3 april culturelezondagen.nl

3 april 2016

culturelezondagen.nl

De Universiteit is jarig! Stel eenvoudig je eigen route samen met Mijn CZ of kies een van de speciaal samengestelde routes! Kijk op culturelezondagen.nl

Toegang is gratis, tenzij anders vermeld Meld je aan voor de nieuwsbrief van Culturele Zondagen of kijk voor meer informatie over de programmering en de laatste programma­ wijzigingen op culturelezondagen.nl Na de Culturele Zondag eenvoudig checken wat er te doen is in de stad? Bezoek de website uitagendautrecht.nl of kom zondag langs tijdens de Science in the City bij de informatiestand van Uitagenda Utrecht op het Domplein. Volg Culturele Zondagen op Facebook, Instagram en Twitter mee (#czscienceinthecity en #cznl)

activiteit voor kinderen

De Universiteit Utrecht bestaat dit jaar 380 jaar en deze indrukwek­ kende mijlpaal wordt uitgebreid gevierd. Met onder andere Science in the City, een Culturele Zondag vol minicolleges voor iedereen die wel eens wat meer wil weten van gezond en groen gedrag, de relatie tussen internet en seksuele ontwikkeling, van de ‘Next Economy’, de waarde van ruftende bacteriën, smeltende Noordpoolgletsjers en nog veel meer. Science in the City biedt de mogelijkheid je kennis razendsnel bij te spijkeren, nieuwe inzichten op te doen, en een bul te halen in één dag (zie p. 6). Zelf proefjes doen of meewerken aan een wetenschappelijk onderzoek, ook dat is deze zondag mogelijk. Science in the City biedt een afwisselend en zeer toegankelijk programma (voor kinderen: volg de petjes!) op bekende en bijzondere locaties, van Gevangenis Wolvenplein tot de Domtoren, van de Kathedrale Koorschool tot het fonkelnieuwe Universiteits­ gebouw aan het Janskerkhof. Voor hen die graag de diepte in willen zijn er Keynotes van drie kwartier, gegeven door onder anderen Nobelprijswinnaar Gerard ’t Hooft en Universiteits­ hoogleraar Frits van Oostrom (p. 27). Benieuwd naar de slimme-

riken van de toekomst? Bezoek dan vooral het Domplein waar jonge wetenschappers zich met prikkelende onderzoekspresenta­ ties alvast warmdraaien voor het internationale Famelab festival. Giel Beelen legt in de Winkel van Sinkel songteksten langs de wetenschappelijke meetlat, en natuurlijk is er De Grote Wetenschapsquiz: onder leiding van Thomas van Luyn binden drie teams in TivoliVredenburg de strijd aan, met onder meer Ronald Giphart, Leon Giesen en Kees Diepeveen. Trots Dat “onze” Universiteit de laatste jaren meer dan ooit aan de weg timmert kan niemand ontgaan, bijna dagelijks zijn hoogleraren, medewerkers en studenten te lezen, te zien of te horen via radio, televisie, kranten en sociale media. En daarbij prijkt de Universiteit Utrecht op belangwekkende nationale en internationale lijstjes. Wij wensen iedereen dan ook een inspirerende en grensverleggende dag toe ter ere van deze bijzondere Utrechtse jarige. Bert van der Zwaan, rector magnificus Universiteit Utrecht Hanneke Bouwsema, directeur Culturele Zondagen

language no problem 3

maak kennis met de Universiteit Utrecht De overgang naar een duurzame samenleving is één van de grootste uitdagingen van de 21e eeuw. De universiteit bundelt met vier strategische thema’s alle kennis en onderzoek om op die uitdaging antwoorden te vinden. De kracht van onderzoek aan de Universiteit Utrecht is de combinatie van verschillende disciplines en de integrale aanpak van wetenschap­ pelijke en maatschappelijke vraagstukken. Met de gekozen strategische thema’s Sustainability, Life Sciences, Institutions for Open Societies en Dynamics of Youth draagt de universiteit bij aan het oplossen van maatschappelijke vraagstukken, zoals klimaatveran­ dering, infectieziekten, sociale cohesie en veiligheid. Dynamics of Youth Dynamics of Youth onderzoekt de ontwikkeling van jongeren in een snel veranderende samenleving. Wie loopt risico en hoe zorgen we voor een optimale individuele en maatschappelijke ontwikkeling? Kom naar het Academiegebouw voor een aantal minicolleges, bijvoorbeeld die van prof. dr. Bram Orobio De Castro over wat werkt tegen 4

pesten en agressie bij kinderen. In het Universiteitsmuseum kun je zelf aan de slag, wie puzzelt er sneller? Een 8- of een 10-jarige? Institutions for Open Societies Wat is de bijdrage van instituties, de formele en informele regels van het menselijk handelen, aan welvaart, gelijkwaardigheid en democratie? Het zijn vragen die bij het strategisch thema Institutions for Open Societies worden onderzocht. In de oude gevangenis aan het Wolvenplein laten kunstenaars en wetenschap­ pers zien hoe ze met deze vragen omgaan. Life Sciences Infectieziekten, waaronder besmettingen van dier op mens en chronische ziekten, zoals kanker en hart- en vaatziekten, zijn belangrijke problemen die vragen om nieuwe medicijnen en technologieën. De Universiteit Utrecht doet daar baanbrekend onderzoek naar. Prof. dr. Albert Heck geeft een lezing over het ontstaan van verschillende cellen en het onderzoek dat hij daar naar doet. Alles over je eigen DNA leer je op het Domplein.

Sustainability Duurzaamheid gaat over de kwaliteit van leven nu en in de toekomst, over het ideale evenwicht tussen de natuur, de mens en zijn bestaansmiddelen. Het Utrechtse onderzoek naar duurzaamheid richt zich op de overgang naar een samenleving die ecologisch, economisch en sociaal in balans is. Alle kennis over de aarde en het klimaat, over water, biodiversiteit, energie en milieu­ vraagstukken komen hier bij elkaar. 11 Focusgebieden Naast de vier strategische thema’s wordt er aan de universiteit in soms bijzondere samenwerkings­ verbanden onderzoek gedaan binnen focusgebieden. Het zijn onderwerpen waar onderzoekers van verschillende faculteiten (bijvoorbeeld diergeneeskunde en sociale wetenschappen) zich samen buigen over vragen rondom een maatschappelijk thema. Die samenwerking is belangrijk, want in de praktijk blijkt dat de zoektocht naar een nieuw medicijn soms begint met een antwoord uit onverwachte hoek, de wiskunde

bijvoorbeeld. Of dat de manier waarop we nadenken over eten ook te maken heeft met de manier waarop we dat verbouwen. Er zijn 11 focusgebieden: Sport and Society, Future Food, Cultures Citizenship and Human Rights, Education for Learning Societies, Foundations of Complex Systems, Future Deltas, History and Philosophy of the Sciences and the Humanities, Integrative Bioinformatics, Neuroscience and Cognition, Professional Performance en Game Research. Over al deze focusgebieden is er tijdens deze Culturele Zondag wel iets te zien. Zo spreekt drs. Frank van Eekeren met FC Utrecht directeur Wilco van Schaik over de maatschappelijke waarde van sport, legt prof. dr. Henk Stoof alles uit over het geluid van licht, kom je in Sonnenborgh meer te weten over de klimaatverandering op Spitsbergen en kun je meedoen aan het onderzoek van het SelfRegulationLab.

Create, Connect & Celebrate! De Universiteit Utrecht viert in 2016 haar 76e lustrum: 380 Years Bright Minds, Better Future. In samenwerking met studenten, medewerkers, alumni, lokale en regionale partners organiseert de universiteit verschillende feestelijke activiteiten. Kijk voor het lustrumprogramma op www.uu.nl/lustrum. 5

Haal je bul in één dag! Kom naar Science in the City en studeer in één dag af! Zelfs cum laude als jij deze uitdaging als een echte bolleboos aangaat. Bij alle (mini)colleges, practica, experi­ menten, workshops en rondleidin­ gen zijn studiepunten te verdienen. Plak ze vervolgens hieronder op. Bij vier punten ben je geslaagd, en met acht punten cum laude.

PROGRAMMA in vogelvlucht

Als kroon op al het harde werken mag je je bul in ontvangst komen nemen. Om 16:30 uur is er een officiële uitreiking in het Academie­ gebouw waar je samen met je vrienden en familie van harte welkom bent. Voor de jongere talenten is er om 15:00 uur een speciale junior buluitreiking. Zie voor meer informatie p.10

Plak hier je studiepunten:

1

2

3

4 Geslaagd!

5

6

7

8 Cum laude!

6

Academiegebouw • Negen minicolleges p.8-10 • Buluitreiking voor jong en oud p.10 Domplein • Studentgidsen nemen je mee op pad p.12 • Doe-het-zelf DNA-Lab p.13 • Renjerotwetenschapsquiz p.14 Sonnenborgh • Weerman dr. Peter Kuipers Munneke vertelt p.33 • Super Sunday Solar Science Show p.33 • Fotograaf Udo Prinsen over Solargrafie p.33 TivoliVredenburg • Muzikaal vuurwerk met Big Band en Eric Vloeimans p.36 • De Grote Wetenschapsquiz o.l.v. Thomas van Luyn p.36 • Herseninstallatie Mutual Wave Machine p.36

Universiteitsmuseum Utrecht • Kunstobjecten op schimmel basis p.37 • Ontdek de archeoloog in jezelf! p.38 • Junior experimenten p.38 Winkel van Sinkel • CZ Brunch met het USCO p.39 • Talkshow over profclubs als FC Utrecht en de maatschappij p.40 • Soundcheck met Giel Beelen p.40 Onderwijscentrum Janskerkhof • Vier keynote speakers p.27 • Expositie cartoonist Niels Bongers p.28 • SelfRegulationLab p.28 • Rondleiding p.28 Gevangenis Wolvenplein • Hacking habitat p.16 • Dubbelcolleges p.17-18

Test je wetenschappelijke kennis in de online quiz op culturelezondagen.nl en meld je aan voor De Grote Wetenschapsquiz in TivoliVredenburg! 7

1. Academiegebouw Domplein 29

Minicollege: Jongeren op zoek

Dr. Sanne Akkerman, Dynamics of Youth Senaatszaal 13:30-13:45, 14:30-14:45 Dr. Heidi Lesscher, Van jongeren wordt steeds meer Dynamics of Youth gevraagd: ambitie, lef, creativiteit Senaatszaal en doorzettingsvermogen. 13:00-13:15, 14:00-14:15 Gelukkig zijn er ook veel mogeVeel mensen drinken alcohol, maar niet iedereen wordt verslaafd. lijkheden voor een optimale, persoonlijke ontwikkeling. Sanne Heidi Lesscher legt uit welke Akkerman doet onderzoek naar factoren het risico op alcoholver­ hoe jongeren van nu leren en slaving beïnvloeden. Deze kennis kan bijdragen aan betere preventie hoe zij vervolgens succesvol keuzes kunnen maken. en behandeling.

Minicollege: Alcohol Van gebruik naar verslaving

Minicollege: Verdrinkende delta’s Dr. Esther Stouthamer, Future Deltas Maskeradezaal 13:00-13:15, 14:30-14:45 Grote rivierdelta’s zijn vaak dichtbevolkt. Wereldwijd dreigen veel van deze delta’s te verdrinken door bodemdaling als gevolg van klimaatverandering en menselijk handelen. Wat zijn de oorzaken en gevolgen hiervan, en is er iets aan te doen?

Minicollege: Van de grote gele graver en de bonte specht Dr. Menno Straatsma, Future Deltas Maskeradezaal 13:30-13:45, 15:00-15:15 Binnen het project Ruimte voor de Rivier is de veiligheidsdoelstelling voor het beheer van de grote rivieren eind 2015 gehaald. Hiervoor is er veel gegraven in de uiterwaarden, maar wat vinden de planten en de dieren daar eigenlijk van?

Rens Voesenek laat zien welk wetenschappelijk onderzoek wordt gedaan om dit te kunnen realiseren.

The Journey Muziekcompositie bij lantaarnplaatjes

Liselotte Westerterp, HKU Belle van Zuylenzaal 14:30-15:00 Minicollege: A Million Pictures Muziekcompositie The Journey Over de toverlantaarn en voert je terug naar het Tibet en geprojecteerde wetenschap Mongolië van omstreeks 1900 Dr. Sarah Dellmann en met unieke lantaarnplaatjes uit Prof. dr. Frank Kessler de collectie van het UniversiteitsBelle van Zuylenzaal museum Utrecht. Na afloop kun 14:15-14:30, 15:15-15:30 je zelf een toverlantaarnplaatje Sarah Dellmann en Frank Kessler maken en projecteren. presenteren hun onderzoek naar het gebruik van toverlantaarnplaat­ Overig programma Academiejes in het academisch onderwijs. gebouw op volgende pagina Te zien is hoe wetenschappers 100 jaar geleden hun colleges toelichtten. uu.nl/a-million-pictures

Minicollege: Overstromingen bedreigen voedselvoorziening

Overstromingen bedreigen voedselvoorziening

8

Prof. dr. Rens Voesenek, Future Food Maskeradezaal 14:00-14:15, 15:30-15:45 Wereldwijd komen steeds meer overstromingen voor. Om iedereen in de toekomst te voeden is het noodzakelijk overstromingstolerante gewassen te ontwikkelen. 9

Wist je dat… de Universiteit Utrecht in 2015 als de beste universiteit van Nederland is bestempeld?

Minicollege: It’s kind of an exciting story De rol van het internet in de adolescente seksuele ontwikkeling Dr. Suzan Doornwaard, Dynamics of Youth Senaatszaal 14:30-14:45, 15:30-15:45 Het is uniek dat jongeren nu opgroeien met een medium vol vrij toegankelijk seksueel materiaal. Bovendien kunnen ze actief participeren door zelf beelden te delen op internet. Wat is de invloed hiervan op de denkbeelden en gedragingen van jongeren?

Minicollege: Wat werkt tegen pesten en agressie door kinderen?

Minicollege: Liken, posten en lurken Wat doen sociale media met ons zelfbeeld? Dr. Dian de Vries, Dynamics of Youth Senaatszaal 15:00-15:15, 16:00-16:15 We brengen veel tijd door op sociale media. Wat zijn de gevolgen hiervan voor ons zelfbeeld? Worden we onzeker door alle mooie levens en lijven van anderen? Of worden we juist zelfverzekerd door alle likes en reacties op onze eigen posts? uu.nl/academiegebouw

Buluitreiking

Aula 15:00-15:30 voor de jeugd 16:30-17:00 Als je de universiteit voor één Aula dag met succes hebt doorlopen, 14:30-14:45 verdien je een bul! Deze wordt Pesten en agressie door kinderen officieel uitgereikt door twee kunnen grote gevolgen hebben voor slachtoffers en hun omgeving. afgevaardigden van de Universiteit Utrecht: prof. dr. Paul Schnabel Er wordt dan ook van alles (voorzitter Lustrum Commissie) geprobeerd om dit te voorkomen of te behandelen. Onderzoek leert en dr. Miranda Jansen (directeur Lustrum). Presentatie: Andrew ons steeds beter wat werkt tegen Makkinga. Ga aansluitend naar de pesten en agressie. Graduation Party op het Domplein, zie p.14 Prof. dr. Bram Orobio de Castro, Dynamics of Youth

10

2. BAK, basis voor actuele kunst Lange Nieuwstraat 4

Unstated (or, Living Without Approval) 12:00-18:00 Unstated (or, Living Without Approval) bestaat uit een groepstentoonstelling en een veelzijdig programma, waarin stateloosheid en andere dingen die “unstated”, onuitgesproken of onderdrukt zijn, door middel van kunst een stem krijgen en worden gehoord.

Minicollege: Over grenzen en burgerschap Dr. Jolle Demmers 15:00-15:15, 16:00-16:15 Jolle Demmers, universitair hoofddocent en mede-oprichtster van het Centrum voor Conflict Studies van de Universiteit Utrecht, gaat in op vraagstukken rondom grenzen en burgerschap: Wie heeft het 'recht op rechten'? en Wat is de rol van kunst in het creëren van een 'tegen-realiteit'? bakonline.org

3. Bibliotheek Utrecht Oudegracht 167

Boekpresentatie en workshops: Aan de andere Kant van Vrede Centre for the Humanities Plein 1e etage 13:15-14:00, 14:00-14:45 Dit boek daagt kinderen uit om van

Aan de andere Kant van Vrede

links naar rechts, achterstevoren en omgedraaid te lezen en samen op zoek te gaan naar wat er precies Aan de Andere Kant van Vrede is. Het boek wordt gepresenteerd in aanwezigheid van de auteurs en een expert op het gebied van vredeseducatie, gevolgd door een muziekoptreden van Siebe van Rijswijk (Herman Brood Academie) en gasten. In de workshops kan jong en oud zelf aan de slag gaan met het begrip vrede. Vanaf 8 jaar. Programma: 13:15-14:00 Boekpresentatie en muziek 14:00-14:45 Workshops en presentatie aandeanderekantvanvrede.nl bibliotheekutrecht.nl

11

4. Domkerk Domplein

Tentoonstelling: Utrechts Psalter 2016 A.D. Illustratoren geïnspireerd door het Psalter

Universiteit Utrecht i.s.m. De Inktpot domkerk.nl 13:00-17:00 Twintig hedendaagse striptekenaars en cartoonisten hebben zich laten 5. Domplein inspireren door het Utrechts Psalter. Het Psalter is het oudste middel­ Hét wetenschappelijke eeuwse, rijk geïllustreerde handervarings- en doeplein van geschreven boek in een Neder­ Science in the City landse collectie, en wel die van de Het Domplein is het geografische Universiteitsbibliotheek Utrecht! en inhoudelijke centrum van Science in the City. In en om de de-inktpot.nl grote futuristische Drôhmetent is van alles te zien, te beleven en Minicollege: Hoe maakten te ervaren. Ook zijn er hapjes en ze een boek in de middeldrankjes verkrijgbaar, en kun je er eeuwen? terecht voor al je vragen over het Dr. Bart Jaski, Universiteitsprogramma van deze Culturele bibliotheek Zondag. 13:00-13:30, 14:00-14:30 Eeuwenlang worden boeken al gebruikt om kennis over te dragen. Pop-up bakfiets vol Vroeger werden ze met de hand spannende experimenten geschreven en gemaakt van 13:00-17:00 perkament, hout en leer. ConserHet Universiteitsmuseum fietst vator Bart Jaski vertelt hoe dat in naar je toe! Op het Domplein de middeleeuwen werd gedaan vind je een knalgele bakfiets vol en hoe het beroemde Utrechts spannende experimenten. Psalter werd gedecoreerd. Ook in de Winkel van Sinkel, p.39 Vanaf 7 jaar. universiteitsmuseum.nl uu.nl/bibliotheek

Illustratieworkshop geïnspireerd op het Psalter Mathea Westerveld, Parnassos Cultureel Centrum 13:30-14:15, 15:00-15:45 12

INFOPUNT uitagenda utrecht Op het Domplein kun je bij het infopunt van Uitagenda Utrecht terecht voor alle informatie over de Science in the City en het culturele aanbod van Utrecht. Hier kun je je ook inschrijven voor de UITmail en/of KIDSmail.

De illustraties in het Psalter lezen als een stripverhaal. Emoties worden heel sprekend weergegeven in gezichtsuitdrukkingen en lichaams­ houdingen van de personages. Leer in deze workshop hoe je bepaalde emoties kunt tekenen. Let op: beperkte capaciteit.

Stadswandeling: Geschiedenis van de Universiteit Utrecht Studentgidsen 12:00-13:00, 14:00-15:00 Hoe zag het leven van een Utrechtse student er vroeger uit?

uitagendautrecht.nl Drôhme

Hoe en waar gaven professoren hun colleges? Deze en vele andere vragen worden gedurende de wandeling door een bevlogen studentgids beantwoord. Verzamelen bij de infobalie in de Drôhmetent, kom op tijd.

Augmented Reality Games Spe(e)l met de werkelijkheid Drs. Nina Rosa, Game Research Drôhme 13:00-17:00 Minigames in een gemanipuleerde werkelijkheid die je als ‘echt’ gaat ervaren door het gebruik van de Oculus Rift (Virtual Reality bril). Spelen kan met één persoon tegelijk. Vanaf 12 jaar.

Doe-het-zelf DNA-lab Drôhme 13:00-17:00 Het Reizende DNA-lab strijkt neer op het Domplein! Je kunt je eigen DNA isoleren, onderzoeken of zonnebrand echt werkt, het prachtige effect van kleurstof in melk zien en je eigen DNA van snoep nabouwen.

One Minute Wonder UMC Utrecht Drôhme 13:00-17:00 Iedereen kent van die momenten waarop je even 'doelloos' staat te wachten. Wachten tot de patiënt gereed is voor operatie, op een collega of tot je opdracht uit de printer rolt. Voor die momenten bedachten ze bij het UMC Utrecht de One Minute Wonder. umcutrecht.nl

Ontdek de plant van je leven! Darwins Datingbureau 13:00-17:00 De ervaren consulenten van Darwins Datingbureau helpen je via een korte vragenlijst aan de plant die het beste bij je past. En ze verzorgen ook nog eens een date voor je met de betreffende plant in de Botanische Tuinen van de Universiteit Utrecht. Duur: 10 min. per sessie. uu.nl/botanischetuinen

13

Powered by Flowers Muziektent met een missie Studio Anneke Jakobs Drôhme 13:00-17:00 Help mee en ontdek de wereld achter muziek en alternatieve energie. De dj draait verzoekjes op vinyl, maar om een nummer te horen moet je eerst brandstof maken voor de bio-olie drinkende dieselmotor. annekejakobs.nl

Workshop: Hoopdance Leer hoelahoepen ook voor volwassenen Parnassos Cultureel Centrum Buiten 13:00-13:35, 15:00-15:35 De hoepel gaat rond en rond en rond. Hoe moet je je lichaam bewegen om de hoepel hoog te houden? Welke natuurkundige algoritmen zitten daarachter? Deelnemers krijgen tips bij het hoepelen, en de kans om verschillende formaten hoepels te ervaren. Vanaf 12 jaar. livetoplay.nl

Renjerotwetenschapsquiz Buiten 13:30-13:45, 15:00-15:15 Doe mee met de sportieve wetenschapsquiz voor de jeugd onder leiding van theatermaker Oscar Kocken. Ren zo hard als je kunt naar het juiste antwoord! Van 8-12 jaar. 14

Famelab Pitches van jonge wetenschappers Universiteit Utrecht, Graduate School of Life Sciences i.s.m. Hubrecht Instituut Drôhme 14:00-14:30, 15:30-16:00 Eén van de grootste internationale competities voor wetenschaps­ communicatie is het FameLab festival: jonge wetenschappers geven korte prikkelende presenta­ ties over hun onderzoek. Utrechtse kandidaten komen alvast voor de finale (22 april in het Academiegebouw, red.) warmdraaien op het Domplein. uu.nl/en/education/graduate-school-of-life-sciences

Graduation Party Drôhme 17:00-18:30 Feest voor iedereen die tijdens Science in the City zijn bul heeft gehaald, inclusief aanhang natuurlijk! Een hapje, drankje en muziek van dé Utrechtsche Studenten Muziekkapel Tzigane. Benieuwd naar hoe je je diploma in één dag behaalt? Blader terug naar p.6 tzigane.nl

6. Domtoren Domplein 21

Minicollege: Utrechts icoon Suster Bertken Dr. Dieuwke van der Poel Michaëlskapel 12:15-12:30, 13:15-13:30 Een Utrechtse lantaarnconsole

herinnert aan Suster Bertken (†1517), de vrouw die 57 jaar heeft doorgebracht in een kluis bij de Buurkerk. Hoe is zij één van de bekendste vrouwen uit de Utrechtse geschiedenis geworden en hoe is ze verbonden met de middeleeuwse stad?

Wist je dat… de Universiteit Utrecht 6.458 medewerkers heeft?

Joost Kleppe, docent bij Parnassos, vertelt vanachter de piano waarom deze liedjes zo vernieuwend en zingbaar zijn. joostkleppe.nl domtoren.nl

7. DOMunder Minicollege: Waar liepen de Rijn en de Vecht in de Romeinse Tijd en middeleeuwen?

Drs. Marieke van Dinter, Future Deltas 13:45-14:00, 14:45-15:00, 15:45-16:00 Archeologen, historici en geologen Minicollege: List en slimheid houden zich al lang bezig met deze in de vroegste gedrukte vraag. Marieke van Dinter presen­ literatuur teert een nieuwe reconstructie van Dr. habil. Rita Schlusemann de ligging en ontwikkeling van de Van Heukelomzaal Utrechtse rivierlopen vanaf de 12:45-13:00, 13:45-14:00 In de vroegste gedrukte verhalende Romeinse Tijd. Vanaf een half uur voor aanvang worden kaarten literatuur strijden de hoofdperso­ uitgedeeld, op=op. Max. 20 pers. nen vaak op een heel slimme en listige manier, zoals door manipu­ Verzamelen bij de entree van DOMunder, op het Domplein. latie bij een schaakspel in Floris ende Blancefloer (ca. 1517). Deze domunder.nl bijzondere kenmerken zie je terug in de teksten maar ook in de afbeeldingen. 8. Filmtheater 't Hoogt Hoogt 4

De liedkunst van Annie M.G. Schmidt en Harry Bannink

Joost Kleppe, Parnassos Cultureel Centrum 15:15-15:45, 16:15-16:45 Wie kent de liedjes van Harry Bannink en Annie M.G. Schmidt niet? Baanbrekend en tegelijkertijd door-en-door Nederlands.

Documentaire 380 jaar Universiteit Utrecht: inspirerend en vernieuwend Henny Ram en Willem van der Putten, documentairemakers Zaal 2 15:00-15:45 Met deze documentaire krijg je 15

een impressie van alles wat de Universiteit Utrecht te bieden heeft. Zeven decanen vertellen over het nu en de toekomst van “hun” faculteit. Beelden van practica, colleges, “schatten” van de universiteit, klassieke en hypermoder­ ne gebouwen komen voorbij.

What’s Next? Over de toekomst van de stad in de ‘Next Economy’ College met filmbeelden Prof. dr. Maarten Hajer Zaal 1 16:00-16:45 Faculteitshoogleraar ‘Urban Futures’ Maarten Hajer gaat in op de grote uitdagingen waar de stad voor staat. Hij vertelt hoe het komt dat we soms weten wat de toekomst voor ons in petto heeft en gaat in op de rol die de universiteit hierbij zou kunnen spelen. hoogt.nl

9. FOTODOK Lange Nieuwstraat 7

There is Something about My Family Opening tentoonstelling 12:00-18:00 Tijdens de voorjaarstentoonstelling There is Something about My Family staan hedendaagse familieverbanden centraal. Alle verhalen hebben een persoonlijk vertrekpunt. Officiële opening: 14:00-14:30 uur. 16

Minicollege: Help! Mijn vader is mijn moeder? Dr. Marjolein van den Brink 13:00-13:15, 15:15-15:30 Er is steeds meer aandacht voor de rechten van homo’s en transgenders, óók in het familie­ recht. Hoe word je moeder en hoe word je vader van een kind? Kun je misschien ook allebei zijn of gewoon ‘ouder’ worden?

Minicollege: Wie denk je wel niet dat je bent? Drs. Osen Figan Tuncer 13:30-13:45, 15:45-16:00 Osen Figan Tuncer onderzoekt het besluitvormingsproces van hoogopgeleide Nederlanders met een Turkse achtergrond bij emigratie. Welke invloed heeft de migratiegeschiedenis van hun (groot)ouders hierop? Waarom voelen ze zich zo verbonden met hun ‘roots’? fotodok.org

10. Gevangenis Wolvenplein Wolvenplein 27 De colleges zijn gratis toegankelijk, voor de tentoonstelling Hacking Habitat gelden de reguliere toegangsprijzen.

Hacking Habitat Art of Control Institutions for Open Societies 10:00-18:00 Meer dan 85 kunstenaars, dertig wetenschappers, sprekers en

auteurs laten tijdens de grootschalige internationale tentoonstelling Hacking Habitat hun licht schijnen op de rol die technologie in ons leven speelt. Speciaal voor Science in the City zijn er dubbelcolleges waarbij wetenschappers reageren op de thema’s in het werk van exposeren­ de kunstenaars.

Dubbelcollege I: Deel 1: Walking the Dog Paul Segers, Hacking Habitat 13:00-13:15 Paul Segers maakt een robot naar het model van Big Dog, die als een trouwe hond een militair volgt op het slagveld. Door de robot als entertainment te presenteren stelt Segers vragen over een samenleving waar de grens tussen realiteit en fictie vervaagt. paulsegers.com

Deel 2: Walking the Dog Prof. dr. Maarten Goos, Institutions for Open Societies 13:15-13:30 Prof. dr. Maarten Goos doet onderzoek naar de invloed van de Digitale Revolutie op de samenle­ ving en geeft een minicollege in het licht van het werk Walking the Dog van Paul Segers.

Progress vs Regress

geld, tijd en emoties beïnvloedt. Zijn er grenzen aan onze behoef­ ten? Melanie Bonajo vertelt over de film die ze hierover voor Hacking Habitat maakte.

Deel 2: Telepathie en Zuckerbergs droom Dr. Imar de Vries 14:15-14:30 Als Mark Zuckerberg (oprichter van Facebook) beweert dat de ultieme toekomstige communicatietechnologie bestaat uit het elkaar direct gedachten toesturen, lijkt dat bizar, nieuw en onhaalbaar. Maar is dat wel zo? Welke verklaringen kunnen we geven voor Zucker­ bergs gedachte?

Dubbelcollege III: Deel 1: Deus ex Machina

Frank Koolen, Hacking Habitat 15:00-15:15 Frank Koolen vertelt over zijn Melanie Bonajo, Hacking Habitat onderzoek naar de haat/liefde relatie tussen mens en machine en 14:00-14:15 confronteert bezoekers onver­ Progress vs Regress onderzoekt hoe de ‘mythe van de vooruitgang’ wachts met hightech gadgets en algemene opvattingen over arbeid, bevreemdende low-tech objecten

Dubbelcollege II: Deel 1: Progress vs Regress

17

advertentie

ZIMIHC theater Stefanus Flexibele zaal & sfeervolle foyer voor kunst uit alle culturen. www.zimihc.nl/stefanus

Het Utrechts Archief: De geschiedenis van de maskerade in Utrecht

die worden gepresenteerd door een goochelaar. frankkoolen.com

Deel 2: Deus ex Machina Wetenschapper ntb 15:15-15:30 Een onderzoeker van de universiteit geeft een kort college over hetzelfde onderwerp als Frank Koolen. Houd voor de naam de website in de gaten. hackinghabitat.com wolvenburgutrecht.nl

11. Het Utrechts Archief Hamburgerstraat 28

Wandeling: Utrecht en de Joden

geven waarvan deze er één is. Verzamelen bij de ingang. Eindpunt route: Joods cultureel centrum MerkAz (Magdalenastraat 1a). Reserveren gewenst: [email protected] uu.nl/cfh

Minicollege: Achter de schermen Drs. Bas Nugteren Educatorium 13:00-13:15, 14:00-14:15 Een universiteit bestaat niet alleen uit wetenschappers en studenten, maar ook uit technici, administrateurs, bibliotheekmedewerkers, laboranten, etc. Historicus Bas Nugteren presen­ teert zijn onderzoek naar de geschiedenis van het ondersteunend personeel.

Centre for the Humanities 12:00-13:30 Minicollege: Weet jij waar het ‘Jodenrijtje’ is? Plaatsen van herinnering Dit en meer kun je leren tijdens Prof. dr. Leen Dorsman deze historische wandeling Utrecht Educatorium en de Joden. Het Centre for the 13:30-13:45, 14:30-14:45 Humanities heeft een reeks Dit minicollege neemt je mee op historische wandelingen uitgeeen virtuele tocht langs de 18

ZIMIHC theater Wittevrouwen Knus & intiem theater, gezellige foyer en repetitieruimtes. www.zimihc.nl/wittevrouwen

ZIMIHC theater Zuilen Weergaloos podium voor profs, amateurs en wijkbewoners. www.zimihc.nl/zuilen

ZIMIHC Maatwerk Projectleiding, evenementen, workshops en advies op maat. www.zimihc.nl/maatwerk

www.zimihc.nl

universitaire plaatsen van herinne­ ring in Utrecht. Franse historici hebben er een mooi woord voor: lieux de mémoire. Ze hebben een functie in het collectieve geheugen van groepen mensen.

Minicollege: Wat lust het visuele systeem? Dr. Ignace Hooge, Neuroscience and Cognition Auditorium 13:00-13:15, 13:30-13:45 Om een goede advertentie, powerpointpresentatie, verkeers­ bord of website te maken is kennis van het visueel systeem en oogbewegingen nodig. Maar wat is een lust voor het oog? Wanneer visuele informatie goed aangebo­ den wordt kan een boodschap beter overgedragen worden.

Minirondleiding expositie: Utrecht in beeld Het Utrechtse studentenleven 13:30-13:55, 15:30-15:55 In deze expositie zijn de foto's van de Utrechtse fotograaf F.F. van der Werf te zien. Van de jaren dertig tot zestig maakte hij veel foto's van wat er gebeurde in Utrecht. Tijdens de minirondleiding ligt de focus op de beelden van het studentenleven.

Presentatie wandelgids: Beroemde Vrouwen van Utrecht Centre for the Humanities Auditorium 14:00-14:45 Het Centre for the Humanities geeft een reeks wandelgidsen uit 20

over verschillende onderwerpen van de geschiedenis van de stad Utrecht. Met een introductie van Prof. Rosi Braidotti (voertaal Engels) presenteert het Centre deze zondag de nieuwste wandelgids over beroemde vrouwen. Ga ook mee op pad met een van de drie historische wandelingen, zie hieronder en p.18,32

Wandeling: Beroemde Vrouwen van Utrecht Centre for the Humanities 15:00-16:00, 16:30-17:30 Weet je wie Anna Maria van Schurman of Bertken was? Dit en meer kun je leren tijdens deze wandeling Beroemde Vrouwen van Utrecht, die is verschenen in één van de reeks historische wandelgidsen van het Centre for the Humanities. Met auteur en stadsgids Judith Schuil. Verzamelen bij de ingang. Eindpunt route: Academiegebouw (Domplein). Reserveren gewenst: [email protected] uu.nl/cfh

Minicollege: Een beetje opstandigheid De eerste vrouwelijke hoogleraar van Nederland Dr. Patricia Faasse Educatorium 15:00-15:15, 16:00-16:15 Met haar bulderende lach, haar liefde voor drank en dans en haar afkeer van handwerkjes, huwelijk en andere zinloze conventies veroverde in 1916 de Nederlands eerste vrouwelijke hoogleraar, Johanna Westerdijk, een unieke

plaats in een door mannen gedomineerde wereld. patriciafaasse.nl

De geschiedenis van de maskerade in Utrecht Auditorium 15:00-15:25, 16:00-16:25 In de 19e en 20ste eeuw werd er bij een lustrum van het studenten­ corps een maskerade-optocht rond een bepaald thema gehouden. In Het Utrechts Archief wordt een uitgebreide collectie van bewegend beeldmateriaal van maskerades uit Utrecht vertoond en toegelicht.

Wist je dat… de Universiteit Utrecht 12 Nobelprijswinnaars heeft voortgebracht?

Minicollege: Diversiteit komt niet van buiten Prof. dr. Berteke Waaldijk, Institutions for Open Societies Educatorium 15:30-15:45, 16:30-16:45 Hoe praat je over diversiteit zonder je zelf als anders-dan-anderen neer te zetten? Met historische voorbeelden als Fred Flintstone en Virginia Woolf laat Waaldijk zien hoe feministen vroeger diversiteit in beeld en onder woorden brachten en wat we daar van kunnen leren. hetutrechtsarchief.nl

12. Kathedrale Koorschool Utrecht Plompetorengracht 5

Minicollege: Geweld in videogames Drs. Jasper van Vught, Game Research Concertzaal 13:00-13:15, 14:00-14:15 De meningen over wat gamegeweld is zijn erg verdeeld. Dit is een van de redenen waardoor het wetenschappelijke debat over de effecten van gamegeweld maar niet tot een overeenstemming komt. Welke verschillende vormen zijn er en hoe sturen deze onze ervaringen?

Minicollege: De meute ontrafeld Dr. Roland Geraerts, Game Research Concertzaal 13:30-13:45, 14:30-14:45 Vergunningverleners van evene­ menten eisen dat er goed nagedacht wordt over het veilig leiden van mensenmassa’s. Middels kleine experimenten, simulaties en het bespreken van het bijbehorende model geeft Roland Geraerts hier inzicht in.

Minicollege: Duurzame energie Prof. dr. Petra de Jongh, Sustainability Lokaal 1e verdieping 13:30-13:45, 15:00-15:15 Overschakelen van fossiele brandstoffen naar duurzame 21

advertentie

energiebronnen zoals zon en wind is op termijn onontkoombaar. Maar hoe zorg je ervoor dat de energie op het juiste moment en plaats beschikbaar is? Kan je van duurzame bronnen ook vloeibare brandstoffen maken?

Minicollege: Zon in the City Dr. Wilfried van Sark, Sustainability Lokaal 1e verdieping 14:00-14:15, 15:30-15:45 Met zonnepanelen op je dak werk je mee aan het aanpakken van het klimaatprobleem, maar het moet wel mooi, efficiënt, slim en gratis zijn. Alle kleuren van de regenboog zijn beschikbaar, zelfs in een raam. Van dakpan tot 'glas-in-lood'. Wist je dat… er 637 hoogleraren werken aan de Universiteit Utrecht?

Minicollege: Pokémon GO! Drs. Sjors Martens, Game Research Concertzaal 15:00-15:15, 16:00-16:15 Smartphone spellen in de stad laten de speler de stad op een nieuwe manier beleven. Spellen als Ingress en Pokémon GO zijn voornamelijk bekend als een vorm van vermaak. Maar kunnen ze ook nuttig zijn?

Prof. dr. George Kowalchuk, Sustainability Lokaal 1e verdieping 14:30-14:45, 16:00-16:15 Onze ecosystemen zijn cruciaal voor het leveren van voedsel tot schoon drinkwater en energie. Menselijk handelen vormt een bedreiging voor veel ecosystemen. Hoe functioneren ze en hoe reageren ze op toekomstige veranderingen? 22

Unstated (or, Living Without Approval) 30.01.– 01.05.2015

Minicollege: Gamificeren van bewegen Dr. Monique Simons, Sustainability Concertzaal 15:30-15:45, 16:30-16:45 Voldoende lichaamsbeweging is een belangrijk onderdeel van een gezonde leefstijl. Toch bewegen veel mensen te weinig. Dit college richt zich op hoe bewegen leuker wordt door het inzetten van game strategieën en smartphone technologie. koorschool-utrecht.nl

Minicollege: Ecosystemen en de toekomst

Future Vocabularies/ Instituting Otherwise/

Met: Abdullah Abdul & Masun Hamo, Lawrence Abu Hamdan, Campus in Camps, Decolonizing Architecture Art Residency (DAAR), Nicoline van Harskamp, Aernout Mik, New World Academy, New World Summit, Société Réaliste, Hito Steyerl, Stefanos Tsivopoulos en We Are Here.

13. Louis Hartlooper Complex Tolsteegbrug 1

Première Camera Interactiva Centre for the Humanities Zaal 1 11:00-13:00 Hoe vertel je een interactief verhaal over burgerschap? Tijdens de première van Camera Interactiva worden drie films gepresenteerd: Limbo Citizen, Paper Paradise en

bak

basis voor actuele kunst

[email protected] www.bakonline.org

Lange Nieuwstraat 4 Utrecht

dozen? Strijken ze hun snoet langs je broekspijp en poepen ze in de tuin van de buren? Dieren zeggen net zoveel als mensen, alleen begrijpen wij hen niet zo goed. Deze lezing helpt je enkele katse communicatiecodes te ontcijferen.

Reality 3.0. Een jury van professio­ nals reikt na afloop de Young Creative Talent Award uit. Voertaal: Engels camerainteractiva.org

Science & Fiction: Les Cowboys Film met wetenschappelijke explicateur Louis Hartlooper Complex i.s.m. USBO Zaal 4 13:00-15:30 In het kader van de filmreeks Science & Fiction wordt Les Cowboys (2015) van Thomas Bidegain vertoond. Femke van Esch, universitair docent Europese integratie en leiderschap zal naar aanleiding van deze film ingaan op recente ontwikkelingen in Europa. Programma: 13:00-13:15 Inleiding 13:15-15:00 Filmvertoning 15:00-15:30 Nagesprek hartlooper.nl

14. Moira Expositieruimte Wolvenstraat 10

LightSpaceTime Experimentele lichtinstallatie Robert Groenewald 13:00-18:00 De bewegende lichtvlakken van de LightSpaceTime installatie worden in een ruimte vol rook geprojec­ teerd. Het veranderen van licht en ruimte, beïnvloedt de bewegingen en het bewustzijn van de bezoeker. Tijd, licht en ruimte komen in dit 24

Les Cowboys

werk samen en vormen een oneindige diepte. robertgroenewald.nl moira-utrecht.nl

15. Museum Catharijneconvent Lange Nieuwstraat 38

Het dier centraal Van een tentoonstelling van Franciscus, de grote dierenvriend, tot een minicollege over katse communicatie: het dier staat cen­ traal in Museum Catharijneconvent. De minicolleges zijn gratis toegankelijk. Voor de tentoonstelling (evt. met flitsrondleiding) gelden de reguliere toegangsprijzen.

Tentoonstelling: Franciscus Wie was Franciscus van Assisi eigenlijk? 11:00-17:00 De tentoonstelling, met gastcon­ servator Henk van Os, laat aan de hand van prachtige kunstwerken zien wie Franciscus van Assisi was en hoe hij nog steeds voortleeft. Zo laat de huidige paus zich

Franciscus en de dieren

Minicollege: Een gezonde relatie tussen mens en dier

Dr. ing. Paul Overgauw, Life Sciences Auditorium 14:30-14:45, 16:00-16:15 Mag een hond of kat mee naar Flitsrondleiding: bed? Is het laten likken door een Franciscus en de dieren 13:00, 14:00, 15:00, 16:00, 17:00 hondentong gezond? In dit minicollege wordt aangegeven (duur: 25 min) hoe eigenaren (en vooral kinderen) Medewerkers van het museum op een gezonde manier met hun laten je aan de hand van verschil­ huisdier kunnen samenleven. lende kunstwerken zien welke bijzondere relatie Franciscus van Assisi met dieren onderhield. Minicollege: Wetenschaap, Franciscus was een bijzondere toch niet zo‘n wollig verhaal natuurliefhebber, voor wie zelfs Drs. Jesper Oldenburger, de vogels uit de bomen kwamen. History and Philosophy of the Sciences and the Humanities Auditorium Minicollege: Communiceren 15:00-15:15, 16:30-16:45 met je huisdier De Texelaar is misschien wel het Spreek jij al kats? beste vleesschaap ter wereld. Hoe Dr. Claudia Maureen Vinke, is dit ras zo succesvol geworden? Life Science Hoe “maak” je een ras? Wat is een Auditorium ras eigenlijk? En welke rol speelt 14:00-14:15, 15:30-15:45 de wetenschap bij dit alles? Dit Waarom zitten katten graag in minicollege geeft antwoord op deze vragen. catharijneconvent.nl Wist je dat… de Universiteit Utrecht in 1636 is opgericht? inspireren door de heilige voor zijn ideeën over vrede.

25

advertentie

16. Onderwijscentrum Janskerkhof Janskerkhof 2-3a

Van klooster tot onderwijsgebouw NEEM HET GRATIS MAGAZINE MEE

Altijd op de hoogte van cultuur in Utrecht ABONNEER JE OP DE KIDSMAIL EN DE UITMAIL

VOLG ONS OP SOCIAL MEDIA

Tijdens Science in the City vinden tal van activiteiten plaats in het pas gerenoveerde gebouw. Leuk om te weten is dat dit pand een bijzondere gebruiksgeschiedenis heeft. Zo was het van 1246 tot 1579 een minderbroederklooster, werd het later gebruikt als zoölogisch en anatomisch kabinet en is het tegenwoordig een onderwijsge­ bouw voor de faculteit Recht, Economie, Bestuur en Organisatie.

Keynote 1: De elementaire natuurkrachten Prof. dr. Gerard ’t Hooft Collegezaal, 0.13 13:00-13:45 Door de ontdekking van het Higgsdeeltje is het onderzoek waarvoor Gerard ’t Hooft de Nobelprijs Natuurkunde (in 1999) won opnieuw actueel. ’t Hooft legt uit hoe de zwaartekracht werkt als elementaire kracht in de deeltjesfysica.

Keynote 2: Beeldenstormen toen en nu, hier en elders FACEBOOK.COM/UITAGENDAUTRECHT TWITTER.COM/UITAGENDA030

Prof. dr. Birgit Meyer, Cultures, Citizenship and Human Rights Collegezaal, 0.13 14:00-14:45 Vandalisme en destructie van cultureel erfgoed zijn daden die protest aantekenen tegen een bestaand regime. De (de)sacralise­

ring van beelden en objecten wordt in dit college van Birgit Meyer (winnaar Spinozaprijs 2015) geanalyseerd vanuit antropologische en religiewetenschappelijke inzichten.

Keynote 3: De creatieve stad Prof. dr. Frits van Oostrom Collegezaal, 0.13 15:00-15:45 De middeleeuwen zijn geboorte­ grond van de stad, de samenlevingsvorm die de aanblik van de moderne wereld bepaalt; hoe legden de Lage Landen hier de kiem voor? Er blijkt zelfs een verband te bestaan tussen het Boston van Harvard University en het Egidiuslied. Frits van Oostrom is gespecialiseerd in de Middelnederlandse letterkunde. Voor zijn wetenschappelijk werk kreeg hij in 1995 de Spinozaprijs. fritsvanoostrom.nl

Keynote 4: Programmeren van het leven; van ei naar kip of ook andersom? Prof. dr. Albert Heck, Life Sciences Collegezaal, 0.13 16:00-16:45 Ons lichaam bestaat uit gespecialiseerde cellen. Hoe ontstaan deze cellen en wat maakt ze zo verschillend? Is de ontwikkeling van stamcel naar hersencel eenrichtingsverkeer of kan een hersencel ook weer een stamcel worden? Albert Heck ontving in 2006 de Descartes-Huygensprijs. hecklab.com 27

Lustrumexpositie cartoonist Niels Bongers

Minicollege: Middeleeuwse grafkelders

Minicollege: Nudge Nudge Wink Wink

13:00-17:00 Al dertig jaar geeft cartoonist Niels Bongers elke week een scherpe, tegendraadse blik op de actualiteit in het hoger onderwijs en de Universiteit Utrecht. In deze lustrumexpositie worden zijn meest spraakmakende cartoons over het universitaire leven getoond.

Annette Bakker Begane Grond, 0.19 13:00-13:15, 14:00-14:15, 15:00-15:15 Archeologen stuitten bij de verbouwing van het complex aan het Janskerkhof op twee grafkelders uit de 14e of 15e eeuw, met daarin de resten van zeven personen. Stadsarcheoloog Annette Bakker vertelt over deze bijzondere vondst die te bezichtigen is.

Prof. Denise de Ridder, Future Food Begane Grond, 0.21 13:00-13:15, 14:30-14:45 Nudges zijn “kleine duwtjes” om gedragsverandering te bewerkstelligen op allerlei gebieden, variërend van gezonder eten tot het stimuleren van ‘groen gedrag’.

Minicollege: Het geluid van licht

Prof. dr. ir. Jason Frank, Complexe Systemen 1e Verdieping, 1.10 13:30-13:45, 15:00-15:15 Hoogleraar numerieke analyse Jason Frank laat met experimenten zien dat zelfs eenvoudige systemen soms moeilijk te voorspellen zijn, maar dat er ook hoop is om grip te krijgen op die onvoorspelbaarheid.

nielsbongers.nl

Rondleiding Janskerkhof 13:30, 14:30, 15:30, 16:30 (duur: 25 min) Kom tijdens deze korte rondleiding alles te weten over de bijzondere geschiedenis van dit onderwijsgebouw dat van 1246 tot 1579 in gebruik was als minderbroeders­ klooster. Bij de grootscheepse verbouwing zijn grafkelders gevonden in de voormalige kloostergang. Verzamelen bij de balie.

Prof. dr. ir. Henk Stoof, Complexe Systemen 1e Verdieping, 1.09 13:00-13:15, 14:30-14:45 Recentelijk is men er ook in Utrecht in geslaagd om licht vergelijkbare eigenschappen te laten hebben als gas of vloeistof. In het bijzonder betekent dit dat licht nu ook geluid kan maken. Henk Stoof legt uit hoe dat kan.

Doe mee aan onderzoek van het SelfRegulationLab! Prof. dr. Denise de Ridder 13:00-17:00, doorlopend Gezonder eten, vaker op tijd naar bed of meer geld opzij zetten – vaak slagen mensen er niet in om dat te doen wat ze eigenlijk willen. Wilskracht is meestal niet genoeg. Wat dan wel? Doe mee aan het SelfRegulationLab en kom erachter! Onderwijscentrum Janskerkhof

selfregulationlab.nl

Minicollege: Chaos, synchronisatie en het voorspellen van complexe systemen

Minicollege: Illustra Nos Nieuw licht op hersencellen Dr. Lukas Kapitein, Life Sciences 1e Verdieping, 1.11 14:00-14:15, 15:30-15:45 Licht speelt een grote rol in het onderzoek naar de werking van cellen. Zo kan er met lichtmicro­ scopie een levende cel worden gefilmd. Ook is het mogelijk om met licht specifieke processen aan of uit te zetten. Op die manier wordt ontdekt hoe cellen (niet goed) werken.

Illustra Nos

Minicollege: Ruftende bacteriën Prof. dr. Corné Pieterse, Life Sciences Begane Grond, 0.17 13:30-13:45, 15:00-15:15 Planten verzamelen miljarden goedaardige micro-organismen. Goedaardige bodembacteriën geven de plant belangrijke informatie over wie zij zijn en hoe daar optimaal op te reageren. “Ruftende” wortelbacteriën kunnen zo een duurzame bijdrage leveren aan de weerbaarheid van gewassen.

Minicollege: Migratie is de motor van onze geschiedenis Prof. dr. Leonard Rutgers, Institutions for Open Societies 1e verdieping, 1.16 14:00-14:15, 15:00-15:15 Op dit moment komen er veel vluchtelingen naar Europa. Dat leidt niet alleen tot onrust, ook zijn er allerlei hartverwarmende burgerinitiatieven. Dit minicollege brengt de recente ontwikkelingen historisch en archeologisch in kaart. leonardrutgers.nl

28

29

advertentie

Minicollege: Meelworm op het menu? Hoe zit dat met allergie? Drs. Henrike Broekman, Future Foods Begane Grond, 0.22 14:00-14:15, 15:30-15:45 Dat de meelworm door zijn voedingswaarde en goedkope, milieuvriendelijke productiemethode een kandidaat is om gebruikt te worden als duurzame alternatieve eiwitbron, blijkt niet voor iedereen een gezond alternatief. Wist je dat… in 1916 de eerste vrouwelijke hoogleraar Johanna Westerdijk werd aangesteld?

Minicollege: Batman en de Bijbel in Rio de Janeiro

Kinderdagverblijf Lieve & Bouwe Lieven de Keylaan 2 Zaterdag 19 maart 10.00 - 14.30 uur Informatie: www.ludens.nl [email protected] / 030 - 256 70 70

Dr. Martijn Oosterbaan, Culture, Citizenship and Human Rights 1e Verdieping, 1.15 14:30-14:45, 15:30-15:45 In dit minicollege legt cultureel antropoloog Martijn Oosterbaan uit hoe religieuze ideeën, beelden en praktijken een prominente rol spelen in gewelddadige conflicten in Rio de Janeiro en waarom een bredere kijk op het begrip religie belangrijk is.

Autisme in je buik?

Minicollege: Autisme in je buik? Dr. Aletta Kraneveld, Life Sciences 1e Verdieping, 1.17 15:00-15:15, 16:00-16:15 Autisme en andere breinziekten gaan vaak gepaard met darmproblemen. Zijn onze darmen en de darmbacteriën een mogelijk aangrijpingspunt voor behande­ ling? In dit minicollege alles over de effecten van speciale voeding en autisme.

Minicollege: Dyscalculie, wat is dat? Prof. dr. Hans van Luit, Education for Learning Societies 1e Verdieping, 1.18 15:30-15:45, 16:30-16:45 Kinderen met dyscalculie hebben een groot aantal problemen die veel invloed hebben op hun verdere ontwikkeling, zowel op school als in het dagelijks leven. In deze presentatie wordt ingegaan op de belangrijkste kenmerken, diagnose en behandelmogelijkheden. uu.nl/janskerkhof-2-3a 31

17. Podiumkas Festivalcentrum Tweetakt Neude

Juniorcollege Hooked! Waarom blijven sommige liedjes in je hoofd hangen? Prof. dr. Remco Veltkamp, Game Research 14:00-14:20 Als je een dagje naar de radio luistert hoor je een heleboel verschillende nummers voorbij komen. Sommige nummers blijven de hele dag in je hoofd zitten en andere ben je alweer heel snel vergeten. Hoe kan dit? Remco Veltkamp zal het je verklappen. hookedgame.nl tweetakt.nl

18. Savannah Bay

Wandeling: Sporen van Slavernij in Utrecht Centre for the Humanities 16:30-17:30 Weet je wat er staat afgebeeld op de lantaarnsculptuur 'De Moriaan’ en wat zegt deze sculptuur over slavernij en Utrecht? Dit alles en meer kun je leren tijdens de historische wandeling Sporen van Slavernij in Utrecht. De route eindigt weer bij Savannah Bay. Reserveren gewenst: [email protected] Of volg een van de twee wandelingen met startpunt Het Utrechts Archief, zie p.18,20 uu.nl/cfh savannahbay.nl

19. Sonnenborgh Museum & Sterrenwacht Zonnenburg 2

Telingstraat 13

Vive le soleil! Minicollege: Back to the Book Als er een plek is waar Science Literatuur in het elektronische in the City tastbaar is, is het wel tijdperk Sonnenborgh. Luister naar uit­

Prof. dr. Kiene Brillenburg Wurth, Cultures, Citizenship and Human Rights 15:30-15:45, 16:00-16:15 Is het eind van het literaire boek nabij of wordt het boek juist opnieuw uitgevonden? Wat is de wisselwerking tussen oude en nieuwe media en welke nieuwe verhaalvormen zijn de afgelopen decennia zo ontwikkeld?

32

eenlopende lezingen in de oude collegezaal, en kijk op verschillen­ de manieren naar de zon. De zon die ook centraal staat in het logo van de universiteit.

De zon centraal Een gevarieerd, doorlopend programma over de zon 13:00-17:00 Maak een acht minuten durende reis naar de zon of aanschouw deze stralende ster met de zonnespectograaf of met de telescopen van Sonnenborgh.

Solargrafie, foto: Udo Prinsen en Maarten Loonen

Voor de jonge onderzoekers zijn er nog tal van andere activiteiten. ijsblink.nl

Super Sunday Solar Science Show Collegezaal 13:00-13:45 In deze show laten experimenten, proefjes en foto’s zien hoe de zon aan zijn licht komt. Wat is licht precies en wat kunnen we van licht leren? En hoe groot is de zon eigenlijk?

Minicollege: Solargrafie Udo Prinsen Terreplein 13:00-13:15, 14:00-14:15, 15:00-15:15 In augustus 2015 onderzocht de grootste Nederlandse poolexpeditie ooit het eiland Edgeøya op de Spitsbergen archipel, om zo de gevolgen van klimaatverandering in

kaart te brengen. Udo Prinsen maakte deel uit van deze SEES expeditie. Hij installeerde meer dan 100 camera's om middels lange sluitertijden de tijdloze sfeer van dit Arctisch gebied vast te leggen. Kom luisteren en kijken naar zijn verhaal. Misschien ben jij een van de gelukkigen die een heel bijzondere camera mee naar huis neemt! udoprinsen.com

Minicollege: Smeltende gletsjers in een extreem klimaat Dr. Peter Kuipers Munneke, Sustainability Terreplein 13:30-13:45 Hoe ontwerp je een weerstation dat vijf jaar lang volautomatisch gegevens moet verzamelen? Ook bij 40 graden onder nul en in vijf maanden volstrekte duisternis 33

per jaar. In deze lezing vertelt Peter Kuipers Munneke (bekend als weerpresentator bij de NOS) wat er allemaal bij komt kijken bij het in de gaten houden van de smeltende Noordpoolgletsjers.

Wist je dat… de Universiteit Utrecht 30.374 studenten heeft, waarvan 1.683 buitenlandse?

Minicollege: Wat kunnen we leren uit meren? Klimaatverandering op Spitsbergen Dr. Wim Hoek, Water, Climate and Ecosysteems Terreplein 14:30-14:45, 15:30-15:45 Tijdens de SEES expeditie 2015 zijn boorkernen gestoken in meren op Spitsbergen om de natuurlijke geschiedenis van de laatste 2000 jaar te onderzoeken, waarbij de recente klimaatverandering vergeleken kan worden met natuurlijke veranderingen in het verleden.

Minicollege: Galileo’s telescoop Drs. Anna-Luna Post, History and Philosophy of the Sciences and the Humanities Collegezaal 14:30-14:45, 15:30-15:45 Galileo Galilei is de geschiedenis ingegaan als ontdekker van de 34

telescoop. Wat weinig mensen weten, is dat die telescoop een Nederlandse uitvinding is. Anna-Luna Post, promovenda bij de Universiteit Utrecht, doet onder­ zoek naar de reputatie en roem van Galileo Galilei. Hoe beïnvloedt roem de geloofwaardigheid van wetenschappers?

Minicollege: Utrecht en de Spoetnik Dr. David Baneke, History and Philosophy of the Sciences and the Humanities Collegezaal 15:00-15:15, 16:00-16:15 In het park bij Sonnenborgh staat de Spoetnikkijker. Maar waar kijkt hij eigenlijk naar en waarom? Historicus David Baneke vertelt waarom de eerste satellieten zo belangrijk waren, en waarom er juist in Utrecht met speciale belangstelling naar werd gekeken.

Minicollege: De geschiedenis van Sonnenborgh Drs. Bas Nugteren Collegezaal 16:30-16:45 De directeur van Sonnenborgh, Bas Nugteren, gaat kort in op de lange geschiedenis van Sonnen­ borgh die begint in 1552. Sindsdien is Sonnenborgh altijd nauw verbonden geweest met de Universiteit Utrecht. sonnenborgh.nl

20. Stadhuis Korte Minrebroederstraat 2

Sint Maarten verbeeld in Sieraad en Object

spanningen tussen professionals en de samenleving. Theatersport­ groep Parnassos zorgt voor theatrale illustraties.

13:00-18:00 Minicollege: Verhalen als relieken In 2016 viert Utrecht dat schutspatroon Sint Maarten 1700 jaar Dr. Els Rose, Cultures, geleden werd geboren. Utrechtse Citizenship and Human Rights sieradenmakers ontwierpen door Perskamer Sint Maarten geïnspireerde 15:00-15:15, 16:00-16:15 sieraden en objecten, uitgevoerd in Sint Maarten was in de middeleeu­ metaal, hout, kunststof en textiel. wen enorm populair. Zijn stoffelijke resten en die van andere heiligen samensmeden.nl golden als bronnen waarin de kracht van de heilige op aarde Workshop Durven Zingen bleef. Ook aan verhalen in woord Jolieke Sorber, Parnassos en geschrift werd een dergelijke Cultureel Centrum (wonder) kracht toegekend. Grote trouwzaal 13:45-14:30, 15:30-16:15 Zing je heerlijk onder de douche, Talk of the Town maar durf je het niet waar anderen Live-uitzending van de bij zijn? Heb je last van drempel­ RTV Utrecht talkshow vrees? Zangdocent Jolieke Sorber Eva Brouwer maakt in deze workshop zingen Hal een stuk minder eng. Doe mee en 16:30-17:30 verras jezelf en anderen! Een talkshow vanuit het Stadhuis, in het hart van de stad, live uitgejoliekesorber.nl zonden op UStad. Met dr. Bart parnassos.nl Jaski wordt er gesproken over het 'verstrippen' van het Psalter, prof. Minicollege: Professional Performance en theatersport dr. Denise de Ridder licht aan de hand van experimenten ‘Future Prof. dr. Mirko Noordegraaf, Professional Performance i.s.m. Foods’ toe en prof. dr. Leen Dorsman bespreekt de geschiede­ Theatersportgroep Parnassos nis van de studentenstad Utrecht. Raadzaal Ook is zingend columniste Janneke 14:30-15:00, 15:30-16:00 Dokters krijgen beter geïnformeer­ Jager weer te gast. Iedereen is welkom om de uitzending live bij de patiënten en rechters moeten te wonen. sneller hun vonnis leveren. Hierdoor verandert het werk van rtvutrecht.nl professionals ingrijpend. Mirko utrecht.nl Noordegraaf gaat in op de 35

kan zelf ook meedoen. Presentatie Thomas van Luyn. M.m.v. de dansers van D.A.M.N. Onder de kandidaten o.a. schrijver Ronald Giphart, muzikant en verhalenverteller Leon Giesen, wethouder cultuur Kees Diepeveen en prof. dr. Bram Orobio De Castro. Zelf als kandidaat meedoen naast één van de prominenten? Doe de digitale wetenschapsquiz op culturelezondagen.nl en meld je aan!

Dansproductie Going Rampage Eric Vloeimans, foto: Mascolori

Thomas van Luyn, foto: Roger Cremers

21. TivoliVredenburg

12:00-17:00 Wat betekent het om op dezelfde golflengte te zitten met andere mensen? Met de interactieve De Utrechtse Studenten herseninstallatie Mutual Wave Big Band & Eric Vloeimans Machine onderzoeken Suzanne Het Gegeven Paard Dikker en Matthias Oostrik welke 11:00-11:45 factoren bepalen wanneer jouw Het Gegeven Paard opent met hersengolven en die van een ander muzikaal vuurwerk. De Utrechtse met elkaar synchroniseren. Studenten Big Band gaat de samenwerking aan met Nederlands Inschrijven bij de balie beneden in de hal, vanaf 12 jaar. Doorlopend bekendste jazztrompettist Eric programma, duur: 20 min. Vloeimans. Bigband grooves en lyrische klanken van trompet suzannedikker.net zorgen voor een spetterende matthiasoostrik.com show die je niet mag missen! Vredenburgkade 11

usbb.nl ericvloeimans.nl

Mutual Wave Machine Interactieve herseninstallatie Dr. Suzanne Dikker en Matthias Oostrik Workshopruimte bij Cloud Nine 36

De Grote Wetenschapsquiz

O.l.v. Thomas van Luyn, cabaretier Hertz 12:30-13:30, 14:30-15:30 Test je kennis! Drie teams met prominenten gaan de strijd aan. Publiek kiest zijn favorieten maar

Parnassos Plein 6 13:35-13:45, 14:05-14:15, 15:35-15:45 Een dynamische dansvoorstelling van ervaren danscursisten van Parnassos o.l.v. choreografe Sophia Maria Kienhuis. Energiek, vrolijk en uitzinnig als de ultieme festival-beleving: uitingen van overgave, chaos, destructie en hoop buitelen over elkaar heen.

16e eeuw de grootste en belangrijkste stad van de Noordelijke Nederlanden, een Gouden Eeuw? Of ging alle pracht en praal aan de Domstad voorbij? Conservator Marco van Egmond neemt je mee op een ruimtelijke speurtocht naar de antwoorden.

Minicollege: 500 Jaar recepten voor appeltaart Prof. dr. Leo Lentz, Future Food Grand Café Lodewijk 13:30-13:45, 14:00-14:15 Een appeltaart bakken doen we al 500 jaar op vrijwel dezelfde manier. Maar hoe zagen de recepten er vroeger uit? De Universiteitsbibliotheek heeft een bijzondere collectie kookboeken waar Leo Lentz deze zondag in duikt. uu.nl/universiteitsbibliotheek

23. Universiteitsmuseum Utrecht Lange Nieuwstraat 106

tivolivredenburg.nl

22. Universiteitsbibliotheek Binnenstad Drift 27

Utrecht door de eeuwen heen Gelegenheidstentoonstelling Dr. Marco van Egmond, Universiteitsbibliotheek Eetkamer 13:00-17:00 Beleefde Utrecht, vanaf midden

Ga in het Universiteitsmuseum Utrecht op onderzoek uit en ontdek de wetenschapper in jezelf. De Universiteit Utrecht trakteert: tijdens Science in the City is het museum gratis toegankelijk.

Expositie: Fungal Futures Kunstobjecten op schimmelbasis 10:00-17:00 Paardenmest wordt champignon, een simpele kaas wordt delicatesse. 37

kinderen naar plaatjes kijken. Kom langs en onderzoek jezelf! Vanaf 8 jaar. kinderkenniscentrum.nl youthonderzoek.nl

Minicollege: Hoe de toekomst langzaam beschimmelt!

Fungal Futures, foto: Aniela Hoitink

Onderzoek jezelf! foto: Thijs Rooijmans

Schimmels zijn de koningen van de metamorfose. Die eigenschap inspireerde Utrechtse biologen en kunstenaars in Fungal Futures: een expositie met allerlei kunstobjecten op schimmelbasis.

ArcheoLAB Ontdek de archeoloog in jezelf Universiteitsmuseum Utrecht Zaal 12:00-16:00 In het ArcheoLAB ga je zelf aan het werk als een echte archeoloog. Je onderzoekt eeuwenoude spullen van boven tot onder. Heb je zelf iets bijzonders gevonden? Neem je vondst dan vooral mee! Samen met een archeoloog onderzoek je je eigen ontdekking.

38

Demonstratie: Zo doe je dat! Instrumentatie van de Faculteit Bètawetenschappen 12:00-16:00 Nieuwe apparaten, instrumenten en andere hulpmiddelen die wetenschappers nodig hebben worden gemaakt bij Instrumentatie. Wil je weten hoe? Kom kijken naar de glasblazers, speel een spelletje boter-kaas-en-eieren met je mobiel en ontdek wat er allemaal uit de 3D printer rolt. uu.nl/onderzoek/instrumentatie

Experiment junior: Onderzoek jezelf! Dynamics of Youth 12:00-16:00 Houd je van computerspelletjes? En lijkt het je leuk om mee te doen aan een echt experiment? In het Universiteitsmuseum onderzoeken echte wetenschappers hoe

Prof. dr. Han Wösten, Sustainability Oude Hortus 12:30-12:45, 13:30-13:45 Schimmels worden vaak geassocieerd met dood en bederf omdat zij uitstekend groeien op planten en dierenresten. Wetenschappers en designers maken hier juist gebruik van om de samenleving te verduurzamen. Vanaf 8 jaar.

24. Winkel van Sinkel Oudegracht 158

Is dat echt waar? Een populair-wetenschappelijk programma De Winkel van Sinkel biedt een gevarieerd programma voor jong en oud met onder andere de Soundcheck van Giel Beelen, een talkshow met FC Utrecht directeur Wilco van Schaik, medische mythes en natuurlijk de Culturele Zondagen Brunch.

Minicollege: De Rijn in de IJstijd en het Holoceen Dr. Kim Cohen, Future Deltas Archeolab 14:00-14:15, 15:00-15:15 Utrecht is ontstaan op de splitsing van Rijn en Vecht, maar rivieren stroomden hier al veel langer. Lagen beddingzand uit de IJstijd en van daarna worden vanuit de Universiteit al 50 jaar onderzocht door er in bouwputten lakprofielen van te maken. Vanaf 8 jaar. universiteitsmuseum.nl

Pop-up bakfiets

Pop-up bakfiets vol spannende experimenten 11:30-17:00 In de Winkel van Sinkel vind je een knalgele bakfiets van het Universiteitsmuseum vol spannen­ de experimenten. Ook op het Domplein, p.12 universiteitsmuseum.nl

Wist je dat… de Universiteit Utrecht zich in 1961 vestigde in de Uithof?

Culturele Zondagen Brunch met het Utrechtsch Studenten Concert Grote Zaal 11:30-13:00 Luister tijdens de brunch naar de 39

getalenteerde strijkers van het Utrechtsch Studenten Concert en geniet van de mooie klanken van Mozart tot The Beatles. Kosten voor de brunch: € 9,95 / kinderen t/m 12 jaar € 4,00 Reserveren: [email protected] of via 030-2303030

genoemd. Is dit terecht? Leer meer over de nieuwste weten­ schappelijke inzichten en creatieve oplossingen voor de overmatige zitter. Sta jij ervoor open?

Lezing: Klopt dat eigenlijk wel? Medische kwesties opgehelderd

usconcert.nl

Talkshow: Waardeloos of waarde(n)vol? Over de maatschappelijke betrokkenheid van profclubs Met o.a. Wilco van Schaik, o.l.v. drs. Frank van Eekeren, Sport en Society Balzaal - eerste verdieping 13:15-14:00 Een talkshow over sport, maat­ schappelijke projecten en de verbondenheid met de stad en de universiteit. Senior adviseur Frank van Eekeren (Zorg van de Zaak) gaat hierover met FC Utrecht directeur Wilco van Schaik en anderen in gesprek.

Soundcheck met Giel Beelen

Soundcheck met Giel Beelen Songteksten langs de wetenschappelijke meetlat Grote Zaal 14:00-14:30, 15:00-15:30, 16:00-16:30 There are nine million bicycles in Beijing zong Katie Melua ooit. Maar is dat ook zo? Giel Beelen legt deze en andere songteksten voor aan een panel van deskundigen van de Universiteit Utrecht.

Minicollege: Is zitten het nieuwe roken?

Talkshow: Waardeloos of waarde(n)vol?

40

Sofie van den Hombergh MSc, Sport en Society Tuinzaal - eerste verdieping 14:30-14:45, 16:00-16:15 Zitten wordt het nieuwe roken

Balzaal - eerste verdieping 15:00-16:00, 16:00-17:00 Wetenschappers spreken over medische mythes en misverstan­ den. Over designer-baby’s, de gouden pil tegen kanker, de (on)zin van DNA-testen en de hype en hoop van stamcellen. Vier onderzoekers met vier verhalen. 15 min per verhaal, tussendoor kun je in- en uitlopen. Het programma herhaalt zich het tweede uur. Wist je dat… bij de recente verbouwing van het Onderwijscentrum Janskerkhof twee grafkelders werden ontdekt?

Minicollege: Het belang van muziek Prof. dr. Tom ter Bogt Tuinzaal - eerste verdieping 15:00-15:15, 16:30-16:45 Welke functies heeft luisteren naar muziek? Heeft muziek effect op ons denken en voelen; op de manier waarop wij relaties aangaan? Is muziek even belangrijk

Poëzie is overal

gedurende onze hele levensloop? Op deze vragen probeert hoogleraar Tom ter Bogt antwoord te geven.

Minicollege: Poëzie is overal Drs. Kila van der Starre Tuinzaal - eerste verdieping 15:30-15:45, 16:30-16:45 De mens heeft altijd en overal gedichten verspreid: op lichamen, muren en straathoeken. Tegen­ woordig ook veel op tv, radio en internet. Waarom schrijven, lezen en beluisteren we eigenlijk poëzie? Wat is de reden dat mensen bij grote gebeurtenissen naar poëzie grijpen? kilavanderstarre.com winkelvansinkel.nl

41

advertentie

colofon Programmering en inhoudelijke productie: Gouke Hilte (UU), Britt Verstegen (CZ) Uitvoerende productie: Mattijn Boerkamp Programma- en productieondersteuning: Sara Conen, Maike van Eijndthoven, Anna Gimbrère Marketing en communicatie: Kim Platenkamp, Wietske Walhout, Cisca Kraaij (stagiaire) Vergunningen en veiligheid: Ted Boom (De Regelaar) Grafisch ontwerp: Studio Vrijdag Drukwerk: Drukkerij Pascal Advertentie acquisitie: Jorrit Biemans, [email protected], 06-29274754 Hoofd programmering: René van der Giessen Hoofd marketing en communicatie: Melinde Gerber Directeur Cultuurpromotie Utrecht: Hanneke Bouwsema Met dank aan: Alle deelnemende culturele instellingen en organisaties, en alle vrijwilligers van Science in the City. Met speciale dank aan: De Universiteit Utrecht en al haar sprekers.

Culturele Zondagen is een initiatief van de gemeente Utrecht en wordt zes keer per jaar georganiseerd in samenwerking met diverse Utrechtse organisaties. De volgende Culturele Zondag is Bestemming bereikt op 1 mei 2016. Culturele Zondagen vormt, samen met Uitagenda Utrecht, Cultuur­ promotie Utrecht Ganzenmarkt 1, 3512 GC Utrecht T 030 232 30 80 E [email protected] W culturelezondagen.nl

Meld je aan voor de nieuwsbrief via culturelezondagen.nl Volg ons ook op Facebook en Instagram (Culturele Zondagen). Twitter mee via #cznl (twitter.com/ culturelezondag) Culturele Zondagen heeft het Convenant Duurzame Evenementen Utrecht ondertekend. Dit houdt in dat Culturele Zondagen samen met de andere ondertekenaars kennis en ervaring deelt op het gebied van verduurzaming. Zo draagt Culturele Zondagen bij aan de doelstelling van de gemeente: Utrecht klimaatneutraal in 2020. duurzameevenementenutrecht.nl

Alle informatie in deze uitgave is zo nauwkeurig mogelijk vermeld. De uitgever is niet aansprakelijk voor foutieve informatie. ©2016

42

Vaste partners:

FOOD FOR THOUGHT ZO 27 MAART:

PROFESSOREN OP HET PODIUM | ADHOC

Drie topwetenschappers ontmoeten elkaar op het toneel

ZO 24 APRIL:

ALLE ANTWOORDEN OP NIET GESTELDE VRAGEN | SCIENCE BATTLE

Vier jonge wetenschappers presenteren in tien minuten hun promotie-onderzoek

Agenda 2016 1 mei Bestemming bereikt 4 & 5 juni

Utrecht CENTRAAL

4 september

Uitfeest

30 oktober

Win-Win