8/06/2012
DE MAAT KWIJT? A Tempo in de zorg voor patiënten met het syndroom van Korsakov
COLLECTIEVE ARBEIDSONGESCHIKTHEID
COLLECTIEVE ARBEIDSONGESCHIKTHEID
1
8/06/2012
INLEIDING Historiek A Tempo A Tempo enkele cijfers Werking van het geheugen Het syndroom van Korsakov Behandelvisie Werking A Tempo A Tempo uitdagingen
INLEIDING De maat kwijt: • • • •
Knipoog naar de muzikale benamingen Uit het ritme / de breuk met het levensritme De maat kwijt op vlak van alcoholgebruik De maat kwijt op vlak van doseren / gedragscontrole: executieve functiestoornissen • Sociale isolatie: “mijn maten kwijt”
HISTORIEK A TEMPO
HISTORIEK A TEMPO
Nieuwe werking en doelgroep sinds 01/04/2010 Voordien afdeling met expertise op vlak van dementie: CVO Nieuwe doelgroep: mensen met het syndroom van Korsakov met voldoende herstelmogelijkheden: moeilijk voorspelbaar Kleine restgroep: EPOS
2
8/06/2012
HISTORIEK A TEMPO Nieuwe werking, nieuwe naam: A Tempo Het hernemen van het oorspronkelijke (levens)ritme Nuancering: het vinden van een oorspronkelijk tempo mét aanvaarding én compensatie
A TEMPO ENKELE CIJFERS Totaal aantal opgenomen Korsakovpatiënten sinds 2010: 53 Waar komen deze personen vandaan? WZC; 4
Mutatie; 14
Serviceflat; 1
AZ / UZ; 30
A TEMPO ENKELE CIJFERS
A TEMPO ENKELE CIJFERS Mannen 42/53 > Vrouwen 11/53 Gemiddelde leeftijd bij opname: 58,3 jaar (± 6,2 jaar) Gemiddelde opnameduur (patiënten die momenteel nog in opname zijn): 17 maand (1 week – 4,3 jaar)
Huis; 4
3
8/06/2012
A TEMPO ENKELE CIJFERS
A TEMPO ENKELE CIJFERS
33 patiënten op ontslag gegaan sinds 2010 Opnameduur afhankelijk van:
Overleden; 1 Onbekend; 1 WZC; 2
Mutatie; 1
Serviceflat; 2 P.Z.; 1
Huis; 15
Beschut Wonen; 3 Algemeen ziekenhuis; 8
• Variabiliteit in ernst cognitieve stoornissen (verschil in herstelmogelijkheden, leer- en trainmogelijkheden) • Ziektebesef en –inzicht: anosognosie • Wachtlijsten en gebrek aan geschikte woonvoorzieningen
Gemiddelde opnameduur van deze ontslagen patiënten : 9 maand (9 dagen – 3,5 jaar)
WERKING VAN HET GEHEUGEN De geheugenfuncties:
WERKING VAN HET GEHEUGEN
• Indeling naar tijd • Indeling naar inhoud • Anatomie
4
8/06/2012
WERKING VAN HET GEHEUGEN
WERKING VAN HET GEHEUGEN
Indeling naar tijd: • Zintuiglijk geheugen: enkele seconden o Functie: interpretatie van de waarneming
• Kortetermijngeheugen: enkele minuten o Functie: vasthouden van informatie die op dat moment bewerkt wordt
• Langetermijngeheugen: minuten of uren tot levenslang o Functie: enorme opslagcapaciteit
WERKING VAN HET GEHEUGEN Indeling naar inhoud: • Expliciete of declaratieve geheugen: informatie die bewust toegangelijk is
WERKING VAN HET GEHEUGEN Anatomie: • Expliciete geheugen: hippocampale circuit van het limbisch systeem (circuit van Papez)
o Episodisch of autobiografisch: wat we hebben meegemaakt o Semantisch: theoretische of talenkennis = minder kwetsbaar
• Impliciete of procedurele geheugen: niet bewust toegankelijk = minder kwetsbaar o Motorprogramma’s/vaardigheden zoals fietsen
5
8/06/2012
WERKING VAN HET GEHEUGEN CIRCUIT VAN PAPEZ
WERKING VAN HET GEHEUGEN Anatomie: • Impliciete geheugen: basale ganglia en cerebellum (motorische vaardigheden, extrapiramidaal systeem)
WERKING VAN HET GEHEUGEN BASALE GANGLIA
WERKING VAN HET GEHEUGEN Anatomie: • Zintuiglijk geheugen: modaliteitsspecifiek, speelt zich af t.h.v. de cortex in de buurt van het zintuig waartoe ze behoren (primaire optische schors, primaire auditieve cortex, …)
6
8/06/2012
HET SYNDROOM VAN KORSAKOV
HET SYNDROOM VAN KORSAKOV
SERGEI SERGEIEVITSJ KORSAKOV Russisch neuropsychiater Publicatie 1887 Personen met geheugenstoornissen maar geen dementie Vnl. bij alcoholisten Ook andere oorzaken
Korsakov: persisterende amnestische stoornis door alcohol 8000 mensen in Nederland 3% van de zware alcoholdrinkers (>50 (mannen) of >35 (vrouwen) consumpties per week)
KORSAKOV - OORZAAK Gebrek aan thiamine (vit B1) • Per dag 1,5 mg thiamine nodig • Varkensvlees, volkorenbrood, bonen, aardappelen, pinda’s • Reservevoorraad in lever voor 4 tot 6 weken • Essentiële rol bij vrijmaken energie uit glucose • Wernicke-encefalopathie: acuut thiamine tekort. 50% van de patiënten met syndroom van Korsakov
7
8/06/2012
KORSAKOV - OORZAAK Alcoholisten / Combinatie van factoren • • • • • •
Stoppen met eten Verstoorde opname van thiamine Beschadiging van de lever Braken, diarree Veel thiamine nodig voor verbranding alcohol Erfelijke factoren: suboptimaal gebruik
KORSAKOV - COGNITIE Geheugenstoornissen o Expliciete geheugen: Autobiografisch > semantisch o Confabulaties o Intacte geheugenaspecten
KORSAKOV – ANDERE OORZAKEN Thiaminegebrek door: • Anorexia nervosa • Frequent braken bij zwangerschap • Darmobstructie • …
KORSAKOV - GEHEUGENSTOORNISSEN Vooral voor nieuwe info (anterograde amnesie) Voor oude info (retrograde amnesie); oudste best bewaard Voor volgordes: achronogenese K
Oriëntatiestoornissen Executieve stoornissen Lichamelijke problemen
O
Herinneringen aan
R
oudere informatie
S
Aanleren/onthouden
A
van nieuwe informatie
(langer geleden blijft beter bewaard)
K O V
8
8/06/2012
KORSAKOV - GEHEUGENSTOORNISSEN Anterograde amnesie • Inprentingsstoornissen • Ophaalstoornissen (belangrijke factor: gestoorde uitgestelde reproductie en goede herkenning) • Gestoorde zoekstrategieën
KORSAKOV - CONFABULATIES Compensatie voor geheugendefect Opvullen van gaten in het geheugen, onbewust ‘Eerlijk liegen’ Vaak waargebeurde feiten in onjuist verband geplaatst: achronogenese Meest voorkomend in acute fase Komt niet bij iedereen voor Minder uitgesproken als pt zich aan de stoornis gaat aanpassen
KORSAKOV – INTACTE GEHEUGENASPECTEN Werkgeheugen (vb. even onthouden van een telefoonnummer, rekensom, …) Procedureel / impliciete geheugen • Vb. een nieuwe vaardigheid kan worden aangeleerd zonder herinnering aan de leerfase ‘ik heb dit nog nooit gedaan’ perfecte prestatie • Behandeling = gebruik maken van impliciete geheugen: oefenen en trainen
KORSAKOV - ORIËNTATIEPROBLEMEN Gevolg van anterograde amnesie Desoriëntatie in tijd • Niet weten in welk jaar we leven • Niet weten welke dag/maand/seizoen • Volgorde van gebeurtenissen door elkaar halen
Desoriëntatie in plaats • Niet weten waar men is • Verloren lopen
9
8/06/2012
KORSAKOV – EXECUTIEVE STOORNISSEN Minder efficiënte planning / organisatie
KORSAKOV – EXECUTIEVE STOORNISSEN Prefrontale corticale – subcorticale circuits
Initiatiefloosheid (initiëren van gedrag) Zwakke beoordeling van situaties Zwakke gedragssturing (afremmen van gedrag) oImpulsiviteit oOntremming oPerseveraties Ontbreken van ziekte-inzicht (anosognosie) gestoord metageheugen
KORSAKOV - LICHAMELIJK Polyneuropathie (loopstoornissen) Beschadiging cerebellum (loopstoornissen) Maligniteiten mond, keel en slokdarm Leverschade Pancreasschade
KORSAKOV - PSYCHIATRISCH Verslaving, soms verrassend afwezig Stemmingsstoornissen Angststoornissen Persoonlijkheidsstoornissen Psychotische stoornissen Impulscontrolestoornissen (executieve stoornissen) Behandel ‘lege artis’; ‘go low and go slow’
10
8/06/2012
BEHANDELVISIE
4K-5K model De empathisch-directieve benadering
BEHANDELVISIE Foutloos leren
4K – 5K MODEL (LINDENHOFF) Kort
KORT Dus niet
Koncreet Konsequent Kontinu
Kreatief
maar
11
8/06/2012
KONCREET
KONSEQUENT
KONTINU
KREATIEF
12
8/06/2012
DE EMPATHISCH – DIRECTIEVE BENADERING
FOUTLOOS LEREN
Foutloos leren <-> trial–and–error Cfr. geheugenstoornissen Taakspecifiek (geen generalisatie) Empathisch: vertrouwensrelatie, begrip, respect Directief: richtlijnen, voorschriften, bv. agenda
RAAD DE NAAM VAN DEZE PERSOON, HIJ BEGINT MET EEN D.
RAAD DE NAAM VAN DEZE PERSOON, HIJ BEGINT MET EEN T.
David Trial-and-error
Thierry Trial-and-error
13
8/06/2012
DE NAAM VAN DEZE PERSOON IS CRISTIANO.
DE NAAM VAN DEZE PERSOON IS RAFAEL.
Cristiano
Rafael
Foutloos leren
Foutloos leren
WAT WAREN DE NAMEN VAN DEZE PERSONEN?
FOUTLOOS LEREN Foutloos leren <-> trial–and–error
Trial-anderror
Foutloos leren
Raad de naam
De naam van
van deze
deze persoon
persoon, hij
is…
Cfr. geheugenstoornissen Taakspecifiek (geen generalisatie) -> belang van contextgebonden leren
begint met een…
14
8/06/2012
WERKING A TEMPO
Observatiefase
Behandelfase
Ontslagfase
~ S TA B I L I S AT I E
~ H E R O R I Ë N TAT I E
~ R E - I N T E G R AT I E
WERKING A TEMPO
WERKING A TEMPO
WERKING A TEMPO Observatie fase
Behandelfase
Ontslagfase
Observatiefase
Behandelfase
Ontslagfase
Periode onmiddellijk na opname
Agendawerking
verpleegkundige observaties, sociale anamnese / heteroanamnese, ergotherapeutisch assessment en psychodiagnostiek
Trajectbegeleiding
Behandelplan
Sociaal functioneren Aanvaarden en verwerken van de beperkingen Aanleren van compensatiestrategieën
15
8/06/2012
AGENDA
AGENDA
TRAJECTBEGELEIDING – STAPPENPLAN GELD AFHALEN
VOORBEELD: PATIENTENADMINISTRATE – AFHALEN ZAKGELD
1) Oriëntatie op de afdeling 2) Oriëntatie binnen het ziekenhuis geld afhalen bij de patiëntenadministratie
3) Oriëntatie buiten het ziekenhuis geld afhalen bij de bank
16
8/06/2012
SOCIAAL FUNCTIONEREN
SOCIAAL FUNCTIONEREN Familiewerking - begin – tijdens – einde - info vragen – info geven - Verbroken banden – grenzeloze families
Familiewerking
Patiënt
familie
team
Sociaal / administratief / financieel
Sociaal / administratief / financieel
Externe diensten Externe diensten
SOCIAAL FUNCTIONEREN
VOORBEELD: SOCIAAL FUNCTIONEREN - STAPPENPLANNEN
Familiewerking - begin – tijdens – einde - info vragen – info geven - Verbroken banden – grenzeloze families
Patiënt
familie
team
Sociaal / administratief / financieel - inventariseren probleemgebieden - Juridisch: bewindvoering – collectieve schuldbemiddeling - inschakelen diensten of samenwerking met diensten die al ingeschakeld zijn
stappenplannen
Externe diensten
17
8/06/2012
WERKING A TEMPO
SOCIAAL FUNCTIONEREN Familiewerking - begin – tijdens – einde - info vragen – info geven - Verbroken banden – grenzeloze families
Patiënt
Observatiefase familie
team
Behandelfase
Ontslagfase
Overgang van opname naar de maatschappij
Sociaal / administratief / financieel - inventariseren probleemgebieden - Juridisch: bewindvoering – collectieve schuldbemiddeling - inschakelen diensten of samenwerking met diensten die al ingeschakeld zijn
stappenplannen
Externe diensten
• Beschut wonen / zelfstandig wonen
• Blijvende nood aan residentiële zorg
• Trainen van specifieke vaardigheden
• Vergroten levenskwaliteit
• Zo veel mogelijk in de context
• Afstemming op toekomstige setting
A TEMPO UITDAGINGEN Doorstromingsbeleid Contacten met andere partners in het zorgnetwerk
A TEMPO UITDAGINGEN
• (Naams)bekendheid bij verwijzers • Contacten met verschillende thuiszorgdiensten en woonvormen
Verder ontwikkelen van zorgprogramma – link met herstelondersteunende zorg
18
8/06/2012
BEDANKT NAMENS HET TEAM
TEMPO VOOR IETS ANDERS …
19
