20 Godfried Bomans Blz.: 19. Dietrich Bonhoeffer: Bijbellezen Blz.: 20

20

Godfried Bomans Blz.: 19

Dietrich Bonhoeffer: Bijbellezen Blz.: 20

Arnhem in de oorlog Paul van Lunteren Blz.: 29

'DE SCHAKEL' Kwartaalblad van de Hervormde Gemeente de Rank in de

BONIFATIUSKERK Elden / Arnhem

Nr.: 2 Zomer 2014

Inhoud zie blz.: 03. Meditatie, Ds. P. Vermaat

15. Gemeentewerken Ds. P. Vermaat

15. Hans Boer: 'Nieuwe plannen PGA''

18.: Mooie dichtregels

18.: Terugblik: adventsreis 2013

19.: Uit de Pers en Gelezen

19.: Bomans en Spaanse Protestanten

20.: D. Bonhoeffer over Bijbellezen

21.: 'Een teken van dankbaarheid' 22.: Calvijn: 'Loflied op de Bijbel' 23.:'Neem je plaats in': Ds. Arenda 25.: 'Kerksonnet': mooie woorden ….

Haasnood 27.: 'Tot het geweten spreken': Ds. Os- 29.: 'Arnhem in de oorlog' Drs. P.W. car Lohuis van Lunteren 33.: 'Calvijn, een mens', Prof. H. Selder36.: Overige gegevens huis

P a g i n a |2

MEDITATIE Weggeroepen uit de schaduw “Toen nam Samuel de oliehoorn en zalfde David te midden van zijn broers” 1 Sam.16:13a Geen gemakkelijke stoel Sommige mensen hebben thuis een gemakkelijke stoel. Vaak bij het raam. Dan kun je lezen, naar buiten kijken en ondertussen een oogje op je TV houden. Een relaxstoel. Sommige hebben zelfs een hele echte en een hele dure. Met allerlei standen. Lichamelijk onderuit zakken. Weg van de snelweg van het leven. Blik op oneindig. Verstand op nul. Geen zorgen aan je hoofd. Ogen dicht, oren dicht, tijd voor jezelf. Ontspannen. Soms zou je willen, dat het geloof ook zo´n stoel had. Even weg van de grote vragen van de wereld waarin we leven. Even weg van je eigen twijfel. Even geen moeilijke dingen…”maar als je dan gelooft, waarom moest mijn man dan zo vroeg heengaan, waarom hebben mijn kinderen zo weinig vrede, waarom ben ik zelf zo jong al oud, waarom ben ik al zo lang alleen, waarom is het in de wereld zo ongelijk verdeeld…..?” Soms zou je willen, dat het geloof ook zo´n relaxstoel heeft. Even naar de kerk, even fijn zingen, mooi bidden, gezellig napraten. Ogen dicht, oren dicht, relaxen. Maar het leven is geen vrede alhier, geen wapenstilstand vragen. Wij moeten de kruisbanier, tot in Gods handen dragen! En daarom nodig ik u uit bij deze tekst uit de Bijbel. Ga er eens rustig voor zitten, maar wel: oren open….ogen open…of juist dicht…? Even niet denken aan de wereld om je heen. Aan Syrië, aan Egypte, aan Oekraïne, aan Libië, aan Israël.. Even niet denken aan alle verloedering in ons eigen land. Wat zal de volgende Prinsjesdag ons weer brengen? Komen de banken, de pensioenen, de banen, de zorg weer op orde? P a g i n a |3

Gaat er nog iets ten goede veranderen in de kerk? Komt er een einde aan de leegloop, de lauwheid, het grote gebrek aan echt enthousiasme? Worden we eindelijk vervuld met de Heilige Geest? Komt er een verandering ten goede in je persoonlijk leven, gezinsleven, familieleven , huwelijksleven, zakenleven, in je broze gezondheid? Even niet aan denken. Onderuit zakken. Relaxen. Zou dat lukken? Niets nieuws onder de zon. We lezen 1 Samuel16. Maar, toen was er ook niet zo’n relaxstoel. Drieduizend jaar geleden: dezelfde problemen. De economie ligt op z´n gat. Palestijnen (Filistijnen) roven regelmatig de oogst, steken steden in brand, vermoorden mensen. Van het centrale gezag (toen nog koning Saul, maar door God en mensen verworpen) gaat niets meer uit. Er is een reus, Goliath die niemand aandurft, die onverslaanbaar lijkt, zoals Al-Kaida, Boko Haram en al die andere terreurmachten vandaag. En weet u wat het ergste was toen en ik vrees dat we ook moeten zeggen vandaag? De kerk, de profeet, Samuel, zag het ook niet meer zitten Dat is het eerste dat we lezen, God vraagt aan Samuel: hoelang draagt u rouw over Saul, d.w.z. zit je in de put, aarzel je, twijfel je, weet je niet hoe het verder moet….? Weet u wat ik het mooiste van dit hoofdstuk vind? God vraagt niet eens aan Samuel: “waar is nou je geloof? Dat is er toch niet alleen als je wind mee hebt in het leven? Dat is er toch ook bij tegenwind? Als je geen gemakkelijke stoel hebt om op te zitten”? God zegt alleen maar: ga, zalf een opvolger voor Saul, want Ik ben er toch….? Breaking News in Bethlehem En daar gaat Samuel. Door de wereld gaat een woord en dat drijft de mensen voort. Naar Bethlehem, een klein plaatsje, 15 km van Jeruzalem. Er was toen nog geen radio, geen TV, maar dit was wel BREAKING NEWS…..de profeet komt…dat zal wel slecht nieuws worden… Mensen drommen samen. P a g i n a |4

Maar sinds wanneer is de Blijde Boodschap slecht nieuws? De oude profeet komt alleen maar een offer brengen (dat is apart!) én een nieuwe koning zalven. In het gezin van Isaï. Dat komt prachtig uit, want die heeft net zeven werkeloze zonen thuis. Want ook van hun kudde was weinig over (1 Sam.17:28, óók werk van die Filistijnen….) Het is allemaal eigenlijk te mooi om het kort na te vertellen. Lees het zelf nog eens een paar keer door. Zeven grote werkeloze zoons….sterke, stoere kerels…je zou verwachten: daar moet wat bij zitten… Maar telkens zegt God tegen Samuel: deze is het niet. De mens ziet aan wat voor ogen is, maar God zit het hart aan (vs.7).Onthoud dat! Niet de grote politici vandaag, niet de grote, knappe economen, niet de mensen uit de Quote 500, niet de voetbal-, film-, sport-sterren, niet de mensen, die het nieuws halen, maar…. Diep teleurgesteld vraagt Samuel aan Isaï: is dit alles? Nou zegt hij dan: ik heb nog een zoon, de jongste (hier 17 jaar), de kleinste, de minst sterke, meer een musicus dan een manager. Hij is bij dat kleine koppeltje schapen, dat we nog over hebben, te klein voor één van die grote jongens… Haal hem, zegt Samuel. Weg uit de schaduw. Zó simpel kan het zijn David wordt gezalfd! Weet u wie als enige getuigen zijn? Die grote broers! Om nooit meer te vergeten. De kleine David wordt gezalfd voor een grote taak, zoals God ook vandaag kleine mensen roept…weg uit de schaduw van Elden, van Arnhem, tot een grote taak. Neen, wij zullen niet de voorpagina´s halen, de flitsende camera´s, maar gewoon u in uw klein hoekje, ik in ´t mijn… God roept ons om vandaag te zeggen: mensen doe niet zo somber… dat alles achteruit holt, dat niemand weet hoe het verder moet in het Midden Oosten, met Israël, met de economie, met de misdaad, met alle grote problemen vandaag……. God de Heer´ regeert! Moeilijk te geloven? Zeker! Daarom wordt David gezalfd. Teken van de Heilige Geest. Hij geeft je wat je nodig hebt. De vrede van God, ondanks alle onvrede in de wereld, en misschien ook wel in je eigen leven… En weet u wat we ook nooit moeten vergeten? De plaats, waar dit allemaal is gebeurd. Bethlehem, 3000 jaar geleden. Duizend jaar later wordt dáár Jezus geboren. P a g i n a |5

De Grote Zoon van David. Daarvan is het leven van David een vooraankondiging. Daarom is het zo boeiend om te bladeren in het boek van zijn leven. God gebruikt kleine mensen voor grote dingen. Ook vandaag nog. Er lag in die tijd een grauwsluier over de mensen. Niemand wist meer hoe het verder moest. Er ligt ook vandaag over veel landen en mensen een grauwsluier. Hoe moet het verder…? Hier vinden we het antwoord, ook voor vandaag! Wie zich door Gods Geest laat zalven krijgt kracht en moed! Kijk maar naar David! Niet dat David populair wordt bij zijn grote, sterke broers. Ook wij zullen dat niet worden. Wie zich door het profetische Woord van God laten leiden, komt vaak alleen te staan. Maar kom toch maar uit de schaduw! God roept. Voor ‘gezalfde mensen’ is de toekomst niet somber !!!!!

Wanhoop niet, als mensen je verachten omdat je opkomt voor de eer van God omdat jij om die gore mop niet lachte omdat je luisteren wilt naar Gods gebod.

Wanhoop toch niet, als je wordt weggeschoven omdat je oud en ziek en eenzaam bent wees in de Heer´ gerust en blijf geloven dat God weet, waar je woont; dat Hij je kent.

Wanhoop toch niet; God zal ons nooit verlaten, ook niet als deze wereld ondergaat als ons ontvalt al wat wij hier bezaten zal God een burcht zijn die onwrikbaar staat.

GEMEENTEWERKEN In memoriam  Na een leven van veel zorg en pijn ontsliep op 1 maart Wil BattermannVeldhuis, na een verblijf van acht jaar in zorgcentrum Lobede in Tolkamer, 54 jaar oud. Haar man overleed ruim een jaar eerder en hun zoon Gideon van 29 jaar, moet nu alleen (maar met hartelijke begeleiding) verder. De ouders van Wil (Veldhuis-Steenwijk ) hoorden bij hun leven P a g i n a |6

tot de Rank en dus ook hun gezin. De moeder van Wil was zes jaar geleden één van mijn eerste begrafenissen. De laatste jaren had Wil, evenals haar man Paul de nare ziekte M.S. en dat was naast alle andere zorgen een niet gering kruis, dat zij met Gods hulp en hartelijke verzorging toch heeft kunnen dragen. Samen met br. Hans Boer verzorgde ik de dienst van Woord en gebed in Moscowa en probeerden we door te geven, dat de Goede Herder al haar tranen heeft afgewist! Van harte wensen we Gideon en de families Batterman en Veldhuis Gods rijk makende zegen toe.  We wisten, dat de moeder van Wil Phielix, Vlaardingerweg 619, ernstig ziek was en daarom overviel het ons niet, dat Jenneke Everdina PhielixSchoonderbeek, 92 jaar oud, op 2 maart in Altenova overleed. Tot bijna aan het einde van haar lange leven was zij helder en goed in staat over veel dingen haar mening te geven. In de afgelopen jaren bezocht ik haar en vond altijd een open oor en hart bij haar voor het Woord van God en het gebed. Voorafgaand aan de crematie in Dieren hebben we op vrijdagmiddag, 7 maart ook op die wijze bij haar heengaan stilgestaan, waarbij we bepaalde details uit Psalm 23 naast haar levensboek hebben gelegd. Van harte wensen we Wil en de verdere familie Gods kracht en zegen toe.  Op 21 maart is na een kort, ernstig ziekbed overleden ds J.Hoekstra, dienstdoend predikant in onze gemeente. Hij is 58 jaar geworden. Ik leerde hem in de afgelopen jaren kennen, omdat ik van tijd tot tijd de vergaderingen van alle predikanten van de PKN van Arnhem bezoek. Hij begon als gereformeerd predikant in Rotterdam Lombardijen en was sinds 1990 aan onze gemeente verbonden. Aangrijpend als je zo betrekkelijk jong nog aan je naasten en aan het werk in Gods Koninkrijk ontvalt. We leven mee met zijn vrouw en (klein)kinderen en ook met de collega’s en wensen hen allen Gods nabijheid en zegen toe. Een tweetal zaligsprekingen uit Mattheus 5 stonden op zijn overlijdensbericht vermeld. Voor mij wijzen deze zaligsprekingen ook door naar één van de laatste zaligsprekingen uit het laatste Bijbelboek (14:13). Dát uitzicht mogen we ook bij ons staan in de kerk voorleven en aan anderen doorgeven. Groter troost is er niet.  Op 1 juni is ontslapen Elizabeth (Lies) van Tuinen. Zij was 85 jaar en woonde de laatste jaren in één van de beschermd wonen centra in Arnhem Zuid. Doordat collega Eijgenraam niet in de gelegenheid was om de dienst van Woord en gebed in de aula van Moscowa te leiden, werd ik daarvoor gevraagd en omdat ik toch op dinsdag in Arnhem ben, kon ik dat doen. P a g i n a |7

Gesprekken met haar broers en anderen, die haar gekend hebben, verduidelijkten de woorden op haar rouwbericht, dat zij een lieve, maar kwetsbare zus en tante was. Geboren en getogen in Zeeland moest ze al op zevenjarige leeftijd haar moeder missen en die kwetsuur in haar leven, heeft ze altijd mee moeten dragen, al is ze nog wel in Drenthe in het onderwijs werkzaam geweest. Na een lang traject van psychische begeleiding vond ze in het huidige beschermd wonen project een veilig thuis. Via Nederland Zingt bleef het geestelijk lied voor haar een bron van houvast en rust. En dat bleek ook uit haar liefde voor Psalm 150 en het woord van P.C.Boutens, dat boven haar kaart stond: “God maakte zoveel tonen als er harten zijn”. In de dienst van Woord en gebed hebben we haar levensboek naast het Boek des Levens gelegd en zo samen in een kleine kring, woorden van eeuwig leven aan elkaar mogen doorgeven. Van harte condoleren we ook op deze plaats haar familie en haar verzorgenden, die veel voor haar hebben betekend. Afscheid en welkom De dienst van zondag 9 maart stond in het teken van het afscheid van br. Dick van Zoest als diaken, na acht jaar, de (her)bevestiging van de broeders Hans Boer, Jacques Ros, Jan Kramp en Wouter de Vries tot ouderling (kerkrentmeester) en de zusters Ali Spang en Geesje Albertus tot diaken. In de preek n.a.v. Matth.13:45 en 46 heb ik geprobeerd om aan te tonen, dat niet alleen zij, maar wij allen tot ‘parelvissers’ worden geroepen, voor onszelf én voor anderen! Ook stonden we stil bij het ontstaan van een parel en hoe echt en onecht zijn te onderscheiden. Het was heel bijzonder dat zovele familie en vrienden de moeite namen om naar deze dienst te komen, zoals ook bij de hartelijke ontmoeting na afloop bleek. Namens de kerkenraad kregen alle zusters en broeders een boekje mee met daarin de zegenwens, die zij geknield in het midden van de gemeente ontvingen. Meeleven Br. Geurt Kramp, Meester Merkxstraat 46, werd in Rijnstate geopereerd aan een kwaal, die hem al lange tijd onnodig nachtrust ontnam. Gelukkig is hij weer helemaal present. Ons oudste mannelijk gemeentelid, Br Masman, Goltackers 47, 6931 HG Westervoort, vierde zijn 101e verjaardag. Een kleine longontsteking hield hem even binnen, maar gelukkig is hij ’s zondags en door de weeks weer in ons midden. P a g i n a |8

John en Anneke Hessing, H.v.Someren-Downerstraat 85, zijn van tijd tot tijd aan huis en stoel gebonden, maar regelmatig ook weer in de diensten. Br. van Gijn, onze oud-diaken, Velperweg 150/5 moest na een lichte Tia naar het ziekenhuis, maar kon snel weer naar huis en naar de dagopvang. Liesbeth Melaard, Boskoop plantsoen 34, gaat al een poosje met haar voet in het gips, maar kan toch – zij het wat gehinderd – uit de voeten. In Insula Deï bezoek ik regelmatig zr Dineke van Schooten (k 227 N), die langzaam aan haar nieuwe omgeving begint te wennen. Bij een ongelukkige val brak zij haar kuitbeen, maar ze herstelt weer redelijk. Uiteraard bezoek ik daar ook br Wim van Gilst (k 127A). Een ontmoeting met hem is altijd heel hartelijk, maar zijn wereld wordt wel steeds kleiner, evenals zijn mobiliteit. Gelukkig kon onze nieuwe diaken zr Ali Spang na een korte ziekenhuisopname vanwege een lichte tia weer snel naar huis. We hopen dat een goede medicatie haar en Ton en ook ons, weer over de schrik gaat heen helpen. Zr Joke Frentz, onze oud-diaken, Croydonplein 204, moest opnieuw een kaakoperatie ondergaan en met haar hopen we dat het nu afdoende is. Zr Greet Schoonderwald-van Ingen, Kinderdijkpad 2, heeft een borstoperatie ondergaan, inmiddels een bestralingstraject achter zich en zal nu nog een tablettenkuur krijgen. Ze weet zich op deze ingrijpende weg gedragen door Gods nabijheid. Ook bij ons oudste gemeentelid zr Pesch-Rutgers, Worth Rhedenseweg 45, kamer 266 werd hetzelfde ontdekt. Vanwege haar 102 jaar volgen bij haar geen bestralingen, maar wel een tablettenkuur. Zr Blijjenberg-Teunissen, Hugo de Grootstraat 24, herdacht dat zij 50 jaar getrouwd zou zijn geweest, maar inmiddels al meer dan 20 jaar weduwe. Ook met haar en haar (klein)kinderen leven we mee en wensen hen Gods zegen toe. Dankbaarheid kwam er opnieuw in het gezin van onze ambtsbroeder Hans Boer, waar een vierde kleinkind werd geboren, die de mooie naam Nathan kreeg. Van harte feliciteren we de grootouders en natuurlijk ook de ouders in Groningen. Zr van Doorne-Geuze, Abe Lenstrahof 212, kreeg toch weer wat problemen met haar hart en haar been, maar gelukkig zijn er geen moeilijke ingrepen nodig. Graag noem ik op deze plaats ook eens de naam van br v.d.Schaft, letterlijk onze buurman, maar ook een vriend van onze gemeente. Heel vaak zorgt hij er samen met Herman voor, dat we zulke prachtige bloemen in P a g i n a |9

onze kerk hebben. Vaak is hij bij zijn vrouw, die in Eldenstate wordt verpleegd en ook daarom noemen we zijn en haar naam ook eens dankbaar op deze plaats en wensen hen kracht en zegen van Boven toe. Br.W.F.van Muijlwijk, Monnikensteeg 1/50, is tijdelijk opgenomen op één van de kamers van het Paasberg Zorghotel, gelukkig niet zo ver van zijn vrouw verwijderd. Hij hoopt na een ongelukkige val toch weer spoedig voldoende hersteld te zijn om weer naar huis te kunnen. Ook zr.J.W.C.Schoof-Versteeg, Brinksestraat 16, kampt met een terugslag, door een langdurige jicht en blaasontsteking. Laten we hopen en bidden dat de juiste combinatie van medicijnen wordt gevonden, zodat ook zij verder herstellen mag. Zr.Fien Wevers-Jongbloed, Esperantolaan 2, kamer 103, vierde op 14 mei haar 91e verjaardag, maakte een kleine duikeling uit bed, maar kan gelukkig weer goed wandelen en babbelen. Het echtpaar Akkerman, Keulse Slag 94, behoort al heel wat jaren tot de vrienden van onze gemeente en zijn betrokken deelnemers aan de Bijbelkring en van tijd tot tijd ook aan de kerkdiensten. Zij weten veel over de geschiedenis van onze gemeente en met name over de tijd van ds Hiensch. Daar luister ik altijd graag naar, omdat het altijd weer de moeite waard is, om het heden, vanuit het verleden te gaan begrijpen en vervolgens dankbaar vast te stellen, dat Gods werk doorgaat, zelfs als wij daar weleens somber over zijn. Hoewel zij niet meer in de kerkenraad zit, is zr. Bep Jacobs-Busser, Salvatorplein 128, nog heel nauw met onze gemeente verbonden en is het en zegen, dat zij nog op eigen gelegenheid naar de kerkdiensten kan komen. Zr. Snijder, die vanuit Vorden en Velp in Elden is komen wonen, in Villa Oosterveld, voelt zich helemaal in onze gemeente opgenomen en is daar dankbaar voor. Vrijwilligersavond Op donderdagavond 27 februari hadden we onze jaarlijkse vrijwilligersavond. Wat was er door Jack, Marjan, Dikkie, Gijs, Joke en de anderen veel voorbereid en wat hebben we daar met z’n allen van genoten. En dan die spelletjes, aan het eind van de avond hadden we echte Bonifatius kampioenen knikkeren, sjoelen en puzzelen en voor mijzelf was er de niet geringe voldoening, dat ik dit keer niet als laatste eindigde. Mijn zelfbeeld kreeg niet zo’n knauw als vorig jaar. En dat geldt misschien ook wel voor anderen. Hartelijk dank voor alle inzet en gezelligheid.

P a g i n a | 10

Aanvang van onze kerkdiensten Op voorstel van Herman Albertus zullen op zondagmorgen de parkeerplaatsen rechts naast het van Oosterzeehuis worden gereserveerd voor de Hersteld Apostolische gemeente die na ons kerkt. Zij vinden dit ook een prima voorstel omdat hun ambtsdragers, die als eersten komen, zo niet gehinderd worden door geparkeerde auto’s van onze gemeente. Er is, althans voorlopig, geen sprake van dat we het aanvangstijdstip van onze diensten zullen wijzigen. We kunnen ook boven op de dijk parkeren en dat is voor jongeren en nog goed mobiele ouderen ook prima. Paasmiddag De diakenen zagen er weer naar uit om ons op de Paasmiddag van 10 april in het ds van Oosterzeehuis te ontvangen. Vanaf twee uur werden we verwacht en de ontvangst en de opkomst waren groots en hartelijk. Ook al zijn er altijd weer mensen, die om begrijpelijke redenen niet kunnen, het was opnieuw fijn om te zien, dat onze gemeente groeit! Voor het meditatieve moment op weg naar Pasen gingen we naar onze sfeervolle kerk, zongen er een aantal mooie liederen, mediteerden aan de hand van Joh.18:10 over Petrus en Malchus en over Jezus, Die op weg naar hét kruis ook oog blijft houden voor óns kruis. Het Paasverhaal, dat mijn wederhelft Leni ons voorlas, nodigde ons uit om stil te staan bij de Visser der mensen en bij het Brood des levens, dat een mens niet verwondt, maar geneest. Eenmaal terug in het ds van Oosterzeehuis wachtte ons een keurig verzorgde gezamenlijke Paasbroodmaaltijd, met voortreffelijke soep vooraf. Kortom: het was er goed toeven, ook met de nieuwe gemeenteleden! En dan konden we ook nog dankzij die lieve familie van Gijs en Dikkie niet met lege handen naar huis! Prachtig, óók het handgeschreven kaartje! Een hartelijke dank aan de diakenen en alle medewerkers mag hier niet ontbreken. Een zware gemeente? Ook door de weeks zijn er altijd wel mensen, die de dijk afkomen om ons liefelijke kerkje en de mooie begraafplaats te bezoeken. Als Herman dan in de tuin is (en wanneer is hij dat niet?) ontspint er zich weleens een gesprek en krijgt hij van alles te horen, zoals bijvoorbeeld: “tegenwoordig schijnt er een hele zware kerk in dit gebouwtje te zitten’. Het is hem wel toevertrouwd om daarop te antwoorden. Maar als mij zo’n informatieve mededeling ter oren zou komen, dan zou ik daarop reageren met: “ dat kan niet kloppen, want Jezus heeft gezegd ‘Mijn geboden zijn niet zwaar P a g i n a | 11

en Mijn last is licht en Mijn juk is zacht”. En vervolgens zou ik zulke mensen vriendelijk uitnodigen om er zo snel mogelijk eens een kerkdienst te gaan bezoeken en zélf vast te stellen wat ‘zwaar’ en/of ‘waar’ is. Samen eten met alleenstaanden Met nieuwe mensen in de kerkenraad komen er ook weer nieuwe initiatieven. En dat is prachtig. Een aantal van onze gemeenteleden zijn korter of langer tijd alleen. Eén van de moeilijke dingen is dan vaak: het alleen warm eten. Onze nieuwe broeder Jan Kramp (0316-332175) deed elders ervaring op met het bereiden van een warme maaltijd voor alleengaanden. Hij wil dat ook graag van tijd tot tijd in onze gemeente gaan doen in het ds van Oosterzeehuis. Inmiddels heeft dat een eerste keer plaats gevonden en ik begreep dat een ieder er enthousiast over was. Dus, geef br. Jan Kramp geen krimp en vraag hem naar de volgende datum! Ds van Grieken en onze kerkhistorische vriend Paul. In de Waarheidsvriend van 1 mei stond een zeer lezenswaardig artikel over de kerk in Arnhem in de oorlogstijd en met name over de beide predikanten vader en zoon van Grieken, bij wie onder andere br v.Muijlwijk nog op catechisatie heeft gezeten. We waren al op de hoogte van de kerkhistorische belangstelling van onze vriend Paul van Lunteren (die we van tijd tot tijd ook in onze diensten zien), maar waren toch wel aangenaam verrast door de landelijke aandacht, die er ineens voor onze gemeente is. Ook de vader van ds van Grieken is aan het begin van de 20 e eeuw predikant geweest in Arnhem. Hij is één van de oprichters geweest van de gereformeerde bond binnen de hervormde kerk. De kerk van Arnhem heeft in het verleden heel wat bekende predikanten gehad. Wie weet komen we daarover via onze kerkhistorische vriend nog wel meer van te weten. Inmiddels hebben we een aantal presentie exemplaren van de 102e jaargang nummer 18 weten te bemachtigen, zodat we die aan onze info kast hebben toegevoegd. Tafelzilver en inspiratiefonds. Onlangs schreef ik iets over het tafelzilver van onze gemeente en mijn zorg of het huidige college van kerkrentmeesters daar wel zorgvuldig genoeg mee omgaat. Br. Beltman reageerde daar vriendelijk op, maar deelt niet mijn mening. Volgens hem zijn bijvoorbeeld het legaat voor de instandhouding van de Rank, de verkoop van het kerkgebouw van de Rank, een deel van de verkochte gebouwen, die behoorden bij de Bonifatius P a g i n a | 12

enzovoorts, niet te oormerken als alleen voor de Rank, maar voor de hele PGA. Tjsa, er zal nog wel heel wat water door de Rijn stromen, voordat we het daarover eens worden, maar…..er komt een ‘inspiratiefonds ’ vanuit de forse reserves van de PGA en laten we hopen, dat er voor een groeiende gemeente van ‘bijzondere aard’ zoals de Rank bij het college genoeg inspiratie is om een deel daarvan ook voor deze gemeente te bestemmen! Het zou goed zijn, als de kerkrentmeesters ook eens kennis namen van de kerkelijke kaart van Arnhem en zich gingen afvragen hoe het toch komt, dat het grootste deel van de orthodoxe kerkgangers van Arnhem onze mooie PGA kerkgebouwen elke zondag voorbij lopen. Blijkbaar heeft het werk van de predikanten van Grieken, Hiensch, Ooms, v.d.Berg, Vlasblom en andere onvoldoende voortzetting gekregen in de steun aan de gemeente de Rank, die juist dáárvoor die aparte orthodoxe status heeft gekregen. 12 juni op reis!  Wat aarzelend begon, werd uiteindelijk een groot succes. Op 12 juni met elkaar op reis naar Elburg, samen genieten van de bustocht, het pittoreske oude stadje, samen varen en lunchen en dan ook nog de ontvangst en het welkom in de eeuwenoude kerk. Steeds meerderen gaven zich op en de bus groeide mee! De volgende keer hoop ik er verslag van te kunnen doen. Groot Nieuws Radio  Door Groot Nieuws Radio, 1008 AM, werd ik gevraagd om in deze maanden Bijbelstudies te verzorgen over de Apostelen op zaterdagavond van 22.30 – 23.00 u. Omdat de studio in Veenendaal is en de opnamen ook vóór die tijd kunnen, is het niet al te moeilijk om daaraan mee te werken. Bovendien is het ook heel fijn om op die manier samen met allerlei mensen uit ons land de zondag tegemoet te gaan. Wie het niet rechtstreeks via de radio kan beluisteren, kan het achteraf via de Computer op Groot Nieuws Radio/uitzending gemist nog beluisteren. Inmiddels zijn er al een aantal uitzendingen geweest, waarop ik ook al fijne reacties kreeg. Wat is het een zegen, dat ook op deze manier het Woord van God in onze tijd in alle vrijheid kan worden doorgegeven. Stagiaire Henrike  In het kader van de stage voor haar opleiding Godsdienst Pastoraal Werk aan de CHE in Ede heeft onze stagiaire Henrike Walhout een aantal beP a g i n a | 13

zoeken aan gemeenteleden gebracht.  Eén daarvan betrof onze nieuwe broeder Wim Bleijenberg, die (geboren en getogen in Veenendaal!) vanuit Apeldoorn in het nieuwe verpleeghuis Loovelde in Huissen zijn intrek heeft genomen, dicht bij zijn naaste familie. Een bijzonder hartelijk en inhoudsvol bezoek. Hij was één van de sterspelers bij Ajax, maar zingt nu liever over koning Jezus dan over koning voetbal. Misschien is het goed, om dat juist in deze weken aan elkaar door te geven! Zondag voor de vervolgde kerk  15 juni was de landelijke zondag voor de vervolgde kerk. Helaas is het heel hard nodig om elke zondag in de voorbede bij de vervolgde kerk stil te staan. Ik weet dat het werk van Open Doors (een christelijke variant voor Amnesty International) ook binnen onze gemeente op veel sympathie mag rekenen. Daarom geef ik ook maar gelijk door, dat de landelijke ontmoetingsdag van Open Doors dit jaar zal zijn op 1 november in de Jaarbeurs in Utrecht. Bijbelkring  Regelmatig hebben we op dinsdagmiddag Bijbelkring. We buigen ons al geruime tijd over het prachtige evangelie van Johannes en hebben inmiddels hoofdstuk 15 gehad. Er gaat ook een busje rond en dat bleek van de afgelopen maanden € 120,- te bevatten, ditmaal bestemd voor de voedselbank in Arnhem. Hartelijk dank voor de milde gaven.  Nu gaan we sparen voor één van de zendingsprojecten van de GZB. Op 1 juli hopen we weer bijeen te komen. We beginnen om twee uur en gaan om vier uur uiteen.  Ik verheug me iedere keer weer op de grote opkomst en de geweldige betrokkenheid, maar natuurlijk zijn ook nieuwe deelnemers hartelijk welkom. Tot besluit o Dit zomernummer is voor de rustige tijd in het kerkelijke leven. Maar met de Bijbelkring gaan we nog een poosje door en hopen we op 26 augustus het nieuwe seizoen alweer te beginnen. Bovendien gaan elke zondag de kerkdiensten door, zijn we dankbaar voor het groeiende aantal kerkgangers, dat er aan deelneemt en gaat ook het bezoekwerk door. o Soms lijkt het er in ons land op, dat in deze tijd meer kerkmensen afhaken dan aanhaken. Daarom sluit ik ditmaal af met een korte opmerking, die bij mij bleef hangen en ik hoop, dat dat voor meerderen geldt. P a g i n a | 14

Hij is van de schrijver Willem Jan Otten, die onlangs de hoogste literaire prijs in ons land kreeg én tot de kring van de aanhakers behoort: “Wie niet meer naar een oplossing maar naar verlossing zoekt, vindt die bij het kruis van Christus” Met een hartelijke groet, ook van mijn wederhelft, wens ik een ieder dichtbij of verder weg, thuis of vanaf een vakantiebestemming voor de terugreis van harte Gods zegen toe. Uw P.Vermaat, v.d.m.

Bijdrage van Hans Boer Nieuwe plannen voor de Protestantse Gemeente Arnhem Zoals u weet is onze gemeente de Rank een wijkgemeente van bijzondere aard en maken wij deel uit van de Protestantse Gemeente Arnhem. Dit is een bewuste keuze: we denken en praten mee in het grote geheel van de PKN in Arnhem. Algemene Kerkenraad en bezuinigingen In de Algemene kerkenraad denken we mee over de problemen waarvoor de Protestantse Gemeente Arnhem zich ziet gesteld. Eigenlijk zijn dat er 2: half-lege kerken en dalende vrijwillige bijdrage (VB). Een paar jaar geleden is er behoorlijk gesnoeid in de uitgaven, zodat het tekort is teruggebracht van ongeveer € 350.000 naar € 200.000 per jaar. Met 7 miljoen op de bank is dit tekort voorlopig draaglijk. Verdere bezuiniging zou kunnen worden gevonden door het samenvoegen van wijkgemeentes. Bij ons in zuid door het samengaan van de Salvatorkerk en De Kandelaar. In noord door het samengaan van de Bethlehemkerk met de Opstandingskerk. Uiterlijk in 2019, maar liefst eerder, moet dit samengaan zijn voltooid. Meer samenwerken Daarbij komt, dat de 5 wijken van nu méér samen zullen gaan doen. Dan gaat het om Vorming & Toerusting. Er zullen bovenwijkse kringen komen, waar allerlei onderwerpen aan de orde komen. Het organiseren van deze bovenwijkse kringen zal worden toevertrouwd aan een “taakgroep”, een kleine commissie die werkt onder verantwoordelijkheid van de Algemene P a g i n a | 15

P a g i n a | 16

Kerkenraad. Er zal ook een taakgroep worden gevormd voor Communicatie (Kerkperspectief, wijkbladen, websites) en Missionair Werk. En eventueel later voor jeugdwerk. Voor deze taakgroepen zullen in het najaar enthousiaste en creatieve vrijwilligers worden gezocht. Wijkteam van predikanten en Formatiefonds Een belangrijke wijziging is ook de vorming van een Werkteam van predikanten. Er zijn 8 (part-time) predikanten. Die worden allereerst ingezet in hun wijk. Maar kunnen in de nabije toekomst ook gaan werken voor de hele Protestantse Gemeente Arnhem (dit geldt niet voor de Rank als gemeente van Bijzondere Aard). Hierbij is de regel, dat er 1 voltijdse predikant per 560 betalenden mag zijn. De Kandelaar bijvoorbeeld haalt dit aantal. Vandaar dat daar 2 “halve predikanten” mogen werken. De Diaconessenkerk zit op 400 betalenden en heeft dus 0,71 predikant. Als het aantal betalenden daalt, daalt ook het beschikbare pastoraat. Omdat predikanten volgens de kerkorde niet kunnen worden ontslagen ontstaat een overschot aan pastoraat als het aantal betalenden verder terugloopt. Deze “overtollige” predikanten worden dan betaald uit het zogenaamde Formatiefonds. Ze drukken niet langer op de begroting van de wijk. Stadspastoraat In de plannen is een belangrijke plaats ingeruimd voor het Stadspastoraat. Het Stadspastoraat biedt cursussen aan op het gebied van spiritualiteit. Dat betreft niet altijd, liever: meestal niet, een cursus over christendom en geloof(!). In de ogen van de Rank zou de PGA dit niet moeten financieren. De gesprekken over de voortzetting van het Stadspastoraat lopen nog. Het is nog onduidelijk in welke vorm het wordt voortgezet, zeker nu de RKkerk zich als mede-financier heeft teruggetrokken. Het niet-financieren van het Stadspastoraat door de PGA levert de PGA een voordeel op van ca. € 30.000,--/jaar! Inspiratiefonds En dan de optimistische noot: de vorming van een geldpot met de naam Inspiratiefonds. Goede ideeën worden met geld ondersteund. Vereist is: het idee is nieuw voor Arnhem, en brengt een blijvende verbetering van het gemeenteleven. De Rank in de Bonifatiuskerk In hoeverre raken al deze plannen de Bonifatiuskerk? Het contract met onze dominee wordt van jaar tot jaar opnieuw bekeken. In het grote geheel kan P a g i n a | 17

de Rank een bijdrage leveren in de genoemde taakgroepen en blijven we vertegenwoordigd in de Algemene Kerkenraad. Al wordt die vertegenwoordiging teruggebracht tot 1 “zetel”, omdat we een kleine wijk zijn. Alle veranderingen moeten deze zomer worden goedgekeurd. Zodat in september alle vernieuwingen kunnen worden ingevoerd.

Mooie dichtregels Soms komen er dichtregels op je pad die zo mooi zijn, dat je wilt weten waar ze vandaan komen. Een tuin bloeit rond het open graf Er ruisen halmen op de akker Waar zich het zaad verloren gaf. De dichtregels blijken te komen uit ons 'oude' Liedboek: Gez. 479: 1.

Aan U behoort, O Heer der heren, de aarde met haar wel en wee, de steile bergen, koele meren, het vaste land, d'onzeekre zee. Van U getuigen dag en nacht. Gij hebt ze heerlijk voortgebracht.

2.

Gij roept het jonge leven wakker, een tuin bloeit rond het open graf. Er ruisen halmen op de akker waar zich het zaad verloren gaf. En vele korrels vormen saam een kostbaar brood in uwe naam.

3.

Gij hebt de bloemen op de velden met koninklijke pracht bekleed. De zorgeloze vogels melden dat Gij uw schepping niet vergeet. 't Is alles een gelijkenis van meer dan aards geheimenis. Laat dan mijn hart U toebehoren en laat mij door de wereld gaan met open ogen, open oren om al uw tekens te verstaan. Dan is het aardse leven goed, omdat de hemel mij begroet.

4.

Een mooi lied, dat getuigt van Gods liefde en trouw!

Terugblik: adventsreis 2013 Het was een bijzondere reis. Mooie steden, kerstmarkten en heel mooie kerken. Veel gezongen en geluisterd naar kerst-meditaties en prachtige muziek en …….. fantastisch orgelspel op schitterende orgels. Heel fijn was ook het 'met elkaar' de geboorte van Jezus gedenken en vieren. P a g i n a | 18

En bij dit alles kan je natuurlijk niet om Anneke heen. In de vorige uitgave van de Schakel was ik vergeten om het gebeuren een plaats te geven en om bijgaande foto te plaatsen ……. En dat kan natuurlijk niet ……….(!). Vandaar dit plaatje aan boord van het rivierschip met Anneke op een wel zeer prominente plaats! Al met al: het was een geweldig mooie reis en een schitterende ervaring!

Queen Ann

De contacten met de musici waren erg plezierig. Op onderstaande foto geeft ds. Vermaat nog een paar laatste aanwijzingen om het muzikale verloop aan boord in goede banen te leiden.

Panfluitiste Noortje van Middelkoop en organist / pianist Arjan van Breukhoven luisteren aandachtig.



Uit de Pers en Gelezen: …...

Godfried Bomans en Spaanse Protestanten De geschiedenis van het Protestantisme in Spanje is op zich een boeiende zaak. In de tweede helft van de 19e eeuw was Spanje een Rooms-katholieke staat, waar de godsdienstvrijheid 'moeizaam erkenning' trachtte te vinden. Her en der kwamen Spanjaarden, meest via buitenlanders in contact met het protestantisme, dat sinds de Hervorming, die aanvankelijk zeer aansloeg, geheel was uitgeroeid in het land. P a g i n a | 19

Er bestaat onder ons de Spaanse Evangelische Zending en de stichting Het Evangelie in Spanje, die het blad Berichten uitgeeft. In dit blad stond een ingezonden brief van Godfried Bomans van 13 september 1961:

'Zeer geachte redactie, Zoudt U mij willen inlichten, of er in Nederland een vereniging of genootschap bestaat, dat zich ten doel stelt de onderdrukking der protestanten in Spanje te bestrijden? Ik heb dit eens vernomen, doch kan mij de bron van deze informatie niet meer herinneren. Als overtuigd Katholiek is mij deze doelstelling zeer sympathiek en ik zou mij gaarne als lid willen opgeven. Met deze vraag zou ik U niet lastig vallen, als ik niet overal elders hiermee was vastgelopen. Een postzegel voor antwoord sluit ik hierbij. Met groet, Godfried Bomans

' W a a r v in d e n wij een a n t wo o r d ?' Die tri ch B onh oef fer over Bijbellezen: Ik wil in de eerste plaats simpelweg bekennen: ik geloof dat de Bijbel, en de Bijbel alleen, het antwoord op al onze vragen kan geven en dat wij, om haar antwoord te vernemen, alleen volhardend en deemoedig hoeven vragen.

P a g i n a | 20

De Bijbel kan niet zomaar gelezen worden als andere boeken. Men moet bereid zijn, werkelijk te vragen, alleen dan gaat de Bijbel open. Alleen als wij het definitieve antwoord van de Bijbel verwachten, wordt dit ons ook gegeven. Dit komt, omdat in de Bijbel God tot ons spreekt. En over God kan men niet van zich uit nadenken. Hij wil gevraagd zijn. Alleen als wij Hem zoeken, geeft Hij antwoord. (...) Wij maken ons het woord van iemand die wij liefhebben ook niet eigen door het te gaan ontleden. Nee, zo'n woord aanvaarden wij eenvoudig. Het klinkt dagen lang in ons na, eenvoudig als het woord van deze mens die wij liefhebben. En naarmate wij het woord in ons hart overwegen, leren wij degene die het ons gezegd heeft beter kennen. Zo bewaarde Maria de woorden van de engel in haar hart. Zo, en niet anders, moeten wij ook met het woord van de Bijbel omgaan.

Aldus Dietrich Bonhoeffer

Naar een verslag van: Auckjen Ridderbos

Een teken van dankbaarheid Er zijn plaatsen waar je langskomt op weg naar zuidelijke vakantiebestemmingen die de moeite waard zijn om een stop te maken. Eéntje die ik erg kan aanbevelen is het kleine dorpje Wachendorf, dichtbij Euskirchen in het noorP a g i n a | 21

delijk Eifel-gebied. Op één van die heuvels staat een veldkapel die al van ver de aandacht trekt. Een kapel uit deze tijd: hij werd in mei 2007 gewijd en heeft een bijzondere ontstaansgeschiedenis:. uit dankbaarheid voor een goed en vervuld leven besloten een oude boer en zijn vrouw om op hun land een kapel te laten bouwen, in de hoop dat veel mensen de weg zouden vinden naar de plek waar zij zelf een vruchtbaar bestaan hebben mogen leiden. Zij nemen een bekende Zwitserse architect in de arm, Peter Zumthor, en komen samen met hem tot een heel bijzonder ontwerp. Op de grond wordt een omtrek uitgezet in de vorm van een groot slakkenhuis. 112 stammen van dennenbomen met een lengte van 12 meter worden daarop uitgezet in de vorm van een soort wigwam, aan de bovenkant is een grote druppelvormige opening waardoor je rechtstreeks de hemel kunt zien. Om de stammen heen wordt beton in lagen aangebracht, met 350 verbindingen tussen beton en hout. Vrede is het dat ons overkomt als we op een mooie dag in mei vanuit het dorp de slingerende landweg nemen naar de kapel. Voorzichtig openen we de grote driehoekige deur met het fragiele kruis daarboven. Binnen wennen we aan het donker en verbazen ons over het licht dat door alle kleine openingen naar binnen komt. Hier wordt iets verbeeld van het geheim dat God is. Zo midden in het veld biedt deze plek beschutting, maar ook opening naar een oorsprong, naar ‘groter dan wij’. Ook de ronde cirkel met driehoekige vormen, aangebracht aan de muur verwijst daarnaar. Voor Bruder Klaus verbeeldde dit teken het geheim van de Drie-enige God, dat de hele schepping doordringt en omvat. Het is niet moeilijk om hier zijn liefste gebed mee te bidden: Mein Herr und mein Gott, Nimm alles von mir, Was mich Hindert zu Dir.

Een loflied op het Woord van God (Johannes Calvijn) Het Woord van God is de sleutel, die ons het Koninkrijk van God opent, met het doel ons daar binnen te leiden, opdat wij weten, welke God wij moeten aanbidden en waartoe Hij ons roept. Het is de zekere weg die ons leidt, opdat wij onze ganse levenstijd niet heren derwaarts zouden zwerven en dolen.

P a g i n a | 22

Het is de enige regel om kwaad en goed van elkaar te onderscheiden en ons te onderwijzen in de rechte dienst van God. Het is de spiegel waarin wij het aangezicht van God aanschouwen om zo veranderd te worden tot Zijn eer. Het is de Koninklijke scepter waardoor Hij ons als Zijn volk regeert, de herdersstaf die Hij ons geeft ten teken dat Hij ons tot Herder wil zijn. Het is het enige voedsel voor onze zielen dat ons voedt tot het eeuwige leven. Een mooi, passend gedicht: 'Het Woord van God'

Het Woord van God brengt goede vruchten voort, in ieder mens die luistert naar uw woord; rijpt in het hart, draagt honderdvoudig vrucht: het keert niet onvervuld terug.

Beproef mijn hart dat voor U openligt; niets is verborgen voor Uw aangezicht. Dat elke stem die U nog tegenstreeft, moet zwijgen als U tot mij spreekt.

De stem van liefde die in stilte spreekt; een woord van wijsheid dat mij richting geeft. De Geest die troost en mij in waarheid leidt; diep in mijn hart uw woorden schrijft.

O levend brood dat al mijn honger stilt, waar ik naar hunker, wat ik proeven wil. Dit hemels brood, het mens geworden Woord, is Christus die ik toebehoor.

Uitspraken van Ds. Arenda Haasnoot in boek:

‘Neem je plaats in’ In verband met ‘Jezus’ Na afloop van een lezing in een prominente Amsterdamse kerk ontmoette ik een woedende kerkelijke hoogleraar die me toesnauwde hoe ik het in m’n hoofd durf te halen om te zeggen dat het bloed van Jezus ons reinigt van zonden ……(!) Mijn inziens zijn velen (hoog)zwanger van de rationele tijdgeest die rondwaart in het rijke Nederland en West-Europa en baren ze ‘lucht en leegte’. P a g i n a | 23

In verband met ‘Dankdagen’ Hebben we wel een God nodig die we aanroepen voor een voorspoedige oogst? behalve het weer kunnen veel mensen veel manipuleren. Het gevoel afhankelijkheid ten opzichte van God verdwijnt te midden van onze welvaart als sneeuw voor de zon. Waarom zouden we geloven in een God bij wie alle dingen mogelijk zijn? Tot enkele decennia geleden was het een goed gebruik dat er biden dankdiensten in het voorjaar en in het najaar werden gehouden. Vandaag de dag zijn veel kerken daarmee gestopt. De kerken waarin deze diensten nog wel plaats vinden, kunnen veelal rekenen op minder dan 10% van de kerkgangers.

In verband met ‘Leegloop en geestelijke leegte’ Je hebt niet tegen mensen stand te houden, maar tegen de geestelijke machten en krachten die Gods koninkrijk weerstaan en die mensen in hun greep willen houden. Ook kerken en kerkgebouwen gaan niet aan hun greep voorbij, zeker niet als er geen geestelijk inzicht meer bestaat. In onze samenleving is het zicht op de geestelijke werkelijkheid verdwenen, met als gevolg dat velen het bestaan van God en goden ontkennen. Maar ook in veel kerken is geen onderwijs met betrekking tot nietzichtbare machten en krachten die hun invloed laten gelden. In de evangeliën lees je dat Jezus hier dagelijks mee bezig was. Van het uitdrijven van demonen tot het laten zwijgen en tot rust komen van de wind en de zee. De helft van Jezus’ tijd ging op aan het genezen van zieken en bezetenen. Hij had direct door hoe in een gebied de ‘geestelijke vork’ in de steel zat. Hij ‘zag’ het gewoon.

P a g i n a | 24

Kerksonnet …………. (Naar een verslag van: Auckjen Ridderbos)

Hoe ontroerend is dit te lezen, zomaar in een kerk met een orgel én herinneringen aan een predikant ….., dienaar van het Woord: 'al waren uw zonden als scharlaken' ……. Een mooi gedicht!

P a g i n a | 25

P a g i n a | 26

Tot het geweten spreken In onze Westerse, postmoderne cultuur ligt er veel nadruk op het 'zelf'. Woorden als zelfbeeld, zelfaanvaarding en zelfontplooiing staan hoog in het vaandel Het maakt niet zo veel uit hoe je leeft - dat moet ieder voor zich weten - als je maar authentiek bent Je moet boven alles jezelf zijn en jezelf verwezenlijken ………... De enorme aandacht voor persoonlijke identiteit is een hype die inmiddels ook minder positieve vruchten afwerpt. De gerichtheid op het eigen ik heeft inmiddels bij velen ook de inhoud en de verkondiging van het Evangelie ingekleurd. Ik heb sterk de indruk dat er verwarring is ontstaan over wat de kern van het Evangelie is. Ik probeer goed te luisteren naar hoe anderen het Evangelie uitleggen. Vaak wordt als het mooiste in het Evangelie naar voren gebracht dat wij door de relatie met God onze identiteit vinden en tot onze bestemming komen. We hebben vaak zoveel moeite met onszelf en velen lopen rond met onzekerheid en minderwaardigheidsgevoelens. Ook komen mensen vaak niet tot hun volle potentieel. Als je je bekeert en in Jezus gelooft, dan weet je voortaan dat je waardevol en geliefd bent. Dat is goed voor je zelfbeeld en voor je functioneren. Je bent een parel in Gods hand en dat maakt het leven aangenamer. Het zal u als lezer niet onbekend voorkomen als ik dit zo schets. We zijn gewend geraakt aan deze wat mij betreft eenzijdige uitleg van het Evangelie. Al zou het goed kunnen dat dit goede nieuws uw leven heeft geraakt en dat u erdoor gezegend bent.

DIENT GELOOF OM HET LEVEN AANGENAMER TE MAKEN?

Rollen omgedraaid Waarom maak ik er dan een punt van? Klopt deze uitleg dan niet? Het is niet zo dat er geen waarheid in zit. Dat Christus voor onze zonden is gestorven aan het kruis laat zien hoeveel God van ons houdt. Echter, een betere relatie met jezelf is niet waar het in de eerste plaats om draait in ons geloofsleven. Is mijn roem werkelijk dat ik zo blij kan zijn met mijzelf? Is het goede nieuws werkelijk dat ik zo geweldig ben? Moeten mijn ogen vooral opengaan voor hoe waardevol ik ben? Als we dit op de eerste plaats zetten, dwalen we af van de Bijbelse Boodschap. Dan maken we van God uitsluitend een dienaar van mensen. We vervallen dan in een mensgericht evangelie waarin God alleen nog maar een lieve God is die klaar staat om ons te genezen en te herstellen. P a g i n a | 27

We draaien de rollen dan om. Laat ik proberen dit te verduidelijken met het volgende voorval. Een vrouw ging naar haar dominee toe en zei tegen hem: 'Dominee, ik bid nu al jarenlang voor dit ene probleem en God heeft het nog steeds niet opgelost. Hoe zit dat nou met God?' Ze plaatste God met haar woorden en haar toon WE MAKEN VAN IEDEREEN in de beklaagdenbank en zei tegen haar domiEEN KLANT VAN GOD nee dat hij dit nu maar eens moest uitleggen! Het antwoord dat de dominee haar gaf, spreekt boekdelen: 'Zuster, wie dient wie?'

Consumenten Moet God vooral ons dienen, en dan ook nog op onze voor waarden? Of behoren wij God te dienen, onafhankelijk van de omstandigheden in ons leven? Dat is het grote probleem met de uitleg van het Evangelie zoals ik dat hierboven heb geschetst. We maken van mensen ´consumenten´ van God. We bevestigen mensen in het egoïsme dat ze van nature hebben. We maken van iedereen een klant van God en de klant is koning. Terwijl het er nu juist om gaat dat onze ogen ervoor opengaan, HET EVANGELIE IS IN DE EERSTE dat de Heere, onze God, de grote KoPLAATS OP GOD GERICHT ning is! We verlagen God tot een hemelse goedheiligman of hulpverlener op afroep. Waar het in het Evangelie om draait is dat wij door de Heilige Geest in staat worden gesteld te gaan zien hoe groot, heilig en genadig God is. Laat wie roemen wil, roemen in de Heere. Het Goede Nieuws is niet in de eerste plaats dat ik zo geweldig ben -want er schort nog wel het een en ander aan mijzelf - maar dat Hij de hoogverheven en verheerlijkte Heer is. Het Evangelie is in de eerste plaats God-gericht en daarna mens-gericht. Als we het belangrijkste overslaan, brengen we een halve waarheid. Het grootste probleem van de mens is niet de verstoring van de relatie met zich zelf,maar de verstoring van de relatie met God door de zonde. Als de relatie met God wordt hersteld, dan is een betere relatie met jezelf wel een vrucht daarvan. Maar die vrucht groeit niet door vooral naar mezelf te gaan kijken en dan tegen mezelf te zeggen dat ik zo bijzonder ben omdat God dat ook zegt. Een beter zelfbeeld is de vrucht van het leren kennen van God en Zijn genade voor mij. Als deze grote, heilige God, tegen wie ik heb gezondigd, mij om P a g i n a | 28

Jezus' wil vergeeft en liefheeft, dan kan ik gerust zijn over mezelf. In het evangelie van het positieve denken ontbreekt de boodschap van zonde en genade. De Bijbel zegt dat ieder mens van nature een afgodendienaar en rebel jegens God is. Daarvoor verdient hij straf. Ieder mens is vanwege zijn zonde strafwaardig, doemwaardig. God gaat deze wereld oordelen door Jezus Christus. De oproep van het Nieuwe Testament is niet: Neem Jezus aan om hier en nu een beter leven te hebben. Ieder mens is van nature een afgodendienaar. De oproep is wel: Geloof in de Heere Jezus en je zult gered worden als God straks alle daden in het gericht zal doen komen. We kunnen het ons niet permitteren om alleen maar een therapeutisch evangelie te brengen. We moeten ook tot het geweten van mensen spreken. Ds. Oscar Lohuis is evangelist en Bijbelleraar, zie ook: www.goednieuwsbediening.nl

ARNHEM IN DE OORLOG (Drs. P.W. van Lunteren). Duitse bezetting maakte dat sfeer in de kerk veranderde.

Drs. Paul van Lunteren uit Arnhem is historicus.

Vanaf juni 1940 staat ds. Hans van Grieken in Arnhem. Hij is landelijk nooit zo bekend geworden als zijn vader, ds. Maarten van Grieken. Punt van overeenkomst: beiden maken tijdens de Tweede Wereldoorlog de ontwrichting van hun kerkelijke gemeente mee. Binnen de Gereformeerde Bond is de naam van ds. Maarten van Grieken nog wel bekend, allereerst als jarenlange voorzitter van de bond en daarnaast als eerste hoofdredacteur van De Waarheidsvriend. In beide functies heeft hij zich jarenlang verzet tegen de vrijzinnigheid binnen de Nederlandse Hervormde Kerk.

Ds. Hans van Grieken is nooit zo bekend geworden. De predikant begint zijn ambtelijke loopbaan in Puttershoek. Na vier jaar ver trekt hij naar Arnhem, waar hij de rest van zijn leven blijft. Aanvankelijk zou hij op zondag 26 mei 1940 zijn intrede doen in Arnhem, maar vanwege de Duitse inval op 10 mei, wordt dit uitgesteld tot zondag 9 juni.

P a g i n a | 29

Arnhem Ds. Van Grieken vult in Arnhem een vacature op, die was ontstaan nadat ds. Jacob Loos in het najaar van 1939 naar Workum was vertrokken. Eerstgenoemde krijgt de pastorale zorg over het oostelijke deel van de volkswijk Klarendal (wijk D). Als kerkelijk centrum fungeert het gebouw Pniël aan de Rosendaalsestraat. Van Grieken heeft in Arnhem vijf collega's onder wie de predikantstaken met betrekking tot de eredienst en de bediening van de sacramenten rouleren. De verantwoordelijkheid tot het geven van catechisaties en de pastorale zorg is echter opgeknipt in zeven wijken en over de predikanten verdeeld. De hervormde gemeente te Arnhem is in die jaren een overwegend confessionele gemeente; het gedachtegoed van zowel de Ethische Vereniging als de Gereformeerde Bond is aanwezig. De gemeente beschikt over vier kerken: de Eusebiuskerk (15 e eeuw) en de Koepelkerk (19e eeuw) in de binnenstad, de Klarendalse Kapel (19e eeuw) in Arnhem-Noord en de Paasbergkerk (20e eeuw) in Arnhem-Oost. Middag- of avond diensten worden in twee van de vier kerken gehouden, waarvan er altijd één in de Eusebiuskerk. De andere dienst wisselt weleens van locatie. Steevast wordt in de middagdiensten volgens het rooster gepreekt uit de Heidelbergse Catechismus; slechts een aantal keren per jaar onderbroken door een zangdienst.

Afscheid en intrede

Ds. Hans van Krieken in de jaren '50

Begin juni 1940 maakt Van Grieken zich op om te gaan werken in Arnhem. Op zondag 2 juni neemt hij afscheid van zijn gemeente in Puttershoek met de tekst uit Handelingen 20:32. Maar ook al vertrekt hij dan uit de Hoeksche Waard, het Evangelie bleef ook daar rondwaren, aldus ds. Van Grieken. 'En zalig is hij die dat Woord bewaart.' Zondag 9 juni 1940 is het zover. In de morgendienst van 10.00 uur in de Eusebiuskerk wordt ds. Hans van Grieken bevestigd door zijn vader. Ds. Maarten van Grieken preekt naar aanleiding van 2 Timotheus 2:1, waar Paulus aan Timotheüs schrijft dat laatstgenoemde sterk moest blijven door de genade van Christus. P a g i n a | 30

Van Grieken memoreert tijdens zijn preek dat de hervormde gemeente het voorrecht had nog een prachtig kerkgebouw te bezitten, dat de oorlogshandelingen ongeschonden doorstaan had. Zijn 'eigen' Laurenskerk in Rotterdam was immers op 14 mei door het Duitse bombardement uitgebrand. De nadruk die Maarten van Grieken toen legde op de fysieke staat van de Eusebiuskerk staat natuurlijk in schril contrast met de verwoesting daarvan in de winter van '44-'45. Vanzelfsprekend kon ook ds. Van Grieken in 1940 dat toekomstig lot niet voorspellen. In de avonddienst van 19.00 uur doet zoon Hans zijn intrede. Hij preekt over 2 Korinthe 5:19 en 20, waarin Paulus de gemeente in Korinthe oproept zich te laten verzoenen met God. Beide diensten worden door veel belangstellenden bezocht, onder wie ook de Commissaris der Provincie Gelderland, mr. Schelto baron van Heemstra.

Oorlogstijd Ondanks de bezetting door nazi-Duitsland wordt het maatschappelijk en geestelijk leven voortgezet. In de historische bronnen zijn geen concrete aanwijzingen te vinden dat de Duitse bezetter het geestelijk werk in Arnhem verhinderde, maar vanzelfsprekend zorgde de Duitse aanwezigheid er wel voor dat de sfeer op straat én in de kerk anders was. Alleen al in de prediking is dit merkbaar, alhoewel de Arnhemse predikanten nooit expliciet over de Duitse bezetter spraken. Een goed voorbeeld is de 'liturgische adventssamenkomst' die op 14 december 1940 in de Eusebius kerk wordt gehouden en waarbij ds. Van Grieken spreekt. Dagen waarop het Licht der Wereld zou moeten schitteren, worden door de oorlogsontwikkelingen duister gemaakt. Ds. Van Grieken zei: 'Zijn donkerheid bedekt de aarde en duisternis de volkeren, maar over u gaat de heerlijkheid des Heeren op! Maak u op, word verlicht!' De Arnhemse kerk gaat zich meer dan ooit profileren. Zo spreekt Van Grieken op thema-avonden, zoals die van 'Redt uw Kameraad' (alcoholismebestrijding) of van de Jong Hervormden. Het zijn bijeenkomsten, waarbij de aanwezigen een toegespitste boodschap meekrijgen. Zo spreekt hij eens over het thema 'Toekomstverwachting'. Het woord 'toekomst' moest volgens ds. Van Grieken niet alleen gezien worden in het licht van de toekomstige tijd, maar meer in die van een heilsverwachting, 'een goed, dat in benarde tijden meer dan ooit naar voren komt'.

Vader Aan ds. Maarten van Grieken is, vlak na de bevestiging van zijn zoon, emeritaat verleend. Tegelijkertijd stopt hij als voorzitter van de Gereformeerde Bond, in welke functie hij wordt opgevolgd door prof. dr. Johannes Severijn. Als emeritus verhuist hij, in 1940, zijn zoon achterna naar Arnhem. Hier beP a g i n a | 31

trekt hij zijn nieuwe woning aan de Ernst Casimirlaan 52. Tijdens de oorlogsjaren blijft ds. Maarten van Grieken als emeritus predikant in Arnhem en omgeving nog voorgaan in kerkdiensten.

Arnhemse Diaspora Zondag 17 september 1944 luidt het begin van de verwoesting van Arnhem in. In de Arnhemse binnenstad valt de elektriciteit uit, met als gevolg dat de orgels onbespeelbaar worden. De diensten in de Eusebiuskerk en de Koepelkerk worden gestaakt en de gemeenteleden keren gehaast terug naar hun huizen in afwachting van wat zou komen. Na afloop van de Slag om Arnhem dwingt de Duitse bezetter de bevolking om de stad te verlaten. Arnhemmers raken verspreid over de Veluwe, Achterhoek en Overijssel. De hervormde gemeente raakt op die manier ook verstrooid. In Apeldoorn wordt op maandag 9 oktober een 'noodkerkenraad' ingesteld, die poogt het contact met de gemeenteleden te onderhouden. In de hervormde kerken van Apeldoorn en de omringende dorpen worden 'Arnhemse diensten en contactmiddagen' gehouden, waarvoor ook ds. Van Grieken zich inspant. Ds. Maarten van Grieken komt, in tegenstelling tot zijn zoon, met de evacuatie niet in Apeldoorn terecht, maar verblijft in de hervormde pastorie te Eerbeek en keert aansluitend niet meer naar Arnhem terug. Hij gaat in Oosterbeek wonen en blijft als prediker actief, totdat hij op donderdag 19 mei 1949 op 73jarige leeftijd overlijdt. Hij wordt in Arnhem op begraafplaats Moscowa begraven, waar zijn graf nog altijd te vinden is. Zijn overlijden wordt vermeld in de kerkbode Hervormd Arnhem. Hans van Grieken schrijft in zijn wijkbericht: 'Voor de vele bewijzen van deelneming, bij het plotseling overlijden van mijn Vader, die in kerkelijk Arnhem een grote plaats in de harten in nam, zeggen mijn vrouw en ik u hartelijk dank. Het is voor ons een grote slag, juist ook omdat hij zich de laatste tijd zo bijzonder goed voelde en zijn dood nu zo onverwacht kwam. Wij weten dat hij in heerlijkheid is ingegaan.' Naoorlogse jaren Na de Tweede Wereldoorlog verandert het kerkelijk leven in Arnhem aanzienlijk en dat heeft alles te maken met de nieuwe structuur die de gemeente krijgt. Vooruitlopend op de kerkorde van 1951, waarin de mogelijkheid wordt geboden om een gemeente decentraal te organiseren, gaat Arnhem per 1 januari 1949 over naar een structuur van vijf 'buurtgemeenten' met eigen kerkenraden. De wijk Pniël krijgt hierdoor een meer 'eigen karakter', een ontwikkeling die in 1957 nog eens versterkt wordt door de ingebruikname van de nieuwe Pniëlkerk. Deze kerk is gebouwd op de plek van het oude gebouw Pniël, dat in de oorlog verwoest was. P a g i n a | 32

Een goed beeld van de theoloog Van Grieken is moeilijk te geven, omdat zijn schriftelijke nalatenschap plaatselijk en landelijk nogal gering is. Zo zijn in Hervormd Arnhem geen artikelen van zijn hand terug te vinden. Landelijk gezien komen we hem wel tegen met een overdenking in de Christelijke Huiskalender Immanuël voor het jaar 1952. In Arnhem bestaat van ds. Van Grieken vooral het beeld van een predikant die zich met alle passie op het pastorale wijkwerk stortte. In de herinnering van oudere gemeenteleden zijn 'Pniëlkerk' en 'ds. Van Grieken' dan ook synoniemen. Op zondag, de dag des Heeren, 7 mei 1967 komt Van Grieken, na een kortstondig ziekbed, te overlijden. Hij wordt op woensdag 10 mei op begraafplaats Moscowa begraven. Tot op de dag van vandaag is zijn graf daar nog aan te treffen, niet ver van de rustplaats van zijn ouders. Zo vinden vader en zoon Van Grieken hun laatste rustplaats in Arnhem. Drs. P.W. van Lunteren / Waarheidsvriend 01 mei 2014

Calvijn een mens n.a.v. Prof. Dr. Herman Selderhuis: Calvijn een mens: 2. De pelgrim (1533-1536) Labyrint en afgrond ‘We zijn altijd onderweg’, aldus Calvijn. Gereformeerden hebben een traditie opgebouwd als reizigers, vluchtelingen en emigranten, maar ze zien zich ook geestelijk onderweg. Daar zijn de brede en de smalle weg. Die plaat herinnert ons aan twee wezenlijke begrippen bij Calvijn: labyrint en afgrond. Labyrint: een soort denken waarin een mens verstrikt raakt, de weg naar God en naar zichzelf kwijtraakt. In dat labyrint verkeerd de mens van nature en men kan er alleen uitkomen door de Bijbel als leidraad te nemen. Afgrond: daarin komt de mens terecht als hij Gods weg verlaat, Gods orde verdraait en Gods vrede negeert. In Calvijns psalmencommentaar vooral zien we de onzekerheid van het bestaan en de chaos van deze wereld vaak terugkomen. De wereld wordt gekenmerkt door bewegelijkheid en instabiliteit. Het lijkt wel of God een spelletje met ons speelt en in feite is ons leven ook niet meer dan een speelbal. Overal gevaren Het begint al bij de geboorte: ‘Het verlaten van de moederschoot is de entree tot duizend doden’. Gevaarlijk is het overal: ‘Als je nou eens naar omhoog kijkt, hoeveel gevaren dreigen wel niet van die kant? Maar kijk je naar de grond, hoeveel dodelijk vergif vind je daar? Hoeveel wilde en verscheuP a g i n a | 33

rende beesten? Hoeveel slangen? Hoeveel zwaarden, valkuilen, struikelblokken, ravijnen, instortende gebouwen, stenen en speren waarmee men gooit?’ Volgens Calvijn zit ons lichaam vol met allerlei ziekten en daar komen allemaal uitwendige gevaren nog bij. ‘Betreed een schip, en je bent nog maar één stap van de dood verwijderd, bestijg een paard, je voet hoeft maar uit te glijden en je leven is in gevaar. Loop maar eens door de straten van de stad en er zijn net zoveel gevaren als dakpannen op de huizen’. Calvijn noemt eindeloze gevaren op. Hij noemt het leven ‘een kolkende rivier’. ‘Er is toch geen afschuwelijker kwelling dan onophoudelijk sidderen van angst en onzekerheid’. Voor wie ziet hoe Calvijn het bestaan zag, is het geen wonder dat hij houvast zocht in voorzienigheid en verkiezing, in providentie en predestinatie! Predestinatie en providentie De voorzienigheid is de moeder van de verkiezing. God kiest ook mensen níét uit, ‘decretum horribile’. Dat heeft niets met horror te maken, wel met huiver. Daarom is het geen afschuwelijk, maar een huiveringwekkend besluit. Calvijn vond zelf dat een mens rustig kon worden van de gedachten dat God verkiest. Wie de begrippen ‘predestinatie’ en ‘providentie’ niet met het begrip ‘onderweg zijn’ in verbinding brengt en ze daar voortdurend mee in verbinding laat, zal van beide nooit iets begrijpen. Calvijn stond al als wees wat verloren in de wereld, en is het door zijn vluchtelingschap nog meer geworden. Predestinatie betekent dat je je geloof niet kwijt raakt, providentie dat je de weg niet kwijtraakt. Nicodemieten Calvijn hield zich zeer gedeisd en leidde kerkelijk haast het door hem zo verfoeide bestaan van een ‘nicodemiet’, dat wil zeggen als een Nicodemus (Joh. 3) die niet voor zijn geloof durft uit te komen. Calvijn is intussen bezig zich grondig wegwijs te maken in de Bijbel en in de kerkvaders. Hij hield ervan met zijn neus in de boeken te zitten, ‘lekker alleen, zonder gedoe’. Maar Calvijn wist wel dat hij ooit zijn vaderland moest verlaten. Wie onder het pausdom bleef leven, moest voorzichtig zijn. Calvijn dacht dat je als christen nog wel wat goeds kon betekenen voor de plaats waar je woonde. Als je maar niet naar de mis ging en je niet met bijgelovigheden bezighield. Toen Calvijn de Franse koning als Farao had bestempeld, konden gelovigen volgens hem niets anders meer dan een uittocht te organiseren. Nostra Gallia Calvijn schrijft ergens dat een mens de afvalligheden van Babel zo snel mogelijk moest verlaten. Je kunt niet overtuigd christen-zijn en tegelijk financieel afhankelijk zijn van een instituut waarin goddeloze gebruiken en opvattingen aan de orde van de dag zijn. Cavijn kon niet snappen dat iemand P a g i n a | 34

meedeed aan het bekorten van Christus’ werk en glorie. Calvijns toon wordt uit zorg scherp. Met Gerard Roussel onderhield Calvijn een hartelijke vriendschap. Die bleef echter rooms-katholiek. Hij betaalde echter een prijs voor zijn dilemma. Hij gaf jarenlang als bisschop leiding met veel vrucht, maar werd tijdens een preek waarin hij kritiek uitte op de vele heiligendagen door een katholiek van adel doodgestoken. Frankrijk bleef voor Calvijn als vaderland, ‘nostra Gallia’, zoals hij eens schreef. Hij heeft er tot aan zijn laatste snik alles aan gedaan de reformatie van de kerk daar te bevorderen. Calvijn reisde eens onder de schuilnaam Charles d’Espelisse naar Frankrijk. Institutie wordt geboren Begin 1535 arriveerde Calvijn in Basel. Deze stad had in 1529 al met Rome gebroken. Van daaruit kon Calvijn de ontwikkelingen in Frankrijk goed blijven volgen. Verder kon hij zich in Basel verder in de talen bekwamen. Erasmus was in dat jaar ook in Basel maar het is onbekend of ze elkaar hebben ontmoet. Calvijn ging voor de zekerheid door het leven met een tijdelijke schuilnaam: Martinus Lucianus (anagram van Calvinus: alle letters van zijn echte naam komen in deze naam voor). Calvijn wilde rust, hij wilde leven als een geleerde. Hij had moeite met de kerk maar wilde het conflict uit de weg gaan. In 1536 bracht hij een boekje op de markt: de eerste versie van de Institutie. Dit dogmatiekje is het vrij ongecompliceerde kindje dat in 1559 opgegroeid is tot de uitgebalanceerde volwassen uitgave van de Institutie. Calvijn is vooral vanwege dit ene boek bekend geworden. Hij heeft er tussen 1536 en 1559 zoveel aan geknipt en geklapt dat hij er na verschillende versies pas bij de laatste tevreden over was. Tweede generatie Dat het boek een succes werd heeft met Calvijns late geboorte te maken; hij was een man van de tweede generatie, dat wil zeggen dat hij de geschriften van de eerste reformatoren al kende (voorzover ze in het Latijns en Frans geschreven of vertaald waren, want Calvijn kende geen Duits). Hij had thema’s als avondmaal, doop, verbond, Oude en Nieuwe Testament, kerk en overheid al zien bediscussieerd worden. Calvijn heeft geen theologische opleiding gehad. Dat maakt hem in zekere zin vrij van de inhoudelijke en formele ballast van scholastieke handboeken. Calvijn was humanist en streefde vooral vanuit de bronnen te werken. Het meest opvallende deel van dit boek was de open brief aan de koning van Frankrijk, waarin hij zegt dat gereformeerden geen revolutionairen zijn. Die ene overnachting in Genève Toen Calvijn naar Straatsburg wilde reizen, moest hij noodgedwongen overnachten in Genève. Dit kwam Farel ter ore. Hij had een plan met Genève waarin Calvijn precies paste. De stad was in 1536 overgegaan tot de ReP a g i n a | 35

formatie (‘volgens het Evangelie’ te gaan leven). Het was een besluit van de burgers. Nu waren ze op zoek naar mensen die hieraan handen en voeten konden geven. Farel zocht Calvijn die éne avond dat hij in Genève verbleef in diens kamertje op, kwam op hem af en deelde hem mee dat het duidelijk was dat God Calvijn hier gebracht had. Toen Farel eraan toevoegde dat Calvijn tot in eeuwigheid geen rust zou vinden als hij niet zou blijven, was de keus snel gemaakt, want ook Calvijn wist dat de eeuwige rust meer waard was dan de tijdelijke. De wees Calvijn vond in Genève zo ook weer een aardse vader, in die zin dat er weer iemand was die als oudere over zijn weg besliste. Dit beslissende voorval is een miniatuur van het vraagstuk van Gods voorzienigheid waar Calvijn zoveel over gezegd en geschreven heeft.

Contactgegevens: Predikant: Ds. P. Vermaat.

0318-510161 / [email protected]

Ouderlingen: H. Boer. Deelvz./ Scriba

026-4437934 / [email protected]

J. Ros. Deelvz./ Organist

026-3234338 / [email protected]

P. Rosseel Ouderling

026- 3636335 / [email protected]

J. Theunissen. Oud. / Kerkm.

026-3115164 / [email protected]

Kramp S.J. Ouderling

0316-332175 / [email protected]

Vries de W. Ouderling.

026-4951997 / [email protected]

Diakenen: R. Vos. Financien / Ledenadm.

026-4420722 / [email protected]

Mw. D. Hartgers. Diaken

026-3814382 / [email protected]

Mw. G. Albertus. Diaken

026-3815783 / [email protected]

Mw. A. Spang / Diaken

026-3811860 / [email protected]

Mw. J. Schoonderwaldt Diaken

026-3814859 / [email protected]

Ontvangst / Gastvrouw Mw. D. Melaard.

026-3816708 / [email protected]

Mw. G. Albertus.

026-3815783 / [email protected]

Redactie de Schakel: Mw. T. Rietveld

026-8403944 / [email protected] P a g i n a | 36

J. Ros.

026-3234238 / [email protected]

Contact Predikanten: P. Rosseel jr.

026-3636335 / [email protected]

Zondagsbrief: W. van Woerkens

026-3811103 / [email protected]

Kerkelijk Bureau (PGA)

026-4420987 / [email protected]

Overzicht 85+ Dhr.

Muijlwijk v. W.F.

Monninkensteeg 1/50

Arn.

12-mei

1928 86

Mw.

Rodink -Hessing J.G.

Waalstraat 36/11

Arn.

13-dec

1928 86

Dhr.

Vries de W.

Worth Rhedenseweg 161

Rhe.

27-okt

1928 86

Mw.

Roebersen F.

de Burcht 97

Arn.

27-mrt

1927 87

Mw.

Wagenaar- Westerneng M.

Klaaswaalpad 16

Arn.

29-nov

1926 88

Mw.

Doorne-Geuze van J.M.

Abe Lenstrahof 212

Arn.

13-jul

1925 89

Mw.

Geldof- Phang K.L.

Teteringenstraat 75

Arn.

8-nov

1924 90

Mw.

Schooten v. E.G.

Handelstraat 50

Arn.

22-jan

1924 90

Mw.

Steijn v. G.J.

Spijkerstraat 191

Arn.

4-mrt

1923 91

Mw.

Wevers-Jongbloed S.

Esperantolaan 2 kamer 103

Arn.

14-mei

1923 91

Mw.

Ponger-Siebelink H.A.

Hyacintstraat 23

H'ren 24-jun

1922 92

Dhr.

Masman J.A.

Goltackers 47

W'v

26-feb

1913 101

Mw.

Pesch-Rutgers G.G.

Worth Rhedenseweg 45/266 Rhe.

25-okt

1911 103

Doorgeven van wijzigingen in het adressenbestand: dhr. John Hessing tel.: 06 36 34 61 81 e-mail: [email protected]

Om mee te nemen Houdt de Bijbel je weg van de zonde, of houdt de zonde jou weg van de Bijbel?

P a g i n a | 37

De genade verlost ons niet van Christus’ geboden, maar is een hulp om ze te houden.

Om te noteren: Bijbelkring: 3 juni / 24 juni zie ook onze website: www.gemeentederankarnhem.nl

Rooster Predikanten 2e helft 2014 6-jul

Vermaat

Ds. P.

Veenendaal

K

13-jul

Voorbereiding H.A.

Vroegindeweij

Kand. P.

Veenendaal

20-jul

Heilig Avondmaal

Kamp

Ds. J.B.

Heteren

27-jul

Zwanenburg

Dr. L.G.

Ede

3-aug

Eck

Dr. J. van

Ede

Poortman

Ds. A.D.

Veenendaal

17-aug

Molenaar

Ds. H.O.

Oosterbeek

24-aug

Groeneveld

Ds. A.

Lunteren

31-aug

Hoek

Dr. J.

Veenendaal

7-sep

Vermaat

Ds. P.

Veenendaal

14-sep

Koelewijn

Ds. W.J.J.

Renkum

21-sep

Asselt

Ds. G. van

Apeldoorn

28-sep

Romein

Ds. A.

Ede

5-okt

Heutink

Ds. J.S.

Ede

K

12-okt

Vermaat

Ds. P.

Veenendaal

K

19-okt

Laar

Ds. R. van

Rhenen

K

26-okt

Biersteker

J.

IJsselmuiden K

2-nov

Laseur

Ds. H.J.W.

Voorthuizen

Vermaat

Ds. P.

Veenendaal

9-nov

Heutink

Ds. J.S.

Ede

K

16-nov

Zwanenburg

Dr. L.G.

Ede

K K

10-aug

5-nov

Dienst voor doven

Dankdag voor gewas en arb.

23-nov

Voorber. H.A. & Herdenken

Romein

Ds. A.

Ede

30-nov

H. A. / 1e zondag Advent

Vermaat

Ds. P.

Veenendaal

Kamp

Ds. J.B.

Heteren

7-dec

P a g i n a | 38

K K K K K

K

14-dec

Brink

Ds. v/d W.

Veenendaal

K

21-dec

Hovius

Ds. W.Chr.

Apeldoorn

K

Meerveld

Ds. J. van

Renkum

Koelewijn

Ds. W.J.J.

Renkum

25-dec

1e Kerstdag Aanv. 09.45 uur

28-dec 31-dec

Geen dienst

Kerk en DsInfo verhuur Kerkgebouw Ds. Van Oosterzeehuis Verhuur: dhr. Geurt Kramp, tel. nr. 026- 3815442 Techniek en onderhoud: dhr. Gijs Hartgers. tel. : 026-3814382 / 0620-131109 / [email protected] Schoonmaakploeg: inl.:Jack Theunissen. (026-3115164 / 0623 812562 [email protected]) Schakel is een uitgave van de Kerkenraad van De Rank Redactie: Mw. G. Rietveld, Utrechtseweg 145 (flat: 12),6812 AB Arnhem 026- 8403944 / E-mail: [email protected] Dhr. J. Ros, Eernewoudeweg 15, 6835 JE Arnhem 026-3234338 / E-mail: [email protected] Rekeningnr. wijkkas: IBAN: NL54 INGB 0001 5599 72

Kopij inleveren voor de volgende Schakel: vóór 01 september 2014 Verzenden naar: [email protected] Hervormde Gemeente De Rank, Huissensedijk 12, 6842 AK Arnhem www.gemeentederankarnhem.nl - [email protected]

P a g i n a | 39

K

P a g i n a | 40