Kind van Nature 2011
17 juni 2011, Het Kloosterhotel, Amersfoort Tijdens de start van de conferentie Kind van Nature 2011 presenteren we de ontwikkelingen in Vlaanderen, waar een begin wordt gemaakt met een vergelijkbaar netwerk. Centraal in het ochtendprogramma staan de thema’s “ontwikkelingsgericht werken met natuur” en “natuur bso’s”. Tijdens de workshops krijgen deelnemers handvatten voor praktijk en beleid. In de pauzes kan iedereen de natuurmarkt bezoeken. Nieuw onderdeel van het programma is een gezamenlijke natuurbelevingactiviteit. Kind van Nature is gericht op beleidsmedewerkers, managers, pedagogisch medewerkers en anderen die betrokken zijn bij natuurbeleving in de kinderopvang.
Programma 09.00 10.00
11.10 11.45
ontvangst inschrijfbalie ontvangst, natuurmarkt opening door dagvoorzitter in Kloosterkerk (Marc Veekamp) plenaire lezingen: • Tijd voor natuur – verstop je niet langer (Caroline Boudry, VBJK, Gent) • Natuurlijk leren! ( Hans Cohen de Lara, Sardes) • Natuur bso’s: daar zit muziek in (Marlies de Haan, Kindercaravan) pauze, natuurmarkt workshopronde 1 Accent 0-4: natuur en vve 1. De Buitengroep (Wilma Ebregt, Stichting Welzijn Scheveningen) 2. Kijk, de bomen dansen…(Christine Reijn, KinderRijk) 3. VVE als Vroege Vogel Educatie (Cathalijne Dekkers en Femke Slaats, De Tweeling Kinderopvang) Accent 4-12: natuur bso in de praktijk 4. Kiezen voor de natuurbso (Greet Ruifrok en Regien Broekman, Speelwerk Kinderopvang) 5. Groene bso in weer en wind (Anita Ortmans, MIK kinderopvang) Accent beleid en opleiding 6. Natuur als bso accent (Anke Meuffels, Skon kinderopvang) 7. Investeren in groen (Martina van Leeuwen, SKA kinderopvang en Esther Bakker (Smartgroup) 8. Natuur in beleid: een vanzelfsprekendheid (Jetske van den Bijtel, SKOV Beverwijk) 9. Blaasbloemen: natuur op roc’s (Annelies Andringa, Veldwerk Nederland)
13.00 14.00 15.00 1 6.15 16.30 17.30
lunch, natuurmarkt natuurbelevingsactiviteit in groepen (door In2Nature en Veldwerk Nederland) workshopronde 2 plenaire afsluiting in Kloosterkerk: terugblik programma Blaasbloemen door Anja Roest (ministerie EL&I) borrel, natuurmarkt einde
Locatie Kind van Nature 2011 vindt plaats in Het Kloosterhotel te Amersfoort. Het Kloosterhotel is een bijzonder sfeervolle locatie op de Amersfoortse berg aan de rand van de bossen van de Utrechtse heuvelrug. De kerkzaal vormt het hart van het klooster. In de kerkzaal vindt het plenaire programma plaats. Ook de natuurmarkt is in de kerkzaal. Op het altaar en in de crypte onder de kerkzaal bevinden zich twee workshopruimtes. Verder bevat het Kloosterhotel diverse kleinere zalen, zoals de refter en de Benedictuskamer, waarin de andere workshops plaats vinden. Het Kloosterhotel beschikt over een mooie binnnentuin. Het Kloosterhotel bevindt zich vlakbij de zogenaamde Stichtse Rotonde, op ca 20 minuten loopafstand van Amersfoort Centraal. Elk half uur is er een busverbinding met het station. Met de auto is het Kloosterhotel goed bereikbaar. De locatie ligt aan de rand van Amersfoort, vlak bij de A-28. Bij het Kloosterhotel is een parkeergarage (gratis). Het Kloosterhotel heeft een klein aantal logiesmogelijkheden.
Plenair programma Kloosterkerk Als je met jonge kinderen werkt, weet je dat je op één dag veel taken te vervullen hebt. Je bent steeds druk in de weer en vaak heb je het gevoel dat je tijd tekort hebt. Tijd om naar buiten te gaan is beperkt, laat staan dat je ook nog aandacht hebt voor natuur. Dat is jammer vanwege de enorme kansen die natuur voor kinderen biedt. Met Tijd voor natuur – verstop je niet langer start Caroline Boudry (VBJK) het ochtendprogramma. Zij laat zien dat er in Vlaanderen is net als in Nederland een groeiende aandacht is voor natuur in de opvang. Maar ook in Vlaanderen is er geen regelgeving over natuurbeleving voor jonge kinderen. Het is de hoogste tijd om hier even bij stil te staan en op onderzoek te gaan naar de .vele uitdagingen die de natuur ons kan bieden Caroline Boudry is pedagogisch medewerker voor VBJK, expertisecentrum voor opvoeding en kinderopvang. Ze is coördinator van het project natuurbeleving in Vlaanderen en ondersteunt vele teams bij het ontwikkelen van een kwalitatieve kinderopvang. Caroline Boudry schetst ons in haar openingsbijdrage een verrassend beeld van natuur in de Vlaamse kinderopvang.
Vervolgens presenteren we 2 plenaire lezingen: Lezing 1: Natuurlijk leren! Een natuurlijke omgeving, een buitenruimte, een tuin of park biedt voor de kinderopvang en de peuterspeelzaal gouden kansen voor ontwikkelingsstimulering van kinderen. De DVD van Veldwerk Nederland In je element, (die op de landelijke conferentie Kind van Nature in 2010 werd uitgereikt) geeft duidelijke voorbeelden van activiteiten van kinderen in de natuur. Voor de leidster is er een belangrijke rol, om met spelaanleidingen, gesprekken en werkvormen aan de slag te gaan. Uit internationale vergelijkingen van de OECD (2010) blijkt inmiddels dat voorschoolse educatie ook bijdraagt aan de ontwikkeling van kinderen. Voor de leidster die werkt met kinderen in een natuurlijke omgeving liggen er kansen op het gebied van taalontwikkeling, science en denkontwikkeling. Science met kinderen, kan dat dan? Jazeker. En het is juist heel belangrijk, want de kern van science is eigenlijk kinderen brengen tot verwondering en nieuwsgierigheid: willen weten hoe het werkt. Kinderen willen weten, ze vragen eindeloos: waarom? De leidster kan die verwondering oproepen bij kinderen, stimuleren en met natuurlijke materialen tegelijkertijd ook respect en liefde voor de natuur voorleven. Dat zijn activiteiten met kinderen waar de leidster op de kern van de pedagogische professie wordt aangesproken: kinderen in een vertrouwde omgeving helpen zich te ontwikkelen. Hans Cohen de Lara geeft voorbeelden van werkvormen voor de jonge kinderen en brengt u op nieuwe ideeën. Hans Cohen de Lara is senior project coördinator bij Sardes. Hij is een specialist op het gebied van taal en denkontwikkeling van jonge kinderen. Lezing 2: Natuur bso’s: daar zit muziek in Met het verschijnen van het pedagogisch kader kindercentra 4-13 jaar krijgen natuur bso’s een enorme impuls. In het pedagogisch kader is natuur als één van de kansrijke profielen voor de bso beschreven. Steeds meer organisaties geven op eigen wijze invulling aan natuur en bso. Op tal van plekken ontstaan bovendien natuur bso’s. In de praktijk verschillen ze nogal van elkaar. In haar presentatie gaat Femke de Vries (Kindercaravan, lid Kleine Kenniskring Kind van Nature) in op de recente ontwikkelingen rond natuur in de bso in het algemeen en de opkomst van natuur bso’s in het bijzonder. Marlies de Haan is betrokken bij de opleiding buitencoach van de Kindercaravan. Zij heeft veel ervaring met natuurbeleving in de kinderopvang, in het bijzonder de bso.
Het programma wordt geleid door Marc Veekamp (Veldwerk Nederland, lid Kleine Kenniskring Kind van Nature en Nature Action Collaborative for Children). Marc heeft een groene Wageningse achtergrond (Landschapsarchitectuur) en heeft daarna de PABO gedaan. Na een aantal jaren les te hebben gegeven heeft Marc de overstap gemaakt naar de natuureducatie. Sinds 2002 is Marc accountmanager Kinderopvang bij Veldwerk Nederland.
Workshops Kind van Nature 2011 biedt 9 workshops aan. In workshop 1,2 en 3 ligt het accent op de leeftijd 0-4 jaar. Workshop 4 en 5 richten zich op de bso leeftijd. Workshop 6 tot en met 9 hebben een insteek op beleidsmatig niveau. Alle workshops worden twee keer gegeven. 1
Buitengroep peuterspeelzaal Gompie Door Wilma Ebregt (Stichting Welzijn Scheveningen)
In Scheveningen trekken de medewerkers van peuterspeelzaal Gompie twee keer per week met de peuters er op uit. Gezamenlijk lopen ze door de stad naar de duinen, het strand, het park of het bos. Soms gaat de bakfiets mee. De peuters gaan op avontuur en doen enorm veel ontdekkingen in de natuur. Er wordt gespeeld, gegeten en gedronken, het hele jaar door. In deze workshop presenteert Wilma Ebregt de werkwijze van peuterspeelzaal Gompie. Gompie werkt niet alleen veel met natuur maar ook met een vve programma. Willma vertelt o.a. over de mogelijkheden om vve en natuur met elkaar te combineren. Maar vooral ook laat ze zien hoe Gompie in de praktijk werkt. Er is daarna ruim gelegenheid tot het stellen van vragen en het voeren van gesprekken met elkaar. Accent workshop: praktijk 0-4 jaar. Wilma Ebregt is pedagogisch medewerker bij Stichting Welzijn Scheveningen. Zij werk in de buitengroep. Wilma is tevens betrokken bij het project Natuurlijk VVE van Sardes en Veldwerk Nederland.
2
Kijk, de bomen dansen…. Door Christine Reijn (Kinderrijk)
Jonge kinderen staan nog vol verwondering en met al hun zintuigen wijd open voor hun omgeving. De natuur biedt vele mogelijkheden voor een veelzijdige ontwikkeling van kijken, luisteren, voelen, proeven en ruiken. In de workshop onderzoeken we samen de praktische mogelijkheden om hier op de eigen werkplek methodisch mee aan de slag te gaan. Daarbij gaat het zowel om speelgoed uit de natuur als om activiteiten die daaruit voortvloeien. Accent workshop: praktijk 0-4 jaar. Christine Reijn heeft HBO Pedagogiek gestudeerd. Zij beschikt over een ruime ervaring in het werken met jonge kinderen en is momenteel o.a. werkzaam als pedagogisch medewerker bij KinderRijk in Amstelveen. Zij is bekend met het programma SPOREN. Zij werkt als pedagogisch medewerker op locatie De Marne. De Marne beschikt over een unieke natuurspeelplaats rondom het gebouw met spel/ontwikkelingsmogelijkheden voor kinderen van 0 t/m 8 jaar. 3
VVE als Vroege Vogel Educatie Door Cathalijne Dekkers en Femke Slaats (De Tweeling Kinderopvang)
In de workshop “VVE als Vroege Vogel Educatie” wordt het verband gelegd tussen de doelen van de VVE en de natuurbeleving binnen de kinderopvang. Natuurlijk kan de pedagogisch medewerker met mooi sorteer-materiaal en praatplaten uit de catalogi de kinderlijke ontwikkeling stimuleren, maar is hij/zij zich bewust van het reeds voorhanden zijnde
natuurmateriaal uit de buitenruimte? ‘Wat is dit voor een dier’, ‘welke tak is het dikst’, ‘welke steen weegst het zwaarst en hoe kun je dat onderzoeken’? Deze vragen komen vaak al uit de kinderen zelf. Aan de hand van verschillende video-opnamen, die tijdens de dagelijkse praktijk op De Tweeling Kinderopvang zijn gemaakt, bekijken we waar er kansen aangegrepen of gecreëerd worden. Ook gaan we in op de mogelijkheden die de eigen buitenruimte biedt om kinderen betekenisvolle ervaringen op het gebied van de taal en het rekenen/ wiskunde op te laten doen. Verder hebben de deelnemers de gelegenheid om concrete en praktische vragen te stellen over het ontwikkelingsgericht werken met natuur binnen de kinderopvang. Accent workshop: praktijk 0-4 jaar. Cathalijne Dekkers is na haar studie orthopedagogiek aan de Radboud Universiteit in Nijmegen sinds 2000 Stafbeleidsmedewerker Pedagogisch Beleid bij De Tweeling Kinderopvang (Nijmegen). Zij is verantwoordelijk voor het pedagogisch beleid binnen de vijf groepen van het kinderdagverblijf. Ze ontwerpt o.a. interne trainingen en thema-avonden zoals de trainingen Natuurbeleving en Snoezelen. Ook is Cathalijne betrokken bij de opzet een nieuw atelier, waarin veel met natuurmaterialen wordt gewerkt. Femke Slaats werkt als Ateliermedewerker bij De Tweeling Kinderopvang. Na haar opleiding SPW 3 is zijn in 2004 afgestudeerd als creatief therapeut drama aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen. Femke heeft op verschillende plekken en met verschillende doelgroepen in de zorg gewerkt. Sinds 2007 is zij werkzaam bij de Tweeling Kinderopvang, eerst als pedagogisch medewerker in een verticale groep en sinds november 2010 als medewerker in het atelier. 4
Kiezen voor de natuurbso Door: Greet Ruifrok en Regien Broekman (Speelwerk Kinderopvang)
In navolging van mooie voorbeelden in ons omringende landen opende Speelwerk in 2010 een prachtige natuurbso in een bosrijke omgeving in samenwerking met Staatsbosbeheer. De natuurbso wordt aan kinderen aangeboden via een SpeelActiefprogramma. Kinderen kunnen kiezen om naar de natuurbso te gaan. Speelwerk heeft tips en activiteiten ontwikkeld voor anderen die de natuur in de bso willen halen. Deze workshop begint met een schets in woord en beeld van de visie op en de totstandkoming van het project en de locatie waar uiteindelijk de Natuurbso is gevestigd. Daarna worden de werkwijze en het gebruik van materialen gepresenteerd. Aan de hand van stellingen wordt kennis en praktijkervaring met de deelnemers uitgewisseld. Accent workshop: praktijk 4-12 jaar. Greet Ruifrok is projectmanager bij Speelwerk Kinderopvang (Meppel). Greet heeft na 15 jaar onderwijs gekozen voor de kinderopvang. Zij was werkzaam als clustermanager. Sinds 5 jaar is zij projectmanager. Greet heeft het project Natuurbso als onderdeel van een serie van vijf innovatieve projecten succesvol uitgevoerd. Regien Broekman is projectmedewerker natuurbso bij Speelwerk Kinderopvang. Zij heeft 8 jaar onderwijservaring en is sinds mei 2010 in dienst van Speelwerk. Aanvankelijk was Regien pedagogisch medewerker op de natuurbso, sinds 2011 werkt zij ook als projectmedewerker om Speelwerk ‘ natuurlijker en groener’ te maken. Regien ontwikkelt en geeft workshops op maat voor zowel eigen personeel, onderwijs als voor externe organisaties.
5
Groene bso in weer en wind Door: Anita Ortmans (MIK Kinderopvang)
Op de Groene BSO in Bemelen kunnen de kinderen dagelijks genieten van de Zuidlimburgse natuur: heide, bos, heuvels, mergelgroeves, weilanden en beekjes liggen op loopafstand. De "buitenkinderen" van de Groene BSO zijn iedere dag buiten. Zon, sneeuw, wind en regen; ieder weertype geeft een eigen dimensie aan het spel en de activiteiten. De buitenruimte is in samenspraak met de aangrenzende school natuurlijk ingericht: een hut van wilgen, een zandbak, een leefmuur, een moestuin, een bloementuin en een trapveldje. Dit alles aangekleed met fruitbomen verspreid over het speelterrein. De binnenruimte is "natuurlijk" ingericht; met veel hout en andere natuurlijke materialen. Er is bewust inspirerend spelmateriaal aanwezig; denk aan Kappla en "waardeloos en natuurlijk" materiaal om te knutselen. Spelletjes zijn er ook, evenals een leeshoek. Je vindt er echter geen PC en geen TV. In de workshop presenteert Anita Ortmans de Groene BSO aan de hand van een fotopresentatie, waarbij zichtbaar wordt wat je allemaal met kinderen buiten kunt beleven. Accent workshop: praktijk 4-12 jaar. Anita Ortmans is locatiemanager van de Groene BSO in Bemelen. De Groene BSO is onderdeel van MIK Kinderopvang (Maastricht). Anita is ruim 8 jaar locatiemanager bij MIK, tevens ook manager van een KDV en een reguliere BSO. Het opzetten van de Groene BSO was een mooie uitdaging, met name doordat Anita zelf een natuurmens is, mede door jarenlange inzet voor scouting. Ook het inspelen op wensen van ouders en kinderen is een uitdaging voor haar. Anita is afgestudeerd in Economie en heeft opleidingen gevolgd mbt pedagogiek, coaching van mensen en situationeel leidinggeven.
6
Natuur als bso accent Door: Anke Meuffels (SKON kinderopvang)
SKON kinderopvang heeft zich als doel gesteld de kinderen een uitdagend aanbod aan te bieden van diverse activiteiten, workshops en cursussen. Om dit te bereiken hebben alle bso’s een bepaald accent gekozen. Bovenop het standaard activiteitenaanbod biedt elke bso een specialisatie. Het gekozen accent geeft de locatie de mogelijkheid om daarin uit te blinken door het personeel daar op te scholen, bepaalde spelmaterialen aan te schaffen en samen te werken met externen die daarin gespecialiseerd zijn. Natuur is een van de accenten binnen de bso’s van SKON. Wanneer er mogelijkheden zijn in de omgeving, trekken kinderen regelmatig onder begeleiding de natuur in, zodat kinderen zelf op onderzoek kunnen gaan om te ontdekken, te observeren en te experimenteren. Maar ook het binnen halen van de natuur in de bso heeft de aandacht, bijvoorbeeld door het aanschaffen van een terrarium of het aanleggen van een moestuin. Accent workshop: beleid Anke Meuffels is projectleider bso accenten bij SKON kinderopvang en vertelt in deze workshop over de manier waarop dit is vormgegeven binnen skon. Anke werkt op de afdeling Nieuwe Projecten en houdt zich voornamelijk bezig met innovatieve projecten binnen de buitenschoolse opvang.
7
Investeren in groen, natuurlijk doen! Door: Martina van Leeuwen (SKA Kinderopvang) en Esther Bakker (Smartgroup)
Investeren in natuurbeleving in de Kinderopvang, het kan – zeker in deze economische tijden – een lastige keuze zijn. Waarom zou je het doen, wat zijn eigenlijk de kosten? Is een natuurtuin/ontdektuin duurder dan een traditionele tuin met speeltoestellen? Wat gaat het onderhoud kosten? Wat kost het om medewerkers te scholen? Wat komt er eigenlijk allemaal bij kijken en hoe pak je een dergelijk project aan? Stichting Kinderopvang Amersfoort (SKA) heeft twee jaar geleden de keuze gemaakt om op alle kindercentra voor 0-4 jarigen natuurbeleving een belangrijke, onderscheidende plek te geven. Dit betekent o.a. dat alle tuinen grondig worden aangepakt en alle medewerkers bijgeschoold worden. In samenwerking met gespecialiseerde hoveniers worden de tuinen heringericht tot ontdektuinen, medewerkers en ouders participeren gezamenlijk in projectgroepen die betrokken zijn bij het ontwerp en herinrichting van de tuin, maar ook bij voorlichting over natuurbeleving tijdens ouderavonden. In deze workshop verzorgen wij een inspirerende presentatie van de stappen die bij SKA gezet zijn om het project te realiseren en te financieren. We delen onze ervaringen en zienswijze op investeren in euro’s en betrokkenheid van medewerkers en ouders. We laten zien dat een positief geladen project een echte impuls kan geven aan samenwerking binnen teams en tussen teams en ouders.. Als je deze workshop hebt gevolgd heb je een beeld van waar je aan begint…(wat het inhoudt) en waar keuzes gemaakt kunnen en moeten worden om te investeren in natuurbeleving in de kinderopvang. Accent workshop: beleid Martina van Leeuwen is regiomanager Kinderopvang SKA en verantwoordelijk voor het project “Grassprietjes tussen je tenen” Esther Bakker is projectleider, door SKA ingehuurd via Smart Group, verantwoordelijk voor de projectcoördinatie, aanspreekpunt voor in- en externe partijen en begeleider van de projectgroepen binnen SKA. 8
Natuur in beleid: een vanzelfsprekendheid Door: Jetske van den Bijtel (SKOV Beverwijk)
Als je het belangrijk vindt om kinderen meer met natuur in aanraking te brengen, dan moet je goed over nadenken hoe je dat in de organisatie wilt vormgeven. Het gaat dan om vragen als: “Hoe breng je meer natuur in de kinderopvang? Hoe maak je medewerkers en ouders enthousiast? Welke dilemma’s kom je tegen en hoe ga je daarmee om?” Natuurbeleving succesvol invoeren is een heel proces. Dat geldt in de eerste plaats voor het inrichten van de buitenruimte als natuurtuin en het enthousiasmeren van medewerkers en ouders. Maar ook de manier waarop de medewerkers buiten spelen en natuurbeleving bij kinderen begeleiden en stimuleren vraagt in beleid en praktijk de nodige aandacht. Tijdens deze workshop vertelt Jetske van den Bijtel hoe de SKOV natuurbeleving in haar beleid verweven heeft. Accent workshop: beleid Jetske van den Bijtel is op diverse manieren bij de kinderopvang en het onderwijs betrokken geweest, als onderzoeker, adviseur en in het management. De laatste jaren is zij als adjunct-directeur werkzaam bij de SKOV Beverwijk. In die functie houdt zij zich bezig met de organisatorische inbedding van natuur in de opvang. Natuurbeleving is een van de speerpunten in het pedagogisch beleid van SKOV Beverwijk.
9
Blaasbloemen: natuur op roc’s Door Annelies Andringa (Veldwerk Nederland) in samenwerking met Helma Willems en Ella Booij (ROC Koning Willem 1 College)
Blaasbloemen is de naam van het programma dat Veldwerk Nederland de laatste jaren heeft uitgevoerd in opdracht van het ministerie van LNV en waarbij verschillende PW opleidingen ondersteund zijn bij het invoeren van het vak “Kind en natuur”. Tijdens deze workshop presenteert Annelies Andringa de mogelijkheden van het thema en de diversiteit waarmee opleidingen het thema vormgeven. In een korte presentatie komen de inhoud en opzet van de modules Kind en Natuur bij verschillende opleidingen aan bod, waarbij met name wordt ingegaan op de module zoals die gegeven wordt op het ROC Koning Willem 1 College. De deelnemers aan deze workshop voeren zelf een korte binnen- of buitenactiviteit uit die onderdeel is van één van de modules. Tijdens een discussieronde gaan we in op wat voor basis aankomend pedagogisch medewerkers zouden moeten hebben op het gebied van natuur(beleving) en kinderen. Aan de hand van een aantal stellingen worden de meningen van de deelnemers geïnventariseerd en uitgewisseld. Deze workshop is bedoeld als uitwisseling tussen het werkveld en ROC docenten waarbij wordt ingegaan op de wensen en behoeften van pedagogisch medewerkers op het gebied van natuur(beleving) en kinderen ten aanzien van nieuwe medewerkers. Accent workshop: opleiding Annelies Andringa werkt als projectmedewerker bij het kenniscentrum van Veldwerk Nederland. Zij werkt mee aan projecten rondom natuur in de kinderopvang, zoals Natuurlijk VVE en Groene Dagopvang. Annelies is ook nauw betrokken bij de uitvoering in afronding van het programma Blaasbloemen. Belangrijk onderdeel van dit programma is het op maat maken van modules Kind en natuur voor de opleidingen pedagogisch werk op roc’s. In de afgelopen jaren heeft Annelies o.a. met docenten van ROC van Amsterdam, het Graafschapcollege en ROC Midden-Nederland samengewerkt.. Annelies Andringa heeft inmiddels een groot aantal trainingen voor de kinderopvang uitgevoerd. Daardoor heeft ze goed zicht op de ontwikkelingen in de sector ten aanzien van natuur. Annelies werkt mee aan het opzetten en uitbreiden van het landelijke netwerk Kind van Nature, ook één van de resultaten van het programma Blaasbloemen. Annelies wordt tijdens haar workshops ondersteund door Helma Willems en Ella Booij. Beide hebben als docent aan de wieg gestaan van de ontwikkeling van natuurmodules voor de opleidingen. Zij brengen hun praktijkervaring uit de opleiding PW van het ROC Koning Willem 1 College in.
Natuurbelevingsactiviteit Onderdeel van het programma vormt een natuurbelevingsactiviteit. Buiten ondergaan we in groepen een bijzondere activiteit, die we meenemen naar onze eigen dagelijkse praktijk. Opgefrist beginnen we daarna aan de tweede workshopronde aan het begin van de middag. De natuurbelevingsactiviteiten worden uitgevoerd onder leiding van in2nature en Veldwerk Nederland. De verschillende groepen worden begeleid door: Anna Regina de Jong (in2nature), milieu educatief medewerker Renkum Geri van Beek (Natuurhuis Apeldoorn), gecertificeerd trainer kinderopvang Veldwerk Nederland Johan van der Wielen (in2nature), bushcraft instructeur en verzorgt uiteenlopende natuuractiviteiten. Marianne Poorthuis (Veldwerk Nederland), projectleider en trainer en nauw betrokken bij het project Natuurlijk VVE. Meike Bulten, (Veldwerk Nederland), trainer en projectleider van o.a. de DVD In je element. Mirella Vierveijzer (Amsterdams NME centrum), gecertificeerd trainer kinderopvang Veldwerk Nederland Sandra van der Wielen (in2nature), bushcraft trainer Wim Meijberg (Veldwerk Nederland), projectmanager en trainer kinderopvang
Afronding Om 16.15 vindt de plenaire afronding van de conferentie plaats. Anja Roest. (ministerie Economische Zaken, Landbouw & Innovatie, voorheen LNV, programma Jeugd, projectleider 0-12 jarigen) staat kort stil bij de resultaten van het programma Blaasbloemen, dat Veldwerk Nederland heeft uitgevoerd met een groot aantal ROC’s. Daarna is er nog tijd tot 17.30 uur voor napraten en bezoek aan de natuurmarkt onder het genot van een hapje en een drankje.
Natuurmarkt In de kerkzaal van het Kloosterhotel vindt het plenaire programma van Kind van Nature plaats. Ten behoeve van de natuurmarkt worden tafels geplaatst in de kerkzaal. Onder het genot van een kopje koffie, tijdens de lunch en aan het eind van de dag kunnen de deelnemers kennis maken met uiteenlopende organisaties. Zij hebben gemeen dat zij natuur en kinderen dichter bij elkaar willen brengen. De volgende organisaties heten u van harte welkom (stand per 20 mei 2011): Veldwerk Nederland www.veldwerknederland.nl Veldwerkwinkel www.veldwerkwinkel.nl Bureau RIS – Ruimtelijke Inrichting Speelnatuur www.bureauris.nl Sardes www.sardes.nl Ovaal Speelconcepten www.ovaalspeelconcepten.nl Uitgeverij SWP www.swp.nl Groen Cement www.groencement.nl Stichting Ecokids www.ecokids.nl Bureau Niche www.bureauniche.nl Stichting Natuurleuk / Natuurkids www.natuurkids.nl Alberts Onderwijs www.alberts-onderwijs.nl Bart de Koning Natuureducatie www.natuurindekinderopvang.blogspot.com Ministerie EL&I www.mineli.nl Kindercaravan www.dekindercaravan.nl
U heeft ruim drie uur tijd om de natuurmarkt te bezoeken: 09.00-10.00 uur 11.10-11.45 uur 13.00-14.00 uur 16.30-17.30 uur
