JANUARI 2014
EEN UNIEKE WEBSITE
COVERONDERWERP
EEN UNIEKE WEBSITE LEES de Bijbel in zo’n 50 talen en Bijbelse artikelen in ruim 500 talen. BEKIJK informatie in bijna 70 gebarentalen.
IN DEZE UITGAVE 7 EEN BLIK OP DE WERELD
NAVIGEER op de site in honderden talen.
8 INTERVIEW Een microbioloog vertelt over haar geloof
LUISTER naar hoorspelen over boeiende verslagen uit de Bijbel.
10 HULP VOOR HET GEZIN Met groepsdruk omgaan
ZIE Bijbelverslagen tot leven komen in stripverhalen.
12 DE ZIENSWIJZE VAN DE BIJBEL Schepping
KIJK naar Bijbelse toneelstukken en video’s die een hulp zijn om met de problemen van het leven om te gaan.
14 LANDEN EN VOLKEN Een bezoek aan Italië
DOWNLOAD e-boeken, tijdschriftartikelen en audiobestanden — allemaal gratis.
16 TOEVAL OF ONTWERP? Het geheim van de broeikasspin
January 2014 / Vol. 95, No. 1 / Monthly Oplage per uitgave: 44.748.000 in 99 talen
ONDERZOEK allerlei onderwerpen met de Watchtower ONLINE LIBRARY, die toegang biedt tot een overvloed aan informatie in ruim 100 talen.
/
DUTCH
Deze publicatie is niet voor de verkoop bestemd maar wordt verschaft als onderdeel van een wereldwijd Bijbels onderwijzingswerk dat gesteund wordt door vrijwillige bijdragen. Tenzij anders vermeld, is de gebruikte Bijbelvertaling de Nieuwe-Wereldvertaling van de Heilige Schrift — met studieverwijzingen (uitgave 2004). De afkorting v.G.T. betekent „voor de gewone tijdrekening”. G.T. staat voor „van de gewone tijdrekening”. Awake! (ISSN 0005-237X) is published monthly by Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.; L. Weaver, Jr., President; G. F. Simonis, Secretary-Treasurer; 25 Columbia Heights, Brooklyn, NY 11201-2483, U.S.A., and in England by Watch Tower Bible and Tract Society of Britain, The Ridgeway, London NW7 1RN (Registered in England as a Charity). Uitgegeven door Wachttoren-, Bijbelen Traktaatgenootschap, Noordbargerstraat 77, NL-7812 AA Emmen, Nederland. Christelijke Gemeente van Jehovah’s Getuigen ¨ (Verantwoordelijke uitgever: Marcel Gillet), Potaardestraat 60, B-1950 Kraainem, Belgie, PP-PB BRUXELLES X - BRUSSEL X No. 10/667. 5 2014 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania. Printed in Britain.
Wilt u meer informatie of een gratis Bijbelcursus? Ga naar www.jw.org /nl of schrijf naar een van de onderstaande adressen. JEHOVAH’S GETUIGEN: NEDERLAND: Noordbargerstraat 77, NL-7812 AA Emmen. ¨ BELGIE: rue d’Argile-Potaardestraat 60, B-1950 Kraainem. Een complete lijst met adressen in de hele wereld vindt u op www.jw.org/nl/contact.
„Ik wil graag dat mijn gezin gelukkig wordt. Mijn vrouw en ik hebben het de laatste tijd heel zwaar, vooral nu we kinderen hebben. We kunnen wel wat hulp
gebruiken”
VOOR ECHTPAREN DE BIJBEL ZEGT: „Door wijsheid wordt een huis gebouwd en door inzicht wordt het stevig gemaakt.” — Spreuken 24:3, „Willibrordvertaling”. INTERESSANT OP DE SITE De informatie onder „Relaties & Opvoeding” kan een hulp zijn bij problemen als: Het eerste huwelijksjaar overleven Omgaan met schoonouders Kinderen corrigeren Ruzies Omgaan met schulden (Ga naar WAT DE BIJBEL LEERT > RELATIES & OPVOEDING)
Het geheim van gezinsgeluk is een boek waarin allerlei onderwerpen over het gezin aan bod komen, van de voorbereiding op het huwelijk tot de zorg voor bejaarde ouders. (Ook online beschikbaar op www.jw.org/nl. Ga naar PUBLICATIES > BOEKEN & BROCHURES)
Ontwaakt! januari 2014 3
„Mijn kinderen zijn het allerbelangrijkste voor me. Ik wil dat ze opgroeien tot volwassenen op wie ik trots kan
zijn”
VOOR OUDERS DE BIJBEL ZEGT: „Leid een knaap op overeenkomstig de weg voor hem; ook als hij oud wordt, zal hij er niet van afwijken.” — Spreuken 22:6. INTERESSANT OP DE SITE Onder „Kinderen” staan Bijbelse stripverhalen, werkbladen, kleurplaten, video’s en Bijbellessen om uw kinderen te leren . . . gehoorzaam te zijn aardig te zijn voor anderen met elkaar op te schieten dankjewel te zeggen (Ga naar WAT DE BIJBEL LEERT > KINDEREN)
Mijn boek met bijbelverhalen en Lessen van de Grote Onderwijzer zijn prachtig geïllustreerde boeken om met uw kinderen te lezen. (Ook online beschikbaar op www.jw.org/nl. Ga naar PUBLICATIES > BOEKEN & BROCHURES)
VOOR JONGEREN „Ik wil graag wat tips over onderwerpen als problemen op school, mijn ouders, mijn vrienden en meisjes. Ik ben geen klein kind, dus ik zit niet te wachten op een
preek”
DE BIJBEL ZEGT: „Neem het ervan zo lang je nog jong bent.” — Prediker 11:9, „WV”. INTERESSANT OP DE SITE Onder „Jongeren” staan artikelen en video’s die je kunnen helpen . . . als je je alleen voelt als je problemen op school hebt als je een huisregel overtreden hebt als je gepest wordt of met seksuele intimidatie te maken hebt (Ga naar WAT DE BIJBEL LEERT > JONGEREN)
In Deel 1 en 2 van Wat jonge mensen vragen — Praktische antwoorden worden 77 veelgestelde vragen beantwoord. (Ook online beschikbaar op www.jw.org/nl. Ga naar PUBLICATIES > BOEKEN & BROCHURES)
Ontwaakt! januari 2014 5
„Ik zou graag de Bijbel willen begrijpen. Hoe pak ik dat
aan?”
VOOR IEDEREEN DIE
DE BIJBEL WIL LEREN KENNEN DE BIJBEL ZEGT: „De gehele Schrift is door God geïnspireerd en nuttig om te onderwijzen.” — 2 Timotheüs 3:16. INTERESSANT OP DE SITE De Nieuwe-Wereldvertaling van de Heilige Schrift is een nauwkeurige vertaling van de Bijbel. (Ga naar PUBLICATIES > BIJBEL)
Onder „Vragen over de Bijbel” staan duidelijke antwoorden op vragen zoals „Is God verantwoordelijk voor onze ellende?” en „Wat gebeurt er na de dood?” (Ga naar WAT DE BIJBEL LEERT > VRAGEN OVER DE BIJBEL)
Op de pagina „Een gratis Bijbelcursus aanvragen” kunt u zich aanmelden voor gratis Bijbellessen. (Klik op de link „Een Bijbelcursus aanvragen” op de homepage.)
HEBT U VRAGEN OVER JEHOVAH’S GETUIGEN? Onder „Veelgestelde vragen” vindt u het antwoord op vragen over Jehovah’s Getuigen zoals „Waarom gaan jullie naar mensen die al een geloof hebben?” en „Hoe wordt jullie werk gefinancierd?” (Ga naar OVER ONS > VEELGESTELDE VRAGEN)
„Ik was gestopt met Bijbellezen omdat ik er niks van begreep. Maar toen ik Bijbelles kreeg aan de hand van het boek ’Wat leert de bijbel echt?’ was ik verbaasd hoe eenvoudig en duidelijk de Bijbel eigenlijk is.” — Christina.
Elke dag bezoeken zo’n 700.000 mensen jw.org. Waarom zou u zelf niet eens gaan kijken?
EEN BLIK OP DE WERELD
AFRIKA „Slechts 38 procent van de kinderen onder de vijf heeft een geboorteakte”, stond in een rapport van Unicef over de landen ten zuiden van de Sahara. Maar in veel van die gebieden „is geboorteregistratie essentieel voor kinderen om toegang te krijgen tot gezondheidszorg en onderwijs, en ook om van hun ouders te kunnen erven als die overlijden”, zei Elke Wisch, plaatsvervangend regionaal directeur van Unicef voor oostelijk en zuidelijk Afrika.
ITALIË Volgens een onderzoek is de grootste angst van Italiaanse jongeren dat ze online gepest zullen worden. In de leeftijdscategorie van twaalf tot zeventien jaar zei 72 procent daar bang voor te zijn. Dat percentage lag hoger dan het aantal jongeren dat bang was voor drugs (55 procent), aanranding door een volwassene (44 procent) of het oplopen van een soa (24 procent).
BRAZILIË Tussen 1980 en 2010 zijn er in Brazilië bijna 800.000 mensen gedood met een vuurwapen. Meer dan 450.000 slachtoffers waren tussen de 15 en 29 jaar. Uit onderzoek naar recentere misdrijven blijkt dat moorden vaak het gevolg zijn van huiselijke ruzies, conflicten tussen buren, jaloezie of verkeersagressie.
JAPAN The Japan Times berichtte dat jonge Japanse volwassenen steeds vaker nee zeggen tegen promotie op het werk. Als reden noemde 40 procent dat ze moeite hebben met het gebrek aan ethiek en met de oneerlijkheid op de werkvloer. Veel werknemers vinden dat ze niet openhartig met leidinggevenden kunnen praten. Eerdere generaties waren heel loyaal aan hun werkgever, maar tegenwoordig blijft 60 procent van de jonge werknemers alleen maar bij dezelfde baas omdat ze nog niets beters gevonden hebben.
Ontwaakt! januari 2014 7
INTERVIEW | FENG-LING YANG
Een microbioloog vertelt over haar geloof Feng-Ling Yang is senior onderzoeksassistent bij een instituut voor wetenschappelijk onderzoek in Taipei (Taiwan). Haar werk is gepubliceerd in wetenschappelijke tijdschriften. Vroeger geloofde ze in de evolutietheorie. Maar later veranderde ze van mening. Ontwaakt! stelde haar vragen over haar vakgebied en haar geloof.
waarop de structuur van dingen bepaald wordt door de wetten van de fysica en de chemie. Alles, van het immense heelal tot minuscule micro-organismen, heeft een structuur die aan regels onderhevig is. En ik wilde die regels begrijpen.
Kunt u ons iets over uw achtergrond vertellen?
de ’hemelgod’, maar we hadden geen idee wie hij was. Ik vroeg me vaak af: Waarom lijden mensen? Waarom zijn mensen zo egoïstisch? Ik las boeken over het taoïsme en het boeddhisme en over de oosterse en westerse geschiedenis. Ik heb zelfs een aantal kerken bezocht. Maar ik kreeg geen antwoord op mijn vragen.
Waarom geloofde u in de evolutietheorie?
Was uw familie gelovig?
Waarom bent u microbiologie gaan studeren?
Waardoor bent u de Bijbel gaan lezen?
Mijn familie hing het taoïsme aan. We brachten offers aan
Ik hield van wiskunde en was gefascineerd door de manier
In 1996 ging ik naar Duitsland voor een postdoctorale studie.
Mijn ouders waren heel arm en mijn moeder heeft nooit leren lezen. We woonden in een gebied dicht bij Taipei dat vaak door overstromingen getroffen werd. We hielden varkens en verbouwden groenten. Mijn ouders hebben me geleerd dat het belangrijk is om hard te werken en om andere mensen te helpen.
Ik had nooit iets geleerd wat het tegendeel bewees. Op de middelbare school en later op de universiteit werd evolutie als enige verklaring onderwezen. En omdat ik onderzoek deed op het terrein van de biowetenschappen, werd van me verwacht dat ik in evolutie geloofde.
Ik vroeg me af: hoe komt het dat die eiwitmachines zo goed in elkaar zitten? Het jaar daarop ontmoette ik Simone, een Getuige van Jehovah. Zij bood aan om mijn vragen te beantwoorden aan de hand van de Bijbel. Toen ze me vertelde dat de Bijbel uitlegt wat het doel van het leven is, was ik geïntrigeerd. Ik stond elke ochtend om half vijf op om een uur in de Bijbel te lezen. Daarna maakte ik een wandeling om na te denken over wat ik gelezen had. In het daaropvolgende jaar las ik de hele Bijbel. Ik was onder de indruk van de nauwkeurigheid van de voorspellingen erin. Geleidelijk raakte ik ervan overtuigd dat de Bijbel van God komt. Hoe dacht u over het ontstaan van het leven? Daar ben ik eind jaren negentig serieus over gaan nadenken. Rond die tijd begonnen moleculair biologen te beseffen dat de chemie van het leven veel ingewikkelder is dan altijd gedacht werd. Natuurlijk wisten wetenschappers al heel lang dat de eiwitten in levende cellen chemisch gezien de meest geavanceerde moleculen zijn die er bestaan. Maar toen ontdekten ze hoe hele verzamelingen eiwitten georganiseerd zijn en verfijnde machines met bewegende delen vormen. Een moleculaire machine kan uit
wel vijftig eiwitten bestaan. En zelfs de eenvoudigste cel heeft meerdere machines nodig — bijvoorbeeld om energie te produceren, om informatie te kopiëren en om de toegangsmogelijkheden via de membranen te regelen. Wat was uw conclusie? Ik vroeg me af: hoe komt het dat die eiwitmachines zo goed in elkaar zitten? Door de ontdekkingen rond de complexiteit van de chemie van cellen kwamen meerdere wetenschappers met dezelfde vraag. Een Amerikaanse hoogleraar in de biochemie publiceerde een boek waarin hij betoogde dat de moleculaire machines in levende cellen zo ingewikkeld zijn dat ze niet door toeval ontstaan kunnen zijn. Daar was ik het mee eens. Naar mijn mening moest het leven geschapen zijn. Waarom bent u een Getuige van Jehovah geworden?
om me Bijbelles te geven. Dat vond ik heel bijzonder. Ik kwam te weten dat in het nazitijdperk heel wat Getuigen in concentratiekampen hadden gezeten vanwege hun politieke neutraliteit. Ik was diep onder de indruk van hun moed. De Getuigen hadden veel liefde voor God en ik wilde net zo zijn als zij. Heeft het voordelen voor u dat u in God gelooft? Mijn collega’s zeggen dat ik nu veel gelukkiger ben. Ik voelde me altijd minderwaardig omdat ik uit een arm gezin kwam, dus vertelde ik niet waar ik vandaan kwam en had ik het nooit over mijn ouders. Maar uit de Bijbel leerde ik dat God iemands maatschappelijke status niet belangrijk vindt. Jezus groeide op in een gezin dat waarschijnlijk net zo arm was als het onze. Nu zorg ik voor mijn ouders en stel ik ze graag aan mijn vrienden voor.
Hoewel Simone gezondheidsproblemen had, legde ze elke week ruim vijftig kilometer af
Omdat ik onderzoek deed op het terrein van de biowetenschappen, werd van me verwacht dat ik in evolutie geloofde Ontwaakt! januari 2014 9
HULP VOOR HET GEZIN | JONGEREN
Met groepsdruk omgaan
DE UITDAGING „Op de basisschool was ik echt een buitenbeentje, en dat vond ik heel erg. Dus toen ik naar de middelbare school ging, veranderde ik mijn uiterlijk en mijn houding — maar die werden er niet beter op. Ik wilde zo graag vrienden hebben dat ik toegaf aan groepsdruk, alleen maar om aardig gevonden te worden door mijn klasgenoten.” — Jennifer (16).
Heb jij met groepsdruk te maken? Dan zal dit artikel je helpen daarmee om te gaan. Sommige namen in dit artikel zijn veranderd.
WAT JE MOET WETEN Door groepsdruk kunnen goede mensen verkeerde dingen doen. „Slechte omgang bederft nuttige gewoonten” (1 Korinthiërs 15:33).
„Je weet wel dat iets verkeerd is, maar als het erop aankomt, worden je emoties je de baas en doe je alles om er maar bij te horen!” — Dana. Groepsdruk komt niet alleen van anderen. „Wanneer ik het juiste wens te doen, [is] het slechte bij mij aanwezig” (Romeinen 7:21). „De druk die ik voel komt vaak van binnenuit; ik wil zelf graag de dingen doen waar mijn klasgenoten het over hebben en die ze zo spannend laten klinken.” — Diana. Ingaan tegen groepsdruk is iets waar je trots op kunt zijn. „Behoudt een goed geweten” (1 Petrus 3:16). „Vroeger vond ik het heel moeilijk om tegen groepsdruk in te gaan, maar nu vind ik het niet erg om anders te zijn en blijf ik bij mijn beslissingen. Het is heerlijk om ’s avonds met een goed geweten te kunnen gaan slapen.” — Carla.
Als je toegeeft aan groepsdruk, ben je net een robot zonder eigen wil omdat je toelaat dat anderen controle over je hebben. Waarom zou je ze die macht geven? — Romeinen 6:16.
Meer informatie voor gezinnen is te vinden op www.jw.org/nl
WAT JE KUNT DOEN Als je onder druk wordt gezet om iets verkeerds te doen, probeer dan het volgende:
Denk na over de gevolgen. Vraag je af: Wat gebeurt er als ik toegeef aan de druk en dan betrapt word? Wat zullen mijn ouders van me denken? Hoe zal ik over mezelf denken? — Bijbels principe: Galaten 6:7. „Mijn ouders stellen me vragen zoals: ’Wat zou er kunnen gebeuren als je eraan toegeeft?’ Ze helpen me te beseffen dat groepsdruk me op het verkeerde pad kan brengen.” — Olivia.
SLEUTELTEKSTEN Wat een mens zaait, dat zal hij ook oogsten. — Galaten 6:7. Rijpe mensen hebben hun waarnemingsvermogen geoefend om zowel goed als kwaad te onderscheiden. — Hebreeën 5:14. Onderzoek en toets uzelf. — 2 Korinthiërs 13:5, Willibrordvertaling.
Versterk je overtuiging. Vraag je af: waarom ben ik ervan overtuigd dat dit verkeerd is, zowel voor mij als voor anderen? — Bijbels principe: Hebreeën 5:14. „Toen ik klein was, zei ik gewoon nee of gaf ik kort antwoord, maar nu kan ik goed uitleggen waarom ik iets wel of niet doe. Ik sta volledig achter mijn principes. Het antwoord dat ik geef komt echt van mezelf en niet van anderen.” — Anita. Denk na over wie je bent. Vraag je af: wat voor iemand wil ik zijn? Denk dan aan de druk die je ervaart en vraag je af: wat zou die persoon in deze situatie doen? — Bijbels principe: 2 Korinthiërs 13:5. „Ik ben tevreden over wie ik ben, dus maakt het me niet zo veel uit wat anderen van me denken. De meeste mensen vinden me trouwens het leukst als ik gewoon mezelf ben.” — Alicia.
JESSICA „Hoe je over jezelf denkt, bepaalt voor een groot deel hoe je met groepsdruk omgaat. Als je zelfverzekerd bent, maakt het je niet uit wat anderen van je vinden en heb je veel minder last van groepsdruk.”
Denk aan de toekomst. Als je nog op school zit, zul je de mensen op wie je nu indruk probeert te maken over een paar jaar — of zelfs een paar maanden — waarschijnlijk nooit meer zien. „Laatst keek ik naar een klassenfoto, en van sommige klasgenoten wist ik de naam niet eens meer. Maar toen ik bij ze op school zat, vond ik hun mening belangrijker dan mijn eigen principes. Wat stom eigenlijk!” — Dawn (nu 22). Wees voorbereid. De Bijbel zegt: „Weet hoe gij een ieder een antwoord behoort te geven” (Kolossenzen 4:6). „Mijn ouders helpen mijn zusje en mij om verschillende scenario’s te bedenken en na te spelen. Als we dan echt met zo’n situatie te maken krijgen, weten we wat we moeten doen.” — Christine.
KAYLEY „Als je weinig zelfvertrouwen hebt, doe je misschien veel moeite om erbij te horen zodat je een beter gevoel over jezelf krijgt. Maar als je blij bent met wie je bent, is het makkelijker om groepsdruk te herkennen en te negeren.”
Ontwaakt! januari 2014 11
DE ZIENSWIJZE VAN DE BIJBEL | SCHEPPING
SCHEPPING Heeft God de aarde in zes dagen van 24 uur geschapen, zoals sommige creationisten beweren? WAT DE BIJBEL ZEGT God heeft het universum, met inbegrip van de aarde, geschapen in het onbepaalde verleden — „in het begin”, zoals in Genesis 1:1 staat. Ook de moderne wetenschap zegt dat het universum een begin heeft gehad. Volgens recente schattingen van wetenschappers is het universum bijna 14 miljard jaar oud.
„In het begin schiep God de hemel en de aarde.” — Genesis 1:1.
De Bijbel heeft het ook over zes ’scheppingsdagen’. Maar er staat niet in dat dit dagen van 24 uur waren (Genesis 1:31). In de Bijbel wordt het woord „dag” voor verschillende tijdsperiodes gebruikt. Zo wordt er over de hele scheppingsperiode gesproken als „de dag waarop Jehovah God aarde en hemel maakte” (Genesis 2:4). Deze ’scheppingsdagen’ hebben dus blijkbaar vele duizenden jaren geduurd (Psalm 90:4). WAAROM HET IETS UITMAAKT Door de onjuiste ideeën van sommige creationisten zou u geneigd kunnen zijn de Bijbel helemaal af te wijzen. Maar als het Bijbelse verslag over de schepping betrouwbaar is, valt er veel te leren van deze bron van „praktische wijsheid” (Spreuken 3:21).
Meer antwoorden op Bijbelse vragen zijn te vinden op www.jw.org/nl
Heeft God evolutie gebruikt om het leven op aarde te scheppen? WAT DE BIJBEL ZEGT God heeft het leven niet in een eenvoudige vorm gemaakt die vervolgens zou evolueren tot ingewikkelder levensvormen. In plaats daarvan schiep hij hoofdsoorten van complexe planten en dieren, die zich vervolgens voortplantten „naar hun soort” (Genesis 1:11, 21, 24). Dit proces, dat nog steeds doorgaat, heeft ertoe geleid dat de aarde gevuld is met dezelfde ’soorten’ leven die God oorspronkelijk geschapen heeft (Psalm 89:11). De Bijbel zegt niet hoeveel variatie er binnen een soort mogelijk is. Variatie kan bijvoorbeeld ontstaan wanneer dieren van dezelfde soort onderling kruisen en zich aan hun omgeving aanpassen. Sommigen zien zulke aanpassingen als een vorm van evolutie, maar er ontstaat geen nieuwe soort. De moderne wetenschap ondersteunt het idee dat de hoofdsoorten van planten en dieren in de loop van lange tijdsperiodes weinig veranderd zijn.
„God zei: Laat de aarde levende wezens naar hun soort voortbrengen.” — Genesis 1:24, „Herziene Statenvertaling”.
WAAROM HET IETS UITMAAKT Dat de Bijbel wetenschappelijk nauwkeurig is als het om de hoofdsoorten van het leven gaat, versterkt de geloofwaardigheid van dit boek op andere terreinen, waaronder de geschiedenis en profetieën. De term „soort” die de Bijbel hier gebruikt, heeft een ruime betekenis en moet niet verward worden met wat de wetenschap onder een soort verstaat.
Waar kwamen de grondstoffen vandaan waaruit het universum bestaat? WAT DE BIJBEL ZEGT God is de Bron van oneindige macht of energie (Job 37:23). Dat is veelzeggend, want wetenschappers hebben ontdekt dat energie omgezet kan worden in materie. De Bijbel zegt dat God zelf de Bron is van de „overvloed van dynamische energie” waaruit het universum is voortgekomen (Jesaja 40:26). God belooft zijn macht te gebruiken om zijn schepping in stand te houden. De Bijbel zegt namelijk over de zon, de maan en de sterren: „Hij [God] houdt ze voor eeuwig in stand” (Psalm 148:3-6). WAAROM HET IETS UITMAAKT De astronoom Allan Sandage zei eens: „De wetenschap kan geen antwoord geven op de grote levensvragen. Zodra je vraagt waarom er iets is in plaats van niets, valt dat al buiten het terrein van de wetenschap.” De Bijbel geeft niet alleen een beschrijving van de schepping die in harmonie is met de wetenschap, maar beantwoordt ook vragen waarop de wetenschap geen antwoord heeft, zoals: wat is Gods bedoeling met de aarde en de mensheid?
„Mijn eigen handen hebben de hemelen uitgespannen.” — Jesaja 45:12.
Zie voor meer informatie hoofdstuk 3 van het boek Wat leert de bijbel echt?, uitgegeven door Jehovah’s Getuigen. Ook online beschikbaar op www.jw.org/nl.
Ontwaakt! januari 2014 13
LANDEN EN VOLKEN | ITALIË
Een bezoek aan Italië
TALIË is een land vol contrasten — van uitgestrekte stranden tot ruige bergketens; van tropische zomers in het zuiden tot ijzige winters in het noorden. Hoewel het een vulkanisch land is, zijn maar enkele vulkanen actief, zoals de Stromboli en de Etna. Italië is een van de dichtstbevolkte landen van Europa. Er zijn heel wat volken doorheen getrokken, onder wie de Arabieren, Byzantijnen, Feniciërs, Grieken en Noormannen. Het land heeft veel te bieden op het gebied van geschiedenis en kunst. In veel Italiaanse plaatsen zijn indrukwekkende ruïnes te vinden uit de Griekse en Romeinse oudheid, en ook gebouwen in barok- of renaissancestijl. Schilderijen, fonteinen en marmeren beelden vormen een eerbetoon aan kunstenaars zoals Bernini, Michelangelo en Rafaël. Eten speelt een belangrijke rol in het dagelijks leven, en veel gebruiken hebben te maken met de plaatselijke keuken. Als eerste gang wordt vaak pasta geserveerd, gevolgd door een vleesof visgerecht met groenten. Er wordt veel olijfolie gebruikt, die in Italië op grote schaal wordt
I
Dolomieten
Venetië
ITALIË ROME Amalfikust
Sicilië
Pasta is een belangrijk onderdeel van de Italiaanse keuken © Liane Riß/age fotostock
Gondels met toeristen op een van de vele kanalen van Venetië De ruige Dolomieten, een bergketen in het noordoosten van Italië
De Amalfikust
geproduceerd. Bekende Italiaanse gerechten zijn pizza en risotto. Italianen staan erom bekend dat ze hartelijk, gastvrij en heel sociaal zijn. Converseren is tot kunstvorm verheven, dus je ziet mensen vaak uitgebreid met elkaar praten op een plein of al wandelend een geanimeerd gesprek voeren. De meeste Italianen zijn rooms-katholiek. Toch zijn er maar weinig die geregeld naar de kerk gaan. Het lijkt erop dat de invloed van de kerk de afgelopen tientallen jaren sterk is afgenomen, want de traditionele kerkelijke voorschriften over abortus en echtscheiding worden steeds vaker genegeerd. Er zijn veel Getuigen van Jehovah in Italië. Ze staan erom bekend dat ze de Bijbel onderwijzen en zich aan de normen daarvan houden. Er zijn meer dan drieduizend gemeenten van Jehovah’s Getuigen in het land. Veel van die gemeenten doen moeite om anderstaligen met de Bijbelse boodschap te bereiken. Daar is veel behoefte aan, want tussen 2001 en 2011 is het aantal buitenlanders in Italië verdrievoudigd.
FEITEN EN CIJFERS Bevolking: 61 miljoen Hoofdstad: Rome Klimaat: In het zuiden een mediterraan klimaat, met zachte winters en lange warme zomers; in het noorden een bergklimaat, met koude winters Landschap: Overwegend bergachtig, met bijna 7500 kilometer kustlijn
WIST U DIT? Hoewel Vaticaanstad in Rome ligt, is het sinds 1929 een onafhankelijke staat; daarom wordt het door de Italianen als buitenland gezien.
Ontwaakt! januari 2014 15
TOEVAL OF ONT WERP?
Het geheim van de broeikasspin
H
ET web van de broeikasspin heeft een bijzondere eigenschap: de kleefkracht ervan kan sterk genoeg zijn om het web aan een muur te laten hechten, maar ook zwak genoeg om een vangdraad van de grond los te laten komen wanneer er een prooi tegenaan loopt. Hoe kan de spin met dezelfde kleefstof sterke en zwakke verankeringen voor zijn web produceren?
Wetenswaardigheid: De spin verankert zijn web aan een muur, plafond of vergelijkbaar oppervlak met stukjes spinrag die zo veel kleefkracht hebben dat het web niet loslaat als er een prooi in vliegt. Maar volgens onderzoekers van de Universiteit van Akron (Ohio, VS) hebben de stukjes spinrag waarmee vangdraden aan de grond gehecht zijn, een heel andere constructie met veel minder aanhechtingspunten. Daardoor kunnen deze draden makkelijk van de grond loslaten en als een veer omhoogschieten zodra er een prooi tegenaan loopt.
Broeikasspin
Wat denkt u? Is het vermogen van de broeikasspin om met dezelfde kleefstof zowel sterke als zwakke verankeringen te produceren door evolutie ontstaan of is het ontworpen? ˛
Spider: 5 Premaphotos/Alamy; discs: Adapted by permission from Macmillan Publishers Ltd: NATURE COMMUNICATIONS, Cobweb-weaving spiders produce different attachment discs for locomotion and prey capture, 2012
Volgens een nieuwsbericht van de Universiteit van Akron werken de onderzoekers die dit bijzondere fenomeen hebben ontdekt, „aan de ontwikkeling van een synthetisch hechtmiddel waarmee deze intelligente ontwerpstrategie van de broeikasspin wordt nagebootst”. Wetenschappers hopen een hechtmiddel te ¨ creeren dat zowel voor verbandmateriaal als voor het behandelen van botbreuken gebruikt kan worden.
n o
Gratis downloads van dit tijdschrift en eerdere uitgaven
p
De Bijbel online in zo’n 50 talen
Ga naar www.jw.org/nl of scan de code
g14 01-O 130927
Twee soorten verankeringen
