeldkwaliteitseisen voor nieuwe
visie opgesteld. Daarnaast is onderzoek uitgevoerd
bebouwing, de functionele zonering, de aanpassing van
naar de mogelijkheden voor inpassing van nieuwe rode
de ontsluitingsstructuur, de vormgeving van recreatieve
functies om de herinrichting en het beheer te finan-
routes en entrees, zichtbaar maken van archeologische
cieren. Diverse eigenaren en exploitanten hebben al
resten, aansluitingen op de stedelijke omgeving, verbin-
in initiatieven voor transformatie van sportvelden of
dingen met omliggende groengebieden. Ook de afstem-
vrijkomende bebouwing. Om hier een kader voor te
ming met het FES-project Waterkader Haaglanden kan
scheppen wordt momenteel een nieuw bestemmings-
plaatsvinden in het ‘kwaliteitskader’.
plan voor de landgoederenzone voorbereid. Betrokken partijen: Gemeente Rijswijk, Gemeente Den Haag, Regio Haaglanden Financiering planvorming: Planvorming: Gemeente, Regio Haaglanden. Provincie Financiering uitvoering: Gemeente Rijswijk, ILG, privaat
72
3 LANDGOEDVERBINDING DEN HAAG-WASSENAAR
Dit project ligt op een zeer strategische locatie tussen
liggen op de strandwal en hebben de typische orthogo-
Wassenaar en Den Haag. Vanuit Wassenaar dringen de
nale structuur met assen dwars op de richting van de
landgoederen door tot in het centrum van Den Haag.
strandwal. De kwaliteiten van het landgoedcluster Clin-
In westelijke richting takken ze aan op het duingebied,
gendael-Oosterbeek-Duindigt lenen zich prima voor
wat grote ecologische en recreatieve potenties met
de verdere ontwikkeling van een hoogwaardig interna-
zich meebrengt. Ook in economisch opzicht is dit een
tionaal institutenmilieu. Daarvoor moeten sportvelden
strategische locatie: het is onderdeel van het ‘interna-
uitgeplaatst worden en bouwwerken gesaneerd.
tionale kustzone’ uit de Structuurvisie Den Haag 2020 en mogelijke vestigingslocatie voor de Amerikaanse
Doel van het project is om aan te geven wat bij alle
ambassade. Tevens wordt gezocht naar een nieuwe be-
voorziene ontwikkelingen randvoorwaarden en kansen
stemming voor Renbaan Duindigt. Ondanks stedelijke
zijn voor versterking van de landgoedstructuur van het
ontwikkelingen is de afwisseling van de strandwallen en
gebied. Voorkomen moet worden dat het gebied een
strandvlakten nog goed zichtbaar in het landschap en is
barrière wordt in de landgoederenzone en dat de zo
hier sprake van een samenhangend landgoederenclus-
markante doorgaande structuur van de strandwallen
ter. Delen van de strandwal zijn in het verleden afgegra-
onderbroken wordt. Ook is het belangrijk dat de lo-
ven (Oostersportpark). De renbaan ligt precies in de
catie, omvang en de beeldkwaliteit van de nieuwbouw
strandvlakte tussen twee strandwallen, in het verlengde
aansluit bij historische typologieën, zonder te vervallen
van de zichtas van Clingendael. Het landgoed Clin-
in klakkeloze kopieën. Resultaat is een overkoepelend
gendaal met zijn waterpartijen ligt grotendeels in de
beeldkwaliteitsplan, dat als bouwsteen dient voor de
strandvlakte. De huizen van Oosterbeek en Duindigt
verdere uitwerking van deelplannen per locatie. Betrokken partijen: Gemeente Wassenaar, Gemeente Den Haag, Regio Haaglanden, Provincie Zuid-Holland Financiering planvorming: Planvorming: Regio Haaglanden Financiering uitvoering: Gemeenten, privaat
73
3 DUIVENVOORDSE EN PAPENWEGSE POLDER
Dit projectidee is een initiatief van Landgoed Duiven-
sche kernkwaliteiten. Gesteld wordt dat de uitvoering
voorde om samen met andere grondeigenaren en het
middels integrale gebiedsontwikkeling moet verlopen.
Pact van Duivenvoorde (gemeenten Leidschendam-
Het projectidee voor de Duivenvoordse en Papen-
Voorburg, Voorschoten en Wassenaar) tot een geza-
wegse Polder geeft uitwerking aan de pilot, vanuit het
menlijke aanpak te komen van het open veenweidege-
perspectief van de terreineigenaren. De Stichting Horst
bied tussen Den Haag en Leiden. Dit gebied, dat voor
en Voorde, waarin de landgoederen samenwerken die
een groot deel eigendom is van de landgoederen, is een
het grootste deel van het gebied beheren, is bereid
waardevolle open ruimte te midden van het stedelijk
als trekker van dit project op te treden, bij voorkeur
gebied. Het gebied is echter beperkt toegankelijk en
samen met Staatsbosbeheer.
langs de randen is plaatselijk sprake van verrommeling. Landgoed Duivenvoorde werkt samen met de landgoe-
Betrokken partijen:
deren De Horsten en Zuidwijk/Santhorst in de Stich-
Stichting Horst en Voorde, Staatsbosbeheer,
ting Horst en Voorde en is van mening dat de betekenis
Pact van Duivenvoorde, Stadsgewest Haaglan-
van het open middengebied voor de extensieve recre-
den, Regio Holland Rijnland, Provincie Zuid-
atie, de natuur en het waterbeheer aanzienlijk vergroot
Holland
kan worden. Meer samenhang in inrichting en beheer is
Financiering planvorming:
gewenst. Bovendien moeten recreatieve en ecologische
Provincie Zuid-Holland, Stadsgewest Haaglan-
verbindingen met de omgeving worden verbeterd. Zo
den, Regio Holland Rijnland, Pact van Duiven-
kan een uniek regionaal landschapspark ontstaan. Een
voorde
gezamenlijke visie en een gezamenlijk plan van aanpak Financiering uitvoering:
kunnen daarin voorzien.
bestaande subsidieregeling natuur, landschap, recreatie (ILG), uitvoeringsprogramma Regio-
In de Cultuurhistorische Impuls Duin, Horst en Weide
naal Structuurplan Haaglanden en Regionale
is een aparte pilot opgenomen voor het weidegebied,
Structuurvisie Holland-Rijnland, waterschaps-
om te komen tot een realistisch en breed gedragen
bijdrage, private partijen in PPS-verband (rood-
toekomstperspectief, uitgaande van de cultuurhistori-
voor-groen)
74
4 EILAND VAN KATWIJK
Het eiland van Katwijk is van oorsprong een zandplaat
Door onder meer de ontwikkeling van vliegveld
in de Rijn. Het kent een rijke geschiedenis die terug
Valkenburg en het knooppunt Leiden-West zal de
gaat tot aan de Romeinse tijd. In de Middeleeuwen is
oppervlakte stedelijk gebied toenemen en zal extra
op de zandplaat een kasteel gebouwd, Huijs ’t Sant,
geïnvesteerd moeten worden in de groenstructuur. In
waarin de ambachtsheren van beide Catwijcken en ’t
de Brede Structuurvisie 2005-2020 van de gemeente
Sant zetelden. Het kasteel en het latere buiten Het Hof
Katwijk heeft het eiland een functie als ‘groene schakel’
te Katwijk zijn altijd nauw verbonden geweest met het
gekregen. Tegelijkertijd worden ook de mogelijkheden
adellijke geslacht Van Wassenaer. Het Middeleeuwse
van extra bebouwing op het eiland onderzocht. Doel
kasteel is bij de Hoekse en Kabeljauwse twisten ver-
van het project is de oude rijkdom van het eiland
woest en in 1740 afgebroken en op het grondgebied
als inspiratiekader te laten dienen voor ruimtelijke
is Het Hof te Katwijk gebouwd. Dit buiten had een
ontwikkelingen op en rondom het eiland. Er lijken
classicistische tuin met verschillende vista’s en lanen
zeker mogelijkheden te liggen voor toevoeging van
en vijverpartijen. In de 19e eeuw heeft er nog een
passende bebouwing op een goed afgewogen locatie,
landschappelijke aanpassing aan de tuin plaatsgevonden.
mits gecombineerd met de herinrichting van de huidige
Ook het huis heeft verschillende transformaties onder-
stadskwekerij tot ecologisch stadspark en de aanleg
gaan. Hier ligt nu een verzorgingstehuis.
van natuuroevers langs de Oude Rijn. Dit vraagt om een zorgvuldig ontwerp ‘op cultuurhistorische basis’. Betrokken partijen: Holland Rijnland, Katwijk Financiering planvroming Planvorming: Regio Holland Rijnland, Gemeente katwijk Financiering uitvoering: ILG, privaat 75
5 DRIEHOEK KEUKENHOF-DEVER-TEYLINGEN
Doel van dit project is de versterking van de recrea-
De aanleg van een aantrekkelijk vrijliggend fietspad
tieve en toeristische samenhang tussen de Keukenhof,
(‘Rondje Keukenhof’), landschappelijke beplantingen
‘t Huys Dever en de Ruïne van Teylingen, door aanleg
en ecologische verbindingen is stap 1. Dit is vooral
van een verbindend fietspad en aanvullend land-
een taak van de overheden. Aan de fietsroute kunnen
schapsherstel. De driehoek moeten een stevig nieuw
nieuwe toeristische voorzieningen en horeca worden
‘landgoedcluster’ worden. Tevens moeten de ecolo-
gevestigd, door particuliere exploitanten. Het landhuis
gische en recreatieve verbindingen met de duinen en
van de Keukenhof zou bijvoorbeeld een chique land-
de dorpen verbeterd worden. Voor de toeristische
goedhotel of conferentieoord kunnen worden. Dat is
ontwikkeling van de Ruïne van Teylingen is in het kader
stap 2. Ook zouden op termijn nieuwe buitenplaatsen
van het Offensief van Teylingen al een project opgezet.
aan de route kunnen worden gekoppeld. Hierdoor kan
De Keukenhof heeft een Masterplan voor de toekomst
de route aantrekkelijker worden gemaakt en via de
opgesteld. Voor ‘t Huys Dever zijn al restauratiewerk-
strandwal een bosverbinding ontstaan tussen de Keu-
zaamheden uitgevoerd en is de slotgracht hersteld.
kenhof en Teylingen. De nieuwe buitenplaatsen kunnen
Door deze ontwikkelingen aan elkaar te koppelen kan
ingezet worden voor sanering van storende bebouwing
een breder toeristisch product in de markt worden
en herverkaling van bollengronden. Tevens kan hiermee
gezet en kan de Bollenstreek een landschappelijke
op een passende wijze tegemoet worden gekomen
kwaliteitsimpuls krijgen. Dat is ook gunstig voor het
aan de woningbouwopgave voor de Bollenstreek, zoals
woon- en werkklimaat in de omliggende dorpen.
opgenomen in de Gebiedsuitwerking Haarlemmermeer-Bollenstreek. Betrokken partijen: Holland Rijnland, Gemeenten Lisse en Teylingen, eigenaren, Stichting De Keukenhof Financiering planvorming: Planvorming: Holland Rijnland Financiering uitvoering: recreatiesubsidies, ILG, privaat
76
6 DIJK EN BURG
Het landgoed Dijk en Burg maakt deel uit van het landgoedcluster bij Noordwijkerhout. De eigenaar heeft in overleg met de gemeente Noordwijkerhout een plan gemaakt voor behoud van het historische landhuis, het voormalige Parkhotel, in combinatie met aanvullende nieuwbouw in het landgoedbos. Vanwege de natuurwaarde van het landgoed en de ligging in een ecologische verbindingszone is een zorgvuldige afweging nodig. Het huidig plan lijkt daarin te voorzien. De uitvoering van het landgoedplan kan tevens bijdragen aan de versterking van het landgoedcluster Noordwijkerhout als geheel. Het plan heeft daarmee ook een regionale component. Doel van het project Dijk en Burg is om te bezien of een aanvullende kwaliteitsimpuls mogelijk is voor de inbedding in de regionale
Betrokken partijen:
landgoedstructuur. Hierbij kan gedacht worden aan
Provincie Zuid-Holland, Regio Holland Rijnland,
aanvullende maatregelen voor de recreatieve en ecolo-
Gemeente Noordwijkerhout, Gemeente Noord-
gische infrastructuur. De Provincie Zuid-Holland en de
wijk, eigenaar/initiatiefnemer
Regio Holland Rijnland hebben hierbij een belangrijke
Financiering planvorming:
rol. Ook ruimtelijke ontwikkelingen in de omgeving van
Provincie Zuid-Holland, Regio Holland Rijnland
Dijk en Burg en de duurzaamheid van nieuwe bestemmingen worden in de afweging betrokken. De gemeen-
Financiering uitvoering:
te Noordwijkerhout heeft hierin een belangrijke rol,
Gemeente Noordwijkerhoud, eigenaar/initiatief-
bijvoorbeeld via het planologisch instrumentarium.
nemer
77
7 LANDBOUWENCLAVES STADSRAND HAARLEM
In het landgoederenlandschap ten westen van Haarlem,
bouwenclaves bij kunnen dragen aan de versterking van
tussen Bennebroek en Driehuis, liggen diverse kleine
de samenhang tussen de landgoederen. Nu is er bij de
landbouw- en tuinbouwenclaves. Deze zijn te klein
uitwerking van lokale plannen nog te weinig zicht op de
voor duurzame landbouw en krijgen steeds meer ste-
grotere samenhang. Met name historische waterstruc-
delijke functies. Om tot een duurzame groene inrich-
turen (brouwerskolken, zanderijvaarten, blekerijen)
ting komen is door de gemeenten en de Dienst Lande-
lijken goede aanknopingspunten te bieden voor het
lijk Gebied een apart project opgezet, gefinancierd met
versterken van de samenhang en voor een duurzame
ILG-geld. Dit is een vervolg op het eerdere Provinciale
functie als waterberging. Tweede doel is het aangeven
project Kennemerzoom. Een herinrichting is van belang
van mogelijke instrumenten om de gewenste transfor-
voor de landschappelijke inbedding van de landgoede-
maties uit te voeren. Naast de huidig beschikbare ILG-
ren en om ecologische en recreatieve verbindingen te
middelen is namelijk aanvullende financiering nodig, om
creëren. Er is onder meer een ecologische verbinding
tot structurele verbeteringen te komen. Hierbij wordt
gewenst tussen de duinen en Spaarnwoude. Door de
gedacht aan afgewogen rood-voor-groenconstructies,
vele infrastructuur is het gebied nu sterk versnipperd.
maar ook aan medefinanciering vanuit waterschapslasten.
Eerste doel van dit project is om aan te geven hoe de herbestemming en herinrichting van de diverse landBetrokken partijen: Provincie Noord-Holland, Regio Zuid-Kennemerland, Gemeenten Haarlem, Bloemendaal, Velsen, Heemstede, Bennebroek Financiering planvorming: Regio Zuid-Kennemerland, Provincie NoordHolland Financiering uitvoering: ILG, ISV, waterschapslasten, privaat 78
1. Behoud van openheid door extra inlaat van schoon
2. Gebruik oude zichtassen om de gebieden stevig
duinwater voor vernatting en bijzondere natuurontwik-
te verankeren in het landgoederenlandschap. Oude
keling. Gebruik de oude brouwerijvaarten hierbij als
zichtassen wijzen vaak naar kerktorens. Behoud van
cultuurhistorische onderlegger.
zichtassen betekent soms opruimen van de verrommeling in de open gebieden.
3. Maak meer entrees en meer afwisselende wandel- en
4. Zet programma als ontwerpmiddel in om een afwis-
fietspaden tussen de stad en de duinen. Als de landbou-
selende en boeiende parkzone te creeren.
wenclaves toegankelijker worden dan kan gebied gaan functioneren als landschapspark. 79
8 SCHEYBEEK-AKERENDAM-WESTERHOUT
uitgevoerd kunnen worden
De landgoederen tussen Beverwijk en Velsen zijn •
opgenomen in het Groen- en Waterplan van de Regio
randvoorwaarden en beeldkwaliteits-
IJmond. Dit is een plan voor de ontwikkeling van een
richtlijnen voor externe stedelijke ontwikkelingen,
robuuste groenzone tussen Velsen en Heemskerk via
die misschien pas later uitgevoerd zullen worden
de westrand van Beverwijk. Rond het landgoedclus-
maar wel meegenomen moeten worden bij de
ter Scheybeek-Akerdam-Westerhout spelen diverse
uitwerking van toekomstige bouwplannen.
ruimtelijke ontwikkelingen: nieuwbouw in de stati-
Hiermee kan een inhoudelijke impuls worden gegeven
onsomgeving van Beverwijk, de aanleg van de westelijke
aan de uitvoering van het Groen- en Waterplan en kan
randweg, uitbreiding van het Rode Kruisziekenhuis,
de functie van het landgoedclusters als schakel in de
verplaatsing van het ROC, ontwikkeling van een nieuw
grotere landgoederenzone versterkt worden. Door
landgoed bij Westerhout. Deze ontwikkelingen bieden
actief te zoeken naar synergie met de rode ontwikke-
kansen voor versnelde uitvoering van het Groen- en
lingen kunnen ook extra middelen voor de uitvoering
Waterplan, maar vormen ook bedreigingen voor het
beschikbaar komen.
groengebied. Het Belvedereproject Landgoederen Verbinden heeft nieuwe inzichten opgeleverd in de mogelijkheden voor
Betrokken partijen:
het versterken van de ruimtelijke samenhang en de
Provincie Noord-Holland, Regio IJmond, Ge-
cultuurhistorische identiteit van de landgoederenzone,
meenten Beverwijk en Velsen
waar het landgoedcluster Scheybeek-Akerendam-Wes-
Financiering planvorming:
terhout deel van uitmaakt. Doel van dit project is om
Planvorming: Provincie Noord-Holland, Regio
tot een samenhangend groeninrichtingsplan te komen,
IJmond
met daarin: •
concrete inrichtingsmaatregelen voor
Financiering uitvoering:
water en groen, die op korte termijn
ILG, ISV, privaat (rood-voor-groen)
80
