2008

G.H.S. - C.L.P. Globally Harmonised System Classification – Labelling – Packaging de toepassing van de EG-Verordening 1272/2008

Intro

Inhoud

NAPO in: Pas op: chemische stoffen! INTRO

6

•

Een korte historische situering

•

Indeling (Classification)

•

Etikettering (Labeling)

•

Verpakking (Packaging)

•

Veiligheidsinformatieblad

•

Gewijzigde wetgevingen + extra info

•

Invloed op chemische risicoanalyse (Chemikmo online)

EEN KORTE HISTORISCHE SITUERING van voeger tot nu

7

WAAROM? Onder impuls van de World Health Organisation - W.H.O. Europa

Globally Harmonised System - G.H.S. Afbeeldingen: http://edition.cnn.com/2014/05/25/world/europe/eu-elections/ en http://www.psdgraphics.com/backgrounds/blank-world-map/ , geraadpleegd op 07 juni 2015 8

Wetgeving DSD

de indeling, de verpakking en het kenmerken van gevaarlijke stoffen (Dangerous Substances Directive, 67/548/EEG)

DPD

de indeling, de verpakking en het kenmerken van gevaarlijke preparaten (Dangerous Preparations Directive, 99/45/EG)

VERORDENING (EG) Nr. 1272/2008 de indeling, etikettering en verpakking van stoffen en mengsels (GHS - CLP) (2023 blz) VERORDENING (EG) Nr. 1907/2006 de registratie en beoordeling van en de autorisatie en beperkingen ten aanzien van chemische stoffen (REACH) 9

CLP

• Classification: indelen van de stof volgens (DSD/DPD of) EU-GHS; houdt toekennen van symbolen/pictogrammen en (R/)H-zinnen in • Labelling: het aanbrengen van labels en etiketten op de verpakking • Packaging: verpakking Overgangsperiode van DSD/DPD naar EU-GHS: verschillende implicaties voor • Veiligheidsinformatiebladen (VIB’s of SDS) • Etiketten

Wetgeving (Etiket en Veiligheidsinformatieblad) 2008

2009

2010

20 jan.

2011

2012

2013

11

2014

01 dec.

01 dec.

2015

2016

2017 01 juni

01 juni

Indeling - stoffen DSD 67/548/EEG

Overgang DSD - CLP

CLP verplicht CLP Verplicht

DSD-indeling verplicht vermeld in veiligheidsinformatieblad

Indeling - mengsel DPD 99/45/EG

Overgang DSD – CLP CLP Verplicht DSD-indeling verplicht vermeld in veiligheidsinformatieblad

Etiketten/veiligheidsinformatieblad - stoffen DSD 67/548/EEG

Overgang DSD – CLP, overeenkomst indeling

CLP verplicht CLP Verplicht DSD, indien al in keten

Etiketten/veiligheidsinformatieblad - mengsels DPD 99/45/EG

CLP verplicht Overgang DSD – CLP, in overeenstemming met indeling DSD, indien al in keten

11

CLP Verplicht

Wetgeving 67/548/EEG (DSD) 99/45/EG (DPD)

1272/2008 (GHS – CLP)

7 pictogrammen, met letters F, F+, T, T+, Xn, Xi, O, E

9 pictogrammen zonder letters

15 gevarenklassen (5 fysisch, 9 gezondheid, 1 milieu)

28 gevarenklassen (16 fysisch, 10 gezondheid, 2 milieu)

R (Risk) – zinnen

H (Hazard) - zinnen

S (Safety) - zinnen

P (Precaution) - zinnen

Extra zinnen

EUH-zinnen

-

Signaalwoorden: GEVAAR en WAARSCHUWING

12

13

14

Uitzonderingen VERORDENING (EG) Nr. 1272/2008 GHS-CLP is niet van toepassing bij: • Geneesmiddelen voor mens en dier (Richtlijnen 2001/83/EG en 2001/82/EG) • Cosmetische producten (Richtlijn 76/768/EEG) • Medisch hulpmiddelen (Richtlijnen 90/385/EEG en 93/42/EEG) • Levensmiddelen of diervoeders (Verordening (EG) nr. 178/2002)

15

INDELING (Classification)

16

INDELING van GEVAARLIJKE STOFFEN en MENGSELS • • • •

Gassen Vloeistoffen Vaste stoffen Aerosolen: (definitie uit 2.3.1. van de Bijlage I aan de Verordening 1272/2008) Onder „aerosolen”, d.w.z. spuitbussen, worden verstaan : niet-navulbare houders van metaal, glas of kunststof die een samengeperst, vloeibaar gemaakt of onder druk opgelost gas (n.v.d.r. = het drijfgas) bevatten, al dan niet met een vloeistof, pasta of poeder, en voorzien zijn van een afgiftesysteem waarmee de inhoud als vaste of vloeibare deeltjes in suspensie in een gas dan wel als schuim, pasta, poeder, vloeistof of gas kan worden vrijgegeven.

17

INDELING van GEVAARLIJKE STOFFEN en MENGSELS 16 Fysische gevaren • • • • • • • • • • • •

• • • •

Ontplofbare stoffen Ontvlambare gassen Ontvlambare aerosolen Oxiderende gassen Gassen onder druk Ontvlambare vloeistoffen Ontvlambare vaste stoffen Zelfontledende stoffen en mengsels Pyrofore vloeistoffen Pyrofore vaste stoffen Voor zelfverhitting vatbare stoffen en mengsels Stoffen en mengsels die in contact met water ontvlambare gassen ontwikkelen Oxiderende vloeistoffen Oxiderende vaste stoffen Organische peroxiden Bijtend voor metalen

10 Gezondheidsgevaren • • • • • • • •

•

•

Acute toxiciteit Huidcorrosie / - irritatie Ernstig oogletsel / oogirritatie Sensibilisatie van de luchtwegen of van de huid Mutageniteit in geslachtscellen Kankerverwekkend Voortplantingstoxiciteit Specifieke doelorgaantoxiciteit bij eenmalige blootstelling Specifieke doelorgaantoxiciteit bij herhaalde blootstelling Aspiratietoxiciteit

18

2 Milieugevaren • •

Gevaarlijk voor het aquatisch milieu Gevaarlijk voor de ozonlaag

NAPO in: Pas op: chemische stoffen! ONTVLAMBAAR 19

Andere criteria!!!

Gevarenklassen en gevarencategorieën voor vloeistoffen ≠ tussen oude EU-indeling en GHS-indeling Zeer licht ontvlambaar (R12)

Licht ontvlambaar (R11)

Ontvlambaar (R10)

DSD/DPD geen pictogram

Vlampunt

< 0°C

≤ 21 °C

Kookpunt

≤ 35 °C

-

21 °C en ≤ 55 °C -

55-60°C -

Vlampunt

< 23 °C

< 23 °C

≥23 °C en ≤ 60 °C

Kookpunt

≤ 35 °C

> 35 °C

-

Cat. 1

Cat. 2

Cat. 3

Gevaar Zeer licht ontvlambare vloeistof en damp (H224)

Gevaar Licht ontvlambare vloeistof en damp (H225)

Waarschuwing Ontvlambare vloeistof en damp (H226)

EU-GHS

Ontvlambare chemische agentia Risicoklasse

Ontvlambare vloeistoffen

Risicocategorie

Afkorting

Pictogram

Signaalwoord

H-zin

Categorie 1

Flam. Liq. 1

Gevaar

H224

Zeer licht ontvlambare vloeistof en damp

Categorie 2

Flam. Liq. 2

Gevaar

H225

Licht ontvlambare vloeistof en damp

GHS02 Categorie 3

Flam. Liq. 3

Waarschuwing

H226

Ontvlambare vloeistof en damp

Categorie 1

Flam. Sol. 1

Gevaar

H228

Ontvlambare vaste stof

Categorie 2

Flam. Sol 2.

Waarschuwing

H228

Ontvlambare vaste stof

Ontvlambare vaste stoffen GHS02

21

Ontvlambare chemische agentia Risicoklasse

Ontvlambare gassen

Risicocategorie

Afkorting

Categorie 1

Flam. Gas 1

Signaalwoord

H-zin

Gevaar

H220

Zeer licht ontvlambaar gas

Waarschuwing

H221

Ontvlambaar gas

Gevaar

H222

Zeer licht ontvlambare aerosol

Waarschuwing

H223

Ontvlambare aerosol

GHS02 Categorie 2

Ontvlambare aerosolen

Pictogram

Categorie 1

Flam. Gas 2

Geen

Flam. Aerosol 1 GHS02

Categorie 2

Flam. Aerosol 2

Geen

22

Criteria voor ontvlambare gassen Ontvlambare gassen: Bij temperatuur van 20°C en druk van 101,3 kPa (normale klimatologische omstandigheden)

Categorie 1 : zeer licht ontvlambaar gas (H220) 0 Vol%

≤ 13 Vol%

100 Vol%

of, 0 Vol%

≥ 12 Vol%

100 Vol%

Categorie 2: ontvlambaar gas, maar niet behorend tot categorie1 (H221)

23

NAPO in: Pas op: chemische stoffen! Gas onder druk 24

Gassen onder druk Risicoklasse

Risicocategorie

Afkorting

Pictogram

Signaalwoord

Samengeperst gas Vloeibaar gemaakt gas

Gassen onder druk

Sterk gekoeld vloeibaar gas

Waarschuwing

Press. Gas

H-zin

H280

Bevat gas onder druk; kan ontploffen bij verwarming

H281

Bevat sterk gekoeld gas; kan cryogene brandwonden of letsel veroorzaken

H280

Bevat gas onder druk; kan ontploffen bij verwarming

GHS04

Opgelost gas

25

NAPO in: Pas op: chemische stoffen! Toxisch – Kankerverwekkend Mutageen 26

NAPO in: Pas op: chemische stoffen! Schadelijk 27

Andere criteria!!! Gevarenklassen en gevarencategorieën ≠ tussen oude EU-indeling en GHS-indeling Zeer giftig

Giftig

Schadelijk

Zeer giftig bij opname door de mond

Giftig bij opname door de

Schadelijk bij opname door de mond

mond

DSD/ DPD

LD50 (mg/kg)

EU-GHS

≤5

5-25

25-50

50-200

200-300

300-2000

Cat. 1

Cat.2

Cat.3

Cat. 4

Gevaar

Gevaar

Gevaar

Waarschuwing

Dodelijk

Dodelijk

Giftig

Schadelijk

bij inslikken (H300)

bij inslikken (H300)

bij inslikken (H301)

bij inslikken (H302)

Acuut toxische agentia Risicoklasse

Risicocategorie

Afkorting

Categorie 1

Acute Tox. 1

H300 H310

Categorie 2

Acute Tox. 2

H330

Pictogram

Signaalwoord

H-zin

Gevaar H301 H311

GHS06 Acuut toxische agentia

Categorie 3

Acute Tox. 3

H331 H302 H312 Categorie 4

Waarschuwing

Acute Tox. 4 GHS07

29

H332

Dodelijk bij inslikken Dodelijk bij contact met de huid Dodelijk bij inademing Giftig bij inslikken Giftig bij contact met de huid Giftig bij inademing Schadelijk bij inslikken Schadelijk bij contact met de huid Schadelijk bij inademing

Kankerverwekkende en mutagene agentia Risicoklasse

Risicocategorie Categorie 1A of 1B

Afkorting

Pictogram

Signaalwoord

H-zin

H340

Kan genetische schade veroorzaken

Waarschuwing

H341

Verdacht van het veroorzaken van genetische schade

Gevaar

H350

Kan kanker veroorzaken

H351

Verdacht van het veroorzaken van kanker

Muta.1A of 1B

Gevaar

Categorie 2

Muta. 2

Categorie 1A of 1B

Carc. 1A of Carc. 1B

Mutageen

Kankerverwekkend

Categorie 2

Carc. 2

GHS08

GHS08

30

Waarschuwing

NAPO in: Pas op: chemische stoffen! Bijtend 31

NAPO in: Pas op: chemische stoffen! Irriterend 32

Bijtend of corrosief voor de huid Risicoklasse

Bijtend of corrosief voor de huid

Risicocategorie

Afkorting

Categorie 1A

Skin Corr. 1A

Categorie 1B

Skin Corr. 1B

Categorie 1C

Skin Corr. 1C

Categorie 2

Skin Corr. 2

Pictogram

Signaalwoord

Gevaar

H-zin

H314

GHS05

Waarschuwing GHS07

33

H315

Veroorzaakt ernstige brandwonden en oogletsel

Veroorzaakt huidirritatie

Bijtend of corrosief voor de ogen Risicoklasse

Risicocategorie

Afkorting

Categorie 1

Eye Dam. 1

Bijtend of corrosief voor de ogen

Pictogram

Signaalwoord

H-zin

Gevaar

H318

Veroorzaakt ernstig oogletsel

Waarschuwing

H319

Veroorzaakt ernstige oogirritatie

GHS05

Categorie 2

Eye Irr. 2 GHS07

34

NAPO in: Pas op: chemische stoffen! Gevaarlijk voor het milieu 35

Agentia, gevaarlijk voor het milieu Risicoklasse

Gevaarlijk voor het aquatisch milieu

Risicocategorie

Afkorting

Categorie 1 voor acute toxiciteit

Aquatic Acute 1

Categorie 1 chronische toxiciteit

Aquatic chronic 1

Categorie 2 chronische toxiciteit

Aquatic chronic 2

Categorie 3 chronische toxiciteit

Aquatic chronic 3

Categorie 4 chronische toxiciteit

Aquatic chronic 4

Pictogram

Signaalwoord

H-zin

H400

Zeer giftig voor in het water levende organismen

H411

Zeer giftig voor in het water levende organismen

H412

Giftig voor in het water levende organismen

H413

Schadelijk voor in het water levende organismen

H414

Kan langdurige gevolgen voor in het water levende organismen hebben

Waarschuwing

GHS09 Geen

Geen Geen Geen

36

ETIKET (Labeling)

37

Algemene voorschriften •

Duurzaam op één of meer oppervlakken van de verpakking bevestigd.

•

Horizontaal leesbaar wanneer de verpakking op normale wijze neergezet wordt.

•

De kleur en de lay-out van etiketten zijn zodanig dat het gevarenpictogram duidelijk afsteekt.

•

In de officiële taal of talen van de lidstaat (lidstaten) waar de stof of het mengsel in de handel wordt gebracht, tenzij door de betrokken lidstaat (lidstaten) anders wordt bepaald. Eventueel meer talen, mits in alle gebruikte talen dezelfde gegevens worden vermeld.

38

Afmetingen van het etiket Inhoud van de verpakking

Afmetingen (in mm)

INHOUD ≤ 3 l

ten minste 52 x 74

3 l < INHOUD ≤ 50 l

ten minste 74 x 105

50 l < INHOUD ≤ 500 l

ten minste 105 x 148

500 l < INHOUD

ten minste 148 x 210

(indien mogelijk)

39

Inhoud van het etiket Productidentificatie

Identiteit van alle stoffen in het mengsel die bijdragen tot de indeling van het mengsel

Naam en coördinaten van de leverancier Nominale hoeveelheid Gevaaraanduidingen H-zinnen

Signaalwoord

Veiligheidsaanbevelingen P-zinnen

Gevarenpictogram(men)

Afbeeldingen: http://www.health.belgium.be/eportal/Environment/Chemicalsubstances/Cla ssificationLabelling/Citizens/index.htm#.VYkCOsZCTDc , geraadpleegd op 23 40 juni 2015

Inhoud van het etiket •

Productidentificatie, dezelfde als in het veiligheidsinformatieblad

•

De naam, het adres en het telefoonnummer van de leverancier(s), zijnde de fabrikant, de importeur of de distributeur die de stof of mengsel in de handel brengt

•

Identiteit van alle stoffen in het mengsel die bijdragen tot de indeling van het mengsel, de chemische namen van de stoffen die in eerste instantie aanleiding geven tot de belangrijkste gezondheidsgevaren

•

Nominale hoeveelheid, de netto-inhoud van de verpakking

41

Inhoud van het etiket – de gevarenpictogrammen Eisen gesteld aan het pictogram

Gevarenpictogram • Ruitvormig • Rode rand • Witte achtergrond • Zwart symbool • 1/15 deel van het etiket, oppervlak minimaal 1 cm²

42

Inhoud van het etiket – de gevarenpictogrammen Fysische gevaren

GHS01: Explosief

GHS02: Ontvlambaar

GHS03: Oxiderend

GHS04: Gas onder druk

GHS05: Corrosief (voor metalen)

43

Inhoud van het etiket – de gevarenpictogrammen Gezondheidsgevaren

GHS05: Corrosief

GHS07: Irriterend of sensibiliserend

GHS06: Toxisch, giftig

(ook bij milieugevaren, bij gevaar voor de ozonlaag) 44

GHS08: Inhalatie- of huidallergeen Kankerverwekkend of mutageen Repro- en doelorgaan-toxisch

Inhoud van het etiket – de gevarenpictogrammen Milieugevaren

GHS09: Gevaar voor het aquatisch milieu

45

Inhoud van het etiket – het signaalwoord

Een woord ter aanduiding van de relatieve ernst van het gevaar, teneinde de gebruiker van de stof of het mengsel voor een mogelijk gevaar te waarschuwen. Twee niveaus worden onderscheiden.

46

nl: fr: de: en:

GEVAAR DANGER GEFAHR DANGER

nl: fr: de: en:

WAARSCHUWING ATTENTION ACHTUNG WARNING

Inhoud van het etiket – de gevaaraanduidingen Gevarenaanduiding 2. 3. 4.

Gevarenaanduiding H - Hazard

Lijst van H-zinnen: Zie PROVIKMO-poster

Fysieke gevaren Gezondheidsgevaren Milieugevaren

H336

Kan slaperigheid of duizeligheid veroorzaken

Volgorde in de groep van gevarenaanduidingen

47

Inhoud van het etiket – de gevaaraanduidingen Voorbeelden van H - zinnen H220 H223 H224 H270

H411

Zeer licht ontvlambaar gas. Ontvlambare aerosol. Zeer licht ontvlambare vloeistof en damp. Kan brand veroorzaken of bevorderen; oxiderend.

H420

Giftig voor in het water levende organismen, met langdurige gevolgen. Schadelijk voor de volksgezondheid en het milieu door afbraak van ozon in de bovenste lagen van de atmosfeer

EUH014: Reageert heftig met water EUH019: Kan ontplofbare peroxiden vormen EUH031: Vormt giftig gas in contact met zuren EUH205: Bevat epoxyverbindingen. Kan een allergische reactie veroorzaken

H310

Dodelijk bij contact met de huid. H314 Veroorzaakt ernstige brandwonden. H330 Dodelijk bij inademing. H311 + H331 Giftig bij contact met de huid en bij inademing 48

Inhoud van het etiket – de veiligheidsaanbevelingen Veiligheidsaanbevelingen

Veiligheidsaanbevelingen P - Precaution

Lijst van P-zinnen: Zie PROVIKMO-poster

1. 2. 3. 4. 5.

Algemeen Preventie Reactie Opslag Verwijdering

P403

Op goed geventileerde plaats bewaren

Volgorde in de groep van veiligheidsaanbevelingen

49

Inhoud van het etiket – de veiligheidsaanbevelingen Voorbeelden van P-zinnen P102 P233 P270 P284

Buiten bereik van kinderen houden. In goed gesloten verpakking bewaren. Niet eten, drinken of roken tijdens het gebruik van dit product. Adembescherming dragen.

P403 P410 P412

P306 P311

NA MORSEN OP KLEDING: … Een ANTIGIFCENTRUM of een arts raadplegen. P350 Voorzichtig wassen met veel water en zeep. P370+P378 IN GEVAL VAN BRAND: blussen met...

Op een goed geventileerde plaats bewaren. Tegen zonlicht beschermen. Niet blootstellen aan temperaturen boven 50 °C / 122°F.

P402+P404 Op een droge plaats bewaren. In gesloten verpakking bewaren. P501 Inhoud/verpakking afvoeren naar...

50

Uitzonderingen Specifieke etiketteringsvoorschriften gelden voor (niet-volledige lijst): •

verplaatsbare gasflessen (een duurzaam op de fles aangebracht informatieschijfje of –plaatje);

•

gasflessen voor propaan, butaan of vloeibaar petroleumgas (in gesloten navulbare of niet-navulbare gashouders, worden alleen geëtiketteerd met het passende pictogram en de gevarenaanduiding en voorzorgsmaatregelen voor ontvlambaarheid);

•

metalen in massieve vorm, legeringen, mengsels die polymeren bevatten, mengsels die elastomeren bevatten (in de vorm waarin ze op de markt worden gebracht leveren ze geen gevaar op, worden wel geleverd met een veiligheidsinformatieblad); Afbeeldingen: http://www.gevaarlijkestoffen.net/index.php/klasse-2 , geraadpleegd op 25 juni 2015 51

VERPAKKING (Packaging)

52

Voorwaarden voor verpakkingen •

De verpakking is zodanig ontworpen en uitgevoerd dat verlies van de inhoud wordt voorkomen, tenzij andere, specifiekere veiligheidsvoorzieningen zijn voorgeschreven.

•

Het materiaal van verpakking en sluiting kan niet door de inhoud worden beschadigd of daarmee gevaarlijk reageren.

•

De verpakking en sluiting moeten in alle onderdelen stevig en sterk zijn, bestand tegen elke normale behandeling.

•

Verpakkingen, voorzien van een herbruikbare sluiting, zijn zodanig ontworpen dat de verpakking herhaalde malen opnieuw kan worden gesloten zonder verlies van inhoud.

53

Voorwaarden voor verpakkingen •

Verpakkingen van aan het publiek aangeboden stoffen en mengsels mogen niet: • • •

door vorm of ontwerp, de actieve nieuwsgierigheid van kinderen wekken of prikkelen; de consument in verwarring brengen; een gelijkaardige aanbiedingsvorm of ontwerp hebben als gebruikt voor levensmiddelen, diervoeders, geneesmiddelen of cosmetische producten, wat de consument zou misleiden.

•

Een verpakking van een acuut toxische stof of mengsel (H300 – H301 – H302 / H310 - H311 – H312 / H330 – H331 – H332) is voorzien van een kinderveilige sluiting.

•

Een verpakking van een stof of mengsel dat huidcorrosie / - irritatie kan veroorzaken (H314 – H315) is voorzien van een tastbare gevarenaanduiding. 54

VEILIGHEIDSINFORMATIEBLAD Volgens het artikel 31 van en de Bijlage II aan de VERORDENING 1907/2006 (REACH)

55

Veiligheidsinformatieblad (VIB of SDS) De leverancier van een stof of mengsel verstrekt de afnemer een veiligheidsinformatieblad, opgesteld in overeenstemming met verordening 453/2010 (= Bijlage II, Verordening 1907/2006 (REACH)). Doel : • werkgevers in staat stellen of er gevaarlijke chemische agentia op de werkplek aanwezig zijn en de eventuele risico’s van het gebruik ervan te beoordelen • moet het gebruikers mogelijk maken de nodige maatregelen te nemen voor de bescherming van de gezondheid en de veiligheid op het werk en de bescherming van het milieu

56

Veiligheidsinformatieblad – Voor welke producten ? Voor leveranciers van : • stof/mengsel, dat volgens de CLP verordening is ingedeeld als gevaarlijk • een stof ingedeeld is als persistent, bioaccumulerend en toxisch (PBT) of als zeer persistent en zeer bioaccumulerend (zPzB) • een stof is opgenomen op de kandidaatslijst van zeer zorgwekkende stoffen

57

Veiligheidsinformatieblad – Voor welke producten ? Klant vraagt SDS voor niet als gevaarlijk ingedeeld mengsel (99/45/EG), maar bevat volgende stoffen : • stof, met risico voor mens en/of milieu in concentratie ≥ 1 gewichts% (vloeistof/vast) of ≥ 0,2 volumle% (gasmengsels) • stof ingedeeld is als persistent, bioaccumulerend en toxisch (PBT) of als zeer persistent en zeer bioaccumulerend (zPzB) en aanwezig in concentratie ≥ 0.1 gewichts% • stof, opgenomen op de kandidaatslijst van zeer zorgwekkende stoffen, in concentratie en aanwezig in concentratie ≥ 0.1 gewichts% • Niet als gevaarlijk geklasseerde stof of mengsel waarvoor een (nationale) grenswaarde bestaat 58

Veiligheidsinformatieblad – Voor welke producten ?

Voor leveranciers van ‘Speciale gevallen’ producten, (vermeld in paragraaf 1.3 van bijlage I CLP Regulation (EC) No 1272/2008) : • Minder strikte regels voor etikettering • Bv. Verplaatsbare gascontainers voor propaan, butaan, vloeibaar gemaakt petroleumgas, ..

59

Veiligheidsinformatieblad • Het veiligheidsinformatieblad wordt verstrekt in een officiële taal van de lidstaat (lidstaten) waar de stof of het mengsel in de handel wordt gebracht. • Het veiligheidsinformatieblad wordt van een datum voorzien, op het eerste blad (eventueel, met een versienummer). • Een veiligheidsinformatieblad wordt gratis op papier of elektronisch verstrekt uiterlijk op de datum waarop de stof of het mengsel voor het eerst is geleverd. • Een veiligheidsinformatieblad is voor de professionele gebruiker, niet voor de consument

60

Veiligheidsinformatieblad - voorschriften • Opgesteld door bevoegd persoon • 16 vaste rubrieken (geen vaste lengte betreffende gegeven info) : Geen rubrieken of onderdelen ervan mogen worden weggelaten • Duidelijke, eenvoudige en precieze taal. Geen afkortingen, formuleringen als : • • •

• •

“Kan gevaarlijk zijn” “Ongevaarlijk” “Veilig in de meeste gebruiksomstandigheden”

Rubriek 16 bevat de doorgevoerde wijzigingen (vorige versies) Alle bladen zijn genummerd

61

De chemische veiligheidsbeoordeling (Chemical safety assesment) Een chemische veiligheidsbeoordeling (CSA) is vereist : • voor alle stoffen met REACH registratie plicht (in hoeveelheden van 10 ton of meer per jaar per registrant) • Een CSA moet niet : • stof maakt deel uit van een mengsel EN • de concentratie van de stof in het preparaat lager is dan bepaalde concentratiegrenzen (normaliter 1% van het gewicht)

62

De chemische veiligheidsbeoordeling (Chemical safety assesment) De chemische veiligheidsbeoordeling van een stof omvat de volgende vier stappen: • a) een beoordeling van het gevaar voor de gezondheid van de mens • b) een beoordeling van fysisch-chemische gevaarsaspecten • c) een beoordeling van het gevaar voor het milieu • d) een beoordeling van de mate waarin de stof persistent, bioaccumulerend en toxisch is (PBT) en een beoordeling van de mate waarin de stof zeer persistent en zeer bioaccumulerend is (zPzB).

63

Het chemischeveiligheidsrapport (Chemical safety report - CSR)

• Is specifiek bedoeld voor de registratie. • Een CSR wordt opgesteld als het marktvolume van een stof 10 ton/jaar of meer is. • Fabrikant/leverancier bepaalt welke gebruiken van de stof/mengsel worden toegestaan in alle levensfases van de stof/mengsel • Bevat voor elk gebruik een risicobeoordeling van de blootstelling (blootstellingsscenario) • Bij het opstellen van het VIB moet de informatie uit het CSR worden meegenomen (blootstellingsscenario’s toevoegen in bijlage aan VIB)

64

Veiligheidsinformatieblad – 16 rubrieken RUBRIEK 1: Identificatie van de stof of het mengsel RUBRIEK 2: Identificatie van de gevaren RUBRIEK 3: Samenstelling en informatie over de bestanddelen RUBRIEK 4: Eerste hulpmaatregelen RUBRIEK 5: Brandbestrijdingsmaatregelen RUBRIEK 6: Maatregelen bij het accidenteel vrijkomen van stof/mengsel RUBRIEK 7: Hantering en opslag RUBRIEK 8: Maatregelen ter beheersing van blootstelling/persoonlijke bescherming

65

Veiligheidsinformatieblad – 16 rubrieken

RUBRIEK 9: Fysische en chemische eigenschappen RUBRIEK 10: Stabiliteit en reactiviteit RUBRIEK 11: Toxicologische informatie RUBRIEK 12: Ecologische informatie RUBRIEK 13: Instructies voor verwijdering RUBRIEK 14: Informatie met betrekking tot het vervoer RUBRIEK 15: Regelgeving RUBRIEK 16: Overige informatie

66

Veiligheidsinformatieblad – 16 rubrieken RUBRIEK 1: Identificatie van de stof of het mengsel en van de vennootschap/onderneming • 1.1. Productidentificatie (stof of mengsel) • 1.2. Relevant geïdentificeerd gebruik van de stof of het mengsel en ontraden gebruik • 1.3. Details betreffende de verstrekker van het product (fabrikant, importeur of distributeur) • 1.4. Telefoonnummer voor noodgevallen Wijzigingen tov richtlijnen 2001/58/EG en nr. 91/155/EG • Verwijzing naar REACH-plicht (meestal vermelding registratienummer) • Gebruik moet volgens blootstellingsscenario’s, vermeld in de chemische veiligheidsbeoordeling (bijlage aan e-SDS), opgenomen zijn

67

Veiligheidsinformatieblad – 16 rubrieken RUBRIEK 2: Identificatie van de gevaren • 2.1. Indeling van de stof of het mengsel • 2.2. Etiketteringselementen (volgens 1272/2008 (en 99/45/EG)) • 2.3. Andere gevaren Wijzigingen tov richtlijnen 2001/58/EG en nr. 91/155/EG • Is de vroegere rubriek 3 • Duidelijke gevarenidentificatie (ten gevolge van REACH) • Opname etiketteringsvoorschriften (komt uit vroegere rubriek 15)

68

Veiligheidsinformatieblad – 16 rubrieken RUBRIEK 3: Samenstelling en informatie over de bestanddelen • 3.1. Stoffen • 3.2. Mengsels Wijzigingen tov richtlijnen 2001/58/EG en nr. 91/155/EG • Is de vroegere rubriek 2 • Productinformatie voor alle componenten op te geven Chemische naam

Casnr

EG-nr

Reach registratienr

69

Conc

Gevarenklasse Gevaar/ -categorie aanduidingen

Veiligheidsinformatieblad – 16 rubrieken RUBRIEK 4: Eerste hulpmaatregelen 4.1. Beschrijving van de eerste hulpmaatregelen 4.2. Belangrijkste acute en uitgestelde symptomen en effecten 4.3. Vermelding van de vereiste onmiddellijke medische verzorging en speciale behandeling Wijzigingen tov richtlijnen 2001/58/EG en nr. 91/155/EG • Uitbreiding rubriek met punten 4.2 en 4.3

70

Veiligheidsinformatieblad – 16 rubrieken RUBRIEK 5: Brandbestrijdingsmaatregelen • 5.1. Blusmiddelen (geschikt – niet geschikt) • 5.2. Speciale gevaren die door de stof of het mengsel worden veroorzaakt • 5.3. Advies voor brandweerlieden Wijzigingen tov richtlijnen 2001/58/EG en nr. 91/155/EG • Meer gedetailleerde beschrijving van de rubrieken

71

Veiligheidsinformatieblad – 16 rubrieken RUBRIEK 6: Maatregelen bij het accidenteel vrijkomen van de stof of het mengsel • 6.1. Persoonlijke voorzorgsmaatregelen, beschermde uitrusting en noodprocedures • 6.2. Milieuvoorzorgsmaatregelen • 6.3. Insluitings- en reinigingsmethoden en -materiaal • 6.4. Verwijzing naar andere rubrieken Wijzigingen tov richtlijnen 2001/58/EG en nr. 91/155/EG • Meer gedetailleerde beschrijving van de rubrieken

72

Veiligheidsinformatieblad – 16 rubrieken RUBRIEK 7: Hantering en opslag • 7.1. Voorzorgsmaatregelen voor het veilig hanteren van de stof of het mengsel • 7.2. Voorwaarden voor een veilige opslag, met inbegrip van incompatibele producten • 7.3. Specifiek eindgebruik Wijzigingen tov richtlijnen 2001/58/EG en nr. 91/155/EG • Meer gedetailleerde beschrijving van de rubrieken • verwijzing naar mogelijke blootstellingscenario’s voor gebruik, gedefinieerd onder rubriek 1.2

73

Veiligheidsinformatieblad – 16 rubrieken RUBRIEK 8: Maatregelen ter beheersing van blootstelling/persoonlijke bescherming 8.1. Controleparameters (grenswaardes) 8.2. Maatregelen ter beheersing van blootstelling (welke PBM’s) Wijzigingen tov richtlijnen 2001/58/EG en nr. 91/155/EG • Gevoelige uitbreiding van 8.1 met • • • •

•

Grenswaarden voor beroepsmatige blootstelling voor elke (samenstellende) stof , indien beschikbaar (België en andere landen) Biologische grenswaarden met blootstellingsroutes (DNEL’s) PNEC’s (milieu) Monitoringprocedures voor (meest) relevante stoffen

8.2 : Meer gedetailleerde beschrijving, maar ook : • •

Welke technische maatregelen mogelijk gelinkt aan het gebruik van het product Beheersing van de milieublootstelling

74

Veiligheidsinformatieblad – 16 rubrieken RUBRIEK 9: Fysische en chemische eigenschappen • 9.1. Informatie over fysische en chemische basiseigenschappen • 9.2. Overige informatie Wijzigingen tov richtlijnen 2001/58/EG en nr. 91/155/EG • Geen

75

Veiligheidsinformatieblad – 16 rubrieken RUBRIEK 10: Stabiliteit en reactiviteit • 10.1. Reactiviteit • 10.2. Chemische stabiliteit • 10.3. Mogelijke gevaarlijke reacties • 10.4. Te vermijden omstandigheden • 10.5. Chemisch op elkaar inwerkende materialen • 10.6. Gevaarlijke ontledingsproducten Wijzigingen tov richtlijnen 2001/58/EG en nr. 91/155/EG • Uitbreiding rubriek : duidelijker onderscheid tussen verschillende zaken

76

Veiligheidsinformatieblad – 16 rubrieken RUBRIEK 11: Toxicologische informatie • 11.1. Informatie over toxicologische effecten Wijzigingen tov richtlijnen 2001/58/EG en nr. 91/155/EG • Gevoelige uitbreiding met onder andere : • • • •

Info over waarschijnlijke blootstellingsroutes Symptomen, verband houdend met fysico-chemische en toxicologische eigenschappen Uitgestelde en onmiddellijke effecten / chronische effecten van kortstondige en langdurige blootstelling …

77

Veiligheidsinformatieblad – 16 rubrieken RUBRIEK 12: Ecologische informatie • 12.1. Toxiciteit • 12.2. Persistentie en afbreekbaarheid • 12.3. Bioaccumulatie • 12.4. Mobiliteit in de bodem • 12.5. Resultaten van PBT- en zPzB-beoordeling • 12.6. Andere schadelijke effecten Wijzigingen tov richtlijnen 2001/58/EG en nr. 91/155/EG • Meer gedetailleerde beschrijving van de rubrieken

78

Veiligheidsinformatieblad – 16 rubrieken RUBRIEK 13: Instructies voor verwijdering • 13.1. Afvalverwerkingsmethoden Wijzigingen tov richtlijnen 2001/58/EG en nr. 91/155/EG • Geen

79

Veiligheidsinformatieblad – 16 rubrieken RUBRIEK 14: Informatie met betrekking tot het vervoer • 14.1. VN-nummer • 14.2. Juiste ladingnaam overeenkomstig de modelreglementen van de VN • 14.3. Transportgevarenklasse(n) • 14.4. Verpakkingsgroep • 14.5. Milieugevaren • 14.6. Bijzondere voorzorgen voor de gebruiker • 14.7. Vervoer in bulk overeenkomstig bijlage II bij MARPOL 73/78 en de IBC-code Wijzigingen tov richtlijnen 2001/58/EG en nr. 91/155/EG • Uitbreiding rubriek : duidelijker onderscheid tussen verschillende zaken

80

Veiligheidsinformatieblad – 16 rubrieken RUBRIEK 15: Regelgeving • 15.1. Specifieke veiligheids-, gezondheids- en milieureglementen en wetgeving voor de stof of het mengsel • 15.2. Chemischeveiligheidsbeoordeling Wijzigingen tov richtlijnen 2001/58/EG en nr. 91/155/EG • Het weghalen van de etiketteringsvoorschriften van de stof • Mogelijke gebruiksbeperkingen • Vermelding of chemischeveiligheidsbeoordeling is uitgevoerd door leverancier van de stof of mengsel

81

Veiligheidsinformatieblad – 16 rubrieken RUBRIEK 16: Overige informatie Wijzigingen tov richtlijnen 2001/58/EG en nr. 91/155/EG • Geregistreerde gebruiksmogelijkheden onder REACH • Wijzigingen tov van vorige versie SDS • Verwijzing naar oude richtlijnen (R-zinnen, gevarenaanduidingen) • Gebruikte afkortingen • Advies rond opleiding voor werknemers • …

82

Gewijzigde wetgevingen

83

Gewijzigde wetgevingen •

KB Chemische agentia • •

•

Uitwerking chemische risicoanalyse Beschikbaarheid VIB’s voor comité PBW

KB Veiligheids- en gezondheidssignalering op het werk (art 10 : etikettering van recipiënten voor gebruik en opslag, leidingen)

• KB Moederschapsbescherming, het artikel 4 en de Bijlage I, afdeling A, onder 3 Chemische agentia (als te evalueren risico’s) • KB Jongeren, het artikel 3 en Bijlage, afdeling A, onder 3 Chemische agentia (te evalueren risico’s): • Europese Richtlijn 2014/68/EU – Drukapparatuur (PED) • VLAREM I • VLAREM II

84

Nog meer informatie ?

85

De PROVIKMO – affiches (A2) aan de uithangborden

Nieuwe vs. oude etikettering

H - zinnen

Beschikbaar in het Nederlands en het Frans https://www.admb.be/nl/provikmo/affiches 86

P - zinnen

Europees Agentschap voor Veiligheid en Gezondheid op het werk THEMA’S

Gevaarlijke stoffen

CLP : etikettering …

https://osha.europa.eu/nl 87

Europees Agentschap voor Veiligheid en Gezondheid op het werk

NAPO – folder, in 24 talen 88

European Chemicals Agency - ECHA Over ons

Informatie over chemische stoffen

Verordeningen

Ondersteuning (richtsnoeren – beknopte richtsnoeren)

Aanpak zorgwekkende stoffen

Chemische stoffen in ons leven

http://echa.europa.eu/nl/ en in 22 andere talen, alles over REACH en CLP 89

European Chemicals Agency - ECHA

181 bladzijden aan gedetailleerde informatie, maar, sorry, geen beknopt richtsnoer 90

FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de voedselketen en Leefmilieu

MILIEU

Chemische producten Indeling en etikettering

http://health.belgium.be 91

Wat betekent CLP voor uw Chemische risicoanalyse?

92

KB Chemische agentia • De werkgevers moeten een chemische risicoanalyse uitvoeren: • de risico's voor de veiligheid en gezondheid van de werknemers evalueren, ifv reeds getroffen maatregelen, die het gevolg zijn van de aanwezigheid op de arbeidsplaats van chemische agentia • Bijkomend de nodige preventiemaatregelen nemen • De blootstelling aan chemische agentia opvolgen • De werkgever is in het bezit van een evaluatie van het risico vastgesteld in een geschreven document

Chemische risicoanalyse Regelmatige aangetroffen huidige situatie : • Toestroom aan (veel) nieuwe SDS-en • Weinig structureel aanpak : • • • •

Enkel inventaris gevaarlijke producten Geen relatie tussen werkpost en product Weinig meerwaarde – weinig informatie uit te halen Onderhoud dikwijls niet eenvoudig

• Actualisatie:

94

Chemische risicoanalyse • Stap 1 : Chemikmo • traject A : Inventarisatie werkpost-productcombinaties (Uitkomst = kennis grootste knelpunten (80/20-regel)) • Traject B : Grondige analyse van product werkpost-

combinatie knelpunten (uitkomst = aanbevelingen naar werkpost)

• Traject C : opmaak veiligheidsinstructies (Uitkomst = veiligheidsinstructiekaart)

• Stap 2 : Richtgevende metingen • Stap 3 : Bepalen meetstrategie- meetcampagne 95

Chemikmo gaat online Win-win : • • • • • • •

Flexibiliteit voor de klant Eenvoudige ingave Nieuw overzichtsrapport steeds snel ter beschikking Handleiding verwerkt in online-tool Snelle ondersteuning door Provikmomedewerkers Blijft gratis voor traject A Eerste snel overzicht van welke werkpostproductcombinaties problemen opleveren

Chemikmo online : hoe geraak je eraan ? Registratie gebruik Webapplicatie

Invullen Chemikmo online

Chemische risicoanalyse Online ingave Rapportage Overzicht KB’s Overleg arbeidsarts 98

Chemische risicoanalyse Grondige Hoe wordt er gewerkt met product op werkpost-product de werkpost ? • Organisatie werkpost ? combinatie • Welke collectieve beschermingsmiddelen ? analyse (traject B)

Aanpassen werkpost en opmaak VGIK (traject C)

• Welke persoonlijke beschermingsmiddelen ? • Hoe opleiding medewerkers ?

Obv vaststellingen: • Aanbevelingen verbeteringen werkpost • Opmaak VGIK

Chemische risicoanalyse : Metingen Richtgevende metingen obv resultaten Chemikmo :

• (Statistische)analyse oude meetgegevens • Biomonitoring • Persoonlijke dosis • Omgevingsmetingen • Screening omgevingslucht

Bepalen Obv resultaten richtgevende meting : meetstrategie- • Metingen op bepaalde frequentie meetcampagne : • Nav verandering werkmethode

Nog vragen?

101

102

Ing. Yves Royackers [email protected]

Ing. Bart Muylle [email protected]

103