Nieuwsbrief Nieuwe loten aan de stam Op vrijdag 10 april 2015 staan de Voorjaarsworkshops in het teken van nieuwe loten aan de stam. Dat gaat uiteraard over nieuwe ontwikkelingen, die ontstaan vanuit een vertrouwde stevige stam, de cognitieve gedragstherapie.
N
aast deze nieuwe loten is er ook aandacht voor jonge loten ofwel jonge collega’s die zich onderscheiden door een promotieonderzoek of op andere wijze. Tot slot behoren bijzondere loten ook tot het programma; bewezen effectieve behandelmethoden die niet tot de gedragstherapie horen. Op de Voorjaarsworkshops kun je je vaardigheden bijschaven en nieuwe inzichten opdoen, maar ook casuïstiek
bespreken, praktisch oefenen en netwerken. Je kunt kiezen uit maar liefst achttien workshops waarin diverse onderwerpen en doelgroepen centraal staan. Een aantal workshopgevers aan het woord:
Kinderen uit de knel Margeet Visser: ‘Word je ook gek van gezinnen verwikkeld in een vechtscheiding? Wie je ook spreekt van de ouders, ze hebben beiden een overtuigend verhaal….met stapels bewijs. Wat je ook doet, de kinderen blijven in de knel. Kom dan naar mijn workshop. Kinderen uit de knel is een groepsinterventie waarin de therapeutische attitude van Omer wordt gecombineerd met interventies uit de systeemtherapie, de lees verder op pag 2 >
04/2014 Aandacht voor Problematisch emoties 4 middelengebruik 4
CGW-congres
Vertrouwen, optimisme & veerkracht
O
p vrijdag 20 maart 2015 houdt de sectie Cognitief Gedragstherapeutisch Werkers hun jaarlijks congres. Het thema is positieve psychologie in de cognitieve gedragstherapie. Positieve psychologie is de wetenschappelijke stroming die er van uitgaat dat ieder mens sterktes bezit om de kwaliteit van zijn of haar leven te bevorderen. Fredrike Bannink, klinisch psycholoog, cognitief gedragstherapeut en supervisor, opent de dag met een keynote lezing over positieve CGt. Sinds de jaren ’90 behandelt zij vooral vanuit de oplossingsgerichte CGt en maakt daarbij gebruik van de positieve psychologie, met de focus op niet alleen klachten, maar ook op krachten. Op het programma staan zeven workshops, waarin een aantal belangrijke constructen van de positieve psychologie terugkomen: hoop, optimisme, geluk, veerkracht en dankbaarheid. Het volledige programma, meer praktische informatie en de aanmeldlink vind je op vgct.nl/verenigingsactiviteiten. • 1
Trainen van automatische reacties naast CGt
Geeftomij je angst Back thenuFuture 5 8 VGCt-leden helpen mensen met Dit najaarscongres mag je niet een angst- en dwangstoornis in missen RTL4 programma
Nieuw bij de VGCt 9 De parel 8 De mooiste sectie persoonlijkheidsstoornissen Mark van der Gaag wint ZonMw Parel voor EDIE onderzoek
En verder: • Positionering En verder: van niet BIGgeregistreerden • In memoriam2Wim • Trots Brinkman op 3 • E-mental in Parijs 5 de ereleden 9 • health Word ook lid van • Het accreditatieproces 10 NVGzP 10
Drukbezette therapeuten MarieOdiel van Rhijn: ‘Heb jij stress van de hoeveelheid werk, door gedachten als ‘Ik moet nog zoveel doen’ of ‘Ik krijg het niet af’? In mijn workshop leer je je hoofd leegmaken met behulp van Inquiry Based Stress Reduction (IBSR). Hiermee verandert de dreigende cognitieve donderwolk in een onschuldig schapen wolkje, die vanzelf voorbij drijft. Er ontstaat een moeiteloze ‘flow’, waarbij je je volledig kunt wijden aan de taak van het moment.’
WRITEjunior Sacha Lucassen: ‘WRITEjunior is schrijftherapie voor kinderen met PTSS. Tijdens mijn workshop krijg je een aanzet tot het kunnen toepassen van WRITE junior, maar er is met name aandacht voor de nieuwe toepassingen: Hoe ga je om met een (gezins)geheim? Hoe veranker je psycho-educatie met kind en ouders stevig in de schrijftherapie? Na deze workshop heb jij je deze twee nieuwe toepassingen eigen gemaakt!’ traumatheorie en de cognitieve gedragstherapie. Deze methodiek heeft tot doel de-escalatie van conflicten tussen ouders, zodat kinderen zich weer veilig voelen en zich kunnen ontwikkelen.’ Met behulp van theorie, een rollenspel en beeldmateriaal maak je kennis met de interventie.
Op Stap Judith Westra: ‘Kom naar de workshop ‘Op Stap’! Een eclectisch groepsbehandelprogramma voor jeugdigen van 6 tot 23 jaar met een lichte verstandelijke beperking en zeer complexe problematiek. Het behandelprogramma heeft tot doel het stabiliseren van jeugdigen en werken aan competenties, die nodig zijn voor het ontwikkelen van een goede 2
hechtingsrelatie. Je gaat met de jeugd dagelijks aan het werk in een vaardig hedenboek met de thema’s: het accepteren van gezag, omgaan met emoties, sociale vaardigheden en zelfbeeld. De workshop is interactief en aan het eind kun je belangrijke elementen van de methodiek toepassen in de praktijk.’
Suïcidepreventie En daar zit je dan in je spreekkamer met je suïcidale patiënt. En je weet je moet iets, maar wat dan? In deze workshop helpen Hetty Vromen en Janet Liefers je op weg. Je gaat meteen aan de slag met het stellen van die schijnbaar moeilijke vragen en die mogelijk nog moeilijkere antwoorden. Je gaat ontdekken dat je gewone gedragstherapeutische stijl en technieken je van pas komen maar dat je eerst extra moet investeren in het contact maken met je patiënt en zijn suïcidale neigingen en wanhoop. Valideren, exploreren, doorvragen, doorvragen en nog eens doorvragen gaan we uitgebreid oefenen en je leert een structuur diagnose opstellen. De workshop is te kort om uitgebreid stil te staan en te oefenen met behandelmogelijkheden, maar ze helpen je goed op weg en geven je ideeën hoe je verder kan.
Autonomiegroepen Wanneer patiënten met angst- en depressieve klachten behandeld worden volgens de richtlijnen, is de behandeling in twee derde van de gevallen effectief.
Bij een derde van de cliënten blijven de klachten bestaan. De vraag is: welke behandeling kunnen we deze cliënten bieden? Mary Ann van Helsdingen en Brenda Kouwenhoven geven een workshop over autonomiegroepen. Er wordt verondersteld dat versterken van de autonomie leidt tot reductie van angst en depressie. De therapie is gericht op het versterken van het zelfgevoel en het ontwikkelen van zelfvertrouwen en eigenwaarde. Thema’s die aan de orde komen zijn: communicatiepatronen, grenzen stellen, herkennen en omgaan met emoties als boosheid en schuldgevoel, lichaamsbeleving, seksualiteit en relaties. In deze workshop maak je kennis met verschillende technieken om met deze thema’s te werken en raak je wellicht geïnspireerd om zelf een groep te starten die gericht is op autonomie versterking! •
e elfd ie it
ed
De bovengenoemde workshops zijn slechts een greep uit het totale aanbod van die dag. Ga voor het gehele programma naar vgct.nl/ verenigingsactiviteiten en meld je aan! Je kunt ons ook volgen op twitter @VGCtwit en tweeten met #vgctvjw.
Er gaat beslist wat gebeuren
Vlaardingen, 16 augustus 1936 - Bussum, 9 november 2014 Parting is all we know of heaven, And all we need of hell. Emily Dickinson
M
et deze dichtregel als motto heeft Wim Brinkman het aardse leven losgelaten. Hij was sinds 2004 erelid van de VGCt en is binnen de vereniging actief geweest als vertrouwenspersoon. Veel mensen zullen hem zich herinneren als opleider, supervisor en docent binnen het Psychologisch Laboratorium van de Universiteit van Amsterdam. Het bekende bruin gele Handboek Gedragstherapie uit de jaren 70-80 van de vorige eeuw, onder redactie van Orlemans en Eelen en Haaijman, is door hem voorzien van een inleidend hoofdstuk ‘Het gedragstherapeutisch proces’ wat ook 30 jaar later nog staat als een huis. Als eindredacteur van het Tijdschrift voor Psychotherapie heeft hij jarenlang een grote bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van ons vak. Los van deze sterren en strepen kenmerkte Wim Brinkman zich vooral door zijn persoonlijke stijl. Hij trad zelden op de voorgrond, was bescheiden, consciëntieus en integer.
Boeddhisme Geleidelijk is Wim toegegroeid naar het Boeddhisme. De dichtregel bovenaan is
van Emily Dickinson. Zij geldt als de eerste modernistische Amerikaanse dichteres. Voor de boeddhist zijn hemel en hel symbolische aspecten van de geest en spiritualiteit. Je kunt er tijdelijk verblijven, bepaald door je karma en het morele gedrag in je leven. Dat beïnvloedt hoe je transformeert naar een volgend bestaan.
Overgedragen Het vuur heeft hij overgedragen. Samen met de passie voor het vak en de betrokkenheid bij de cliënt en patiënt. Zo is ook Wim Brinkman getransformeerd in ons. • Marinus van de Weerd, vertrouwenspersoon VGCt
‘Bij veranderingen in de zorg heeft de professional weinig invloed op de uitwerking’
Per 1 januari 2014 is de structuur van de GGz veranderd in een Basis GGz en een Specialistische GGz. Per 1 januari 2015 komt de jeugdzorg inclusief de jeugd GGz via de jeugdwet onder gezag van de gemeentes. Deze overheidsmaatregelen hebben als doelstelling om de kwaliteit van zorg te verbeteren en de kosten in de hand te houden. Hier kan natuurlijk niemand tegen zijn en de VGCt dus ook niet. Maar wat opvalt bij deze (en andere) veranderingen in de zorg is dat de professional heel weinig invloed heeft op de uitwerking van deze ideeën. En in die uitwerking gaat het vaak mis. Zorgverzekeraars en overheden bepalen tot op groot detail niveau hoe de zorg gegeven moet worden en welke ‘formulieren’ er ingevuld moeten worden om je als zorgaanbieder te verantwoorden en je geld te krijgen. Om als beroepsgroep meer invloed te krijgen op het beleid van over heden en zorgverzekeraars moeten we ons anders organiseren dan nu. Hiervan zijn alle (leden van) beroeps-, branche- en wetenschappelijke verenigingen van psychologen, pedagogen en psychotherapeuten (en hbo-ers met aanvullende kwalificaties) overtuigd. Als je het optelt kom je wel tot ongeveer 20 van dit soort verenigingen. Samen vertegenwoordigen we ongeveer 20.000 professionals in de (geestelijke) gezondheidszorg en jeugdsector. Sinds begin 2014 zijn deze verenigingen in gesprek over ‘beter samenwerken’. Gedacht wordt aan een federatie van verenigingen die ieder wel zelfstandig als vereniging blijven bestaan. Op 14 november was er een werkconferentie met een aantal van deze verenigingen en de stemming was goed. Er komt een ‘10 punten actieplan’ voor de bijdrage van het p-vak aan volwassenen- en jeugdzorg . De verenigingen gaan ook hun energie bundelen om zelf de kwaliteit te formuleren en samen de belangenbehartiging voor vak en beroep ter hand te nemen. Hoe we dit precies gaan doen is nu nog niet bekend maar er gaat beslist wat gebeuren. Alleen al hierdoor wordt 2015 voor cognitief gedragstherapeuten een bijzonder jaar. Ik wens jou, zowel privé als beroepsmatig, een heel goed 2015! Hubert van der Kleij directeur VGCt 3
ten geleide
In memoriam Wim Brinkman
sectienieuws •
Nieuw bestuur sectie somatiek De sectie somatiek en somatoforme stoornissen heeft een nieuw bestuur: Anja Joosten, Jannie Lockefeer, Kosse Jonker en Sjoerd Salet. Met dit sectiebestuur wordt er nieuw leven in de sectie geblazen! Janie: ‘We werken hard aan de vernieuwing van ons kennisnet. De sectie hoort graag wat jouw ideeën en wensen daarover zijn! Je kunt met mij contact opnemen via jannie.
[email protected].’ Via het ledennet > secties kun je je ook aanmelden voor de sectie somatiek en somatoforme stoornissen. Daar kun je onder andere aan medeleden vragen stellen, een discussie starten en/of een artikel plaatsen.
Sectie forensische CGt Miranda Tong Sang heeft een verslag geschreven over de studiedag ‘Cognitieve gedragstherapie bij psychotische patiënten in een forensisch kader’. Je vindt het verslag op het ledennet > sectie forensische CGt > documenten. Elly Laarhoven: ‘In het najaar heeft er een bestuurswisseling plaatsgevonden. Helaas moest ons gewaarde lid Koen Koster ons verlaten vanwege een nieuwe functie binnen een ander werkveld. Cecelia Karr, werkzaam in de Mesdagkliniek, gaat zijn plaats innemen. Bovendien gaan Nienke Streng, Joke Wijnen en Ragna Plomp het bestuur versterken door zitting te nemen in de klankbordgroep. Het sectiebestuur kijkt uit naar 2015, waarin we aandacht gaan schenken aan de LVB-problematiek en allochtonenvraagstukken binnen het forensische veld.’
Problematisch middelengebruik
Trainen van automatische reacties naast CGt Veel mensen met problemen met middelengebruik weten dat doorgaan met overmatig drinken (roken/blowen) hun gezondheid schaadt en in veel gevallen tot negatieve sociale consequenties leidt. Toch lukt het vaak niet om te stoppen.
O
nderzoek heeft laten zien dat automatisch in gang gezette of ‘impulsieve’ processen in dergelijke gevallen een belangrijke rol spelen naast meer bewuste overwegingen. Deze processen uiten zich in psychologische vertekeningen van de werkelijkheid, zogenoemde ‘cognitive biases’ in aandacht, geheugen en actietendensen. Een glas alcohol trekt bij een probleemdrinker de aandacht en houdt deze vast, roept automatisch allerlei geheugenassociaties op (bijv. ‘ontspanning’) en leidt tot een automatisch in gang gezette neiging om in de richting van de alcohol te bewegen. Deze automatische processen dragen bij aan de voorspelling van problematisch middelengebruik naast meer bewuste overwegingen. Beide type processen voorspellen een uniek deel van de verschillen tussen mensen in problematisch middelengebruik, waarbij opgemerkt moet worden dat automatische processen de betere voorspeller zijn bij mensen met relatief zwakke controleprocessen en bewuste afwegingen juist bij mensen met relatief sterke controleprocessen.
4
Volgende stap De afgelopen jaren is de volgende stap gemaakt in deze lijn van onderzoek: het direct beïnvloeden van dergelijke cognitieve vertekeningen. Aanvankelijk was dit om de causaliteit van de cognitieve vertekeningen aan te tonen. Wanneer het gedrag verandert als gevolg van het beïnvloeden van de cognitieve vertekening, dan is dat een sterk bewijs dat die vertekening een rol speelde bij het gedrag. Vervolgens werd het therapeutische effect onderzocht. Inmiddels is bij problematisch alcoholgebruik in diverse studies met grote steekproeven vast komen te staan dat een toevoeging van een gerichte training van automatische cognitieve processen een therapeutische aanvulling vormt bovenop de gewone gedragstherapie. Er is een gerepliceerde toename van het percentage cliënten dat een jaar na afloop van de behandeling nog abstinent is van ongeveer 10%. Dit komt omdat reguliere therapie deze processen niet of nauwelijks beïnvloedt en vooral een effect heeft op motivatie om te veranderen en de bewuste overwegingen daarbij. Het is dus mogelijk om de
effectiviteit van een psychologische interventie (bijv. Leefstijltraining) te vergroten door de cliënt naast de therapeutische gesprekken zelf te laten trainen. Dat kan via www.impliciet.eu, waar zowel een cliënt-portaal is (zelftraining) als een therapeut-portaal, waar de therapeut de cliënt kan laten trainen als aanvulling op de therapie. • (RW)
Meer lezen? Wiers, R. W. (2013). Grip op je problemen. Cognitieve training bij verslaving en angst. Amsterdam: Bert Bakker. Schippers, G.M., Smeerdijk M. en Merx, M.J.M. (2014). Handboek cognitieve gedragstherapie bij middelengebruik en gokken. Utrecht: Perspectief Uitgevers. Beide boeken zijn nu met korting verkrijgbaar in de VGCt Boekenclub. Log in op vgct.nl, ga naar mijn ledenvoordeel en klik op VGCt Boekenclub. Lees ook de column van Kees Hoogduin op pagina 10.
E-mental health in Parijs
Online behandelingen worden snel populairder. Patiëntenportals, apps en blended care brengen e-mental health steeds dichterbij behandelaren en hun patiënten. Maar kan een behandeling al helemaal online plaatsvinden? Marc Woltering, projectleider ROM en E-mental Health, vroeg het aan Bart Vemer.
H
ij heeft sinds 2013 zijn behandelpraktijk in Parijs, nadat hij jaren als behandelaar en manager bij GGz Noord–Holland-Noord heeft gewerkt. Zijn patiënten zijn onder meer expats en emigranten die in New Delhi, Rio de Janeiro en andere steden wonen waar geen cognitief gedragstherapeut te vinden is. Bijna alle contacten vinden dus screen to screen plaats. Alsof dat niet digitaal genoeg is, combineert Vemer zijn behandelingen bij voorkeur met
Naar een competentiegerichte opleiding
online interventies. Daarvoor werkt hij met Minddistrict, een Amsterdamse leverancier die behandelplatformen op maat levert.
De opleiding tot cognitief gedragstherapeut VGCt wordt gemoderniseerd. Niet omdat de huidige opleiding niet goed is (dus ga als je ‘in opleiding bent’ gewoon door) maar omdat er aan aantal ontwikkelingen is waar we op aan moeten sluiten zodat onze opleiding/registratie goed en aantrekkelijk blijft.
Is contact via Skype niet te mager? ‘Vrijwel al mijn patiënten zijn hier heel erg tevreden mee. Ze ‘videobellen’ vanuit huis en voelen zich daar veel meer op hun gemak dan in een spreekkamer. Natuurlijk heb ik ook een paar patiënten die het jammer vinden dat ze me niet de hand kunnen schudden aan het begin en eind van een sessie.’
D
Wat spreekt je aan in online interventies? ‘Heel erg veel. De psycho-educatie is veel beter dan ik zelf zou kunnen doen, patiënten kunnen nalezen wat er is besproken – normaal vergeten patiënten 80% van wat er tijdens een behandeling is besproken – en ze krijgen veel meer regie over de therapie. En ik merk dat e-mental health mij helpt om de protocollen nog beter te volgen.’ De VGCt is een denktank e-mental health op LinkedIn gestart. Daar kun je ervaringen uitwisselen over blended care, apps, CBM etc., krijg je tips van ervaringsdeskundigen zoals Bart Vemer (aeffectivity.com) en kun je vragen stellen. Ga naar VGCt-groep op LinkedIn, meld je aan en je kunt meedoen. •
e verwachting is dat de gemoderniseerde opleiding medio 2016 of in 2017 van start kan gaan. Op 4 september en op 28 oktober 2014 is door het bestuur met supervisoren overlegd over de aanpak. Het verslag van deze bijeenkomsten staat op het ledennet. De commissie Geertsema die het bestuur adviseert over deze modernisering had een idee dat samenwerkende supervisoren de opleiding zouden kunnen gaan aanbieden. Dit idee kreeg op 4 september weinig weerklank. Er zijn veel andere goede ideeën aangedragen waarop de commissie nu aan het studeren is. Op 28 oktober is gesproken over de mogelijke inhoud van de zogenaamde kopopleiding. Dat is dat deel van de opleiding dat GZ-psychologen zouden moeten volgen om Cognitief Gedragstherapeut VGCt te worden. Uit het verloop van beide bijeenkomsten concludeert het bestuur dat de ambities en doelstellingen bij deze modernisering nog onvoldoende bekend zijn bij/gedragen worden door belangrijke betrokkenen. De vragen die rezen, waren: Moet 5
de opleiding tot cognitief gedragstherapeut een generieke opleiding zijn/worden? Dat is de denklijn van het bestuur. En zo ja, hoe en wanneer komen meer specialistische onderdelen aan bod? Wat wordt er in de gemoderniseerde GZopleiding aan CGt-onderwijs/competenties opgenomen, zodat wij er met onze kopopleiding goed op kunnen aansluiten? Wat kan de vereniging (beter) doen aan kwaliteitsborging en aan belangenbehartiging voor de registratie? Om de doelstellingen, kaders en verwachtingen van de modernisering beter met elkaar te delen heeft het bestuur besloten in februari 2015 een nieuwe Invitational Conference te houden. We zoeken daarvoor opleiders die ideeën hebben over het meewegen van bovengenoemde vragen binnen de VGCtdoelstellingen. We zoeken ook GZ- of Klinisch psychologen die onze opleiding recent hebben afgerond en tips hebben hoe deze beter kan worden. Ben je geïnteresseerd in de bijeenkomst? Laat het weten aan opleidingsfunctionaris Hanneke van der Lende,
[email protected].
casus N=1 Elk aankomend cognitief gedragstherapeut doet tijdens zijn opleiding verslag van een (afgeronde) behandeling (N=1). Deze keer lees je over de N=1 van Laura Woppenkamp-van der Weg. Zij is als cognitief gedragstherapeut en orthopedagoog in opleiding tot GZ-psycholoog werkzaam bij Accare, een kinder- en jeugdpsychiatrie instelling. Laura heeft haar cliënten voor deze N=1 22 sessies gevolgd, waarvan zes individuele zittingen ten behoeve van de diagnostiek, vijftien groepszittingen en één zitting met ouders.
6
Pieken en dalen Laura Woppenkamp-van der Weg heeft een cognitief gedragstherapeutische behandeling gegeven aan twee 17-jarige jongens met een bipolaire stoornis. Ze zijn allebei doorverwezen door een ggz-instelling voor jeugd.
J
Duobehandeling Jack wilde van de drukte in zijn hoofd af, zich goed voelen en stabiel zijn in zijn gedrag en stemming. Met behulp van een psychiatrisch onderzoek, de afname van de ADIS en de K-SADS werd bij Jack en Brent een bipolaire I stoornis, laatste episode manisch, vastgesteld. De jongens vonden het lastig om terug te kijken naar hun gedrag. Ze leken zich te schamen, maar ze waren zich ook echt niet bewust wat ze allemaal gedaan hadden. Laura: ‘In overleg met Jack en Brent besloten we de cognitieve gedragstherapie gezamenlijk aan hen te geven, want op de dagbehandeling konden ze het goed met elkaar vinden.’ Cognitief gedragstherapeutisch werker en groepsleider Brigitte heeft Laura tijdens de therapiesessies ondersteund. De CGt werd aangevuld met farmacotherapie en ouderbegeleiding.
Vier fases De therapie was opgebouwd in vier fases: inventarisatie, psycho-educatie en zelfmonitoring, zelfcontrolevaardigheden aanleren, cognitieve herstructurering en follow-up contact. Vanwege de depressie
7
De toekomst Brent en Jack waren onzeker over de toekomst en bang om afgewezen te worden. Ze hebben van hun disfunctionele gedachten een gedachterapport gemaakt. ‘Het was leuk om te zien dat ze elkaars gedachten veel beter konden uitdagen dan die van henzelf.’ Met de Hulp aan Huismedewerker bereidde Brent een gedragsexperiment voor, want hij was bang dat zijn vrienden hem, vanwege zijn bipolaire stoornis, zouden laten vallen. Als Brent over zijn stoornis vertelt, reageren zijn vrienden erg positief; ze willen allemaal rekening met hem houden en accepteren dat hij niet overal bij kan zijn.
Twee vrienden Na de behandeling zijn Jack en Brent opgewekt en stabiel. Jack heeft leuk contact met Brent. Hij is een weekend naar Brent toe gegaan en met zijn vrienden op stap geweest. Een hele nieuwe ervaring voor Jack, omdat hij verder geen vrienden heeft. Een jaar na de behandeling heeft Jack helaas ook een flinke terugval gekregen. Hij heeft een forse en langdurige manische periode gehad, waarvoor hij op de crisisafdeling van Accare is opgenomen. •
casus N=1
foto: Shutterstock
ack en Brent zijn ongeveer op hetzelfde moment klinisch opgenomen op de behandelafdeling van de kinder- en jeugdpsychiatrische instelling Accare. Jack ging al een aantal maanden niet meer naar school. Op zijn veertiende is hij gediagnosticeerd op PDD NOS wat bij overbelasting gepaard gaat met randpsychotische problematiek en maniforme ontremming. Jack kreeg in eerste instantie Risperdal en Dixarit voorgeschreven en daarna Abilify en Dixarit. Als Jack manisch is, dan is hij druk, boos en agressief. Hij praat aan één stuk door, vertelt verwarde verhalen, slaapt slecht en wordt overmoedig; hij springt over heggen, zet rare dingen op facebook en zit achter een beroemd fotomodel aan. Op zijn zestiende is hij twee maanden opgenomen, omdat het thuis een onhoudbare situatie was geworden. Jacks klachten bleven toenemen en daarom vroegen zijn ouders een second opinion aan. Zij vroegen zich af of er sprake was van manische depressiviteit, wat veel in de familie van Jacks moeder voorkomt. Ten tijde van de start van de opname gebruikt Jack Orap.
van Jack en de aanhoudende manie bij Brent zijn ze vóór de start van CGt al met farmacotherapie begonnen. Jack gebruikt Lithium en Brent Depakine. ‘Aan de hand van een quiz uit het werkboek ‘Bipolaire stoornis’ (Basco, 2009) hebben Brigitte en ik op een ontspannen manier het thema ‘bipolaire stoornis’ ter sprake gebracht. Daarbij hebben we ook de DSM-IV-TR criteria voor een manische en een depressieve episode doorgenomen en samen bekeken of de jongens aan deze criteria voldeden.’ Daarna heeft Laura de lifechart en een stemmings grafiek uit het werkboek geïntroduceerd. Wat zijn bij Jack en Brent de eerste signalen van een manie of sombere stemming? De jongens stelden elkaar vragen en herkenden gedrag van de ander bij zichzelf. Jack en Brent hebben voor hun signaleringsplan ook oplossingen aan gedragen om hun stemmingsniveau te normaliseren wanneer deze oploopt of afzwakt. Als Jack bijvoorbeeld veel gedachten heeft, dan kan hij rust nemen, structuur en regelmaat in de dag aanbrengen of sporten om energie kwijt te raken. ‘Tijdens de therapie hebben ze hun zelfcontrolevaardigheden niet kunnen oefenen, omdat zij tijdens de (dag) behandeling stabiel waren.’
sectienieuws •
Psymate app
LVB en oplossingsgerichte gedragstherapie Eind september is op met het mHealth Een therapie voor mensen een licht convergres debeperking, gratis Psymate app standelijke waarbij degeïntrodunadruk wordt ceerd. De sectie psychoses heeftproblemen Philippe gelegd op oplossingen in plaats van Delespaul, hoogleraar zorginnovatie lijkt beter te helpen dan reguliere therapie.aan Dit Maastricht geïnblijkt de uitUniversiteit promotieonderzoek vandaarover Gz-psycholoog Meer op John terviewd. Roeden van de informatie Universiteitvind vanjeMaasof
[email protected]. tricht.psymate.eu Roeden is lid van de sectie OCGt en de eerste in de wereld die hierop is gepromoveerd. In zijn onderzoek vergeleek hij een groep Wat is experience sampling (ESM)? cliënten werd behandeld met oplossings ‘Eendie gestructureerd dagboek gebaseerd gerichte therapie metsteekproef een anderevan groep die een op een random signaalreguliere begeleiding kreeg. Zes na de getriggerde rapportages vanweken cognities, start emoties van de behandeling dat de cliënten en gedrag inbleek context, in normale die deleefomstandigheden oplossingsgerichte (synoniem: therapie hadden ‘ecologekregen en sociaal beter gical psychologisch momentary assessment’ – EMA). functioneerden. Typisch worden 30-50 vragen tien keer Lees een interview John Roeden op per uitgebreid dag gedurende eenmet week beanthet Kennisnet in het domein oplossingsgerichte woord, telkens in minder dan twee GCt. minuten tijd.’ Waarvoor dient het? Oplossingsgerichte interventies bij trauma ‘VoorOCGt onderzoek en9zorg, zowel De sectie gaat op oktober opvoor werkbeals voor interventies zoek diagnostiek bij de Opvoedpoli inmobiele Amsterdam. Het thein de broekzak). De gratis Psymama is:(coach Oplossingsgerichte interventies bij te©Een Appmedewerker en de rapportagemodule onttrauma. van de Opvoedpoli sluiten dezeofcomplexe methodiek voor bespreekt Signs Safety (oplossingsgerichte de klinische praktijk.’ kinderbescherming). Door middel van film- en audiofragmenten van Berg en O’Hanlon wordt Heefthoe hetjegebruik consequentieskunt voorwerken de duidelijk oplossingsgericht behandelrelatie? bij trauma’s. Fredrike Bannink presenteert haar gezamenlijk bekijken van de 2014). gege- Zij boek ‘Het Posttraumatic Success (Norton, de therapeutische geeft vens over versterkt dit onderwerp een workshoprelatie op het (shared decision making) en de betroknajaarscongres. kenheid bij de therapie.’ voor alle Ga naar verenigingsactiviteiten informatie.
Geef mij nu je angst Cognitief gedragstherapeuten Patricia van Oppen, Willemijn Scholten, Elsbeth Voorhaar en Len Hillen waren te zien in het RTL4 programma ‘Geef mij nu je angst’.
I
rene Moors presenteerde het programma, waarin we kennis hebben gemaakt met mensen met een dwang- of angststoornis. Met behulp van cognitief gedragstherapeuten hebben de deelnemers hun problemen aangepakt. De eerste aflevering op dinsdag 28 oktober trok 1,4 miljoen kijkers. Het programma vormt daarmee een goede pr voor de cognitieve gedragstherapie. Patricia: ‘Productiemaatschappij Blue Circle heeft ons afgelopen zomer benaderd met de vraag of we mee wilden werken aan het programma. Zij maakten al eerder het programma ‘Levenslang met dwang?’ Wij vinden dit een mooi programma en waren direct enthousiast. In de verkennende gesprekken bleek dat wij veel inspraak kregen bij de selectie van de cliënten en de inhoud van het programma. We besloten daarom om dit grote avontuur aan te gaan met ondersteuning van onze organisatie GGZ inGeest.’
8
Voorbereiding In aanloop van het programma deed Blue Circle een oproep voor deelnemers voor het programma op RTL4 en maakte vervolgens een selectie uit de vele aanmeldingen. Willemijn: ‘Wij bekeken de video-opnames van een deel van deze selectiegesprekken. Als wij de mensen geschikt achtten, dan nodigden wij ze uit voor een reguliere intake en werden ze bij onze polikliniek angst en dwang ingeschreven.’ Patricia en Willemijn hebben beiden jarenlange ervaring in het behandelen van mensen met angst- en dwangstoornissen, maar weinig ervaring in kortdurende intensieve thuisbehandeling en met behandelen op televisie. ‘Het in korte tijd zo intensief behandelen, ook met verschillende therapeuten, was voor ons heel spannend. Een format als dit programma bestond nog niet, maar we hebben wel alle afleveringen van Levenslang met dwang? opnieuw bekeken.’
Interventies Patricia: ‘De belangrijkste interventie die we hebben toegepast is exposure in vivo al dan niet gecombineerd indien nodig met responspreventie. Als het mogelijk was pasten we daarnaast korte cognitieve interventies toe. We hebben exposure opdrachten kunnen bedenken en uitvoeren die in de dagelijkse praktijk niet
v.l.n.r. Elsbeth Voorhaar, Len Hillen, Willemijn Scholten en Patricia van Oppen
mogelijk zijn, zoals stuntvliegen, fietsen over de Zeelandbrug of de Over Datum Eetclub bezoeken. We gaven ook altijd aandacht aan de manier waarop gezinsleden het beste met angst om kunnen gaan.’ Na het programma zijn ze verder gegaan met het behandelen van de deelnemers als dat nodig was. ‘Op dit moment zijn de eerste zeven deelnemers bij ons nog in therapie. Voor sommigen is dit een lange reis en als zij behandeling te zijner tijd dichter bij huis willen hebben dan verwijzen wij ze door.’ Patricia en Willemijn hebben naar hun idee de deelnemers boven verwachting
>
Nieuw bij de VGCt Sinds september heeft de VGCt er een nieuwe sectie bij: de sectie persoonlijkheidsstoornissen. Het enthousiaste sectiebestuur bestaat uit Wies van den Bosch, Leen Dobbelaere, Remco van der Wijngaart en Guido Sijbers.
D
e VGCt heeft nu 15 secties rond stoornissen, therapievormen, doelgroep of werksetting. Zij zorgen voor kennisuitwisseling door onder meer het kennisnet te voorzien van informatie en door het organiseren van studiedagen of netwerklunches. Sammy Peter, bestuurs-
>
kunnen helpen. Ze hebben intensief samengewerkt, doordat ze gezamenlijk het behandelprogramma opzetten en er veel overdracht tussen hen plaats vond. Willemijn: ‘Het was bijzonder om dit project met vier leuke collega’s tot een goed einde te brengen.’ •
Wat vind jij van het programma? Discussieer mee op het ledennet > sectie angststoornissen > berichten. Je kunt alle afleveringen terugkijken op www.rtl.nl/geef-mij-nu-je-angst.
lid VGCt: ‘Ik werk veel met cliënten met een persoonlijkheidsstoornis. Ik miste een sectie persoonlijkheidsstoornissen, zeker omdat dialectische gedragstherapie (DGT) en schematherapie (SFT) in de multidisciplinaire richtlijnen zijn opgenomen als eerste keuze behandeling voor persoonlijkheidsstoornissen. Mijn gemis werd ondersteund door verschillende andere leden (ledenenquête) en het bestuur. Ik heb het vertrouwen dat deze sectie een waardevolle input kan leveren voor onze vereniging.’ Guido: ‘Mensen met persoonlijkheidsstoornissen houden vast aan gedrags patronen die lijden veroorzaken bij zichzelf en in de relaties met belangrijke anderen.’ De sectiebestuursleden vinden het daarom belangrijk dat er speciale aandacht is voor persoonlijkheidsstoornissen. ‘In deze tijd waar zo veel mogelijk kort protocollair gewerkt wordt met betrekking tot As-I stoornissen, lijkt mij aandacht voor behandeling voor meer complexe problematiek van belang, zeker als in de behandeling verschillende gedragstherapeutische technieken en invalshoeken gecombineerd worden,’ vertelt Wies. In het bestuur is de kennis van twee van de meest evidence based behandelingen voor persoonlijkheidsstoornissen
vertegenwoordigd: dialectische gedragstherapie en schematherapie. Twee behandelmodellen waaruit veel gemakkelijk terug te vertalen is naar CGt termen volgens Remco. Maar hij vult aan dat leren toepassen, onderwijs krijgen, ook noodzakelijk is. Leen: ‘Ik wil informatie verstrekken over DGT en SFT, zodat we de therapievorm onder therapeuten promoten en cliënten helpen om een doordachte keuze te maken bij de keuze van hun behandeling.’ En vult Remco aan: ‘We geven ook allemaal les, dus informatie over ontwikkelingen zal ook verstrekt worden.’ Op 28 januari vindt de officiële oprichtingsvergadering plaats, waarin de sectie een voorzitter zal kiezen en de plannen voor 2015 duidelijker moeten worden. Via het ledennet > secties kun je je ook aanmelden voor de sectie persoonlijkheidsstoornissen. Daar kun je onder andere aan medeleden vragen stellen, een discussie starten en een artikel plaatsen. VGCt-lid Cor Visser ging je al voor. In een e-mail schrijft hij: ‘Bij deze wil ik het bestuur van de sectie persoonlijkheidsstoornissen van harte geluk wensen met dit goede initiatief. Zo’n acht jaar geleden heb ik al een poging gedaan, maar de tijd was er kennelijk nog niet rijp voor. Mooi dat het nu wel lukt. Ik heb me meteen als lid aangemeld.’ • 9
Cognitieve gedrag stherapie
bij borderline perso onlijkheidsstoorn is: schematherapie en dialectische gedragstherapie
Informatie voor men
sen die hun probleem
willen aanpakken
2014-12 bps brochu
re VGCt.indd 1 03-12-14 11:28
Nieuwe brochure
B
ij deze nieuwsbrief ontvang je de nieuwe brochure ‘Cognitieve gedragstherapie bij borderline persoonlijkheidsstoornis: schematherapie en dialectische gedragstherapie.’ In de brochure krijgt de cliënt uitleg over de stoornis en de bewezen effectieve behandeling met schematherapie en dialectische gedragstherapie. Meer brochures (€ 0,60 per stuk) kun je bestellen via het ledennet > ledenservice > brochures cliënten.
van de voorzitter
Het accreditatieproces
CGt bij middelengebruik en gokken
De accreditatiecommissie beoordeelt aanvragen voor accreditatie van opleidingsactiviteiten (basis-, vervolgcursus, nascholing en supervisorencursussen). Sinds november 2011 is Maarten Lange, voorzitter van de accreditatiecommissie, die bestaat uit 10 leden. In deze nieuwsbrief vertelt hij over zijn werk.
Op 18 november vond het symposium ‘Cognitieve gedragstherapie bij middelengebruik en gokken’ plaats. Het symposium werd gehouden naar aanleiding van het verschijnen van het gelijknamige handboek onder redactie van Gerard Schippers, Maarten Smeerdijk en Maarten Merkx. Jacobine Geel, voorzitter van GGZ Nederland, sprak zeer lovende woorden over het boek en de betekenis ervan – lees van de CGt – voor de Geestelijke Gezondheidszorg. Jullie voorzitter was uitgenodigd het eerste exemplaar uit haar handen in ontvangst te mogen nemen. Duidelijk is dat het boek geschreven is voor de behandelpraktijk met onder andere een prachtig protocol voor de behandeling van middelengebruik. In dat protocol wordt het accent gelegd op zelfcontrole- procedures met zeer gedetailleerde instructies hoe je deze met succes kunt toe passen. Het boek is een van de initiatieven van de stichting ‘Resultaten scoren’. Een bezoek aan resultatenscoren.nl laat zien hoe groot de betekenis van de CGt is voor de behandeling van middelengebruik. De site geeft een fraai overzicht van recent verschenen boeken, protocollen en monografieën over de verslavingszorg. Met als bijzonderheid dat een aantal boeken gratis te downloaden zijn. Bravo voor de stichting, maar vooral ook voor ons lid professor Gerard Schippers, een werkelijke motor voor de hoge kwaliteit van de verslavingszorg in Nederland. Kees Hoogduin, voorzitter bestuur VGCt
D
e accreditatie is aangevraagd als een docent het draaiboek via PE-online indient. De docent ontwerpt een draaiboek voor een cursus volgens de richtlijnen van het accreditatiereglement. Op vgct.nl staat een voorbeeld voor een draaiboek voor de basiscursus en binnenkort komen er ook voorbeelden van andere cursussen en nascholingsactiviteiten. Maarten: ‘Peter Bouwman, medewerker van het opleidingssecretariaat, neemt de aanvraag in behandeling. Hij wijst twee leden van de accreditatiecommissie als beoordelaars aan die onafhankelijk van elkaar tot een oordeel komen. Als een lid van de commissie zelf docent is of bij de organisatie werkt die de cursus heeft ontwikkeld, dan is hij of zij uiteraard geen beoordelaar. Als een bepaalde cursus door een commissielid is beoordeeld dan zal hij/zij ook vergelijkbare cursussen gaan beoordelen. De aanvragen voor nascholing worden veelal door één commissielid beoordeeld.’
Beoordelingscriterium Maarten vervolgt: ‘Bij de beoordeling gebruiken we de accreditatiereglementen als criterium. Het oordeel heeft drie uit10
Voorzitter Maarten Lange komsten: goedkeuren zonder overleg met de rest van de commissie, dan handelt Peter de goedkeuring af; als tweede uitkomst afkeuren en de derde mogelijkheid is twijfel waarna we in overleg gaan met de leden van de commissie. In de laatste twee situaties plaatsen we de aanvraag op de agenda van de maandelijkse vergadering van de commissie. Bij afkeuring leggen we onze argumenten in een brief aan de docent voor. Als de commissie twijfelt over een cursus en deze in de vergadering gaat bespreken, dan kost dat natuurlijk extra tijd. Dat is
>
et registratie- en het accreditatiereglement voor cognitief gedrags therapeuten en supervisoren zijn aangepast. In het registratiereglement zijn alleen tekstuele verbeteringen doorgevoerd. Het accreditatiereglement kent wel inhoudelijke wijzigingen. De regels voor de basiscursus zijn nu grotendeels gelijkgetrokken voor cursussen binnen
>
ook de reden dat we vanaf volgend jaar weer wat strenger gaan zijn op de termijn voor het indienen. Drie maanden voor het begin van de cursus moet de accreditatie aangevraagd zijn, zo is er genoeg tijd voor beoordeling en even tuele aanpassingen.
Twijfel? Twijfel je over de accreditatiemogelijkheden van je cursus? Via PE-online of via het opleidingssecretariaat kun je altijd contact met ons opnemen. Of zoek contact met andere docenten die ervaring hebben met het geven van cursussen. Wanneer je ideeën hebt over een cursus die afwijkt van het reglement of als je nieuwe werkvormen of thema’s wilt behandelen, dan is het wenselijk om vooraf contact te zoeken. Wij helpen je graag verder!’ •
Volop herregistraties!
en buiten de Gz-opleiding. Ook is in dit reglement toegevoegd dat de accreditatiecommissie cursussen steekproefs gewijs mag visiteren. Kijk voor een overzicht van alle wijzigingen op vgct.nl > opleiding en registratie > reglementen, formulieren en richtlijnen.
N=1 Alleen digitaal aanleveren
O
m het jou als gedragstherapeut in opleiding makkelijker te maken, heeft de registratiecommissie besloten dat je je N=1-verslag alleen nog maar digitaal hoeft in te leveren bij de VGCt. Dit kan door je verslag toe te voegen aan je PE-dossier. •
I
n 2010 is de herregistratietermijn van vijf jaar voor cognitief gedragstherapeuten en supervisoren ingesteld. Dat betekent dat vóór 2015 veel van onze leden hun herregistratie moeten aanvragen. De registratiecommissie ziet dat het aantal aanvragen voor herregistratie de laatste maanden flink is toegenomen. Het is goed om te merken dat leden bezig zijn met nascholing om zo hun vaardigheden en kennis op peil te houden. Geldt deze herregistratietermijn ook voor jou en heb je je dossier nog niet via PE-online aangemeld? Kijk dan snel op vgct.nl > opleiding en registratie > reglementen, formulieren en richtlijnen > PE-online. •
Vernieuwd CGW-reglement
H
et Reglement Registratie en Opleiding Cognitief Gedragstherapeutisch Werkers VGCt® is verduidelijkt en opgedeeld in een registratiereglement en een accreditatiereglement. Qua vorm komen de reglementen voor cognitief gedragstherapeutisch werkers nu overeen met die van de cognitief gedragstherapeuten en supervisoren. Alles wat je als CGW-er moet weten over registratie en herregistratie staat in het registratiereglement. Alles wat je als opleider moet weten voor het geven van cursussen en het verkrijgen van accreditatie staat in het accreditatiereglement. Dit is ook interessant voor toekomstige leden die willen weten wat ze gaan leren in de basiscursus. •
11
opleidingsnieuws • oc
Wat Wijzigingen reglementen voor CGt-ers en supervisoren verandert er H allemaal per 1 januari 2015?
Colofon Deze nieuwsbrief is een uitgave van de Vereniging voor Gedragstherapie en Cognitieve therapie en verschijnt vier keer per jaar. Overname en vermenigvuldiging van artikelen is niet toegestaan zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de VGCt. T 030 254 30 54 E
[email protected] W vgct.nl LinkedIn: VGCt Twitter: @VGCtwit You Tube: VGCtube
Depressie bij verstandelijk beperkten Het bestuur van de sectie CGt voor mensen met een verstandelijke beperking staat op het punt om uitgebreid te worden.
Call for papers
I
J
udith Westra: ‘Het sectiebestuur heeft Ylona Brooymans en Ragna Plomp als nieuwe sectiebestuursleden verwelkomd. Zij zijn ter goedkeuring voorgedragen aan het bestuur van de VGCt.’ Voor het opstellen van behandelrichtlijnen voor depressie bij verstandelijk beperkten is het sectiebestuur op zoek naar leden die hiermee ervaring hebben. Wil je hieraan meewerken? Meld je dan aan bij sectiecoördinator Esther Oomen via
[email protected]. •
n 2015 staat het najaarscongres in het teken van de positieve kant van de mens. In plaats van ons te richten op negatieve emoties, zoals angst en depressie, keren we de focus om en richten we ons volledig op positieve emoties en gedrag in alle soorten en maten. De Commissie Najaarscongres VGCt is op zoek naar bijdragen binnen dit thema. Maar ook bijdragen die niet direct aansluiten zijn van harte welkom. Bij deze nieuwsbrief vind je een flyer met meer informatie. •
Deadlines diginieuws 22 december 2014, 19 januari, 9 februari, 9 maart 2015 Deadlines nieuwsbrief 2015 2 februari, 13 april, 31 augustus, 23 november
E-health
Redactie: Renée de Roon, Lena Weber Aan dit nummer werkten mee: Fredrike Bannink, Nelleke van de Bilt, Wies van den Bosch, Leen Dobbe laere, Frans Joris Esmeijer, Kees Hoogduin, Hubert van der Kleij, Ernestine de Koff, Elly Laarhoven, Maarten Lange, Hanneke van der Lende, Jannie Lockefeer, Sacha Lucassen, Patricia van Oppen, MarieOdiel van Rhijn, Bart Vemer, Margreet Visser, Berber van der Vleugel, Marinus van de Weerd, Judith Westra, Reinout Wiers, Marc Woltering, Laura Woppenkamp - van der Weg, Willemijn Scholten, Guido Sijbers.
Agenda 2015 Beter worden in je vak Vrijdag 20 maart tisch Congres cognitief gedragstherapeu werkers ht: Vertrouwen, optimisme en veerkrac e itiev positieve interventies in de cogn gedragstherapie Woensdag 8 april Onderlinge toetsing supervisoren
12
Vrijdag 10 april Voorjaarsworkshops Nieuwe loten aan de stam 11-13 november VGCt Najaarscongres Shiny happy people - Van onbeheers tot bare hunkering en zelfverheerlijking ht. krac gezond optimisme en veer
De sectie kinder- en jeugdgedragstherapie wil in 2015 verder met het organiseren van gratis studiemiddagen, zodat iedereen gevoed blijft vanuit nieuwe ontwikkelingen in het werkveld. De eerste interessante studiemiddag op het E-lab van de GGzE staat al op de agenda. Frans Joris Esmeijer: ‘Op 24 februari zal Sonja van Heumen namens de sectie in Eindhoven een middag organiseren over E-health. Hoe kunnen we dit in gaan zetten binnen onze therapiecontacten? Tegen welke beperkingen lopen we dan aan? Wat is nodig om ervoor te zorgen dat het daadwerkelijk iets toevoegt en niet enkel een leuke afwisseling betreft? We kijken uit naar je komst.’ •
