september 2012
Focuskrant ↗1
Focus nieuws voor medewerkers ROC MN
n e g n li e k k i w t n o e d g Vol bi nnen R OC M N!
2012NR15 Bouw mee aan de loopbaan van onze studenten!
In deze special over de Essentie gaan we in op loopbaanbegeleiding bij ROC Midden Nederland en wat dit betekent voor de rol van de docent. In dit kader van leren en ontwikkelen houden alle colleges en diensten op 8 november een eigen conferentie. Tijdens deze dag verdiepen wij onze kennis door middel van lezingen en workshops. Ook is er gelegenheid ervaring op te doen met praktische tools voor de uitvoering van je werk als docent, loopbaanbegeleider of ondersteuner. In deze Focuskrant komen een aantal externe aanbieders van deze lezingen en workshops aan het woord die het belang van loopbaanbegeleiding a angeven en beschrijven welke bijdrage zij leveren aan de (voorbereiding van de) conferenties.
↗2 Focuskrant
september 2012
onderwijs
Alle colleges en diensten organiseren een eigen professionaliseringsdag Op donderdag 8 november 2012 komen op tien locaties colleges en diensten bij elkaar voor de Essentie 2012. De Essentie is onze professionaliseringsdag, met workshops, lezingen en good practices. Dit jaar is het thema van de Essentie: professionalisering ten behoeve van de loopbaan van de student.
Locatieoverzicht
De voorbereiding
De Essentie vindt plaats op tien verschillende locaties:
Elk college organiseert zijn eigen conferentie. Bij de diensten is het anders georganiseerd: de medewerkers zijn in drie groepen verdeeld, dwars door de diensten heen. Binnen de colleges nemen kleine teams de voorbereiding voor hun rekening, ondersteund door de P&O-partner van hun college en eventueel door externe professionals en bureaus. Ter voorbereiding van de eigen conferenties, hebben de voorbereidende teams de beschikking over een aantal bouwstenen. Hiermee stellen zij elk hun eigen conferentie samen en kunnen ze zien welke (externe) trainers van waarde zijn en welke kennis al voorhanden is. Dit zijn de bouwstenen voor de colleges: – Coaching – Gespreksvoering – Verwijzing – Competentieontwikkeling – Eigen reflectie en ontwikkeling Voor de diensten kennen we de volgende bouwstenen: – Kennis van en ervaring met loopbaanbegeleiding – Kennis van de doelgroep – Samenwerkingsvaardigheden – Student- en klantgericht werken – Bewustwording eigen rol professional
Op Yammer hebben we een eigen groep gemaakt over de Essentie. Ga naar www.yammer.com/rocmn.nl en klik bij Groepen op Essentie 2012. Per bouwsteen tref je daar verschillende werkvormen, artikelen, namen van professionals en meer aan. Hiermee bouwt het voorbereidende team zijn eigen conferentie.
Tijdens de dag De Essentie start om 08.30 uur en duurt tot 16.30 uur (Zie voor de locaties het overzicht op deze pagina). Zoals gezegd, elk college en de drie groepen van de diensten organiseren hun eigen conferentie. De conferentie zal uit een aantal onderdelen met een variatie in werkvormen bestaan: bijvoorbeeld een workshop, afgewisseld met een groepsopdracht en een centrale lezing. Zie voor een voorbeeld van een dagprogramma het kader hieronder. We willen graag de kennis die we opdoen tijdens de conferentie, weer verder delen met de rest van de organisatie.
Na de Essentie Na de dag staat de opgedane kennis, de good practices en interessante informatie op Yammer. Zo kan iedereen weer zijn vertaalslag maken naar zijn eigen werk.
↗ Geef jouw mening op
Voorbeeld van een mogelijke conferentie Blokken
Werkvormen
Tijdsduur
ROC brede start
08.30 uur - 09.00 uur
Bouwsteen: gespreksvoering
Lezing; “Waarom vinden docenten 09.00 uur - 10.30 uur een loopbaandialoog zo moeilijk?”
Bouwsteen: gespreksvoering
Workshops: “Levende Leerdoelen” of: “Een loopbaangesprek, hoe start je dat eigenlijk?“
Pauze
10.45 uur - 12.15 uur
12.15 uur - 12.45 uur
Bouwsteen: coaching
Workshop: “Loopbaanbegeleiding in een klas met 30 leerlingen kan dat?” (APS) of “Oplossingsgericht begeleidingsinstrument Choice”
12.45 uur - 14.15 uur
Bouwsteen: competentieontwikkeling
Workshop: “Netwerken, waarom zou ik en hoe kan ik?” (UU) of “Krachtige leeromgeving creeren”
14.30 uur - 16.00 uur
ROC brede afsluiting
16.00 uur - 16.30 uur
Amersfoort > Disketteweg- Diensten
Nieuwegein > Dassenweide- Veiligheid & Defensie College > Harmonielaan- Tech College en Bouw & Interieur College > Newtonbaan- Horeca & Travel College > Structuurbaan- Automotive College
Utrecht > Amerikalaan- Business & Administration College en ICT College > Noordweg- VAVO Lyceum > Ravellaan- Creative College > Schooneggendreef- Sport College > Vondellaan- Beauty College/ Gezondheidszorg College/ Welzijn College
september 2012
Focuskrant ↗3
onderwijs
Samen werken aan een succesvolle loopbaan van onze studenten Projectleider
Anita van Wijngaarden Van de woestijn naar het water ‘Tijdens de voorbereidingen van de Essentie voelde ik mij als projectleider in het begin een dolende in de woestijn. Wat verstaat ROC Midden Nederland onder de loopbaan van de student bijvoorbeeld of wat doet de docent in de rol van loopbaanbegeleider? Allereerst zocht ik het antwoord op die vragen in de diverse beleidsstukken en documenten van ROC MN. Naast het Handboek Loopbaanbegeleiding en de procesbeschrijvingen verscheen afgelopen januari het Beleidskader Onderwijs. Hierin wordt loopbaanbegeleiding als speerpunt van ROC MN explicieter beschreven. Verder heb ik gesprekken gevoerd met verschillende mensen uit ons roc. Langzaamaan werd het beeld steeds duidelijker en voelde ik me als een vis in het water. In de visie van ROC MN
staat de loopbaan van de student centraal. Onze student leert niet zomaar een vak, hij leert voor zijn loopbaan. De toekomst wordt steeds minder voorspelbaar. Van onze studenten wordt gevraagd om flexibel in te spelen op de wisselende vraag van de arbeidsmarkt. Dat betekent: employablility, leven lang leren, sturing geven aan de eigen loopbaan. Ons onderwijs moet hierop inspelen. Dat doen we door de student een krachtige leeromgeving te bieden. Met al deze informatie konden we tot een goede formule voor de Essentie komen en de bouwstenen bepalen. Ik hoop dat het staat als een huis! ’
Loopbaancompetenties De krachtige leeromgeving van ROC MN rust op drie pijlers: loopbaan begeleiding, werkplekleren en een flexibele onderwijsprogrammering. De student doet ervaring op in een realistische arbeidscontext tijdens de beroepspraktijkvorming of aan de hand van levensechte opdrachten op school. In een dialoog met de loopbaanbegeleider of in een trialoog met de loopbaanbegeleider én de praktijkopleider reflecteert de student op zijn ervaring en geeft betekenis aan zijn ervaring. Op grond daarvan maakt de student keuzes en zet de volgende stappen in zijn (studie)loopbaan. Op deze manier leert de student wat hij wil, wat hij kan, wat bij hem past en op welke manier hij zijn doelen in zijn loopbaan kan bereiken. Met andere woorden: de loopbaancompetenties. De student ontwikkelt een arbeids identiteit (wie ben ik in relatie tot arbeid?) en leert sturing te geven aan zijn loopbaan.
De docent als loopbaanbegeleider? Wat betekent dit alles nu voor de docent? Krijgt de docent er nog een aantal taken bij naast alles wat hij al doet? Of is de docent nu opeens een loopbaanbegeleider geworden in plaats van docent? Hoe zit dat? Wat is de kern van de rol van de docent? Gelukkig blijft de primaire taak van de docent hetzelfde:
lesgeven en studenten begeleiden. De manier waarop dit gebeurt, is echter wel aan het veranderen, omdat de loopbaan van de student nu centraal staat. In de les of de bpv gaat het niet alleen om het overdragen van kennis of het oefenen van vaardigheden, het gaat er steeds meer om dat de student kan ervaren, ontdekken, experimenteren, fouten maken. De docent
is instructeur, coach, rolmodel en beoordelaar tegelijkertijd. In het loopbaangesprek gaat het naast studievoortgang vooral om reflecteren, evalueren, keuzes maken. In die zin zijn alle docenten ook loopbaanbegeleider, omdat de student leert voor zijn loopbaan.
↗4 Focuskrant
september 2012
onderwijs
Voorbeelden van workshops In gesprek met jongeren
Zelfsturing
De studieloopbaanbegeleider en docent hebben een centrale rol in het leerproces van de studenten van ROC Midden Nederland, die een vak leren en zich voorbereiden op hun deelname aan de arbeidsmarkt en maatschappij. Zij zijn ook de professionals die als eerste zien wanneer de student dreigt vast te lopen in zijn of haar schoolloopbaan. De kans op verzuim en schooluitval wordt kleiner als er in een vroeg stadium (kleine of grotere) problemen worden herkend, besproken en opgelost. Hoe bouw je een vertrouwensrelatie op, zodat ook persoonlijke onderwerpen aan bod kunnen komen? Hoe krijg je in een gesprek duidelijkheid over de (werkelijke) oorzaak van tegenvallende resultaten, van verzuim of van zorgelijk gedrag?
Het vergroten van zelfsturing, daar gaat het bij loopbaanbegeleiding over. Onze ontwikkeling stopt niet aan het einde van onze opleiding, maar gaat een leven lang door. Het onderwijs legt als het goed is de basis voor hoe we dat kunnen doen.
Vanuit haar expertise in het begeleiden van jongeren biedt SOVEE een tweetal workshops aan voor de Essentie. Beide workshops sluiten aan bij één van de pijlers van het beleidskader van ROC Midden Nederland: “de student voelt zich gezien” en dragen bij aan een effectieve communicatie met studenten. In de workshop “In gesprek met jongeren: de (school)loopbaan in bredere context” wordt ingegaan op de vragen: hoe bouw je een vertrouwensrelatie op met een jongere, hoe sluit je aan bij zijn of haar belevingswereld? Hoe kom je tot een gesprek over toekomst idealen, over problemen thuis, over een conflict met een leeftijdgenoot, over
verzuim, waarbij de student openheid van zaken geeft? Achter verzuim, slechte schoolprestaties of een verkeerde studiekeuze kunnen andere problemen schuilgaan. Welke andere levensgebieden spelen een rol en hoe maak je deze bespreekbaar? De workshop “In gesprek met jongeren, zorgwekkende signalen en dan…” gaat in op de communicatie met de student die liever niet gezien wordt c.q. zijn of haar problemen verborgen houdt, terwijl de loopbaanbegeleider signalen opvangt die zorgwekkend zijn. Signalen die wijzen op psychosociale problematiek of op ernstige problemen in de omgeving van de student.
Hoe herken je als loopbaanbegeleider deze signalen en hoe maak je deze bespreekbaar met een student die terughoudend is in het contact. Wat kan je doen vanuit je rol als loopbaanbegeleider en wie kan je daarbij ondersteunen?
“Je talenten en ambities ontdekken en dan actie ondernemen om je talenten te benutten en je ambities te realiseren, dat is waar je loopbaan over gaat. Gemakkelijk is dat zeker niet en daarom is begeleiding nodig. Stages, praktijkopdrachten, gesprekken - er zijn tal van mogelijkheden om loopbaanbegeleiding vorm te geven in het mbo. Met je loopbaan aan de slag gaan kan voor studenten best spannend en lastig zijn. Om het gesprek
op een luchtige manier op gang te brengen is de loopbaanmat ontwikkeld (zie voorpagina). Het kan studenten en medewerkers van een onderwijsinstelling helpen om letterlijk even in beweging te komen, stil te staan bij een loopbaanvraag en vervolgens met medestudenten en of begeleiders het gesprek aan te gaan.”
Aanbod CINOP tijdens de Essentie Voordat activiteiten, gesprekken en
Workshops aangeboden door:
Workshops aangeboden door:
↗ Leestips – Aan de slag met studieloopbaan begeleiding, Hogenboom, & Dekkers. – Van Kiem tot kracht, Tjepkema. – Handboek ontwikkelingsgericht coachen, Vandamme. – Zelfstandig leren leren, Droste & Den Boogert.
Breng je loopbaan in beweging Loopbaanmat
Ontwikkelingen in de markt, maatschappij en de veranderende deelnemer vragen om doorontwikkeling van de docent zelf. De docent ontwikkelt zich ook een leven lang in zijn werk en als mens. Professionaliseren van docenten en loopbaanbegeleiding, hoe denken wij daarover? De loopbaanbegeleider is docent met coachende taken. Hij draagt bij aan de ontwikkeling van de zelfregie van de deelnemer. Dit houdt in dat je de deelnemer leert om sturing te nemen over zijn eigen leerproces. Wij zijn van mening dat het kijken naar wat er is en uitgaan van talenten het meeste rendement oplevert. Dat wil niet zeggen dat we niet kijken naar wat beter zou kunnen of naar waar we nu staan. Het betekent wel dat wij er vanuit gaan dat wanneer je in je kracht komt te staan je makkelijker van toegevoegde waarde bent en ook sneller tot succes en resultaat komt.
instrumenten ingezet worden bij loopbaanbegeleiding is het van belang om als opleidingsteam te bepalen waar je staat met loopbaanbegeleiding en met elkaar (en natuurlijk ook met studenten) het gesprek aan te gaan over wat je wilt bereiken op het gebied van loopbaan voor de student. Een hulpmiddel om dit gesprek in het opleidingsteam goed op gang te brengen is de LOB-scan voor mbo die CINOP in opdracht van MBO Diensten heeft ontwikkeld. Marieke Baijens zal een workshop over loopbaan en het portfolio verzorgen. Workshops aangeboden door:
↗ Leestips Het element - Als passie en talent samenkomen van Ken Robinson
Loopbaanbegeleiding in e met dertig leerlingen kan Op 8 november biedt Kitty van Driel, samen met een aantal andere APS collega’s een workshop aan bij het Welzijn College, Tech College, Gezondheidszorg College en Beauty College. “In deze workshop gaan we uit van de twee kerntaken uit het kwalificatiedossier die te maken hebben met loopbaanbegeleiding. Wat zijn de verschillen, wat zijn de overeenkomsten, wat is de achterliggende gedachte die je eigenlijk moet bereiken met deze twee kerntaken?” Deze twee onderdelen vragen verschillende vaardig heden van docenten. Goede gesprekken daarover voeren met leerlingen is natuurlijk belangrijk maar de realiteit is
Focuskrant ↗5 Bo uw Le ste zin en : ba g; “W ges an a pr di aro ek al oo m v svoe g zo inde ring Bo m n uw oe do ili ce W ste jk? nt or en ks ” ( en : g Fr ba hop es an een an s: pr s M lo ge “L ek (R e s ei opje OC spre ven voe r) Ac k, h de rin ad oe Le g em st erd Bo ie, art oe SL je len uw C) da ” o s t W t e f: or een ig “Ee ks : en n c kla hop oa lij k? loop s m : “ ch “ Lo in e “O t g o pl 30 pba o Ch ssin leer anb oi gs lin eg ce ge ge el ” ( ri n e HU ch ka idin tb n g ) eg da in Bo el t?” ee uw ei di (AP n W ste ng S or en sin ) o ks : c str f h ho op om um e k : “ pe en Ne te a n cr t ee ik? twe nti re ” ( rk eo n” UU en nt w , (R OC ) of wa ikk a “ Ac Kr rom elin ad ach g em tig zou ie e l ik ) ee en ro m ge vin g
september 2012
CPS Onderwijsontwikkeling en advies Christa de Graauw “Ik heb in mijn leven een passie ontwikkeld voor leren en ben steeds op zoek hoe we binnen het onderwijs het lerende stuk zo goed mogelijk kunnen initiëren. Wat is leren, hoe leren mensen, wat heeft een student nodig om in de modus van echt leren te komen…Het beroepsonderwijs heeft een dynamiek die uniek is: Het opleiden van studenten voor hun toekomst en tegelijkertijd hen in het hier en nu helpen in hun persoonlijke ontwikkeling naar volwassenheid. Dit vraagt veel van een docent binnen het beroepsonderwijs, meer dan alleen het geven van een goede les. Het vereist een uitgebalanceerd onderwijsprogramma waar je met een team zorg voor draagt, waarin ook inhoud en proces steeds met elkaar in evenwicht moeten zijn. LOB en de rol van de loopbaanbegeleider hebben hierin een verbindend en dus essentieel karakter. Maar dat gaat niet vanzelf…In de workshop ‘passiviteit en miskenning’ kijken we naar niet-taakgericht studentgedrag dat soms tot irritaties en frustraties leidt van docenten. Welke interventie werkt wel/niet en hoe komt dit. Wat is dat gedrag, wat zit daarachter en hoe krijg je een student überhaupt weer in beweging (wat beweegt de student).” Christa verzorgt de workshop ‘Passiviteit en miskenning’ bij het Welzijn College.
Mariëtte Zuijdgeest “De kwaliteit van het onderwijs, het verhogen van de leeropbrengst en het welbevinden van leerlingen en docenten hierin gaan mij na aan het hart. De kick van goed onderwijs waarbij student en docent optimaal in hun kracht staan, daaraan wil ik
en klas dat? dat je vaak te veel leerlingen hebt en te weinig tijd! In de workshop werken we daarom vooral aan werkvormen die je de volgende dag kunt gebruiken in je klas met dertig leerlingen.’ Workshops aangeboden door: Kitty van Dijck, APS
een bijdrage leveren. Vanuit mijn eigen ontwikkeling van docent naar decaan en coördinator onderwijs in VO en docent en opleidingsmanager op het mbo in de richtingen economie en welzijn ben ik altijd nauw betrokken geweest bij vele aspecten van de school- en onderwijs organisatie. Ik geloof erin dat studenten baat hebben bij onderwijs waarbij zij de mogelijkheden krijgen zichzelf en hun eigen talenten te leren kennen en deze te leren inzetten ten behoeve van hun loopbaan. Dat draag ik uit in mijn bijdrage aan de Essentie bij het Welzijn College in de workshop ‘Wat bezielt de student eigenlijk? Wat is zijn essentie?’ Door deze workshop krijgen docenten direct inzicht in de belevingswereld van hun student ten aanzien van de effecten en behoeften in loopbaanbegeleiding.”
Susan Potiek “Susan is afkomstig uit het beroepsonderwijs en heeft o.a. ervaring als teamleider en beleidsmedewerker onderwijs met de ontwikkeling, implementatie en uitvoering van nieuwe onderwijsconcepten binnen het mbo. Met name doorlopende leerlijnen, leren en loopbaanbegeleiding van leerlingen zijn daarin een rode draad. In reflectiegesprekken willen we leerlingen bewust activeren om op zoek te gaan naar hun eigen kracht en voorkeuren. Voor begeleiders is kennis over reflecteren, hoe keuzes tot stand komen en welke stijlen te onderscheiden zijn, onontbeerlijk. In de workshop ‘Kiezen is een kunst en kun je leren’ leren en ervaren docenten op basis van reflectie en oefening wat hun eigen keuzestijl is en hoe ze hun eigen voorkeur inzetten in begeleiding van studenten. Daarnaast krijgen docenten handvatten om een werkelijke loopbaan dialoog met de student te creëren door hem inzicht in eigen handelen en effect te geven op basis van de alledaagse werkelijkheid.” Literatuurtips: Je ongekende vermogens (A. Robbins), Je bent wie je wordt (Nelemans/Samhoud), De paradox van keuzes (Schwartz), Kiezen is een kunst (Beekers), Wie ben je (Carey).
Ariena Verbaan “Loopbaanbegeleiding is een geweldig instrument om studenten te leren keuzes te maken voor hun toekomst. Hoe kun je echter binnen de uren die er voor staan de verschillende activiteiten uitvoeren? En hoe kun je als loopbaanbegeleider je studenten helpen inzicht te krijgen in hun eigen manieren van kiezen (keuzestijlen) en de effecten op hun leren, leven en hun toekomstige beroep binnen de tijd die daarvoor staat? Met andere woorden hoe kun je prioriteren en tegelijkertijd je grens bewaken?” Ariena werkt al bijna dertig jaar met passie en een hart voor leren en ontwikkelen in diverse sectoren van het onderwijs. Voor de Essentie gaat Ariena met dit thema aan de slag in de workshop ‘Prioriteiten en grenzen’ bij
het Welzijn College. Inspiratiebronnen: Prioriteiten volgens Stephen Covey en Bang voor boos ( H. Galenkamp CPS 2006)
Hans Puper “De coaching van individuele en groepen leerlingen bij studieen loopbaanbegeleiding is van essentieel belang om de leerwinst bij leerlingen te verhogen. Effectieve gespreksvaardigheden spelen daarbij een belangrijke rol. De kunst van goede gesprekken is het stellen van goede vragen. Goede vragen zetten aan tot reflectie, maken het gesprek open, zorgen voor uitwisseling van verwachtingen en wensen. Ze verstevigen het contact. Ik ben vooral geïnteresseerd in de kernvraag: hoe kan deze leerling zich het best ontwikkelen? Dat is de essentie voor loopbaanbegeleiding en met die vraag ga ik aan de slag op de conferentie bij het Business & Administration College.”
Wouter Muns “Goed onderwijs is de basis voor een succesvol en gelukkig leven. Een beroepsopleiding die optimaal aansluit bij de vermogens en talenten van studenten is voor mij hierin van essentieel belang. Naast de overdracht van relevante kennis en het versterken van essentiële beroepsvaardigheden (aanbod) door kundige, betrokken en inspirerende docenten, spelen motivatie en eigenaarschap (vraag) aan de kant van studenten in mijn visie een belangrijke rol. Tijdens de periodieke loopbaangesprekken die met studenten worden gevoerd is telkens sprake van de vraag ‘Is er nog sprake van een effectieve balans tussen de aanbod- en vraagkant van het onderwijs dat wij bieden?’ Voor mij is de feitelijke uitdaging van goed onderwijs, het optimaal matchen van het onderwijsaanbod van de opleiding op de vraag en onderwijsbehoefte van de student.Tijdens loopbaangesprekken wordt de kwaliteit van deze match duidelijk en krijgt de loopbaanbegeleider inzicht in wat er nodig is om tegenvallende leeropbrengsten te helpen verbeteren of een verstoorde motivatie te helpen herstellen. Met die vraag ga ik aan de slag op de conferentie bij het Business & Administration College.”
↗6 Focuskrant
september 2012
onderwijs
Frans Meijers over loopbaanleren in beroepsonderwijs
‘Leren is praten over ervaringen’ “Ervaringen! Ervaringen! Ervaringen!” roept lector en onderzoeker Frans Meijers uit. Want alleen vanuit ervaringen kun je loopbaanleren richting geven. Het klinkt zo logisch als wat. Waarom is het onderwijs er dan nog niet en wat ontbreekt er? Leren voor een loopbaan, daar draait het nu om voor hem. “Daar zit het oog van de cycloon.” Frans Meijers (1950), non-executive lid Algemeen Bestuur van ROC Zadkine en lid Raad van Toezicht van het Friesland College heeft een eigen adviesbureau in Nijmegen en doet onderzoek naar leren: hoe je dat doet, wanneer leerstof betekenis krijgt en hoe het beter kan. Hoe kan het onderwijs de leerling of student zo goed mogelijk voorbereiden om een geschikte plek op de actuele arbeidsmarkt te vinden? Daarvoor zijn in ieder geval enthousiasme en gedrevenheid nodig. En ook veel emotie, want voor goed beroepsonderwijs - vmbo, mbo of hbo - is nog heel wat nodig. In de ontwikkeling naar competentiegericht onderwijs is weliswaar een stap gezet (naar meer praktijksturing), maar ook niet meer dan dat. Betekenis geven aan beroepservaringen, daar gaat het om. Dat is de boodschap van Frans Meijers. In dialoog of trialoog; maar uiteindelijk altijd door te praten.
veranderen in een diensteneconomie. Dat betekent dat je niet alleen je hoofd en handen moet kunnen gebruiken, maar ook je hart. Niemand koopt iets van iemand die daar niet zichtbaar in gelooft.”
Trialoog “Jij en ik, ieder mens, je leert het meest van ervaringen. En op basis van die ervaringen – dat heet dan sjiek: reflecteren – moet je kunnen praten met andere mensen. Leren is praten. De wetenschappelijke onderbouwing hiervan ligt sinds een jaar of vijftien in de constructivistische leerpsychologie. Waarin men dit steeds duidelijker kan bewijzen: leren is praten met anderen over zin en betekenis van wat je meemaakt. Dan ga je zelf kennis ontwikkelen. En dan pas kun je ook iets met antwoorden. Dit is de wetenschappelijke onderbouwing. In het gewone leven betekent dat: geef mensen niet eerst theorie en dan ervaring, maar andersom. En zorg ervoor dat leerlingen veel kunnen praten over die ervaringen. In wezen in een driehoek: met ervaren vaklui en met de docent op school. We hebben daar het woord ‘trialoog’ voor bedacht. Dit is de essentie van competentie gericht onderwijs. Ingewikkelder is het niet. Je ziet een ontwikkeling in het onderwijs, zeker. Het Nederlandse beroepsonderwijs wordt onder de vlag van competentiegerichtheid meer praktijkgestuurd. Je ziet dat er inderdaad een tendens is om ervaringen een belangrijkere plek te geven. Maar de dialoog over die ervaringen? Die is er nog niet.”
‘De student leert tegenwoordig voor een loopbaan in plaats van voor een functie’ Feiten
Middenin
“Laten we over feiten praten. Want wat zijn de feiten? De feiten zijn dat bijna eenderde van alle leerlingen voortijdig het onderwijs verlaat. Maar veel erger is haast nog dat de 70 procent die blijft zitten (vanwege het diploma) ook niet gemotiveerd is. Dat is een feit. Er is nauwelijks een leerling die intrinsiek gemotiveerd is. Met als resultaat dat er zoveel voortijdig vertrekken. Een feit is dat maar zo’n 15 procent van alle theorie blijft hangen. Ruim 80% van de theorie is na een paar weken verdampt. Een feit is dat het onderwijs voortdurend antwoord geeft op niet-gestelde vragen. Je hoeft geen leerpsycholoog te zijn om te zien dat dit niet werkt: antwoord krijgen terwijl je geen vraag hebt. Een feit is dat onze arbeidsmarkt aan het veranderen is. Je ziet dat we langzaam maar zeker van een industriële economie
“We onderzoeken het gesprek tussen leerling, docent en valmensen. Ons vermoeden is dat de gemiddelde docent bij een bpv-gesprek niet praat met de vakman of vakvrouw. Hij zou ook moeten vragen: hoe ontwikkelt jullie markt zich en hoe ontwikkelt zich de technologie op het bedrijf? Want dat bepaalt uiteindelijk wat vakbekwaam is. Docenten durven dat niet te vragen, maar dat gesprek en rapportage daarvan op school biedt wel materiaal om de opleiding bij te sturen. Uit ons onderzoek blijkt ook dat die docenten in het algemeen praten over leerlingen en tegen leerlingen, maar zo ontzettend zelden mét leerlingen. En ten slotte, in het gesprek tussen de vakmensen en de leerling gaat het vooral om de ontwikkeling van de handjes, maar niet om hoofd en hart. Ik zit daar nu middenin. Ik doe onderzoek voor ieder van die drie partijen en adviseer ze. Bij vmbo en mbo-
scholen waarvan we zeiden: ‘die zijn op de goede weg’ bleek steeds dat ervaringen vóór theorie kwamen en dat tegelijkertijd de leerling de kans werd gegeven om kort na die ervaringen na te denken over wat deze voor hem betekenden.”
Liefde Meijers herhaalt het nog een paar keer in het gesprek: het gaat om ervaringen en ‘leren is praten’ over die ervaringen. “De oude pedagogen schreven dat al, maar het is helemaal uit de geest van het onderwijs gevaren.” Het onderwijs van de 21e eeuw zou, aldus Meijers, zich meer moeten richten op loopbaankeuzes en motivatie. Praten over: ‘wat brengt mij in beweging en waarvoor wil ik in beweging komen?’ Zo kun je bevorderen dat leerlingen loopbaancompetent zijn; dat wil zeggen dat ze antwoorden zoeken op hun individuele vragen rondom beroepservaringen en loopbaanontwikkeling. “Leren wordt dan stukken relevanter”, aldus Meijers. Frans Meijers houdt tijdens de Essentie een lezing bij het Gezondheidszorg College en het Tech College. Dit artikel is een verkorte versie van het interview dat eerder verscheen in VGO.
Actie: de gouden schoen De gouden tips voor begeleiding van de loopbaan van onze studenten gaan we belonen! Des te meer tips je op Yammer plaatst, des te meer aanwijzingen jij (alleen jij!) ontvangt. Daarmee kun je de gouden schoen vinden, die recht geeft op een gratis coachingsessie. Voor je eigen loopbaan dus! Hoe doe je mee? Post jouw goede tip, gouden idee of good practice op Yammer. Ga naar www.yammer.com/rocmn.nl en klik bij Groepen op Essentie 2012. Je bent dan op het deel ‘Conversaties’. Je kunt bij ‘Deel iets met deze groep’ je idee plaatsen. Je kunt er zelfs een document aan toevoegen. Klik vervolgens op ‘Bijwerken’. De actie loopt in de hele maand september.
