Terugkoppeling bijeenkomst Goed voor Elkaar, 8 juni 2011 Signalering en inventarisering thema’s (prestatieveld 4) Wmo.
2 Presentaties: Trendsignalering vrijwilligerswerk door Pauline van Gelder en Spectrum inventariseert door Pierre Puts Inhoud presentaties: Pauline van Gelder hield een presentatie over het onderzoek naar trends binnen het vrijwilligerswerk. Pierre Puts over de analyse van de collegeprogramma’s van de 56 Gelderse gemeenten en het inventariserend onderzoek/ benchmark van Spectrum in 2011. De twee thema’s die bij de analyse van de collegeprogramma’s steeds terugkwamen: Buurt- en wijkvoorzieningen & Ondersteuning zorgvrijwilligers en mantelzorgers waren workshop/discussie thema’s.
1e workshop/discussieronde Buurt- en wijkvoorzieningen: Zelf organisatie in wijk en dorp Gerrit Kapteijns Discussie: Beuningen: Als gemeente hebben wij veel contact met de dorpshuizen en proberen onderlinge contacten tussen andere partijen te bevorderen. Driestroom: het leggen van onderlinge contacten is inderdaad het belangrijkste. Gerrit: Hoe zit het met het faciliteren: soms is er veel te veel ondersteund aanbod welke in de toekomst nooit kan worden volgehouden. Hoe gaan gemeenten daar mee om? Berkelland: wij ondersteunen de oprichting van samenwerkingsverbanden, dorpshuizen en aanbod van gezamenlijke faciliteiten, maar na een periode moeten ze zelf de broek op kunnen houden en trekt de gemeente zich terug. Wij gaan uit van de kracht van mensen, dat komt ook deels door bezuinigingen, maar vooral door onze visie. Westervoort: Wij zijn bezig een cultureel centrum te vormen waarin alles geïntegreerd zal worden (gebouw met winkel, zorgaanbod, aanschuiftafel waar mensen gezamenlijk kunnen eten, sociale werkplaats die schoonmaakt enz). Het gemeentebestuur stuurt om de groepen (en nieuwe groepen) te betrekken en in toenemende mate te betrekken. Gerrit: hoe stuur je dit? Westervoort: door te faciliteren en begeleiden van initiatieven: het opzetten van klusjesdiensten voor mensen met een uitkering, faciliteren van busjes enz. Gerrit: In hoeverre werkt aanspreken van mensen met een uitkering of moet je ze verplichten? Westervoort: 80% van de mensen wil graag meedoen als je ze aanspreekt: ze zijn blij als ze iets kunnen doen. Nijmegen onderschrijft dit: er zijn heel veel mensen die iets willen doen, maar je moet ze vragen, mensen bieden het zelf niet aan!. Daar ligt ook vaak het probleem voor mantelzorgers en zorgvragers: ze durven niet zelf te vragen en worden zo niet voldoende ondersteund hoewel de motivatie er wel
ligt. Gemeenten (en organisaties) moeten hun netwerken er op aanspreken en initiatieven ondersteunen. Een voorbeeld is het MEE-project. Beuningen: als burger moeten we, middels de sociale netwerken, ook juist elkaar er op aanspreken. Gerrit: Wie bieden hier een product voor aan? Westervoort: wij hebben een onderzoek verricht in onze gemeente en hieruit blijkt dat mensen zo specifiek mogelijk moeten worden aangesproken. Het liefst per klus en niet per functie. Pauline van Gelder, Spectrum: komt dan de opbouwwerker als spin in het web weer terug? Doetinchem: ja, ik zie in sommige gemeente weer opbouwwerkers. Bijvoorbeeld in Kerkrade weer opbouwwerkers/vrijwilligersnetwerken. Zutphen: ik zie dat er onvoldoende samenwerking is: vaak is de houding: ‘dit is mijn vrijwilliger en daar kom je niet aan’. De gemeente zou de regie moeten opzetten. Wiel: wij doen buurtopbouwwerk in 3 kernen, daar ontstaan hele goede verbindingen.
2e workshop/discussieronde Ondersteuning zorgvrijwilligers en mantelzorgers Bram Harmsen Stelling 1: Genoeg is genoeg! Wij zouden niet meer zorginspanning van de burgers mogen vragen. De discussie valt uiteen in inspanning mantelzorg en inspanning zorgvrijwilliger. De groep is erg verdeeld: er zijn mensen die vinden dat er niet meer van mensen mag worden verwacht, anderen vinden dat er meer ondersteuning nodig is en er zijn er ook die aangeven dat, zolang we (verschillende) mensen aanspreken, er nog veel mogelijk is. Zorgvrijwilligers en mantelzorgers kunnen het beste worden ondersteund door het versoepelen van regels en eisen. De groep is het er over het algemeen wel mee eens dat de regels en eisen best een beetje soepeler mogen, maar vraagt zich af of het de beste/enige manier van ondersteunen is. Er is in het verleden namelijk al een heleboel versimpelt. Het zijn vaak juist de vrijwilligersorganisaties zelf, zorgverzekeraars en het CIZ die de meeste regels en eisen hanteren. Vervolgens is in 4 Groepen van 7 uiteengegaan om in te gaan op de vraag: Hoe houden we het zorgniveau op pijl en voorkomen overbelasting? Allereerst hebben de deelnemers voor zichzelf en individueel een actorenlijst ingevuld. Vervolgens zijn in de groep de belangrijkste/kansrijkste spelers geïdentificeerd en besproken. De groepen hebben voor de belangrijkste 3 spelers de volgende vragen beantwoord: • Welke taak hebben zij • Waar zouden zij op in moeten zetten/wat kunnen ze doen • Wat is er voor nodig (inspanning/middelen) Terugkoppeling blauwe groep: Belangrijkste partijen/actoren zijn de gemeente, de steunpunten mantelzorg (elk door 4 personen aangegeven) en het welzijnswerk (door 3 personen).
De gemeente heeft een regietaak en een vangnetfunctie. Zij moeten inzetten op coördinatie en netwerken (een creatieve spin in het web), het vormgeven van beleid en aanbieden van subsidies. Daarvoor hebben zij visie nodig (of aanpassen/bijgestellen) specifiek moeten ze aangeven wat ze wel en niet doen in verband met de terugtredende overheid. De steunpunten mantelzorg hebben een informatie/bewustwordingstaak en een brugfunctie, daarnaast regelen zij natuurlijk de inzet van vrijwilligers en brengen ondersteuning bijeen. Zij moeten inzetten op het versterken van mantelzorgers, het bouwen aan netwerken voor zorgbehoevenden en het constateren van knelpunten. Daarvoor hebben zij tijd en geld (meer met minder) nodig. Er liggen mogelijkheden door het bedrijfsleven te betrekken en een meer individuele benadering te hanteren. Het welzijnswerk heeft een signaleringstaak en het bouwen en onderhouden van het netwerk. De groep geeft aan dat het welzijnswerk moet inzetten op de aansluiting bij de werkelijke behoefte van de mantelzorger (en ondersteunen wat mensen niet meer zelf kunnen) en dat het welzijnswerk bijeenkomsten zou moeten organiseren om lotgenoten bij elkaar te brengen: juist de zichtbaarheid van zorgbehoevenden en mantelzorgers is belangrijk. Om het meeste effect te behalen zouden zij veel vraaggerichter moeten gaan functioneren: meer volgens de geest van de WMO: wat kan de burger zelf, wat moet dan door anderen worden opgepakt. Terugkoppeling rode groep: Belangrijkste partijen/actoren zijn de zorginstellingen/huisarts (formele zorg) enerzijds en de zorgvrijwilligers en mantelzorgers zelf anderzijds (elk door 4 personen aangegeven). Verder zijn de gemeente, de steunpunten en de vrijwilligerscentrales allemaal en het welzijnswerk allemaal door 3 personen aangemerkt. De zorginstellingen/huisarts (formele zorg) hebben als belangrijkste taak om de zorgvraag (en de extra zorgvraag van mantelzorgers) in beeld te brengen, te signaleren en door te verwijzen. Zij zouden een pro-actieve houding aan moeten nemen. Zij kunnen nog meer inzetten op het beter in beeld brengen van de vraag: zij moeten op zoek naar de vraag achter de vraag: en meer en beter informeren. Daarvoor moet er een cultuuromslag plaatsvinden: zij moeten veel meer naar de context van de cliënt kijken. Misschien is dit concreet mogelijk te maken door het aangaan van convenanten. De zorgvrijwilligers en matelzorgers moeten het eigen sociale netwerk (en netwerk van de zorgbehoevende) beter aanspreken/benutten: dat vergt bewustwording en aanspreken op taken. Zo kunnen zij de zorgbehoevende nog beter ondersteunen zonder op te branden. Hier dienen zij bij ondersteund te worden door te laten zien wat er allemaal mogelijk is. Bijvoorbeeld door het uitdragen van creatieve projecten; het zoeken van gedeelde noemers. De gemeente heeft een helikopterfunctie. Zij zijn verantwoordelijk voor de afstemming en de financiële ondersteuning. Dat kunnen zij doen middels het vormgeven van integraalbeleid, het scheppen van kaders en het faciliteren. Daarvoor moeten zij financiële middelen beschikbaar hebben en dienen voorwaarden te scheppen, dat is namelijk belangrijk. De steunpunten mantelzorg hebben een taak om individuele ondersteuning te activeren en zij zouden veel meer de aandacht moeten vestigen op methodiek sociale netwerken. Zij zouden moeten inzetten op herkenbaarheid en toegankelijkheid. Daarvoor is scholing van verschillende groepen nodig. De vrijwilligerscentrales hebben als belangrijkste taak om de zorgvrijwilliger te ondersteunen en infrastructuur te ontwikkelen. Goed voorbeeld is het Wageningse getrapte systeem. Terugkoppeling groene groep: Het slotakkoord gaat in de richting van gemeente-mantelzorger-zorgbehoevende.
Maar wie van deze drie nou het allerbelangrijkste is, valt niet te zeggen. Wat dat betreft is het proces wel interessant. In eerste instantie wordt de zorgbehoevende het belangrijkst geacht. Immers, daar ligt de echte vraag. Maar is de zorgbehoevende wel altijd in staat om de vraag te expliciteren? Die kan immers doodziek zijn, of geestelijk niet in staat de zorgbehoefte te herkennen. Dan komt de mantelzorger om de hoek. Die kent de vraag van de zorgbehoevende en kan daarin ook bemiddelen. En de mantelzorger kan een signaleringsfunctie hebben richting zorginstellingen en huisarts. Maar ook hier kleven nadelen aan: Niet alle mantelzorgers zijn in beeld. En de mantelzorger kan ook te ver gaan. Hoe kan die de vraag inschatten als deze de eigen kracht regelmatig overschat? Inspanningen moeten erop gericht zijn dat de mantelzorger niet voortijdig “omkiept” want daarmee verergert de situatie. Hier ligt een signaleringsfunctie. Dat signaleren is belangrijk. Daar kunnen steunpunten, maar ook MEE en een GGZ-instelling een rol in spelen. MEE, bijvoorbeeld, biedt cursussen aan om de vraag achter de vraag te leren herkennen en om de toeleiding naar zorg te organiseren. De zorgvrijwilliger kan eventueel bijspringen. Ook hierin spelen de steunpunten een rol. Zelfs de opbouwwerker wordt genoemd. Dus er zijn verschillende partijen actief rond mantelzorger-zorgbehoevende. Toch worden deze niet als belangrijkste partijen gezien. De gemeente wel, want die moet deze partijen een rol toedelen, de regie op de signalering nemen. Met name nu krijgt de gemeente ook een steeds belangrijker rol, omdat er steeds nieuwe taken opgepakt moeten worden met steeds minder formatie. Er ontstaat ruimte voor samenwerking, maar ook hier moet de gemeente regie op nemen. Dat behelst ook, dat formulieren worden vereenvoudigd, bureaucratie verminderd, wet- en regelgeving wordt aangepast, kaders gesteld, kerntaken worden bepaald van verschillende partijen, tegenstrijdigheden uit de weg geruimd, preventie sterker wordt opgepakt, meer vraaggericht gewerkt (waar al jaren om wordt gevraagd). Kortom: - Zorgbehoevende - Mantelzorger - Gemeente Apart is nog de rol van de Rijksoverheid. In feite heeft die ook een belangrijke rol. Want door het feit dat deze zich terugtrekt ontstaan op lokaal niveau deze kansen. Terugkoppeling gele groep: De discussie gaat met name over lokale netwerken, bij elkaar brengen van partijen, nieuwe verbindingen zoeken met integrale aanpak. Hoe doe je dit? Berkelland kiest heel enthousiast en duidelijk voor het ontschotten van subsidies, het kraken van harde noten en werken met integrale wijkteams. Er volgt enige discussie over de moeilijke positie van gemeentes waarbij “afbreken en opbouwen” hand in hand moeten maar elkaar ook tegenwerken; enerzijds niet meer subsidiëren van instellingen/verenigingen en tegelijkertijd veel en soms meer van hen vragen. Gemeente Nijmegen geeft hierop aan dat bestuurders in de gemeente een duidelijke visie moet kunnen neerleggen om de hele kanteling in combinatie met bezuinigingen goed te kunnen
neerleggen. Vervolgens heeft de gemeente een belangrijke taak in het voeren van de regie. Uitvoeringsorganisaties worden hierbij steeds meer regievoerders dan dat zij werkelijk in de uitvoering zitten. Idee: toetsing van beleid door een gemeente moet minder op evaluatie van uitvoeringsafspraken, maar op tevredenheid van burgers Signalering vindt men belangrijk; wie dreigt tussen de mazen te vallen? Hoe houden we mensen erbij? Die signaleringsfunctie moet (ook) via nieuwe kanalen zoals verenigingen en met name ook via werkgevers (en arbo-artsen), Eigen Kracht van zorgvragers/mantelzorgers/zorgvrijwilligers en zo mogelijk met name op buurt- en wijkniveau.
Centrale terugkoppeling en afsluiting Afgesproken is om via het versturen van dit verslag terug te koppelen. Na de afsluiting konden deelnemers, middels het formulier in de map, aangeven of ze geïnteresseerd waren in meer informatie of een gesprek met Spectrum wilden aangaan over de onderzoeken die Spectrum in het kader van de behandelde onderwerpen gaat uitvoeren. Er zijn enkele formulieren ingevuld, maar nog niet door iedereen. Indien u dat nog niet hebt gedaan; graag middels het invullen van de digitale invullijst en het replyen van de mail een reactie.
Evaluatie Na de bijeenkomst hebben 19 mensen hun badge achtergelaten in een van de kratten met een smileys om aan te geven wat ze van de dag vonden: Er waren 5 badges in de groene bak (happy smiley), 14 in de gele (neutrale smiley) en 0 in de rode (ontevreden smiley). Dat betekent dat de deelnemers niet ontevreden waren, maar er nog ruimte is voor verbeteringen.
