30 I L E U M J A A R. Hoe zou ikzélf behandeld willen worden? pag 18 J U B INTERVIEW MET ARIANE DE RANITZ YPSILON NIEUWS

YPS I LO

YPSILON NIEUWS 4 | 2014

30

JUB

I

LE

R

N

󿽺n ontwikkelingen en achtergronden rond kwetsbaarheid voor psychose

UMJAA

INTERVIEW MET ARIANE DE RANITZ ambassadeur van ypsilon

‘Hoe zou ikzélf behandeld willen worden?’ pag 18

WMO-MAAND

LATUDA

Proeftuin

Hoe uw zorg verandert vanaf januari 2015

Nieuw antipsychoticum op Nederlandse markt

De beste ideeën uitproberen!

2

Nieuw op de website Boeken! Een complete boekenlijst, met beschrijvingen en recensies. Kijk in het menu onder ‘voor naasten’ of ga rechtstreeks naar de boekenlijst via www.ypsilon.org/boeken

Landelijke regio-agenda Op de homepage en via www.ypsilon.org/agenda vindt u op de agenda voortaan ook de regionale Ypsilonactiviteiten!

Producten en diensten Ypsilon Support zet de ervaringen van meer dan 20.000 familieleden en mantelzorgers in de GGZ om in gerichte diensten en producten die zorgprofessionals, ambtenaren en beleidsmakers ondersteunen. Vanuit de triade draagt ze zo bij aan verbetering van het leven van en de zorg voor mensen met een psychotische kwetsbaarheid en hun naasten. Informatie: www.ypsilonsupport.org

www.ypsilon.org

INHOUD

3

󿽺n

In dit nummer VOORAF

Zo is het leven Mensen moeten maar accepteren dat ze moeten staan in de trein, hoorde ik de directeur van de NS zeggen over de problemen in de spits. ‘It’s a fact of life!’ lijkt - in alle mogelijke varianten - het nieuwe motto, de nieuwe norm, van veel hedendaagse bestuurders. Ook van die in de zorg. De directrice van het verpleeghuis waar de moeder van staatssecretaris Van Rijn woont, reageerde op eenzelfde manier: ‘Zo is het leven!’, zei ze naar aanleiding van de commotie over urine langs de enkels. Ik wist niet wat ik hoorde. Zou het geen moment bij haar opkomen dat incontinentie misschien een kwaal is die bij het leven van haar patiëntengroep hoort, maar dat het tijdig verschonen toch echt een kwestie is van goed organiseren? Háár werk dus. Goede zorg hoeft niet per se dure zorg te zijn. Ook in de psychiatrie is het in de ene instelling uitstekend en in de andere bar slecht. Kwestie van organiseren én van mentaliteit. Mét de mensen om wie het gaat: hulpverleners, patiënten en naasten. Zo is het leven! Ik wens u een goed nieuw jaar.

artikelen 6 Zaaien en oogsten Proeftuin vraagsturing 9 Genomineerd! Ria van der Heijdenprijs 2014 13 Wmo-maand Januari 2015 14 Uw bijdrage werkt Vrienden van Ypsilon 17 Meer keuze met Latuda Medicijnnieuws 18 Kronkelpaden en zijwegen Ariane de Ranitz 22 Prettige feestdagen kou, moe, verdriet psychose Labyrinth Psychotica

opinie 12

Polemiek Ansje versus Geertjen Albregts

gesignaleerd 24 Boeken Kort 25 Boeken Bondgenoten, Henk-Willem Klaassen

organisatie 15 15 16 26 28

Verenigingsnieuws Bert Stavenuiter Nieuws van de ledenraad Kiescommissie Consulent Jody Sluijter Politiek Hein Koger Meet the experts Van de voorzitter

regionaal 10 29 30 34

Een bijzonder jaar Jubileum Ypsilon 30 jaar Wonen moet zo! Chapeau Woonkringen Wonen moet zo! WOPiT - Twente Ypsilon in de regio

Annemiek de Kruif | eindredacteur

nieuws en service 4 5 33 36

Ypsbul en Agenda In het kort Colofon Prikbord

Ypsilon Nieuws 4 | 2014

4

ACTUEEL

ypsbul NIEUWSBULLETIN ATTENDERINGSSERVICE over zorg, wetenschap, politiek en media op het gebied van psychose en schizofrenie

agenda 22 januari Symposium Naar een nieuwe dimensie in de (Zelf)zorg, over de hervormingen. De Domkerk te Utrecht. Informatie: www.4dzelfzorg.nl

27 januari Rapport pleit voor nieuwe aanpak zorg Het veranderde zorglandschap maakt een vernieuwde aanpak van mensen met ernstige psychiatrische aandoeningen (EPA) noodzakelijk. Dat staat in het rapport ‘Over de brug; Plan van aanpak voor de behandeling, begeleiding en ondersteuning bij ernstige psychische aandoeningen’ dat minister Schippers onlangs aan de Tweede Kamer aanbood. Het Plan van Aanpak roept betrokken partijen op om de zorgbehoeften en mogelijkheden van deze mensen tot leidraad te maken voor de hulpverlening. Om meer herstel en vermindering van zorgbehoeften te bereiken, wordt gepleit voor een landelijke kwaliteitsstandaard een innovatieprogramma. De op handen zijnde veranderingen van de zorg naar de gemeenten en de gelijktijdige ambulantisering binnen de GGZ hebben grote gevolgen voor mensen met ernstige psychische aandoeningen en de zorg die zij nodig hebben. Enerzijds bieden deze veranderingen nieuwe mogelijkheden tot herstel en burgerschap, anderzijds dreigt het gevaar van vergaande versnippering en verschraling van zorg. Om te kunnen garanderen dat goede zorg, waar nodig specialistische behandeling, ook in de toekomst steeds toegankelijk en bereikbaar is, is een nieuwe aanpak nodig. Naast behandelen van psychiatrische symptomen en professionele zorg, gaat het ook om het bieden van ondersteuning en begeleiding van persoonlijk en maatschappelijk herstel, rekening houdend met de eigen kracht, inzet en energie van mensen met ernstige psychische aandoeningen, aldus de experts in het rapport dat werd geschreven onder leiding van kenniscentrum Phrenos. Ook Ypsilon dacht mee bij het rapport.

Symposium Zelfmanagement en passende zorg in de GGZ. Wat is nu passende zorg en hoe kan deze zorg het zelfmanagement stimuleren? Hogeschool Domstad, Utrecht.

31 januari Grote kind-van-dag van Ypsilon. Gast is filmmaakster Sophie Francken, zelf ‘kindvan’. Vertoning van haar film ‘Lieve mama’. De Musketon in Utrecht.

10 februari Symposium Nacht van de GGz door GGZ+. Een belevenis met muziek, interviews, dans, interactieve spellen, films, poëzie, cabaret, theater en storytelling. Volop gelegenheid om te netwerken en iets te drinken. Walhalla in Rotterdam. Informatie: www.ggzplussymposium.nl

11 februari Congres Mind the body. Naar een betere lichamelijke gezondheid en leefstijl van patiënten met een ernstige psychische aandoening. De Reehorst in Ede.

5 maart Andere recente berichten: • GroenLinks bepleit noodfonds voor de zorg • GGZ-zorg onder druk door bezuinigingen

Uitreiking Ria van der Heijdenprijs, vanaf 14.00 uur in Delta Psychiatrisch Centrum te Poortugaal (zie pag 9). Toegang gratis, aanmelden gewenst.

Lees verder op: www.ypsilon.org/nieuws 6 maart Ypsbul is het nieuwsbulletin dat Ypsilon via e-mail uitgeeft. Ypsbul biedt nieuwsberichten over psychose, schizofrenie, politiek, wetenschap, enzovoort. Als Ypsilonlid kunt u zelf aangeven over welke onderwerpen u nieuws wilt ontvangen en daarmee uw nieuwsvoorziening persoonlijk maken: op www.ypsilon.org/mijnypsilon ziet u hoe dat moet. Ook niet-leden kunnen zich abonneren op het nieuwsbulletin via: www.ypsilon.org/ypsbul

www.ypsilon.org

Congres De (G)GZ in crisis?! Met o.a. Martin Appelo. Martini Plaza in Groningen. Informatie: www.congresintegralepsychiatrie.nl

Kijk op www.ypsilon.org/agenda voor de complete en vernieuwde agenda, met nadere informatie en regionale activiteiten.

IN HET KORT

5

Goed gek Eind oktober startte de bewustwordingscampagne ‘Doe Eens Goed Gek’, gericht op psychosegevoelige jongeren en hun omgeving. Johnny de Mol, Géza Weisz en Yoka Verbeek spelen in twee filmpjes ‘Gek op Sofie!’ een date na, compleet met vooroordelen en stigma. In de documentaire ‘Wie is Sofie?’ wordt de noodzaak van een betere bewustwording van psychosegevoelige jongeren uitgelegd. De commercials zijn geproduceerd in opdracht van farmaceut Janssen. www.marketingtribune.nl -> zorg -> nieuws : doe eens goed gek

Ypsilonambassadeur Margo Trappenburg: ‘Een strenge gemeente zegt tegen burgers: het werk van bescheiden professionals kunnen jullie zelf ook. (…) Als je zelf niet precies weet wat je nodig hebt aan hulp is er familie, een buurman of een vriend die je om raad kunt vragen. In laatste instantie mag je een beroep doen op onze ambtenaren. Een mildere gemeente zegt tegen de burger: jij zou misschien zelf kunnen leren hoe je moet zorgen (...) Maar we hebben betaalde ziekenverzorgenden die daar beter in zijn.’ ‘Ik hoop dat ik in een gemeente woon die mild zal zijn voor inwoners met zware zorgverplichtingen. Ik betaal graag belasting zodat mensen die zorg nodig hebben, kunnen worden bijgestaan door een professional met een fatsoenlijk salaris. Niet omdat het netwerk die zorg niet zou kunnen leveren, maar omdat het gaat om een verstandige vorm van arbeidsverdeling, omdat mensen met zorgbehoevende familieleden ook een eigen leven moeten kunnen leiden.’

Illustratie: Pavel Constantin

Uit de krant

Margo Trappenburg - Els Borst lezing, NRC - 1 december 2014

Ypsilon Nieuws 4 | 2014

6

INTERVIEW

Zaaien en oogsten Vraagsturing in de geestelijke gezondheidszorg

In een proeftuin mag je proeven, uitproberen en leren. Ook als het doel niet wordt gehaald zijn de ervaringen die je er gezamenlijk opdoet waardevol. Ypsilon leidt een project namens zeventien cliënten- en familieorganisaties in de GGZ. De proeftuinen die draaien om vraagsturing zijn er onderdeel van. Rita Loholter praat met twee directeuren over de proeftuin bij Inforsa. tekst Rita Loholter | [email protected] illustratie Anna Wikje Roorda Boersma

Inforsa Inforsa (Amsterdam, Hilversum) biedt intensieve behandeling in verschillende settings: KIB (kliniek voor intensieve behandeling), LIZ (langdurige intensieve zorg), FPK (forensisch-psychiatrische kliniek), JVz (justitiële verslavingszorg) en FAZ (forensisch ambulante zorg). De cliënten lijden aan (chronische) psychotische-, stemmings-, persoonlijkheids- en gedragsstoornissen en verslaving. Een behandeling bij de LIZ betekent voor velen een nieuwe start. Informatie: www.inforsa.nl

I

n de zomer van 2013 kreeg Ypsilon van het ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport (VWS) akkoord op de plannen voor proeftuinen (zie pag. 8). Ypsilondirecteur Bert Stavenuiter: ‘Van de instellingen die we aanschreven of ze wilden meedoen kwamen er zestig enthousiast met voorstellen. Uiteindelijk kozen we de vijf met de beste ideeën. Daaronder de kliniek voor Langdurige Intensieve Zorg (LIZ) van Inforsa.’

Ivo van Outheusden is psychiater en directeur behandelzaken van Inforsa: ‘Ons eerste idee, om elke cliënt een levensboek te laten maken met verhalen en foto’s, was niet wat Ypsilon in gedachten had.’ Stavenuiter: ‘Inforsa leverde hiermee meteen een oplossing. Terwijl deze proeftuinen juist ‘co-creatie’ moeten opleveren: sámen kijken waar het probleem zit en ook sámen nadenken over een oplossing. En die bereidheid was er bij Inforsa.’

Proeftuin in praktijk Vraaggestuurd werken, werken vanuit de vraag en de behoefte van de patiënt, dat is het doel. Maar hoe doe je dat met deze www.ypsilon.org

uiterst moeilijke groep patiënten? Dat willen Ypsilon en Inforsa in deze proeftuin onderzoeken. De eerste vraag was wat ze wilden verbeteren: de kwaliteit van zorg of breder: de kwaliteit van leven. Het werd het laatste, want bij Inforsa wonen de patiënten er ook. Daarna kwam de volgende vraag: hoe vraag je gestructureerd aan mensen bij wie de behandeling niet aanslaat en die soms zó ziek zijn dat er nauwelijks een gesprek met ze te voeren is wat ze nou eigenlijk willen? Er werden allerlei vragenlijsten bekeken en uiteindelijk viel de keuze op een vragenlijst van de Wereldgezondheidsorganisatie. Eén probleem: de lijst met 100 vragen was veel te lang voor de mensen die bij Inforsa in behandeling zijn. De lijst werd bekeken, besproken, verkleind en ingedikt door een expertgroep van hulpverleners, patiënten en familieleden. Uiteindelijk kwam de groep tot tien onderwerpen die volgens alle betrokkenen van grote invloed zijn op de kwaliteit van leven binnen Inforsa.

INTERVIEW

7

‘U bent uitbehandeld’, krijgt niemand hier te horen

1. 2. 3. 4. 5. 6.

seksuele activiteit energie en vermoeidheid mobiliteit negatieve versus positieve gevoelens sociale ondersteuning beschikbaarheid van gezondheid en sociale ondersteuning 7. eigenwaarde 8. dagelijkse activiteit 9. de relatie met de zorgverleners 10. de mate van aandacht voor perspectief versus verlies In een gesprek kiest elke cliënt er de komende tijd twee uit, waar hij en de hulpverlener het komende half jaar mee aan de slag gaan. En dat voor tien cliënten van twee afdelingen. Door middel van interviews proberen hulpverlener en cliënt erachter te komen welke verbeteringen op de gekozen gebieden mogelijk zijn en die ook te bewerkstelligen. De interviews

zijn gestart in oktober 2014. Na een tot twee jaar zou de cliënt een toegenomen kwaliteit van leven moeten of mogen ervaren. ‘Onze zorg is gebaseerd op de relatie die een medewerker opbouwt met de patiënt. ‘U bent uitbehandeld’ krijgt niemand hier te horen.’ Van Outheusden kijkt nog eens naar het lijstje van gekozen thema’s. ‘Vijfennegentig procent van de cliënten heeft geen seksuele relatie. Niet verwonderlijk dat dit één van de thema’s is die zij verbeterd willen zien.’

Relatie Hoe laat Inforsa een cliënt zonder ziekteinzicht vragen stellen over het verbeteren van zijn leven? Van Outheusden: ‘Door iemand écht te leren kennen, met hem of haar te praten over angst, hoop, verlangen en rouw; maar ook over interesse, plezier en talenten. Dat kan alleen als je een ver-

trouwensband hebt opgebouwd. Praten lukt niet altijd even goed, soms ben je aangewezen op non-verbaal contact. Hulpverleners moeten zich hierin ontwikkelen, de relatie met de cliënt verdiepen. Gelukkig hoeft Inforsa niet bij nul te beginnen. Juist het ontwikkelen van een relatie met een cliënt is al sinds de oprichting een belangrijk speerpunt. Veel patiënten hebben een verleden met agressie en Inforsa wil de valkuil vermijden om bij elk nieuw incident steeds op die agressie te focussen. Maar hoe ziet het opbouwen van een relatie met de patiënt er dan uit? ‘Zo normaal mogelijk’, zegt van Outheusden. ‘We lachen, huilen, troosten, praten en maken grapjes. De medewerkers nemen naar de jaarlijkse kerstmarkt hun familie mee. Door het delen van persoonlijke aspecten van je Ypsilon Nieuws 4 | 2014

8

INTERVIEW

eigen leven laat je zien dat je gelijkwaardig bent. Patiënten voelen zich veilig bij Inforsa.’ De stap naar een zelfstandiger leven buiten is moeilijk. Ik ben blij te horen dat het opgebouwde contact met de patiënt zoveel mogelijk in stand wordt gehouden, ook na de behandeling. ‘We hadden hier een patiënt die na vijf jaar opname een volgende stap moest nemen; familie was er niet. Die persoon vond het heel moeilijk om naar een andere instelling te gaan; was bang voor het onbekende. We laten iemand dan niet zomaar vallen en doen

wat nodig is. We zijn weleens in een hotel in de buurt gaan zitten om de eerste weken dicht bij de cliënt te kunnen zijn. Alles om het leven na Inforsa de beste kans te geven en de veiligheid van binnen ook buiten te bieden.’ Voor dit soort creatieve oplossingen krijgt Inforsa geen financiering. Maar het werkt wél en het terugvalpercentage is aanzienlijk minder. Op mijn vraag hoe familie betrokken is antwoordt Van Outheusden: ‘Als mensen langer op één plek in behandeling zijn kan de band met familie en vrienden weer worden versterkt of hersteld. Familie beïnvloedt de behandeling positief.

Proeftuinen De proeftuinen zijn gestart in het kader van het project ‘Kwaliteit en implementatie van vraagsturing’, onderdeel van het zogenaamde voucherproject ‘Werken aan vraagsturing’. Het voucherproject is ingediend door zeventien cliënten- en familieorganisaties in de GGZ met Ypsilon als penvoerder en wordt gefinancierd door het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Het programma heeft tot doel de GGZ meer vanuit de behoefte van cliënt en familie te laten werken op drie manieren: het bieden van werk(ervaring) bij cliëntenorganisaties aan mensen met psychische kwetsbaarheid, de inzet van digitale toepassingen (e-Health) en het ontwikkelen van nieuwe vormen van vraagsturing. Onder de laatste route vallen de proeftuinen. Hierin werken instellingen en cliënten- en familieorganisaties gezamenlijk toe naar een manier van zorg verlenen waarin de hulpverlening niet doet wat ze altijd doet, maar probeert écht te luisteren naar wat cliënt en familie willen. De proeftuinen duren drie jaar en worden in vier stappen gerealiseerd: • Opstellen van bouwstenen (wat gebruik je om het project tot een succes te maken). • Inrichten van proeftuinen van vraagsturing. • Beschrijving proces van co-creatie (alles is waardevol, niet direct oplossen, gezamenlijke zoektocht). • Van proeftuin naar implementatie. Inforsa is een van de instellingen die aan het project deelneemt. Andere proeftuinen zijn: Crisisopvang - UMC Utrecht, Jeugd GGZ - De Bascule, WRAP (Wellness Recovery Action Plan) - GGZ Noord-Holland Noord, Basis GGZ - Mediant. Informatie: www.ypsilon.org/voucher en www.ypsilon.org/kwaliteit

www.ypsilon.org

Onze LIZ-cliënten zijn mensen die nergens anders terecht kunnen, onder dwang zijn opgenomen en behandeld; zij hebben niet veel toekomstperspectief. Toch is het belangrijk dat ook zij hun kwaliteit van leven, met kleine stapjes, kunnen verhogen.’

Omdenken Een individuele hulpverlener kan het verschil maken. Wil je echter over de hele linie iets bereiken dan moet je de beleidsmakers meekrijgen, de zorgaanbieders en zorgverzekeraars. Als zij het waardevol vinden kan vraaggestuurd werken de standaard worden. Niet uitgaan van beperkingen maar kijken wat er wel kan, welke mogelijkheden er nog zijn; omdenken. Dat is waar dit project over gaat. Ik wil weten hoe de medewerkers omgaan met de veranderingen. Bieden zij niet (onbewust) weerstand? Stavenuiter heeft een mooi voorbeeld: ‘Natuurlijk is niet elke medewerker even flexibel. Bij de voorbereiding hadden we het over die innovatieve medewerker die vastzat in de behandeling met een patiënt. Er was geen goed contact. Toen kwam zij op het idee om een hond mee te nemen naar de gesprekken. Dat hielp. De afdeling ging daarna met huisdieren ‘experimenteren’ en de patiënten knapten hiervan op; andere afdelingen deden mee. Maar kennelijk zag niet iedereen het zitten. Op een ochtend hing er bij een afdeling een bordje op de deur ‘Verboden voor honden’. Er zijn altijd collega’s die de hakken in het zand zetten bij veranderingen, terwijl de intentie toch is om de patiënt te helpen. Dan is het belangrijk dat de beleidsmakers achter het plan staan en iedereen over de streep trekken.

Oogst Het lijkt erop dat deze proeftuin uitgroeit tot een echte tuin. Met de juiste mensen op de juiste plaats en met de juiste middelen. Ik ben benieuwd naar de uitkomsten van de eerste evaluatie in 2015. Tijd om te oogsten!

RIA VAN DER HEIJDENPRIJS

9

Wonen, herstel en troost Genomineerd voor de Ria van der Heijdenprijs 2014

Jan van Blarikom Zeeuwse Gronden ‘Iedere patiënt die dat wil, moet in zijn eigen vertrouwde omgeving kunnen blijven wonen, in een eigen appartement met de nodige zorg eromheen. ’ Zeeuwse Gronden biedt die mogelijkheid aan mensen met een chronische psychiatrische aandoening. Zeeuwse Gronden heeft inmiddels locaties in Terneuzen, Axel, Hulst en Middelburg. Sas van Gent en Borsele in ontwikkeling. Van Blarikom: ‘De directe betrokkenheid van familie zowel bij het opzetten als bij het reilen en zeilen van woonlocaties is een essentieel onderdeel van Zeeuwse Gronden.’ Zeeuwse Gronden is een GGZ-instelling met nauwe afstemming tussen wonen, begeleiden en behandelen. De lijnen tussen patiënten, familie, verpleegkundigen en psychiater zijn kort en direct. Er is veel aandacht voor zinvolle dagbesteding.

Mark van der Gaag Parnassia Het gaat Mark van der Gaag niet om de diagnose, niet om de theorie, maar om de persoonlijke ervaringen van mensen met een psychotische aandoening. Hij zet zich al zijn hele carrière met ziel en zaligheid in voor herstel, betere kwaliteit van leven en minder lijden.

Delta Psychiatrisch Centrum stelde In 2006 de Ria van der Heijdenprijs in, na het overlijden van Ria van der Heijden, oprichter van Ypsilon. De prijs bestaat uit een geldbedrag van E 5000,-. De twee aanmoedigingsprijzen worden betaald door de stichting Vrienden van Ypsilon. De criteria voor de prijs zijn geheel in de geest van Van der Heijden: gericht op mensen met psychosen en schizofrenie, vernieuwend, bedacht en uitgevoerd door enthousiaste familieleden, patiënten en/of hulpverleners, langer bestaand en elders toepasbaar.

Van der Gaag werkt als psycholoog en onderzoeker bij Parnassia en is bijzonder hoogleraar aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Hij is oprichter van het eerste mobiele behandelteam voor mensen met schizofrenie; introduceerde cognitieve gedragstherapie bij psychosen; deed en doet baanbrekend onderzoek naar het voorkomen van psychosen en de invloed van trauma’s.

Nynka Delcour theatermaker In de voorstellingen van Nynka Delcour komt veel aan bod, zoals machteloosheid, schuldgevoelens, rouwen, vasthouden en loslaten. Maar ook hoe je om kunt gaan met de situatie zoals die is en troost kunt vinden om verder te gaan. Veel Ypsilonners zijn door ‘Vlieg’ en ‘Hou me los’ geraakt. Delcour is een bevlogen theatermaker, die zorgt voor meer begrip van de omgeving. Haar werk is educatief en stigmaverlagend. De jury bestaande uit Don Linszen (voorzitter), Annemiek de Kruif, Gijs Francken, Bas van Raaij en Henrie Henselmans, kozen de 3 genomineerden uit 15 inzendingen.

Op donderdag 5 maart 2015 wordt bekendgemaakt wie de Ria van der Heijdenprijs 2014 heeft gewonnen. Ypsilonleden zijn van harte welkom om de prijsuitreiking (gratis) bij te wonen. Locatie: Delta Psychiatrisch Centrum in Poortugaal. Kijk op www.ypsilon.org/agenda bij 5 maart. U kunt zich aanmelden via Joke van Gelder: [email protected].

Ypsilon Nieuws 4 | 2014

10 JUBILEUM

Planten van een (walnoten)boom, aangeboden aan Ypsilon Tilburg | Muziek terwijl u feest, in Dongen | Creatief in de weer op de Doedag in Friesland

www.ypsilon.org



JUBILEUM

11

Een bijzonder jaar De regio centraal en aandacht voor contact en ontmoeting: dat wilde Ypsilon bereiken in haar 30e jaar. Met drie inspirerende jubileumdagen, tientallen Dubbel30-acties en acht Ypsilonambassadeurs is dat meer dan gelukt.

Bezoeker: ‘Ga hier mee door, drie maal per jaar

Jubileumdagen

in het land’

In Sint-Michielsgestel, Assen en Amersfoort bezochten bijna 600 mensen de geslaagde, interessante en inspirerende jubileumdagen. Er waren geweldige workshops, gegeven door familieleden, cliënten en hulpverleners. Ze gingen over wonen, zorgen, schrijven, nabuurschap, herstel, bewind, familieraad, familie-ervaringsdeskundigheid en familiebegeleiding. Prominente hulpverleners als Jim van Os, Rick Kwekkeboom, Margo Trappenburg, Frank van Es, Cees Vermeeren, Wiepke Cahn en Rokus Loopik gaven interessante lezingen. De dagen kregen een feestelijk tintje door cabaret van Ad Goos, Jantien van der Kooy en Dick van Veen, muziek van The Ol’Foxes en theater van Nynka Delcour. Maar vooral genoten de bezoekers van de warmte van het contact, het begrip zonder woorden, de saamhorigheid en van de ontmoeting en het contact met lotgenoten.

30

Met dank aan Kaderleden uit de regio hebben, met de jubileumcommissie en het landelijk bureau, veel en prachtig werk verricht. Zonder hun inspanning was het niet gelukt. Financieel hebben bijgedragen: ACE Pharmaceuticals, AstraZeneca, Congregatie Zusters van Liefde, Dokter Wittenbergstichting, GGZ Drenthe, Janssen, Provincie Noord-Brabant, de heer Spek, Stichting Elise Mathilde Fonds, Stichting Vrienden van Ypsilon, Takeda Nederland bv, Ypsilon Amsterdam.

Actie Dubbel30! Iets doen voor of met een of meer patiënten. Iets groots of iets kleins. En dat op de 30e van elke maand in Ypsilons 30e jaar. Barbara reed sinds jaren weer paard, Saskia zeilde op de Maasplas. Er werd chocola en kaas geproefd, in Porsches gereden, veel en vaak en gezellig met elkaar gegeten, muziek gemaakt en gezongen en gesport. Op veel plaatsen in het land organiseerden hulpverleners en/of kaderleden van Ypsilon leuke dingen voor patiënten en familieleden. En het is nog niet voorbij... Op 30 december kunt u in Rotterdam soep eten en spelletjes doen.

Annemiek de Kruif | [email protected]

Informatie: www.ypsilon.org/jubileum

M. Zoutsma

Kijk op www.ypsilon.org/dubbel30

‘Het meisje onder water’. Cadeau van de afdeling MindUp (GGZ Friesland) aan Ypsilon Friesland

Ypsilon Nieuws 4 | 2014

12 POLEMIEK

YN-redacteuren Ansje Adema en Geertje Paaij schrijven elkaar over de zorg die beter moet en over zorgen die zij delen, maar soms verschillend beleven. Niets is Geertje (links) te gek om taboes te doorbreken in een voor beiden doodnormale zaak: de patiënt als volwaardig lid van de samenleving en zorg op maat. Ansje (rechts) is voorstander van op resultaat gerichte acties.

Lieve Ansje, Je schrijft poëtisch. Ik zou er haast in geloven. Maar sprookjes bestaan niet. Opeens zie ik licht aan het eind van de tunnel. Als ik nu eens een curator laat aanstellen? Ik weet het: het is de zwaarste juridische maatregel, maar alles is beter dan met lege handen achterblijven als moeder. Als mijn dochter onder curatele wordt gesteld, is ze toch handelingsonbekwaam? Dan kan ze de curator niet verbieden mij te vertellen hoe het met haar gezondheid is gesteld.

Ik heb het gevoel dat ik een pact met de duivel sluit, maar mijn Tom Poes list is geboren uit wanhoop. Kan mijn dochter voortaan ook niet meer onbesuisde contracten afsluiten voor een dure smartphone waar ze jaren aan vast zit. Om in voetbaltermen te eindigen: ‘Ieder nadeel heb een voordeel.’ Geertje

Lieve Geertje,

BRI

EN V E

www.ypsilon.org

Vraag je je af of een curator voor je dochter de juiste oplossing is? Kijk op www.rijksoverheid.nl. Daar staat wat de verschillen zijn tussen bewind, curatele en mentorschap. Je vindt er ook de vooren nadelen van het in-schakelen van een (professionele) buitenstaander. Bedenk, dat wat vandaag een oplossing lijkt, morgen als een molensteen om je nek kan hangen. Is het je ernst, of is je opmerking een uiting van je frustratie over de halfbakken zorg die je dochter krijgt en de laconieke houding van de (professionele) mentor? Een bericht over de curatele komt niet alleen in de Staatscourant, maar ook in twee landelijke dagbladen. Vanaf het moment dat de maatregel in werking treedt, moet je volwassen dochter als een klein meisje voor iedere rechtshandeling toestemming vragen. Ze mag zelfs niet meer stemmen.

Weegt de winst die dat geeft op tegen de emotionele schade die er mee gepaard gaat? Bewindvoering wordt vanaf begin dit jaar bijgeschreven in een register. Je mag van leveranciers verwachten dat zij zo’n register raadplegen voordat ze iemand een langlopend wurgcontract onder de neus duwen. Als een verkoper kan of moet weten dat sprake is van bewind dan is de koop buiten de bewindvoerder om ongeldig. Misschien een reden om onderbewindgestelden van voor 2014 alsnog in dat register te laten opnemen? Het betrekken van familie bij de zorg blijft voor de patiënt en zijn naaste van groot belang. De juridische verantwoordelijkheid voor de volwassen patiënten mag je wel aan een ander overlaten, maar het hoeft niet. Ansje

WMO-MAAND

13

Januari Ypsilon Wmo-maand!

DE ZORG VERANDERT!

ALLES NAAR DE GEMEENTE!

Per 1 januari 2015 wordt een groot deel van de zorg anders georganiseerd. Wat verandert er voor u en voor uw familielid? Ypsilon volgt de hervormingen op de voet en probeert waar mogelijk invloed uit te oefenen om de gevolgen voor haar leden en hun familieleden te verzachten. Als de nieuwe Wmo in 2015 ingaat, verandert er veel in de organisatie en financiering van beschermd wonen, begeleiding, langdurige zorg en PGB. De AWBZ verdwijnt. De zorg wordt betaald via de wet langdurige zorg (Wlz), de zorgverzekeringswet of de wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Na 1 januari is er één regeling (de participatiewet) voor iedereen die extra hulp nodig heeft om aan het werk te komen. Deze wet voegt Wajong, Wet Werk en Bijstand en Wet Sociale Werkvoorziening samen.

Moet ik mij nu al zorgen maken? Voor veel voorzieningen geldt dat 2015 een overgangsjaar is waarin voor bestaande gevallen alles doorloopt volgens de eerder gemaakte afspraken. Daar waar nieuwe afspraken moeten worden gemaakt zal de voorziening meestal doorgaan in versoberde vorm. Het is zaak om bij een herbeoordeling goed voorbereid met de gemeente in gesprek te gaan. De adviesdienst van Ypsilon en haar kaderleden kunnen u daarbij helpen.

Wat heb je aan Ypsilon nu de zorg verandert?

WMO BELANGRIJKSTE WET!

• • • • •

Ypsilon houdt op de website bij wat er precies verandert, voor wie en wanneer. Ypsilon verwijst u door naar informatie op maat. Ypsilon ondersteunt en schoolt haar vrijwilligers, zodat die u wegwijs kunnen maken. Ypsilon laat haar stem horen en oefent waar mogelijk invloed uit om ongunstige gevolgen van de maatregelen te beperken. Ypsilon ontwikkelt documenten waarmee u, in het contact met de gemeente, uw argumenten kracht bij kunt zetten.

Annemiek de Kruif | [email protected]

Op www.ypsilon.org/hervormingen of via het blauwe blok ‘de zorg verandert’ (links op de homepage) leest u wat er in uw situatie verandert, wat u kunt doen en welke steun Ypsilon kan bieden. Lees ook de blog van Hein Koger op www.ypsilon.org/weblog-politiek of bel het landelijk bureau: 088 000 21 20.

Behalve dat gemeenten veel meer taken moeten gaan uitvoeren in het kader van de Wmo, verandert de Wmo ook van opzet. Begrippen als onderzoek (keukentafelgesprek), kanteling en transitie doen hun intrede. In de aangepaste wet ligt veel meer dan voorheen de nadruk op het aanspreken van de eigen kracht en verantwoordelijkheid van de burger en zijn naasten. De gemeenten hebben de taak om mantelzorgers te ondersteunen.

Ypsilon Nieuws 4 | 2014

14 VRIENDEN VAN YPSILON

‘Vrienden heb je nooit genoeg. Dat geldt zeker voor mensen met een psychiatrische aandoening en hun naasten. Dus ja, ik geef graag’

Uw bijdrage werkt Niet alleen Ypsilon, ook de stichting Vrienden van Ypsilon vierde dit jaar een jubileum. Al weer 10 jaar geleden werd zij als steun en toeverlaat van Ypsilon opgericht. In de afgelopen 10 jaar leverde Vrienden van Ypsilon een belangrijke bijdrage aan succesvolle projecten. Ook Anoiksis, Stichting Kraaipan Oase en de eervolle vermeldingen van de Ria van der Heijdenprijs konden op een bijdrage van de Vrienden rekenen. Dat kan alleen dankzij de vele giften, schenkingen en nalatenschappen die de Vrienden jaarlijks ontvangt. Uw bijdrage werkt!

Focko Nauta Het jubileum van de Vrienden betekende helaas ook dat het bestuur afscheid moest nemen van Focko Nauta. Focko was een van de eerste penningmeesters van de vereniging. Tien jaar geleden vond hij de tijd om nogmaals voor Ypsilon aan de slag te gaan, ditmaal als penningmeester van de Vrienden. Zijn termijn zit er nu op en hij vertrekt met pijn in het hart. In maart 2015 verwacht het bestuur zijn opvolger te benoemen. Zowel Ypsilon als de Vrienden zijn Focko ontzettend dankbaar voor zijn inzet. De donateurs van de Vrienden ontvangen jaarlijks in december het Vriendennieuws. Zij lezen daarin wat er met hun geld in het afgelopen jaar is gebeurd. Van het inzetten van de film van Sophie Franken voor een bijeenkomst van volwassen kinderen van iemand met een psychotische aandoening tot aan een animatiefilm over het leven met de angst voor erfelijkheid. Vriendennieuws kunt u vinden op www.vriendenvanypsilon.org. U kunt ook contact opnemen met Tessa Bruijn van het landelijk bureau.

www.ypsilon.org

TWEETS #YPSILON

Bert Stavenuiter @bertbijypsilon Mooi zo! Groen licht voor een richtlijnmodule over de rol en ondersteuning van familie in de GGZ. @ypsilon gaat het project trekken Dorine van Lennep @d_lennep Mooi artikel hoe @tomrusting van @ypsilon Marokkaanse gezinnen in Utrecht opzoekt, begrijpt en helpt omgaan met schizofrenie (NRC O&D16) Geertje Paaij @GeertjePaaij Vandaag gaf ik @ypsilon artikel over tekortschietende mondzorg in de #ggz aan mijn tandarts. Hij was er verguld mee! ow.ly/EiyXl

VERENIGINGSNIEUWS

15

Ypsilon als baken in woelig water Bert Stavenuiter | directeur | [email protected]

Er staan grote veranderingen op stapel. Niet alleen voor de mensen die zorg nodig hebben, maar ook voor u. Zo wordt het beroep dat op u als mantelzorger wordt gedaan na de jaarwisseling alleen maar groter. Ypsilon probeert u zo goed mogelijk te helpen én te vertegenwoordigen.

Nieuw werkplan online Terwijl verschillende collega-organisaties zijn weggevallen of een kommervol bestaan leiden, ziet de buitenwereld Ypsilon - terecht als krachtige vereniging. Ypsilon wordt alleen maar váker benaderd als logische gesprekspartner. Niet voor niets draagt het werkplan voor 2015 de titel ‘Baken in woelig water’.

Nieuws uit de ledenraad In de vergadering van november is Bernice Mulder benoemd voor de provincie Noord-Holland; heeft Frits Dorleijn zich kandidaat gesteld als opvolger van Henk Marius voor ZuidHolland en zijn Els van de Pol en Fred Steenwinkel herbenoemd als respectievelijk secretaris en penningmeester van het landelijk bestuur voor een periode van vier jaar. Els van de Pol

Informatie: www.ypsilon.org/ledenraad

Meerjarenstrategie De vraag naar individuele en collectieve belangenbehartiging vanuit de leden is onverminderd groot. Na een afname lijkt het ledenaantal zich wat te stabiliseren. Tegelijk is de subsidiekraan van VWS dichtgedraaid en sluiten we 2014 af met een bescheiden verlies. Een goed moment voor een herbezinning op de meerjaren-strategie, vinden bestuur en ledenraad. Gezien het succes van de vorige keer is Ypsilon van plan om in 2015 opnieuw regionale ledenraadplegingen te houden waarin de leden een aantal vragen wordt voorgelegd.

Contributie Ook dit jaar geen grote contributieverhoging, maar wel een ‘inflatiecorrectie’ van 1 euro: leden en abonnementhouders betalen komend jaar 56 euro. De bijdrage voor steunleden blijft onveranderd. Een overzicht van alle geplande activiteiten in 2015 is te vinden op: www.ypsilon.org/werkplan.

frits dorleijn zuid-holland

Als vader-van ben ik actief bij de afdeling Delft, Westland en Oostland en Den Haag. Ook ondersteun ik de Haagse lobby van Ypsilon. Ik ben familie-ervaringsdeskundige én ervaringsdeskundige. Maar dat het mijn dochter overkwam, doet mij elke dag nog pijn. Inmiddels leerde ik via Ypsilon breder te kijken. Ontdekte dat er veel is om samen voor op te komen: onze naasten, onszelf. Daar wil ik mij ook in de ledenraad van harte voor inzetten. Prunuslaan 92, 2612 VR Delft, 06 40 25 21 87, [email protected]

Ypsilon Nieuws 4 | 2014

16 CONSULENT

Jody Sluijter is consulent maatschappelijke dienstverlening van Ypsilon. Hij adviseert leden over financiën, uitkeringen, verzekeringen, bewindvoering en dergelijke. YN neemt elk nummer een kijkje in zijn keuken. JJody Sluijter | [email protected] | (071) 513 08 85

Uit naam van uw familielid Als een familielid ziek is moeten er, naast de medische zaken en de narigheid van de aandoening, veel praktische zaken geregeld worden. Zeker als er sprake is van een psychiatrische aandoening, komt er veel op de ouders of andere familieleden neer. Te late betalingen of gebrek aan inkomsten door niet aangevraagde uitkeringen kunnen de situatie nodeloos verergeren en veel geld kosten. Het komt regelmatig voor dat de (volwassen) patiënt niet in staat is mee te werken, maar wel geacht wordt zich te legitimeren, zijn handtekening te zetten, enzovoort. Instanties accepteren niet zondermeer dat een ander de zaken regelt. Voor bijna alle administratieve zaken zijn regels. Wanneer men zich daaraan houdt is de oplossing niet zo moeilijk. Is er geen inkomen, dan kunt u, namens de patiënt, een uitkering aanvragen; dat zal in het begin een bijstandsuitkering zijn en later eventueel een arbeidsongeschiktheidsuitkering (Wajong of WIA). Wanneer iemand zelfstandig woont, is het verstandig te regelen dat de huur en vaste

www.ypsilon.org

lasten (liefst automatisch) worden betaald. Ook verzekeringen zijn belangrijk. Per order U kunt namens uw familielid de lopende betalingen doen en p/o (per order) tekenen. Bewind of curatele Kan iemand langdurig niet zelf zijn zaken regelen, dan kan onderbewindstelling of curatele aangevraagd worden. De kantonrechter benoemt een persoon of stichting die als bewindvoerder of curator de meeste zaken kan regelen. Over de uitvoering van de wetsveranderingen die met ingang van 2015 van kracht worden houden wij u op de hoogte via onze website: www.ypsilon.org/hervormingen. Veel zaken gaan naar de gemeenten waardoor het mogelijk is dat in de uitvoering verschillen zullen ontstaan.

MEDICIJNNIEUWS

17

Meer keuze met Latuda Latuda heet het nieuwe antipsychoticum dat sinds oktober in Nederland verkrijgbaar is en door de zorgverzekeraars vergoed wordt. Goed nieuws, alleen al dat er weer een keuzemogelijkheid bij is. De Japanse firma Takeda, met wereldwijd 30.000 werknemers, ontwikkelde Latuda en bracht het op de markt. In andere landen al een paar jaar eerder. Latuda is de merknaam en lurasidone de stofnaam. Latuda kun je vergelijken met antipsychotica als Risperdal, Zyprexa en Seroquel. Het scoort in vergelijkende klinische studies niet slecht qua bijwerkingen en therapeutisch resultaat. Op grond van deze studies kan je echter niet bepalen bij welke schizofreniepatiënten en bij welke klachten Latuda de eerste keus moet zijn. Gewoon maar proberen, is de wat amateuristisch ogende aanpak die indertijd bij alle antipsychotica met succes is gevolgd. Voor de patiënt is het goed dat er weer een nieuwe keuzemogelijkheid voor de behandelaar bij komt. Er zijn altijd mensen bij wie met de bestaande middelen geen bevredigend resultaat is te behalen.

Injectie of pillen

Psychosecafé Lotgenoten ontmoeten in een informele sfeer. Met uitwisseling van ervaringen en informatie, met interviews en gasten. Dat maakt de reeds bestaande alzheimer- en autismecafé’s zo succesvol. Ypsilon start in 2015 met een soortgelijke vorm van lotgenotencontact. Over de naam denken we nog na. Op enkele plaatsen in het land gaan we proefdraaien. Bij succes wordt het uitgebreid naar andere regio’s. U kunt de psychosecafé’s straks vinden op de landelijke regio-agenda: op de homepage (en onder actueel -> agenda) staan alle activiteiten van Ypsilon vermeld, zowel de landelijke als die van de afdelingen.

De afgelopen tien jaar leek de ontwikkeling van nieuwe antipsychotica behoorlijk te stagneren. Er kwamen alleen doseringsvormen op de markt, zoals depotvormen van middelen als Risperdal, Zyprexa, Invega en Abilify. Eenmaal per maand een injectie vervangt de dagelijkse pillen. Van twee andere populaire antipsychotica, Leponex en Seroquel, zal er niet gauw een depotvorm op de markt komen. De benodigde dagdosering is van deze middelen te hoog om in een maandelijkse injectie te stoppen. Ook bij Latuda ligt een depot niet voor de hand, de dagdosering ligt toch wel gemiddeld boven de 100 mg. Wereldwijd zit er nog een aantal antipsychotica in de pijplijn. Het is de vraag of die ook op de Nederlandse markt komen. Er lijken geen grote beloften tussen te zitten.

Cannabidiol Een middel waarvan sommigen grote verwachtingen hebben is cannabidiol, een bestanddeel van cannabis. Deze stof werkt psychose-remmend, terwijl een ander bestanddeel van cannabis, THC, de psychose juist bevordert. De ontwikkeling cannabidiol is met vraagtekens omgeven. GW pharmaceuticals, een piepklein Engels bedrijfje, is de enige commerciële ontwikkelaar. Hun resultaten met cannabidiol bij schizofrenie zijn echter al tien jaar hetzelfde en er is veel aan te merken op de studieopzet. Niet verwonderlijk, want om zo’n stof op een verantwoorde wijze te ontwikkelen is veel geld nodig. Een commerciële onderneming zal dat er nooit instoppen, omdat cannabidiol niet meer met een octrooi is te beschermen! Hein Koger

Op www.ypsilon.org/agenda kunt u zien of er iets in uw regio of een aangrenzende te doen is.

Ypsilon Nieuws 4 | 2014

18 COVERSTORY

Ouders hebben vaak al zoveel meegemaakt dat opname hier soms een opluchting is

Mensen helpen die niet geholpen willen worden. Je niet laten weerhouden door angst en onmacht. En jezelf steeds weer de vraag stellen: ‘Hoe zou ik zelf behandeld willen worden?’ Dat zijn de uitgangspunten van Ariane de Ranitz in haar werk als psychiater in de forensische zorg én als ambassadeur van Ypsilon. tekst Mieke Dorleijn fotografie Floran van Poecke

O

m Ypsilonambassadeur Ariane de Ranitz in de Van der Hoeven Kliniek, centrum voor klinische forensische psychiatrie in Utrecht, te bezoeken, moeten we door de tbs-kliniek naar de vleugel waar de KIB (Kliniek voor Intensieve Behandeling) zich bevindt. De veiligheidsmaatregelen die ons zijn voorspeld vallen mee. Onze namen staan op een lijst. Paspoort laten zien, mobiele telefoons in een kluis. Eenmaal door het beveiligingspoortje wachten we tot Ariane de Ranitz ons op komt halen. Om ons heen is veel verplaatsing van deur naar deur. Binnen en buiten komen is een heel ritueel hier.

‘Kronkelpaden en zijwegen niet uitgesloten’ In gesprek met Ypsilonambassadeur Ariane de Ranitz

www.ypsilon.org

COVERSTORY

liere GGZ-instelling problemen geweest met gedrag, zoals het uiten van bedreigingen of agressie. Het doel is om het functioneren van de patiënten te verbeteren waardoor ze hun behandeling kunnen vervolgen in een gewone GGZ-instelling of kunnen doorstromen naar een beschermde woonvorm.

Ariane de Ranitz (42), moeder van drie jonge kinderen, heeft jarenlange ervaring in de forensische psychiatrie. Zij werkte zeven jaar bij het Pieter Baan Centrum en sinds januari 2014 bij de Van der Hoeven Kliniek.

Veiligheid In de KIB worden patiënten behandeld die zijn opgenomen met een rechterlijke machtiging (RM) of een inbewaringsstelling (IBS). De civiele rechter bepaalt dat het voor de veiligheid van de patiënt en zijn directe omgeving beter is om opgenomen te zijn. Daarvoor zijn verschillende redenen. Meestal zijn er in een regu-

Ariane haalt ons op. We overbruggen een grote afstand naar de zelfstandige KIB. Passeren café Socrates, de centrale keuken, de medische dienst en een winkeltje, terwijl we zicht hebben op een goed onderhouden binnentuin. Veel werkzaamheden in de instelling, zoals koken en schoonmaken, doen patiënten zelf. De Ypsilonposter valt ons onmiddellijk op. ’Die hing hier altijd al hoor’, meldt Ariane. De Ranitz kiest niet voor de weg van de minste weerstand. De forensische psychiatrie trok haar vanwege de uitdaging om te communiceren met patiënten die zich, door uiteenlopende oorzaken, niet of nauwelijks openstellen. Angst en on-

19

macht ziet zij niet als reden om de moed op te geven. Die uitdaging, om mensen te helpen die niet geholpen willen worden, trok haar juist aan: ‘Om contact te maken moeten we al onze beschikbare instrumenten inzetten en gebruiken. We móeten dat willen, is mijn overtuiging. De vraag: hoe zou ikzelf - en mijn familie - behandeld willen worden, is voor mij het uitgangspunt.’

Verbinding Als psychiater in opleiding was Ariane, geheel volgens het medisch model, sterk gericht op de patiënt. Maar al snel groeide het besef dat samenwerking met familie onontbeerlijk was om tot verbinding en communicatie te komen. ’In de forensische psychiatrie zijn het vooral ouders die (nog) betrokken zijn. Meestal komen wij pas in zicht aan het einde van een lange lijn. Ouders hebben vaak al heel veel meegemaakt. Hun incasseringsvermogen is beproefd. De opname op onze afdeling voelt daarom ook wel als een opluchting. Ouders realiseren zich

Ypsilon Nieuws 4 | 2014

20 COVERSTORY

→

vervolg

dat hun kind in ieder geval veilig is, goede zorg krijgt en (eindelijk) behandeld wordt. Het is geruststellend te weten dat anderen geen slachtoffer kunnen worden van eventueel geweld. De KIB is er om juist te voorkomen dat mensen in een justitieel kader terechtkomen, maar kan wel dezelfde veiligheid en structuur bieden als de tbs-kliniek.

Hulpbron De behandeling hier draait om de hele mens, in samenhang met zijn omgeving. Inleving en empathie en zingeving zijn belangrijk. We werken met netwerkbegeleiders die elk vijftien patiënten ondersteunen. Individueel geven we psychoeducatie, uitleg over inhoud van diagnose, behandeling en hoe om te gaan met de problematiek, aan patiënt én familie.

Daarnaast is systeemtherapie mogelijk, therapie met naasten. Zonder het verhaal van ouders of partners over ontstaan en verloop van de problemen (hetero anamnese) is het niet mogelijk om tot diagnose en behandeling te komen. Door ontoegankelijkheid van de patiënt, gebrek aan inzicht en besef is er voor behandelaren vaak geen zicht op beloop, voorgeschiedenis en vroege ontwikkeling. Naastbetrokkenen zijn een belangrijke hulpbron. Naast het actief betrekken van familie, vrienden en andere relaties gaat onze aandacht ook uit naar andere gebieden. Zo hebben we een medische dienst met huisarts en verpleegkundige. Er worden activiteiten aangeboden, waarbij we ons richten op een gezonde levensstijl en herstel: yoga en mindfullness behoren tot de mogelijkheden. De kamers op de leefgroepen hebben een eigen douche, wastafel en toilet. Voor patiënten in crisis, die niet kunnen functioneren in een leefgroep is er een individuele afdeling.

In Nederland zijn er vijf van dit soort klinieken. Hier in Utrecht richten we ons op de forensische groep. In Eindhoven speelt ontwrichting van de behandelrelatie een grote rol. In Amsterdam en Den Haag gaat de aandacht vooral uit naar persoonlijkheidsproblematiek. In Boschoord bij Trajectum worden mensen met een verstandelijke beperking behandeld. De juridische kanten van het werk bieden mij de kans om mij als psychiater ook maatschappelijk te profileren. Ik breng graag onder de aandacht wat de inhoud is van ons vak. Ambassadeur zijn voor Ypsilon is een keuze die daar bij past.

Terug Streefdoel van de behandeling is terugkeer in de samenleving. Ik vind dat iemand altijd terug moet keren naar een minder gesloten setting; naar de reguliere GGZ, naar begeleid wonen of naar langdurige intensieve zorg. Het gaat niet altijd gemakkelijk. Er zijn patiënten bij wie de aangeboden behandeling niet of nauwelijks effect heeft, die

Ypsilon Jubileum Ambassadeurs

Jules Tielens

Wiepke Cahn

Jim van Os

Cees Slooff

Psychiater, oprichter MoleMann Tielens, adviseur Ypsilon en auteur ‘In gesprek met psychose’

Psychiater en onderzoeker - Hersencentrum UMC Utrecht

Hoogleraar Psychiatrie - MUMC Maastricht

Oud-psychiater GGZ Drenthe en een van de oprichters van Kenniscentrum Phrenos

www.ypsilon.org

COVERSTORY

zeer ernstig in zichzelf gekeerd zijn, bij wie moeilijk een ingang te vinden is. Somberheid, negatieve symptomen en wanhoop belemmeren het contact. Bij een combinatie van autisme met schizofrenie is het eveneens lastig om verbinding te maken. Symptoomvermindering is maar een deel van het verhaal, iemand moet ook het patiënt-zijn weer kunnen ontgroeien en een voor hem of haar waardevolle rol vervullen. Veel van onze patiënten vechten daarnaast een levenslange strijd tegen verslaving.

Gereedschap Gelukkig heb ik het niet in me om de moed te verliezen. Het blijft zaak om alle mogelijke hulpbronnen in te zetten. Met pillen alleen komen we er echt niet. Elk gereedschap uit onze kist moeten we benutten. Alle wegen bewandelen, ook kronkelpaden en zijwegen niet uitsluiten. Wanneer er sprake is van manipulerend gedrag, het tegen elkaar uitspelen van teamleden, maken we daar juist gebruik van. Als iemand alleen maar wil praten

met één bepaald persoon, dan snijden we die niet de pas af, maar proberen via dat teamlid contact te maken. Lukt het niet om iemand te bewegen tot het gebruik van medicatie, dan zoeken we naar manieren om wel te motiveren. Verleiden met een beloningssysteem is zo`n manier. Behandelen we toch onder dwang, dan blijven we zoeken naar gemeenschappelijke doelen. Ook dan is

21

samenwerking met familie vaak de sleutel naar herstel. Durven doorpakken en elkaar scherp houden. Veiligheid staat voorop maar we moeten ons wel steeds afvragen wie we aan het beveiligen zijn, onszelf of de patiënt! Separeren is geen behandelmethode. Straffen is geen behandelen. Iedereen heeft recht op een menswaardig bestaan!’

De Van der Hoeven Kliniek is een centrum voor klinische forensische psychiatrie. Patiënten met een tbs-maatregel (ter beschikking stelling, door de strafrechter opgelegd na een ernstig delict) en een civielrechtelijke maatregel (doorverwijzing naar de KIB door partijen als GGZinstellingen, reclassering, politie en gemeenten) leren hoe ze ‘buiten’ op een verantwoorde en verantwoordelijke manier kunnen leven. Op de locatie in Utrecht is de Kliniek voor Intensieve Behandeling (KIB) gevestigd. Ariane de Ranitz is psychiater van de KIB en waarnemend geneesheer-directeur voor De Forensische Zorg-specialisten waaronder de Van der Hoeven Kliniek valt. Informatie: www.hoevenkliniek.nl

Maar liefst acht prominente wetenschappers en psychiaters, klinkende namen uit de GGZ, mensen met hart voor hun werk, brengen het grote belang van familiebetrokkenheid voor het voetlicht en dragen Ypsilon een warm hart toe.

Henk van Os

Margo Trappenburg

Wim Veiling

Ariane de Ranitz

Hoogleraar Kunst en Samenleving - UvA

Hoofddocent Bestuurs- en organisatiewetenschappen - Universiteit Utrecht

Psychiater bij UMC Groningen en voorzitter van Netwerk Vroege Psychose

Psychiater KIB van de Forensische Zorgspecialisten (Van der Hoeven Kliniek)

Ypsilon Nieuws 4 | 2014

22 INGEZONDEN

Kou Er is geen kribbe in de stal wel een matras op steen geen warm stro, zeg ben je mal ’t is koud, je bent alleen Ansje

Verdriet

Moe Weer sta ik voor de keuze: Kerstmis met of zonder dochter. Cannabis en speed blijven, samen met schizofrenie, haar levensgezellen die de broze familiecontacten dit voorjaar voor de zoveelste keer de bodem in boorden. Mijn dochter kwam in augustus tot inkeer en wilde mij weer in haar leven. Ook in tijden dat ze gebruikt. Ik ben ‘drugsmoe’ en kan het niet meer opbrengen. Mijn dochter strooit inmiddels weer met verwensingen. Mijn man en ik brengen de kerstdagen in alle beslotenheid door. Kaarsen en de open haard zullen voor een sfeervolle uitstraling zorgen. Het is goed zo… Geertje

www.ypsilon.org

December dient zich aan. Het geheugen haakt en klampt zich vast aan mijlpalen en ijkpunten. Zo werkt het nu eenmaal. Vastbesloten hou ik de lades van dit archief strak gesloten. Dat lukt heel goed, gewoon negeren die opgeklopte feestelijkheden. Afgedekt met weerstand. Opgelegde familiesamenkomsten, het zal me echt niet meer raken dit jaar. Totdat er toch een barst ontstaat in de harde korst. Doorgaans onverwacht. Verdriet breekt door de wand. Gelukkig is daar januari. Mieke

INGEZONDEN 23

Prettige feestdagen ‘Ooit bezocht ik op eerste kerstdag mijn neef die was opgenomen in een resocialisatiekliniek. Nadat ik in het kantoortje het enige personeelslid en een 17-jarige stagiaire fijne feestdagen had gewenst, trof ik mijn neef in de verder lege ‘huiskamer’. Geen boompje, geen sterretje, geen lichtje, geen gezelschap.’ Feestdagen zijn moeilijke dagen. Soms nodigt de familie de patiënt uit, maar komt die niet. Of komt wel, maar wil al gauw weer weg. Dat kan teleurstellend zijn, maar probeer hier begrip voor op te brengen, word niet boos. Het kan gewoon te veel zijn. ‘Mijn neef woont inmiddels in een RIBW. Op eerste kerstdag organiseer ik daar, samen met enkele andere familieleden een paar gezellige uurtjes. Een kopje soep, broodjes en salades,

een ijsje toe en koffie met wat lekkers. We maken alles zelf klaar waardoor de rekening - die we uit eigen zak voldoen - laag blijft. De begeleiders zagen dit aanbod eerst helemaal niet zitten: ‘Wij organiseren toch een etentje buiten de deur?’ Maar dat is ruim een week voor kerst! Ook waren zij bang dat er niemand zou komen. Maar van de 24 bewoners eten er 18 graag mee!’ De personeelsbezetting in de GGZ is met de feestdagen laag, dat betekent weinig aandacht voor hen die opgenomen zijn of alleen thuis zitten. In onze langdurige begeleiding van mensen die een dierbare door zelfdoding verloren is ons gebleken dat men in de periode van half december tot eind januari extra alert moet zijn. Jannie Schuit en Vellah Colcher

Ypsilon Nieuws 4 | 2014

24 POLITIEK

Hein Koger volgt de politiek nauwlettend. Hij beschrijft de gevolgen van regeringsplannen en nieuwe wetgeving voor Ypsilon en haar achterban. In YN doet hij dat beknopt, op zijn weblog uitgebreid en geactualiseerd. Hein Koger | www.ypsilon.org/weblog-politiek H

2015 nadert Het is bijna 1 januari 2015, de datum waarop het Nederlandse zorgstelsel een reusachtige verandering ondergaat. Achter de schermen wordt koortsachtig gewerkt om alles op tijd in te laten gaan. Het kan haast niet anders of er gaat straks het een óf het ander goed fout. Dan laait de media-aandacht en het politiek gekrakeel weer op. De politiek heeft het afgelopen jaar heftig gedebatteerd. Maar ondanks alle kritiek en maatschappelijke verontwaardiging keurde het parlement vrijwel alle bezuinigingsplannen van de regering uiteindelijk goed. Veel ophef was er over de jeugdzorg die in 2015 in zijn geheel naar de gemeenten gaat. Er bestaat grote zorg dat de gemeenten dit (nog) niet aankunnen. Ook de afbouw van verpleeghuiszorg voor ouderen was telkens negatief in het nieuws. Relatief stil is het over de veranderingen in de GGZ. Het kan echter niet anders dan dat het grotendeels afschaffen van de AWBZ grote gevolgen zal hebben. In de langdurige extramurale (ambulante) zorg gaat de begeleiding en dagbesteding met fikse bezuinigingen - in zijn geheel over van de AWBZ naar de Wmo. In de langdurige intramurale zorg (in instelling of RIBW) verandert er ook veel. Het beschermd wonen verdwijnt grotendeels uit de AWBZ en gaat naar de Wmo. Alleen een klein deel van het beschermd wonen, voor mensen met een zogenaamd ZZP B-pakket, gaat naar de opvolger van de AWBZ: de wet langdurige zorg (Wlz). Aanvankelijk was het de bedoeling van de regering dat voor geen enkele cliënt uit de GGZ de zorg nog via de Wlz betaald

www.ypsilon.org

zou worden. Daar is op het laatste moment - dankzij de lobby van Ypsilon, samen met het LPGGz) - nog een stokje voor gestoken. Een deel van de patiënten uit de langdurige intramurale GGZ zou tóch toegang krijgen tot de Wlz (motie Bergkamp/Keijzer). De beslissing wie hiervoor in aanmerking komt, bleek een heet hangijzer. Men besloot om in eerste instantie uitsluitend mensen met een ZZP B-indicatie toegang te verlenen. Voor de veel grotere groep in de intramurale verblijfszorg met een ZZP C-indicatie (de meeste mensen die in een RIBW wonen), zou nadere studie nodig zijn om toelatingscriteria te ontwikkelen. Inmiddels is dit besluit tot de instelling van een studiecommissie al een jaar oud, maar is er nog geen voortgang gemeld. Terwijl de instellingen er met smart op zitten te wachten. Alle ongeveer 25.000 mensen in beschermd wonen worden nu per 1 januari 2015 naar de Wmo overgeheveld en vanaf dat moment gestimuleerd om meer in de maatschappij mee te gaan draaien om aan hun herstel te werken. Dit mag dan voor een deel van de bewoners toe te juichen zijn, voor een ander deel is dit totaal niet van toepassing. Er zijn vele cliënten, vaak met een GGZ-carrière van vele tientallen jaren, voor wie de Wmo verkeerd zal uitpakken. Hopen op herstel is voor velen een illusie, stabilisatie doorgaans het hoogst haalbare. De instellingen hebben deze zwaardere cliënten vaak al in aparte ‘BW-plus-locaties’ gehuisvest. Instellingen zien deze groep cliënten graag naar de Wlz verhuizen, maar het is de vraag of VWS en regering daar ook zo over denken. ‘Pamperen van psychiatrische patiënten is niet goed voor hun herstel en de Wlz pampert te veel’, is de heersende opvatting. Steun zullen ze vinden in twee onder politici wijdverspreide rapporten, één van Phrenos en één van het

CURSUS 25

Lees de weblo g van Hein Koge r voor uitgebreid en actueel nieuws: www.ypsilon. org/ weblog-politie k

Cursus Kom op verhaal komt naar u toe! De cursussen ‘Kom op verhaal’ dit jaar gemist? Nu is er een nieuwe kans! Ypsilon biedt deze cursus voor familieleden opnieuw aan, dit keer in Deventer.

Trimbos-instituut. Deze rapporten zien herstel als een reële mogelijkheid en wijden geen woord aan het feit dat dit maar voor een bepaalde groep geldt. Keukentafel Binnen vijf jaar worden alle huidige indicaties (ZZP’s) vervangen door een door de gemeente te maken inschatting van de zorgbehoefte. Deze inschatting, gemaakt via ‘keukentafelgesprekken’, moet meer ‘zorg op maat’ leveren. Waar de gemeente de deskundigheid vandaan haalt om een juiste inschatting van de benodigde zorg te maken is nog onduidelijk. Nog sneller zullen de gevolgen van de afschaffing van de AWBZ in de langdurige extramurale GGZzorg te merken zijn. Het treft hier veel meer mensen dan bij de intramurale GGZ. Ook de achterban van Ypsilon verblijft vaker buiten de muren van een instelling of RIBW dan erbinnen. De meeste psychiatrische patiënten proberen zich zelfstandig staande te houden. Wel heeft een deel daarbij, tot nu toe door de AWBZ gefinancierde, ondersteuning, begeleiding en dagbesteding nodig. Met een sterk gekort budget gaat de gemeente vanaf 1 januari 2015 al deze soorten zorg organiseren. Ook via keukentafelgesprekken. Met dezelfde bedenkingen. PGB De mogelijkheid van een persoonsgebonden budget (PGB) blijft bestaan, maar via de Wmo. De gemeenten zullen veel strenger zijn dan bij het huidige via de AWBZ gefinancierde PGB.

Onder het motto ‘Kom op verhaal’ schrijven de deelnemers (delen van) hun levensverhaal, aan de hand van sleutelervaringen en keerpunten. En dat alles onder deskundige en bezielende begeleiding van een zeer ervaren trainer/schrijfdocent: Monique Engelbertink van www.ervaringsverhalen.nl. Het doel van de cursus is bewustwording en empowerment. Het gaat om creatieve uitingen, niet om de techniek. De familieleden die eerder aan een van de cursussen deelnamen waren razend enthousiast, zij gaven cijfers variërend van 8,6 tot 9,2. De cursus is bedoeld voor alle familieleden: broers en zussen, ouders, kinderen-van en wordt gegeven op vier zaterdagen in het eerste kwartaal van 2015. Data: 31 januari, 14 februari, 7 maart, 21 maart. Kosten: € 125,- voor leden en € 175,- voor niet-leden. Locatie: De Fermerie in Deventer (goed bereikbaar met openbaar vervoer). U kunt zich nu aanmelden voor ‘Kom op verhaal’. Om zeker te zijn van uw plaats dient u dit te doen vóór 15 januari. Na betaling ontvangt u de cursusinformatie en een routebeschrijving. Informatie en aanmelden: www.ypsilon.org/schrijfcursus Of stuur een mail naar: [email protected].

‘Als er weer iets misgaat met mijn broer weet ik dat schrijven me zal helpen het te verwerken’

Ypsilon Nieuws 4 | 2014

26 BOEKEN

Dank voor het leven

Hartverscheurend

Vrijheid

De gedichten in de bundel van Robin Roelofs worden in het voorwoord aangekondigd als ‘gedichten vanuit gelovig perspectief’. Dat is zeker waar. Veel van Roelofs’ gedichten gaan over (wan)hoop, kracht, vrede, barmhartigheid, vriendschap en liefde. Dit zijn echter ook universele thema’s van de mens en Roelofs weet deze op rake wijze in woorden te vatten. In zijn gedicht ‘Het kruis’ beschrijft hij de eeuwige worsteling van de mens het goede te doen in immer veranderende omstandigheden. ‘Woordenhypocrisie’ is een cynische aanklacht tegen de hypocriete en egoïstische mens. En ronduit grappig is zijn gedicht ‘Grafschrift’: ‘Dank voor het leven: ik ben erin gebleven’. Roelofs’ gedichten zetten de lezer aan het denken. Over de mens, zijn gedrag, het leven en alle thema’s die daarbinnen een belangrijke rol spelen.

Davey is de oudste van twee. Zijn vader werkt en ziet zijn kinderen nauwelijks. Moeder Jos zit hele dagen thuis, te roken of wat voor zich uit te staren. Davey is als kind al in staat voor zichzelf en zijn jongere broertje Roy te zorgen. Na de scheiding van hun ouders wonen Roy en Davey bij hun moeder. Al snel blijkt zij last van wanen te hebben en sleurt ze haar kinderen mee in haar angst. Jos wordt opgenomen op de psychiatrische afdeling van het ziekenhuis. Ze herstelt, krijgt nieuwe relaties en zelfs nog een derde kind, maar telkens slaan de psychoses toe en belandt ze in het ziekenhuis. Haar verlangen naar de dood groeit. De inmiddels oudere Dave redt haar na een zelfmoordpoging. Maar wanneer hij haar afscheidsbrief leest, waarin Jos haar enorme behoefte aan rust en verlangen naar de dood beschrijft, breekt er iets in hem. Dave voelt zich schuldig en beseft dat hij maar één ding kan doen om zijn moeder te helpen. Mossing schrijft vanuit het perspectief van zijn jongere zelf, van zevenjarige tot volwassen man. Het is hartverscheurend om te lezen hoe de verantwoordelijkheid drukt op de schouders van een klein kind. Hoe hij zijn hele leven waakt over zijn moeder, zorgt voor zijn broertje en zusje en leeft met de angst dat zijn moeder iets overkomt.

Ben is de vader van Bas, die lijdt aan een psychiatrische ziekte. Elke maand bezoekt Ben zijn zoon om hem te verzorgen en te voorzien van eten en drinken. Bas leeft met zijn wanen. Bas is geobsedeerd door adem. Elke dag schrijft hij erover en de gedachte te sterven door geen adem te halen is een obsessie voor hem. De maandelijkse komst van zijn vader beschouwt Bas als een noodzakelijk kwaad; een verstoring van zijn rust en routine. Ben vreest elke keer zijn zoon dood te zullen vinden. Het is een situatie die vijf jaar lang standhoudt. Totdat Ben besluit één keer niet te gaan. In ‘Adem’ vertelt Lodewijks op indringende wijze hoe de gezinsverhoudingen veranderen wanneer een kind lijdt aan een psychische ziekte. Hoe moeilijk het is voor ouders en (in dit geval) zus om de zieke los te laten, te zien wegzakken. Maar ook, en dat is knap, hoe de psychiatrisch patiënt vanuit zijn wanen de wereld ervaart. Daarnaast vraagt Lodewijks via de vertellingen van Franciscus van Assisi aandacht voor het menselijke aspect van de zieken. Franciscus kuste melaatsen en zag hen als mensen. Dat streeft ook Ben na: zijn zoon als mens te zien en door zijn ziekte heen te kijken. En hem uiteindelijk te geven wat hij nodig heeft: vrijheid. ‘Adem’ is een aangrijpende en herkenbare roman; om in één adem uit te lezen, zo mooi.

Merel van den Meerendonk | [email protected]

Sluier van slavernij - Robin Roelofs. Uitgeverij Van Warven, Kampen. ISBN 9789080614666. Prijs: € 15,-

Merel van den Meerendonk | [email protected]

Glimlach van boven - Dave Mossing. Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer. ISBN 9789048430208. Prijs € 16,95.

www.ypsilon.org

Merel van den Meerendonk | [email protected]

Adem - Jaap Lodewijks. Uitgeverij Ten Have. ISBN 9789025903893. Prijs € 16,99.

BOEKEN

27

Bondgenoten Henk-Willem Klaassen

Oefening in binden Hulpverleners en familieleden zouden met de patiënt een bondgenootschap moeten vormen, om de zorg zo goed mogelijk af te stemmen. Daarover schreef Henk-Willem Klaassen een bijzonder boek.

De triade in verschillende vormen

Klaassen is al jaren sociaal psychiatrisch verpleegkundige (SPV). Zijn bijzondere belangstelling heeft familiebegeleiding, waarover hij ook publiceert en cursussen geeft. Door een drietal gebeurtenissen in zijn eigen familie werd hij ook familieervaringsdeskundige. Gedurende vier jaar was hij bestuurslid van Ypsilon. Vanuit deze achtergrond schreef hij een leer-/handboek voor familieleden en hulpverleners in de psychiatrie over de noodzakelijke samenwerking tussen hen.

Hoofdpersoon

Bondgenoten - Henk-Willem Klaassen Hoe familieleden en hulpverleners in de psychiatrie kunnen samenwerken Uitgeverij Boom ISBN 9789089533708 Prijs: € 24,95.

Dit boek begint meteen met de praktijk. In het eerste deel worden zestien situaties beschreven, uit de praktijk van de auteur, met voorbeelden van hoe die samenwerking in de verschillende fasen van een psychiatrisch ziekteproces eruit kan zien. Als oefening in het denken wordt de lezer bij elk van die beschrijvingen dan steeds gevraagd om één en ander te vertalen naar de eigen situatie. In het tweede deel worden de toegepaste theorieën uitgebreider besproken en geeft Klaassen veel aanvullende informatie. Natuurlijk komt het begrip triade (de driehoek waarin patiënt, hulpverlener en familieleden met elkaar omgaan) uitgebreid aan bod en ook in verschillende vormen. Zij het dan dat de derde bondgenoot: de patiënt (in het boek ‘hoofdpersoon’ genoemd), slechts in de casussen in het eerste deel meespeelt.

Klaassen bespreekt het behandelproces met zijn mogelijkheden en moeilijkheden, evenals de verschillende herstelprocessen welke bij patiënten en familieleden kunnen optreden. Empowerment (eigen kracht) krijgt veel nadruk.

Zorgland Er zijn vaardigheden nodig om in de triade met elkaar om te gaan, maar ook hulpmiddelen beschikbaar, zoals de Triadekaart, Eigen Krachtconferenties, signaleringsplan, crisisplan en crisiskaart. Over ondersteunings- en scholingsmogelijkheden voor familieleden geeft Klaassen informatie. Het GGZ-familiebeleid krijgt kort aandacht en vooruitgekeken wordt naar de veranderingen op het gebied van de juridische maatregelen in de psychiatrie, zoals de Wet Verplichte GGZ. En heel voorzichtig (er zijn vlak voor invoering nog veel open einden) gaat de auteur in op de verschillende grote veranderingen in zorgland, die vanaf 1 januari 2015 hun beslag moeten krijgen en waar ook de GGZ mee geconfronteerd wordt. Heel persoonlijk is de verantwoording van de auteur waar het boek mee eindigt. Henk-Willem Klaassen is er aardig in geslaagd om voor zijn twee doelgroepen (hulpverleners en familieleden) een praktisch boek te schrijven. Geen gemakkelijke opgave. Ruud van Dorth | [email protected]

Ypsilon Nieuws 4 | 2014

28 VAN DE VOORZITTER

Gewoon goede zorg Jan Zandijk | voorzitter

Ik bezocht kort geleden de tweede landelijke manifestatie van GGZ+ ‘Meet the experts’. Rokus Loopik, een van de sprekers tijdens de derde jubileumdag van Ypsilon in Amersfoort, had me uitgenodigd. ‘Kom daar nu eens naar toe. Dan zal je beter begrijpen wat ik bedoel met herstel!’ GGZ+ is gericht op vernieuwing en verandering. Op ervaringsdeskundigheid en cliëntgestuurde organisaties. Gewoon Goede Zorg (GGZ) vinden ze niet voldoende, vandaar de PLUS. Er waren TED-talks, korte praatjes door Amerikanen. Zij vertelden over hun persoonlijke ervaringen als patiënt en hoe ze die verweven in hun professionele leven. Over hun inspanningen om te herstellen. Over het grote belang om de familie, als meest naaste, te betrekken bij het herstelproces. Ik was erdoor geraakt. Ze gaven een blik in hun innerlijk. Ervaringsverhalen. Ervaringsdeskundigheid. Van groot belang. Daar moeten wij het ook van hebben. In de wandelgangen hoorde ik een ander geluid. Iemand zei: ‘Het is de schuld van de ouders dat hun kinderen in de GGZ terecht zijn gekomen!’ en een ander: ‘De belangen van familie zijn tegengesteld aan die van de patiënten!’ Er waren marktkramen waar instellingen hun vernieuwende waar aan de man brachten. Projecten en initiatieven om de GGZ beter te maken. Bij eentje vroeg ik: ‘Hebben jullie familie geraadpleegd over wat jullie willen?’ Het antwoord was: ‘Nee, daar hebben we nog niet aan gedacht.’ Was het toeval dat ik juist déze mensen sprak en niet de optimistische experts die geloven in herstel van alle patiënten in de GGZ? Wat jammer dat er geen workshops waren waarin verteld werd over goede praktijken waar ervaringsdeskundigheid, van cliënten en van familie in samenhang met elkaar, goed wordt benut. Om wat patiënten en hun naasten overkomt voor allemaal draaglijk te maken. Met liefde en aandacht. Ypsilon werkt daar gestaag aan door. Met GGZ-instelling Inforsa in een proeftuin aan een nieuw instrument waarmee kwaliteit van leven van ernstige psychiatrische cliënten kan worden omschreven en verbeterd (pag. 6). Het Psychosecafé (pilot) gaat er in 2015 echt komen (pag. 17). We verwachten met Ypsilon Support vanaf 2015 gemeenten te helpen met praktische kennis over GGZ-mantelzorgers in relatie tot de Wmo (pag. 2). Dit geeft hoop voor de toekomst. Ik wens u voor het nieuwe jaar 2015 alle goeds! We blijven elkaar vasthouden. www.ypsilon.org

Een eigen voordeur voor iedereen is de motivatie van veel Ypsilonleden om actief te zoeken naar een goede woonplek voor hun familielid of er zelf een te realiseren. Bezoek het Ypsilon Expertisecentrum Wonen en vraag de strooifolder aan, met actuele informatie. Expertisecentrum Wonen: www.ypsilon.org/wonen Strooifolder: www.ypsilon.org/webwinkel

WONEN MOET ZO! 29

‘Een eigen voordeur wil iedereen. Mensen met een psychotische aandoening dan toch ook?’ In de rubriek ‘Wonen moet zo!’ belicht YN elke keer een initiatief op het gebied van wonen. Lees meer op ‘Ypsilon Expertisecentrum Wonen’, waar Ypsilon informatie verzamelt en familieleden ondersteunt. www.ypsilon.org/wonen

chapeau Woonkringen - Noord-brabant

Wonen kun je zelf!

BEWONER

MANTEL ZORGER

GEMEENTE CHAPEAU WOONKRING

De nieuwe Wmo kon wel eens een hele vooruitgang betekenen voor veel mensen met psychische problematiek. Althans, als de gemeenten doen wat van hun verwacht wordt. En waarom zouden ze niet? Zelfstandig wonen is niet zonder meer voor iedereen weggelegd. Maar voor veel mensen die nu in een instelling verblijven gloort er hoop, dankzij de nieuwe wetgeving. Dat is althans de stellige overtuiging van stichting Chapeau Woonkringen. Deze stichting heeft een model ontwikkeld voor de organisatie van het ‘op participatie gericht zelfstandig wonen’ voor mensen die daar intensieve begeleiding bij nodig hebben. ‘Beschermd wonen’ heet dat onder de nieuwe wet. Die term heeft in de Wmo een andere inhoud dan die we kennen van de RIBW’s.

Veranderende rol van de GGZ In Nederland verblijven ruim anderhalf maal zoveel mensen in een GGZ-instelling als in Duitsland of België. Terwijl niet méér mensen een ernstige psychische aandoening (EPA) hebben en onze geestelijke gezondheidszorg niet beter is. We hebben het gewoon anders geregeld. Bij ons ver-

blijven veel meer mensen langduriger in instellingen. Dat moet anders kunnen. De Wmo is uit op een zo groot mogelijke deelname aan de maatschappij van iedereen, en zeker ook van mensen met psychische problematiek. Verblijf in een instelling staat die deelname in de weg. Vermindering van het ‘aantal bedden’ weegt daarom extra zwaar voor RIBW’s, waarvan tachtig procent van de ‘productie’ bestaat uit intramurale zorg. De gemeenten worden door de wet verplicht om aan de burger met psychische problematiek die zich bij hen meldt voor ‘beschermd wonen’ (nieuwe stijl) een ‘maatwerkvoorziening’ te verstrekken.

Plaatselijke woonkringen De verwachtingen van de overheid zijn hoog, waar het gaat om de aandacht en begeleiding die geleverd kan worden door mantelzorgers. Wij Ypsilonners, die ervaring hebben in het omgaan met mensen met ernstige psychiatrische aandoeningen, weten hoe belastend dat kan zijn. De verhoudingen zijn vaak verstoord en er is niet altijd ruimte voor een zorgende relatie. Geen gemakkelijke voedingsbodem voor

WONING CORPORATIE

‘DE BUURT’

BEGELEIDING

het ontstaan van ouderinitiatieven voor het realiseren van woonvoorzieningen. Er komt nogal wat bij kijken, om zo’n initiatief van de grond te krijgen. Chapeau Woonkringen biedt nieuwe initiatieven de gelegenheid tot deelname binnen een koepelorganisatie. Zodat zij niet het wiel opnieuw hoeven uitvinden. Chapeau Woonkringen stelt haar ervaring en professionaliteit beschikbaar en kan helpen een woonvoorziening tot stand te brengen. De plaatselijke Chapeau woonkringen staan onder bestuur van de ouders die het initiatief namen en andere betrokkenen. Deze besturen fungeren zelfstandig, binnen de afgesproken kaders, die betrekking hebben op de continuïteit in bestuur, de professionele zorgverlening, financiering en beschikbaarheid van woningen. De lokale Chapeau woonkring verhuurt de woningen en bemiddelt tussen bewoYpsilon Nieuws 4 | 2014

30 WONEN MOET ZO!

→

vervolg

ners, mantelzorgers, begeleiders, zorgaanbieder, woningcorporatie (of andere verhuurder), gemeente en wijkbewoners. Als de woonvoorziening eenmaal tot stand is gekomen, is de belangrijkste taak voor de woonkring het bevorderen van de maatschappelijke aansluiting van de bewoners in hun omgeving.

Het belang voor de gemeente Voor de gemeente is de nieuwe taak om het ‘beschermd wonen te verstrekken’ geen gemakkelijke opgave: zorgverlening van goede kwaliteit tegen een aanvaardbare kostprijs en zo mogelijk met inzet van mantelzorgers en vrijwilligers. Daarom kan het voor de gemeente een uitkomst zijn om te kunnen samenwerken met een organisatie die de verschillende belangen op een professioneel niveau bundelt en vertegenwoordigt. Chapeau Woonkringen wil daarvoor in gesprek met gemeenten, samen met de vrijwilligersinitiatieven. Jos van Oyen

In de woonvoorzieningen in Geldermalsen en Tilburg zijn projecten in voorbereiding. Chapeau zoekt maatschappelijk betrokken personen om het bestuur te versterken. Voor meer informatie en aanmelden: [email protected].

Chapeau Woonkringen is door het ministerie van VWS aangewezen als ‘proeftuin hervorming langdurige zorg’. Met steun van provincie Noord-Brabant werkte zij het model verder uit voor de nieuwe Wmowetgeving. Het boekje ‘Robuust organiseren van beschermd wonen onder de Wmo 2015’ kan worden gedownload via de website: www.chapeau-woonkringen.nl

WOPiT - TWENTE

We zorgen hier voor elkaar

Voor sommige mensen met een psychiatrische kwetsbaarheid is volledig zelfstandig wonen geen optie, maar opname in een psychiatrisch ziekenhuis evenmin. Die groep wil Stichting WOPiT (Wonen en Psychiatrie in Twente) huisvesting bieden. Begeleid, maar met maximale zelfstandigheid. In Hengelo wonen 16 personen naar tevredenheid in een huis van de stichting, die volgend jaar uitbreidt in andere Twentse plaatsen. tekst Anlu Kingma | [email protected] illustratie Anna Wikje Roorda Boersma

www.ypsilon.org

WONEN MOET ZO!

Wie binnen wil komen moet aanbellen

S

tichting WOPiT biedt woonruimte aan, veelal in de vorm van appartementen, met een oppervlakte van minimaal 60 vierkante meter, met een woonkamer met kookvoorziening, slaapkamer, keuken, badkamer en berging. Ook is er een centrale woonkamer met keuken, zodat bewoners gezamenlijk kunnen koken en eten. Er is permanente begeleiding door professionals van verschillende disciplines. Deze begeleiding gebeurt volgens het SRHprogramma (Systematisch Rehabilitatiegericht Handelen), ontwikkeld door de oprichters van de RINO Groep. Bewoners en begeleiders worden ‘members’ genoemd en vormen samen de woongemeenschap. De begeleiding, afgestemd met de GGZ, waar bewoners veelal onder behandeling zijn, is coachend en individueel gericht om zo hun capaciteiten te versterken. Het streven is naar zo veel mogelijk eigen kracht om zelfstandig te kunnen wonen. De WOPiT-woningen in Hengelo liggen in een rustige wijk, aan de Dieselstraat, naast een groot grasveld met bomen eromheen. Voor zwemmers ligt op loopafstand het Tuindorpbad.

De gezamenlijke woonruimte en keuken liggen op de begane grond. Vanuit de keuken komt men in een prachtig aangelegde tuin met vijver en diverse zitjes. De woningen liggen om de gemeenschappelijke ruimte heen en zijn binnendoor en achterom via de tuin te bereiken. Wie dat kan, houdt zijn eigen woning schoon en bij toerbeurt worden de gezamenlijke ruimtes gedaan.

Aanbellen Het is plezierig wonen aan de Dieselstraat. Drie members doen hun verhaal. Dat bewoners members heten vindt Ans

prettig: ‘Die benaming geeft onze zelfstandigheid aan,’ zegt ze. De term ‘bewoner’ wordt veel gebruikt in psychiatrische ziekenhuizen, waarin zij ook een aantal jaren heeft verbleven. Aan die tijd wil ze liever niet herinnerd worden. Drie jaar woont ze nu in een WOPiT-appartement. ‘Wij wonen hier zelfstandig, hebben een eigen woonruimte en op een enkeling na heeft iedereen een kookvoorziening. We kunnen in ons eigen huis familie of vrienden ontvangen.’ Sascha wil haar huis graag laten zien. Ze loopt via de binnentrap naar boven, haar gang in en wijst op de bel. Ze spreekt graag van ‘mijn voordeur’. Als iemand wil binnenkomen, moet hij of zij aanbellen. ‘Je kunt niet zomaar binnenstormen. Privacy is voor mij belangrijk, dat heb ik heel lang niet gehad. Omdat ik mijn huis wil onderscheiden heb ik van een oude plank een kunstwerk gemaakt en op de deurpost bevestigd. Zo weet iedereen dat ik hier woon.’ Ze zwaait haar voordeur uitnodigend open. ‘Mijn huis is een echt Sas-huis, dat zie je meteen.’ Overal hangen zelfgemaakte schilderijen en foto’s. De foto’s van haar kinderen vallen direct op: ‘Mijn kinderen komen dit weekend op bezoek en daar ben ik heel blij mee. Ik heb ge-

Nieuwe bronnen aanboren Stichting WOPiT breidt uit. Na de realisatie van 16 wooneenheden in Hengelo in 2011, komen er volgens WOPiT-bestuurslid Herman Kieft volgend jaar 23 in Almelo, 11 in Goor en 12 in Borne. En er zijn plannen voor woningen in Enschede en Apeldoorn. WOPiT ziet woningbouwcorporaties als ‘natuurlijke partners’. Zij droegen voorheen bij, maar hebben de kraan dichtgedraaid. De stichting doet nu een beroep op particulieren en vermogensfondsen.

31

lukkig ook heel goed contact met mijn ouders.’ Een portretfoto van haar ouders prijkt op de kast. Vanuit haar raam kijkt ze uit op het grasveld, groot en rechthoekig, en op de bomen eromheen. In de vensterbank staat een kleurige vaas, een opvallend exemplaar dat onmiddellijk de aandacht trekt: ‘Ik vind die kleuren heel mooi’, zegt ze. Aan de muur hangt een van haar schilderijen.

Mijn naam Sascha loopt naar beneden, de tuin in. Daar zit Ans, samen met mede-member Muhteber. In de beslotenheid van de tuin praat het drietal over hun deelname aan het ‘herstelteam’. In het herstelteam zitten ervaren members, die nieuwkomers bijstaan. Daarvoor is een opleiding nodig, ‘Herstellen doe je zelf’, die verzorgd wordt door GGZ-instelling Mediant en afhankelijk van de mogelijkheden van de deelnemer drie tot vijf jaar duurt. Ans, Muhteber en Sascha zijn nog bezig aan hun opleiding en doen in het kader daarvan al wat herstelteam-werkzaamheden. Ans: ’Ik ben twee jaar geleden begonnen met de opleiding. Ik heb geleerd, en ook zelf ondervonden, dat het onderzoeken van individuele wensen en mogelijkheden van de ander het belangrijkste is. Ik vraag dan goed door, zodat de ander gaandeweg ontdekt waar zijn of haar interesses en mogelijkheden liggen. Soms wil iemand ook praten over problemen en daar is ook ruimte voor. Van de opleiding leer ik veel, maar ik wil meer. Ik zou graag managers willen trainen. Die kunnen veel van onze ervaringen in de psychiatrie leren. Hoe zo’n training eruit moet zien, weet ik nog niet precies. Dat wil ik nog uitwerken.’ Sinds ze in de Dieselstraat woont, krijgt Ans de steun en aandacht die ze in de psychiatrie zo gemist heeft: ‘Ik heb heel wat opnames achter de rug en naar mijn gevoel is er nooit echt belangstelling voor mij geweest. Ik voelde me naakt, alles werd me ontnomen. Ik was niet veel meer dan een dossier en ik wist niet eens wat erin stond. Alles ging buiten mij om. Het contact Ypsilon Nieuws 4 | 2014

32 WONEN MOET ZO!

→

vervolg

vanuit de begeleiding was koud en afstandelijk. Lichamelijk contact, zoals het vasthouden van mijn hand als ik bang was, was er niet. Na ontslag uit het ziekenhuis ging ik terug naar mijn flat en kwam de eenzaamheid weer keihard op me af. Voor mij was die dubbel zo hard, omdat ik geen contact met buren had en mijn familie zag ik ook niet.’ Toen Ans pas in de groep woonde, zei iemand haar ineens gedag. ‘Zij had me gezien, begroette me en noemde me bij mijn naam. Ik was ineens iemand. Dat was zo bijzonder. Ik kan daar nu nog emotioneel van worden.’

eigen cultuur helpen: ‘In de Turkse gemeenschap is het niet gemakkelijk om te praten over scheiding en over psychiatrische ziekten. Meestal wil de familie geen contact meer. Men is ervan overtuigd dat psychiatrische ziekten niet voorkomen en een scheiding mag al helemaal niet. Mijn kinderen wonen bij mijn ex-man. Omdat hij niet wil dat ik ze nog zie, krijg ik eenmaal per drie maanden brieven met foto’s en lees hoe het met ze gaat. Het is voor mij natuurlijk heel moeilijk dat ik mijn kinderen niet kan zien. Ik hoop maar dat, als ze ouder zijn, een keer naar mij gaan vragen.’

Nieuwe familie

Ze vertelt hoeveel WOPiT voor haar betekent. ‘Ik woon hier nu drie jaar en twee jaar geleden ben ik aan de opleiding be

Muhteber wil na haar opleiding ‘Herstellen doe je zelf’ vooral members uit haar

Deelnemers ‘Herstellen doe je zelf’ met o.a. Muhteber, Ans en Sascha

gonnen. Mijn nieuwe familie woont waar ik nu woon, zo voelt dat en daar heb ik heel veel steun aan. Ik heb ook een man leren kennen met wie ik een relatie heb. Dat gaat heel goed. Ik wil me graag inzetten om anderen te helpen. Voor ik ziek werd heb ik administratief werk gedaan. Met die ervaring kan ik helpen bij het schrijven van brieven of het invullen van formulieren.’

Herinnering Voor Sascha is de periode voordat ze anderhalf jaar geleden in de Dieselstraat kwam heftig geweest. ‘Bij mij is de diagnose schizofrenie gesteld. Ik heb een aantal malen een ECT gehad (elektroconvulsietherapie - red.) en ben alles wat voor mijn dertigste gebeurd is, kwijt. Zo moest mij opnieuw verteld worden hoe de bevallingen van onze kinderen zijn geweest. Wat ik mij nog wel vaag herinner is dat ik als maatschappelijk werkster bij de sociale dienst werkte. Omdat ik niet meer weet hoe het fornuis werkt, maak ik met anderen het eten in de centrale keuken klaar. Dat is veiliger. Gelukkig zie ik mijn familie geregeld. De kinderen komen vaak, ze wonen bij mijn man. Voor ik hier woonde, had ik regelmatig bed-op-recept nodig. Nu hoeft dat niet meer. We zorgen hier voor elkaar, vangen elkaar op en helpen waar het kan. Ik kan mij goed uiten in het maken van kunst. In de opleiding leer ik hoe ik anderen kan stimuleren. Misschien kan ik members zelf laten ontdekken of ze kunstzinnig zijn.’ De motieven om deel te nemen aan de opleiding Herstellen doe je zelf kunnen uiteenlopen. De een wi graag anderen helpen, de ander ziet ook voordeel voor het eigen herstelproces. Ook zien sommigen het als opstap voor een vervolgopleiding. Inmiddels hebben zes WOPiT-members de opleiding succesvol afgerond. Zij zijn officieel gecertificeerd als SRH-werker (Systematisch Rehabilitatiegericht Handelen, het Amerikaanse programma, waarmee WOPiT werkt).

Huisvesting van WOPiT in Hengelo

www.ypsilon.org

SERVICEPAGINA 33 colofon

󿽺n

YN 4 • jaargang 30 • december 2014

te bestellen

Ypsilon Nieuws is een uitgave van de vereniging Ypsilon. Ypsilon stelt zich ten doel de stem te versterken van familieleden en naasten van mensen met een verhoogde kwetsbaarheid voor psychose door zelfhulp, belangenbehartiging en voorlichting.

REDACTIEADRES Zie landelijk bureau. E: [email protected] Redactie Ansje Adema, Ruud van Dorth, Hein Koger, El van Liemt, Rita Loholter, Geertje Paaij, Gerrit Tulp (erelid).

landelijk bureau Postbus 715 3000 AS Rotterdam T: 088 000 21 20 (ma t/m vrij: 10.00-16.00 uur) E: [email protected] www.ypsilon.org STEUN & ADVIES T: 088 000 21 20 E: [email protected] Ypsilon-specialisten: www.ypsilon.org/kennisnetwerk

Eindredactie Annemiek de Kruif Hoofdredactie Bert Stavenuiter ILLUSTRATIES Anna Wikje Roorda Boersma, Loek Weijts Fotografie Hassan Dibani, Hennie Kleijwegt Vormgeving Erna Meijer Inpetto (basisontwerp) Druk Tuijtel, Hardinxveld-Giessendam Oplage 5500

lidmaatschap/ABONNEMENT Leden van de vereniging krijgen het kwartaalblad YN automatisch toegezonden. Hulpverleners kunnen zich abonneren (€ 55,- per jaar) via: www.ypsilon.org/abonnement Het lidmaatschap/abonnement is per kalenderjaar en geldt voor onbepaalde tijd. Opzeggen dient schriftelijk of per e-mail te gebeuren voor 1 december. Bestuur Jan Zandijk (voorzitter), Els van de Pol (secretaris), Fred Steenwinkel (penningmeester), Hans Geleijnse, Wies van den Nieuwendijk.

ISSN 0929-7367

Directie Bert Stavenuiter, [email protected]

© Ypsilon, 2014

Statuten zijn op aanvraag verkrijgbaar.

Overname van artikelen alleen na toestemming van de redactie en met bronvermelding. Teksten uit Ypsilon Nieuws zijn terug te vinden op www.ypsilon.org/yn

klimaatneutraal natureOffice.com | NL-215-012078

gedrukt

Alle onderstaande uitgaven zijn te bestellen bij het landelijk bureau van Ypsilon: www.ypsilon.org/webwinkel of via 088 000 21 20. Voor niet-leden gelden hogere prijzen.

BOEKEN • Schizofrenie - Lex Wunderink E 7,- (eng/turks) • Diagnose: Schizofrenie, Ervaringsverhalen - Cornelie van Well E 13,50 • Anne - Tineke Verwey E 7,• Weg van de Waan - Anna van Heijst e.a. E 7,• Zorgboek Schizofrenie, psychose en de naastbetrokkenen Stichting September E 2,50 • Herstelondersteuning (portokosten) • Keerpunt - Bart de Ruijter E 5BROCHURES Prijs: tussen E 2,50 en E 6,50. • Voor het eerst een psychose (NED/SPAANS) • Schizofrenie Informatie voor familie, partners en vrienden • Wie zorgt praat mee! Informatie over privacy en autonomie • VIP-zorg Informatie over vroeg ingrijpen bij psychose • Het risico van zelfdoding bij schizofrenie • Psychose, forensische zorg en familie • Vrijwilliger bij Ypsilon (gratis) • Medicijnen tegen psychose, NVvP • Antipsychotica - Zo blijf je ze de baas! LPGGz (gratis download of bestellen via [email protected]) OVERIG • Strooifolder Wat biedt Ypsilon? (portokosten) • Strooifolder Ypsilon zoekt Vrienden! (portokosten) • Strooifolder Op Ypsilon kunt u bouwen! (portokosten) • Triadekaart E 1,50 • Kate CD over schizofrenie in het gezin E 7,50 • Interactieve kind-van special E 4,95

Het volgende nummer verschijnt in maart. Uw bijdrage is welkom. Sluitings­datum voor de kopij is 10 februari .

VERENIGING VAN FAMILIELEDEN EN NAASTEN VAN MENSEN MET EEN VERHOOGDE KWETSBAARHEID VOOR PSYCHOSE

Ypsilon Nieuws 4 | 2014

34

belangenbeharting en gespreksgroepen

1

Ypsilon in de regio

2 4 3 5

20 7

19

Ypsilon is in het hele land actief. De vrijwilligers in de afdelingen

6

21

ondersteunen familieleden, organiseren lotgenotencontact,

18

22

behartigen belangen en geven voorlichting. Neem voor advies

17

23

14

26

Kijk op de website voor regionale informatie en activiteiten.

27

28

www.ypsilon.org/ypsilonregio

13 11

25 29

10

12 30 34

33

31

8

15

16

24

of hulp contact op met de contactpersoon van uw regio.

9

36

37

35 38

39

40 41

32 42 44

43

bovenregionale groepen partners

• Dhr. Jody Sluijter: (071) 513 08 85 Den Bosch e.o.: • Mw. Tonnie van Aar-Hendriks: 06 45 73 29 07 broers/zussen

• Dhr. Jan Meijles T: (071) 541 66 21 (ma/di/do 19.00-21.00 uur) E: [email protected] volwassen kinderen VAN (KOPP)

• Dhr. Jan Meijles T: (071) 541 66 21 (ma/di/do 19.00-21.00 uur) E: [email protected] nabestaanden na zelfdoding

• Landelijk bureau: 088 000 21 20 Vroege psychose/Jeugd

• Landelijk bureau: 088 000 21 20 forensische psychiatrie/zorgmijders

• Landelijk bureau: 088 000 21 20

www.ypsilon.org

1. Groningen

7. KAMPEN/zwolle

• Mw. Willy Walda T: (0594) 51 42 36

• Jan en Christien Mulder T: (0525) 65 67 37 (tot 18.00 uur)

2. friesland

8. TWENTE

• Mw. Anneriek Risseeuw T: (0511) 46 56 00 (‘s avonds) E: [email protected]

• Dhr. Gerard Bunnik (Dimence Deventer e.o.) T: 06 51 31 00 62 E: [email protected] • Mw. Jenny van Dorsten (Dimence Almelo e.o.) T: (0546) 82 63 96 • Mw. Marita Leeuwerink (Mediant Enschede e.o.) T: 06 39 78 89 15 E: [email protected]

3. HEERENVEEN

• Mw. Douwine Veenstra T: 06 43 55 51 33 E: [email protected] 4. ASSEN

• Mw. Henny Roelofs T: 06 12 07 75 39 • Mw. Anneke Berghuis T: (0592) 39 80 83

9. gelderland noord

• Mw. Sarian Verbraak T: 06 50 48 06 26

5. EMMEN

• Mw. Herma Dijkstra T: (0591) 63 13 05 E: [email protected]

10. OOST-GELDERLAND

6. Flevoland

11 . ARNHEM/ZEVENAAR e.o.

• Dhr. Rob Koot T: (0321) 31 40 31 E: [email protected] www.ypsilon-flevoland.nl

• Mw. Conny Dijkstra T: (0318) 57 23 18 • Dhr. Anton Krechting T: (026) 311 35 61

• Mw. Truus Boland T: (0315) 65 13 92

YPSILON IN DE REGIO 35

12. NIJMEGEN

24. DEN HAAG/VOORBURG

35. TILBURG/MIDDEN-BRABANT

• Mw. Celia Roura T: (0316) 34 16 61

• Mw. Henny Bruens T: (071) 576 51 51 E: [email protected]

• Dhr. Marcel de Vries T: (013) 467 06 68 E: [email protected]

25. GOUDA/alphen a/d rijn

36. DEN BOSCH e.o.

• Mw. Wies van den Nieuwendijk T: (0182) 35 21 40 (Anneke de Vries) E: [email protected]

• Mw. Tonnie van Aar-Hendriks T: 06 45 73 29 07

13. EDE e.o.

• Mw. Nys Visser T: (0317) 41 00 04 E: [email protected] 14. VEENENDAAL

• Dhr. Jan van Oeveren T: (0318) 51 70 24 15. AMERSFOORT

• Mw. Welmoed Loots T: (033) 754 97 93 16. UTRECHT

• Dhr. Tom Rusting T: 06 10 73 51 05 E: [email protected] www.ypsilonutrecht.nl

37. OSS en UDEN/VEGHEL 26. DELFT westland oostland

• Mw. Mieke Dorleijn T: (015) 213 17 33 E: [email protected] • Mw. Diny van den Bergh T: (0182) 53 19 31 E: [email protected] www.ypsilon.org/regiodwo 27. HELLEVOETSLUIS

• Dhr. Hennie Kleijwegt T: (0181) 64 38 85 E: [email protected]

18. AMSTERDAM

• T: (020) 470 04 74 (ma/di/do: 14.00-16.00 uur) E: [email protected] www.ypsilon-amsterdam.nl 19. ZAANSTREEK-WATERLAND

• Mw. Ansje Adema T: 06 81 90 87 07 E: ypsilon.zaanstreek.waterland @gmail.com

38. EINDHOVEN en DE KEMPEN

• Dhr. Jan Wouters T: (040) 262 47 09 / 06 23 97 92 41 E: [email protected] www.ypsiloneindhoven.nl 39. HELMOND e.o.

28. NieuWE WATERWEG NOORD

• Mw. Ellen van Berlo T: 06 47 50 45 78 E: [email protected] www.ypsilon-helmond.nl

• Mw. Carina Groenewegen T: (010) 460 25 19

40. VENLO/Noord-limburg

29. ROTTERDAM

• Dhr. Frans Binner T: (077) 382 67 25

17. GOOI- EN VECHTSTREEK

• Mw. Pien de Lange-Lunenborg T: (035) 541 32 23 E: piendelangelunenborg@ gmail.com

• Dhr. Jan van Sonsbeek T: 06 30 71 02 29 E: [email protected]

• Mw. Thea Stokdijk T: (010) 521 46 77 E: [email protected] 30. Zuid-Holland ZUID/ DORDRECHT

• Mw. Tiny Noorlander T: (078) 617 29 12

41. ROERMOND/WEERT

• Dhr. Jo van Horen T: (0475) 40 24 62 • Dhr. Gerard van de Goorberg T: (0475) 56 15 22 E: [email protected] 42. SITTARD

31. BOVEN DE WESTERSCHELDE

• Dhr. Anton Feijtel T: (0113) 22 11 17 E: [email protected] www.ypsilonzeeland.nl

• Dhr. Arthur Sluijsmans T: 06 20 39 26 52 • Mw. Mea Wuisman T: 06 53 26 49 55 E: [email protected]

32. ZEEUWS-VLAANDEREN

43. HEERLEN

21. MIDDEN-KENNEMERLAND

• Mw. Rita Net-de Rijke T: (0115) 63 10 83

• Dhr. Maarten Geerdes T: 06 54 94 27 99 E: [email protected]

33. BERGEN OP ZOOM/ ROOSENDAAL e.o.

• Mw. Mea Wuisman T: 06 53 26 49 55 E: [email protected]

20. HOORN/west-friesland

• Mw. Magda Frandsen T: (0229) 21 23 21 / 06 23 03 94 77 E: [email protected]

22. HAARLEM e.o.

• Mw. Bernice Mulder T: (023) 527 21 13 E: [email protected]

• Mw. Anje van Buuren-Meinardi T: (0164) 64 23 05 E: [email protected] www.fppwnb.nl 34 . BREDA

23. LEIDEN

• Dhr. Jan Meijles T: (071) 541 66 21 (ma/di/do: 19.00-21.00 uur)

• Dhr. Jan van Kouwen T: (0168) 40 35 49 • Mw Ellen Blok T: 06 20 64 82 60 E: [email protected] www.ypsilonregiobreda.nl

44. MAASTRICHT

• Mw. Joke van Amelsvoort T: (043) 604 19 78 • Mw. Mea Wuisman T: 06 53 26 49 55 E: [email protected] Houd u er rekening mee dat de vermelde telefoonnummers privénummers van vrijwilligers zijn.

LEDENRAAD Groningen: vacature Friesland: Anneriek Risseeuw T: (0511) 46 56 00 E: [email protected] Drenthe: Mijntje Hennipman T: (0592) 31 83 53 / 06 11 29 25 26 E: [email protected] Overijssel: Gerard Bunnik T: 06 51 31 00 62 E: [email protected] Flevoland: Jurriën Kemmink T: 06 13 24 84 96 E: [email protected] Gelderland: Mieke de Leeuw T: (0487) 56 20 24 E: [email protected] Utrecht: Richard Makkinga T: (030) 637 20 25 E: [email protected] Noord-Holland 1: Bernice Mulder T: 06 23 61 38 33 E: [email protected] Noord-Holland 2 vacature Amsterdam: Mirjam Dessing T: (020) 679 66 74 E: [email protected] Zuid-Holland 1: Anneke de Vries T: (0182) 35 21 40 E: [email protected] Zuid-Holland 2: vacature Zuid-Holland 3 vacature Rotterdam: Arie Kars T: (010) 245 71 55 E: [email protected] Zeeland: Magda de Feijter T: (0115) 43 17 18 E: [email protected]. Noord-Brabant: Ad Kolen T: (073) 511 45 73 E: [email protected] Noord-Brabant 2: Leo Hulsebos T: (073) 513 01 43 E: [email protected] Limburg: Piet Wuisman T: (046) 442 82 82 E: [email protected] Voorzitter: Jan Zandijk Correspondentie via het landelijk bureau of [email protected].

Ypsilon Nieuws 4 | 2014

Wilt u een berichtje, oproep of mededeling plaatsen op Prikbord? Mail naar Ypsilon: [email protected]. o.v.v. Prikbord.

Collega’s met karakter reikte op 12 oktober een (nieuwe) prijs uit aan de voorzitter van de familieraad. De Theo d’Oor is voor iemand die zich inzet voor familie(beleid). De naam Theo is gekozen omdat Theo van Gogh, de jongere broer van Vincent, in moeilijke tijden met vele psychische problemen altijd klaarstond voor zijn broer.

Reclamecampagne van het UWV over werk voor mensen met psychische problemen (ook psychoses). Informatie: www.collegasmetkarakter.nl

Aan de slag met digitale zorg

De brochure ‘Aan de slag met digitale zorg’ gaat over de (on)mogelijkheden van digitale zorg. Cliënten vertellen hoe digitale middelen empowerment en zelfmanagement van hen en hun naasten vergroten. Te downloaden via: www.platformggz. nl/aandeslag. Onderdeel van het project ‘Vraagsturing in de zorg’. Zie ook: @GripopeHealth of www.facebook.com/gripopeHealth

Volg Ypsilon

Volg-tweet-like-retweet-post Facebook: www.facebook.com/ypsilondichtbij Twitter: http://twitter.com/ypsilon Twitter: http://twitter.com/bertbijypsilon

www.ypsilon.org

Foto: Manja Stroomer

GGZ Vincent van Gogh (Venray)

Een dunne dekmantel

Show van cabaretier Emilio Guzman over een leuke oom met schizofrenie en over zijn (verslaafde) broer. Emilio bekent dat hijzelf ook verslaafd was, namelijk aan verzorgen. Guzman wordt ondersteund en afgeremd door een stem in zijn hoofd, gespeeld door actrice Pepita Steins Bisschop. Speellijst: www.emilioguzman.nl