#15. Funderingsbalken zetten bouw op voorsprong. Complete woning met zes betonelementen. Stille wegdekken met betonstraatstenen

b:ton #15 j u l i

2010

P l a t f o r m v o o r o n t w e r p, f a b r i c a g e, b o u w e n g e b r u i k v a n P REFAB b e t o n p r o d u C t e n

Funderingsbalken zetten bouw op voorsprong Complete woning met zes betonelementen Stille wegdekken met betonstraatstenen

#15

juli 2010

b:ton juli 2010

voorwoord:

Eerlijk verhaal Vanzelfsprekend leggen wij als branche en als individuele fabrikanten elke dag de nadruk op de plus­ punten van prefab betonelementen en betonproducten. Niet alleen omdat het ons dagelijks brood vertegenwoordigt, maar vooral omdat wij volop in onze producten geloven. Ze bewijzen in hun toepassingen dat de voordelen die wij benadrukken ook daadwerkelijk gelden. Met prefab beton bouwen wij op een aantrekkelijke manier aan onze toekomst. Op een economisch aantrekkelijke, procesmatig

Je kunt het zo prefab niet bedenken, wij maken het.

slimme, kostenvriendelijke en milieutechnisch verantwoorde manier. Je bewijst echter de markt en jezelf een grote dienst door met twee voeten op de grond te blijven staan. Bijvoorbeeld door continu te beseffen waar nog lacunes liggen. Punten waar je prefab beton als product en proces dient te verbeteren. Het klinkt clichématig, maar er is altijd ruimte voor verbetering. Wij kunnen bij heel veel projecten stellen dat wij de beste oplossing kunnen aandragen. Wij zullen echter ook erkennen als een andere keuze beter scoort. Dit betekent overigens niet dat prefab betonfabrikanten dan lijdzaam toezien hoe andere methodes of producten ook een volgende keer met de eer gaan strijken. Er wordt gewerkt aan verdere innovaties, zodat wij morgen wél een antwoord op dat specifieke vraagstuk hebben.

Waco Lingen Beton in Bergen op Zoom is een toonaangevende ontwikkelaar en producent van innovatieve bouwproducten en -systemen in prefab-beton voor de woningbouw, utiliteitsbouw en grond-, weg- en waterbouw en industrie.

U heeft het meeste baat bij een eerlijk verhaal. Daarom zijn betonfabrikanten open over de mogelijk­heden en onmogelijkheden. Daarom bieden onze producten en diensten extra vertrouwen. Omgekeerd gaan wij ervan uit dat u een eerlijke keuze in uw project maakt, nadat u alle argumenten - ook de onze - hebt beschouwd. In deze uitgave van B:ton komt die eerlijkheid duidelijk naar voren. Zo is prefab beton op het gebied van duurzaamheid een verantwoorde keuze. Maar de BFBN en de lidfabrikanten ontwikkelen de nodige initiatieven om er nog een schepje duurzaamheid op te doen. Nog meer hergebruik van

Wij denken pro-actief mee met de klant. Dit levert steevast oplossingen die leiden tot een sneller en doeltreffender bouwproces, lagere kosten en een eindproduct dat volledig aan uw verwachtingen voldoet, of zelfs overtreft.

betonpuingranulaat, een mogelijk lager cementpercentage in beton en andere duurzaamheidmaatregelen. Zodat wij milieutechnisch kunnen (blijven) wedijveren op het hoogste niveau. Ook in het artikel over prefab funderingsbalken worden vele voordelen genoemd, maar wordt tevens gesteld dat in bepaalde gevallen het misschien niet past. Marktpartijen moeten bewust alle voordelen eerlijk (kunnen) afwegen en dan kiezen. Dat is ons uitgangspunt. Datzelfde geldt voor vloertypen en hun pluspunten in een bepaald project. Of stille wegdekken met betonstraatstenen versus asfalt. Het is onze bedoeling u wederom met deze uitgave te helpen bij uw volgende keuze. Niet om prefab er klakkeloos door te drukken. Want daar schieten u en wij niets mee op. Eerlijkheid duurt wat prefab beton betreft ook het langst.

Ruimte voor nieuwe ideeën. Lelyweg 23, 4612 PS Bergen op Zoom, tel.: 0164 27 42 00, [email protected], www.wacolingen.nl

Bart van Melick Veel leesplezier.

Voorzitter BFBN

03: Voorwoord

inhoud:

29: Bollenplaatvloer compleet met leidingen voor nieuwbouw ministeries

07: Techniek: bijzondere fly-overs in Den Bosch

48: Prefab betonfabrikanten: duurzaamheid op alle fronten

30: Actualiteiten deel 2 10: Speciale bestrating biedt letterlijk en figuurlijk opening 13: Column

44: Actualiteiten deel 3

37: Visionair Precast 2010

50: Prefab betonbouw bevordert doorstroom A2

38: Olmenhof: grafisch spel van afwisseling en variatie

54: Colofon

14: Actualiteiten deel 1 52:

4

ZIP- en VIP-liggers

16

35

IQwoning: één dag stapelen van prefab elementen

Prefab funderingsbalken zetten bouw op voorsprong

Zes betonnen kokers die samen de begane grond en eerste verdieping van een eengezinswoning vormen. De geprefabriceerde elementen zijn in de fabriek voorzien van leidingen, sanitair, keuken, trappen, deurkozijnen, binnenwanden en binnenspouwbladen. Twee topgevels en twee dakkappen completeren de IQwoning met een zolder. Inclusief de afbouw is de woning in zes weken sleutelklaar.

Prefab funderingsbalken passen bij een modern bouwproces waarin bewuste keuzes worden gemaakt in kwaliteit, tijd en kosten. Wat te denken van een efficiënter proces, waarbij de aannemer in één dag de fundering voor pakweg twintig woningen gemonteerd ziet worden; de volgende dag kan hij al met de begane grondvloeren aan de gang. Of de installateur die dankzij de opgenomen voorzieningen in de balken de hele reeks woningen vlot kan afwerken.

20

42

Huis YMO: woning die dubbel zo groot lijkt

Repetitie van moderne witte elementen in façades

Een fraaie woning op IJ-burg manifesteert zich als luchtige bouwmassa, met volop openheid. De benodigde grote overstekken bleken het goedkoopst in uitvoering in prefab beton. Als gevelmateriaal is gekozen voor een massieve prefab betonconstructie in schoonbeton, met aan de binnenzijde isolatie. Resultaat: een lage EPN-waarde en slanke gevelconstructie, zodat inpandig extra volume overblijft.

Een cluster van appartementengebouwen vormt door hetzelfde materiaalgebruik en repetitie van volumes één geheel. De gevels bestaan uit een in het werk gemaakte ‘plint’ met beige stenen met daarboven kant en klare prefab betonelementen met metselwerk van witte bakstenen, afgewisseld met marmer. Een snelle en hoogwaardige bouwwijze, die zijn waarde in woning- en utiliteitsbouw steeds vaker mag bewijzen.

25

46

Stil wegdek betonstraatstenen verdient luid signaal

De breedplaatvloer: gebundelde krachten

Binnen de woonomgeving is het belangrijk het verkeersgeluid te beteugelen. De toepassing van geluidreducerende ofwel stille wegdekken blijkt een prima optie. Een wegdek met betonstraatstenen in keperverband is per definitie stiller dan jarenlang werd aangenomen, zo blijkt uit onderzoek. Speciale geluidreducerende betonstraatstenen met open toplaagstructuur kunnen zelfs stiller zijn dan dicht asfaltbeton.

Met breedplaatvloeren kan snel en economisch worden gebouwd. Met dit vloertype kan aan flexibele eisen tijdens het bouwproces worden voldaan. De combinatie van een vloerelement van prefab beton met daar bovenop een laag in het werk gestort gewapend beton laat ruimte voor late (kopers)wensen en zorgt voor een monoliet eindproduct dat instaat voor de stijfheid van het gebouw.

5

b:ton juli 2010

E T S E B E D D OP AFSTAN Praxifix-S

techniek:

kprojecten!

w schoonwer

der voor u Dé afstandhou

Bijzondere fly-overs in Den Bosch

s puntige pootje ppervlak door no to be t he druk in schikt - minimale af epassingen ge als verticale to le ta on riz ho genschappen - voor zowel orstromingsei do n to be e nt teit en excelle 6 t/m 20 mm - goede stabili iameters van ik voor staafd re be em m kl t - groo n 20 t/m 60 m tondekking va be or vo r aa - verkrijgb

Ons co

iment vindt mplete assort , Te ENVO-FIX BV

l.: 0172 - 61 22

u op www.en

88, info@envo

vo-fix.nl

-fix.nl Dwar Figuur 1:

de KW 3

sdoorsne

Voor de rondweg Den Bosch wordt door de combinatie InfraA2 en Haitsma Beton een drietal indruk-

Adv-praxifixs-200x130.indd 1

29-04-2009 16:18:14

wekkende fly-overs gerealiseerd. De brugdekken hebben een dwarsverkanting van maar liefst 6 %. Daarnaast hebben de viaducten een vlakke onderzijde waarbij de pijlerbalk geïntegreerd is in het dek. Op het eerste gezicht lijkt het toepassen van gepre-

■

Barriers

■

Bruggen & viaducten

■

Heipalen

■

Parkeergarages

■

Specialiteiten

■

Stadions & tribune elementen

fabriceerde liggers dan ook niet mogelijk. Toch heeft de combinatie een oplossing gevonden met voorgespannen, geprefabriceerde omgekeerde T-liggers (zogenaamde HRP-liggers) die middels een in het werk gestorte druklaag constructief met elkaar verbonden worden tot een lang dek. Door de randligger te voorzien van flenzen die gelijk lopen met de boogstraal van de weg, werd het tevens mogelijk om het dek met rechte liggers uit te voeren.

w w w. ha i t s m a . n l 0 5 1 2 - 3 3 5 6 7 8

DOOR: Pieter de Boer (ingenieursbureau Mozes en de Boer), Siebe de Boer (Ballast Nedam Engineering) en Rogier van Vught (Ballast Nedam Engineering).

7

b:ton juli 2010

b:ton juli 2010

In dit artikel wordt dieper ingegaan hoe de krachtsverdeling in het dek wijzigt

direct in de gewijzigde vorm zou zijn gemaakt. Dit is ook te schrijven als:

De randliggers: De randliggers van de kunstwerken be­

als gevolg van de invloeden van krimp en kruip. Verder wordt aandacht be­

M0 + (M1-M0)* . In figuur 3 is dit grafisch weergegeven. Daaruit blijkt dat de momentenlijn t.g.v. de term (M1-M0) * een vrij eenvoudig

staan uit een omgekeerde L-vorm. De ‘flap’ aan de boven­

Drie op een rij

steed aan de inwendige pijlerbalk en de verbinding met de prefab liggers. Tot

zijde van de ligger varieert over de lengte van de overspan­

De drie fly-overs voor de rondweg Den Bosch bieden het autoverkeer

slot wordt nog specifiek ingegaan op de engineering van de randliggers.

verloop heeft, dat met behulp van de steunpuntmomenten is te bepalen. De

ning van minimaal 340 tot 1150 mm als een holle vorm en

een soepel verloop:

momenten M0 werken op de prefab ligger, de momenten (M1-M0) *

van 420 tot 900 mm als een bolle vorm. Door hun asym­

• Flyover KW 3 bij Empel bestaande uit 7 overspanningen met een

werken op de samengestelde ligger.

metrische vorm buigt dit type ligger niet alleen in verticale

Invloed krimp en kruip op krachtsverdeling: Doordat de dekken, be­ staande uit prefab liggers met een druklaag, door middel van de ‘natte knopen’

richting door maar vindt er ook een uitbuiging in horizon­

aan elkaar worden gestort, ontstaat een statisch onbepaald dek (figuur 1 naast

Bij de berekening van de kunstwerken over de A2 bij Den Bosch is gebleken dat

tale richting plaats. Nadat de ligger eenmaal is gemonteerd

intro). Naast de rustende en mobiele belasting die op deze bovenbouw werken,

de invloed van deze momenten groot is. Het maakt de berekening complex,

en gekoppeld aan de overige liggers zal er alleen nog een

is in de loop der tijd ook krimp en kruip van invloed op de krachtsverdeling.

omdat rekening moet worden gehouden met de spanningen op het moment

doorbuiging in verticale richting plaatsvinden.

Het krimpverschil tussen het beton van de druklaag en van het prefab element

dat het dek voor het eerst wordt bereden, en met de spanningen na vele jaren.

veroorzaakt onder andere krommingen die door het maken van de ‘natte

De eerste fase is vooral van belang voor de spanningen onderin de ligger ter

Is bij normale liggers de voorspelling (berekening) van de

knopen’ worden verhinderd. Dit verschil dat vooral wordt veroorzaakt door het

plaatse van het veldmidden. De laatste fase is bepalend voor de spanningen bo­

doorbuiging al slechts een benadering, bij dit type ligger

onderscheid in betonkwaliteit en ouderdom, geeft dus momenten in het brug­

venin nabij de opleggingen.

neemt het aantal parameters dat de vervorming beïnvloedt

dek waarop dient te worden gewapend. De momenten mogen volgens VBC

Inwendige pijlerbalk: De dekken, bestaande uit prefab liggers met een

ten gevolge van eigen gewicht en voorspanning erg gecom­

druklaag, worden door middel van de ‘natte knopen’ met elkaar verbonden.

pliceerd. De eis is dat onder belasting van alleen eigen gewicht

prefab ligger en druklaag extra spanningen in de samengestelde ligger. Door

Ze vormen dwarsdragers die elk worden ondersteund door één kolom. De con­

en voorspanning de ligger in horizontale richting recht dient

de kruip geven de voorspanning en het eigen gewicht van het element en de

structiehoogte van de dwarsdragers is gelijk aan die van de prefab liggers met

te zijn en verticaal een opbuiging dient te hebben. Om de be­

druklaag de rekken zoals die in figuur 2 zijn uitgewerkt:

druklaag. De breedte van de balk is 3,0 m. Hierbij ‘steken’ de prefab liggers aan

rekening mogelijk te maken is de ligger in lengterichting in

• ε1 wordt veroorzaakt door de normaalkracht *voorspankracht Fp;

weerzijde 0,85 m in de ‘natte knoop’. De druklaag is in beton C28/35 uitge­

een groot aantal stukjes opgeknipt die ieder hun eigen stijf­

•ε  2 wordt veroorzaakt door de momenten

voerd, voor de ‘natte knoop’ is C35/45 nodig.

heid en voorspanning meekrijgen. Hiervoor is een rekenpro­

.

*(voorspankracht Fp* ex­cen­

boogstraal van R=180m en een totale bruglengte van 126 meter. • Flyover KW 14 bij Hintham bestaande uit 8 overspanningen met een boogstraal van R=280m en een totale bruglengte van 127 meter.

nog sterk toe. Dit maakt de berekening van de vervormingen

Net zoals bij krimp veroorzaakt kruip door verschillen in vervormingen tussen

artikel 7.3.7 worden gereduceerd met de factor:

boogstraal van R=180m en een totale bruglengte van 162 meter. • Flyover KW 4 bij Empel bestaande uit 5 overspanningen met een

triciteit + momenten t.g.v. het eigen gewicht van ligger+druklaag);

gramma ontwikkeld waarmee voor de verschillende liggers

•ε3 wordt veroorzaakt door het momenten *(voorspankracht Fp* verschil in excentriciteit tussen de prefab ligger en de samengestelde ligger); • ε4 zijn de rekken die de eigenspanningen veroorzaken.

De ‘natte knoop’ is ondersteund door één wand waarop 2 gewapende elas­

de optimale ligging van de voorspanning is berekend. De in de

tomeerblokken zijn geplaatst. Hierop rust het dek. De uitkragende delen van

praktijk gemeten vervormingen voldeden goed aan de bere­

de ‘natte knoop’ zijn bij deze dekken groot, waardoor de bovenwapening uit

kende waarden.

2 lagen Ø40 bestaat. De krommingen

De prefab liggers ‘hangen’ in de ‘natte knopen’. Om de kracht vanuit de ligger

Om de gebogen vorm van de rand te realiseren worden de

verhinderd, waardoor een herverdeling van momenten ontstaat. Omdat het

en

worden door het storten van de ‘natte knopen’

in de dwarsdrager te leiden, is ophangwapening toegepast bestaande uit:

randliggers voorzien van prefab plaatjes aan de onderzijde

hier gaat om verhinderde vervormingen mogen zij gereduceerd worden met de

• Z-vormige staven bestaande uit 3 gebundelde staven 2Ø20;

van het profiel. De plaatjes worden met behulp van hoeksta­

factor

. De momenten waaruit de genoemde krommingen zijn ontstaan,

• Dubbele beugels Ø12 in het gedeelte à 850 mm dat in de ‘natte knoop’

len aan het lijf van de liggers bevestigd. Het gewicht van de

*M0, geven uiteindelijk dus momenten in het statisch onbepaalde dek van = M1 * . * M1 *

Beide onderdelen zijn zodanig gedimensioneerd dat ze elk circa 50% van de

mee de vervormingen in de fase voor de montage. Een extra

steekt.

plaatjes beïnvloedt het eigen gewicht van de liggers en daar­

kracht af kunnen dragen. Naast de ophangwapening zijn de aansluitvlakken

complicatie. Na montage in het werk en het storten van de

De laatste term is ook bekend uit VBC artikel 7.3.7. Het artikel omschrijft dat bij

van de prefab ligger met de ‘natte knoop’ opgeruwd. In combinatie met de wa­

druklaag worden de randelementen gemonteerd. De liggers

wijzigingen in het statisch systeem onder invloed van kruip de momenten zich

pening die door de liggers gaat, zouden deze opgeruwde vlakken een afschuif­

zijn nu al gekoppeld waardoor de belasting over meerdere lig­

als volgt herverdelen:

weerstand hebben die minstens 50% van de ophangkracht is. Deze verborgen

gers wordt verdeeld en de randligger niet meer op dubbele

M0* + M1* . Hierin is M0 het moment voor de wijziging in het sta­ tisch systeem, en M1 is het moment dat zou ontstaan indien het systeem

veiligheid is echter niet meegenomen in de berekeningen.

buiging wordt belast. Figuur 2: Bepaling van de vervormingen onder invloed van kruip in de samengestelde ligger

Conclusie: Al met al zijn het bijzondere kunstwerken ge­ worden waarbij zeker de grenzen van de voorschriften zijn opgezocht. De liggers hebben een slankheid gekregen van bijna 1:32 wat voor omgekeerde T-liggers met een in het werk gestorte druklaag zeer slank is. Dit kwam tot uitdrukking in de zware steunpuntwapening van 2 lagen r40-100 in beide richtingen. Wel zorgt de gekozen oplossing, door het ontbre­ ken van voegovergangen in de tussensteunpunten, voor een onderhoudsvriendelijk viaduct, die de concurrentie met een in het werk gestorte fly-over zeker aan kan gaan.

De natte knoop 8

De randligger

De randligger gemonteerd

Figuur 3: Momentenverloop in de samengestelde ligger onder invloed van kruip 9

b:ton juli 2010

b:ton juli 2010

Projectgegevens: Opdrachtgever: Ministerie van Defensie Ontwerp: Ingenieurs Diensten, Dienst Vastgoed Defensie, Directie Noord Uitvoering: Knipscheer, Almere en Sallandse Wegenbouw, Daarle Betonnen Bestratingsmaterialen: Holcim, MBI, Diamant Beton, De Meteoor, Bouwkomeet

Speciale bestrating biedt letterlijk en figuurlijk opening Zelden zal een type verharding zo zijn afgestemd op het gebruik als de ruim 14.000 m2 bestrating op de

betonstraatsteen zodanig naar elkaar toe kunt leggen, dat de openingen pre­

bus. Maar dan ben je er nog niet, want de speciale stenen moeten wel machi­

cies voldoende zijn voor die grote houten haringen. Alsof het er voor gemaakt

naal worden gestraat. Dan begint de zoektocht naar een geschikte klem die

Generaal Spoorkazerne in Ermelo. Daar is een opstel/oefenterrein bestraat met betonnen grasstenen,

is. Op die manier konden wij het terrein op een hoogwaardige, duurzame ma­

de stenen in dat juiste patroon kan schuiven en straten. De fabrikant van de

waarbij het legpatroon zodanig is gekozen dat de grote houten ‘Defensieharingen’ voor de tenten

nier verharden met een maatwerkoplossing voor dit geneeskundige systeem.”

stenen heeft hierbij geholpen. Bovendien praat je over zulke grote oppervlak­

en aardpennen precies in de openingen kunnen worden geslagen. Tegelijkertijd is sprake van een

Waterpasserend: Ook andere omstandigheden wezen in de richting van dit

den. Er is veel aandacht besteed aan de uitvoering en die is prima geslaagd.

robuuste bestrating, bestand tegen het zware materieel. Dat daarbij tevens is uitgegaan van betonnen

type bestrating. Collega John Assink, toezichthouder bij de afdeling Terrein­

De combinatie van expertise van aannemer, machinale bestratingsploegen

techniek van dezelfde Dienst Vastgoed, haakt in: “We wilden het regenwater

en onze eigen civiele knowhow heeft elkaar versterkt. Het terrein ligt er strak

bestratingsproducten met Milieukeur (percentage secundaire grondstoffen in het product) tekent de

niet afvoeren maar ter plekke bergen. Het terrein kent daarom geen riolering.

en vlak in.”

maatschappelijk verantwoorde keuze van Defensie. Door Paul engels

Dat zou op zo’n groot terrein ook niet passen, want dan krijg je een hobbelig

ten dat het belangrijk is om de zichtlijnen van de bestrating kaarsrecht te hou­

landschap met overal afschot, goten en kolken. Bovendien zitten we op pure

Bestand tegen zwaar materieel: Begin van dit jaar werden de afgeronde

zandgrond, zodat het hemelwater prima kan infiltreren. Ook dat is een facet

werkzaamheden uitgevoerd en was het terrein klaar voor de oefeningen. De be­

Het Mobiel Geneeskundig Ondersteunings Systeem, kortweg MOGOS, heeft

van duurzaamheid. Wel zijn er aparte opstelplaatsen gekomen voor de ag­

strating bewijst zijn diensten bij elke oefening en opstelling van de voertuigen

een goede oefenplaats nodig voor de containers met medische apparatuur en

gregaten om, bij calamiteiten, vervuild water netjes op te vangen. Die opstel­

en containers. John Assink besluit: “Het is zeker een bestrating die ook bij an­

compleet ingerichte operatiekamers, inclusief IC-voorzieningen. Ook de energie­

plaatsen zijn verhard met 25 cm dikke betonnen bedrijfsvloerplaten. Tevens is

dere terreinen goed zou kunnen werken, maar daar zullen de eisen en wensen

voorziening maakt deel uit van de opstelling; de generatoren staan eveneens

de bestrating opgesloten met extra zware betonbanden van 50 cm breedte en

weer net anders zijn. We zoeken steeds naar maatwerk in verhardingen. Met

opgesteld in containers. Al deze containers kunnen worden gekoppeld tot een

4 m lengte. Sommige civieltechnische oplossingen zijn daarbij specifiek voor

het uitgebreide assortiment producten en systemen in bestratingsmaterialen

compleet veldziekenhuis, waar nodig uitgebreid met tenten voor de manschap­

Defensie, zoals de voegvulling tussen deze betonbanden, met een rubberen

is dat ook zondermeer mogelijk. Elders op deze kazerne zijn wij ook volop aan

pen. Zo ontstaat een veldhospitaal dat bijvoorbeeld ook dienst kan doen bij calami­

flap. We hebben in de loop der jaren nogal wat kennis opgebouwd wat betreft

het bouwen en uitbreiden waarbij gebruik gemaakt wordt van betonstraatste­

teiten in burgerziekenhuizen, zoals bij de brand in het ziekenhuis van Enschede.

civiele constructies en terreinrichting. Maar deze oplossing met de grasbeton­

nen. Prima voor wegen en opstelplaatsen. Op vier complexen, waaronder ook

stenen was ook voor ons nieuw.”

in Ermelo, worden bijzondere overkappingen gerealiseerd voor geavanceerde wapensystemen als tanks, houwitsers en verkenningsvoertuigen, waarbij met

Ing. Bas van der Stelt, technicus terreintechniek en bestekschrijver bij Ingeni­

10

eurs Diensten van de Dienst Vastgoed Defensie Directie Noord legt uit: “De

Bij dergelijke projecten is Defensie verplicht openbaar aan te besteden. Er

behulp van droge warme lucht de voertuigen met hun apparatuur worden be­

gebruiker van MOGOS ging in eerste instantie uit van een halfverharding, juist

was echter in feite maar één type steen wat als technische oplossing voldeed.

schermd. Ook daar liggen als terreinverharding reguliere betonstraatstenen,

voor het kunnen slaan van die haringen en aardpennen op alle mogelijke plek­

Tevens paste het product in de milieueisen, met 25% secundaire grondstoffen

die uitstekend bestand zijn tegen de zware tanks. Overigens gelden ook hier

ken. Aan de andere kant heb je te maken met zware voertuigen en container-

in het product. Van der Stelt vervolgt: “Vanzelfsprekend telt ook de kwaliteit.

weer milieu- en duurzaamheideisen voor die betonstraatstenen. We vinden

units en wil je een terrein waarop redelijk schoon kan worden geoefend. Het

We willen ook KOMO-keur. Met die wensenlijst zijn we naar de markt gestapt.

altijd wel de juiste opening.” Bij het MOGOS-terrein is dat wel heel letterlijk te

bracht ons op de speciale grasbetonsteen, waarvan je de openingen van deze

Bij de aanbesteding kwam Knipscheer uit Almere als laagste inschrijver uit de

nemen... 11

b:ton juli 2010

column: Hakron-Terwa: totaaloplossing voor de prefab-betonindustrie De combinatie Hakron-Terwa staat voor een jarenlange ervaring in de productie, advisering en verkoop van instortvoorzieningen. De kwaliteit van onze producten wordt onder meer bewezen via diverse certificaten en beproevingsrapporten.

Verder komen met innovatie en communicatie

Compleet leveringsprogramma o.a. • Koudebrugonderbreking • Gevelplaatankers • Hulpmaterialen en bevestigingsmiddelen • Konnektieankers • Sandwichplaatankers • T-slotankers • TSS bordesoplegging

Architecten weten prefab beton steeds beter te waar­

format van de Casestudies ontving in 2009 de Neder­

deren. Dat heeft stellig te maken met de Casestudies

landse Bouwprijs juist vanwege de betrokkenheid van

Prefab Beton die sinds 2003 jaarlijks worden georgani­

alle disciplines uit de branche, de open communicatie

seerd. Het Nederlandse Cement&BetonCentrum vormt

en de ambitie tot innovatie.

samen met AB-FAB en het Belgische Febelarch de motor

Meer weten? Voor een toelichting op ons programma of het aanvragen van documentatie belt u: 0341 27 88 30. E-mail: [email protected] Of kijk op internet: www.hakronterwa.nl

De Co-maker in funderingen

achter dit initiatief. Inmiddels hebben ongeveer 100

Elke Casestudy wordt opgebouwd rondom een actueel

Hakron-Terwa

architecten uit Nederland en België in deze Casestudies

thema, waarbij wordt onderzocht wat de betekenis van

Voltweg 10, Postbus 46,

op heel intensieve en creatieve wijze kennis gemaakt

beton hierin kan zijn. Na thema’s als ‘licht in/op/door

met de mogelijkheden van product en industrie. Het

beton’ en ‘groen beton’ is de meest recente Casestu­

format is gebaseerd op directe en open dialoog, en

die georganiseerd rondom het thema ‘de Energieke

gericht op innovatie.

Gevel’. Buiten het veld van de bekende passieve bouw­

8071 CZ Nunspeet 8070 AA Nunspeet

fysische eigenschappen als thermische isolatie, zon- en Kern van deze Casestudies is de directe uitwisseling

geluidwering speelt de gevel een actieve, dynamische

van ideeën en kennis tussen de verschillende discipli­

en wellicht bewegende rol in het tonen of verhullen van

nes binnen de bouw. Specifieke expertises worden

verouderingsprocessen, de beheersing van de energie-

optimaal benut binnen een intensieve brainstormses­

en klimaathuishouding, het programma en de uitstra­

sie van één dag. Deze sessie eindigt met selectie van

ling van het gebouw en de interacties met gebruiker en

de meest kansrijke ideeën. Elk van de deelnemende

omgeving. Zestien ontwerpers hebben samen met vier

bedrijven adopteert één of twee van deze ideeën, elk

Nederlandse en vier Belgische producenten gewerkt

gekoppeld aan één of meer architecten en experts uit

aan zeer uiteenlopende ambities ten aanzien van het

andere sectoren. Zo ontstaan teams die binnen een

thema. Naast energieverbruik in de gehele productie­

aantal maanden het idee uitwerken en toetsen tot en

keten is gekeken naar onder andere energieopwekking,

met de vervaardiging van een prototype.

monolithische oplossingen voor isolerende gevels, be­ groeide panelen en zeer specifieke tactiele eigenschap­

De leerervaringen en prototypen worden gepresen­

pen van beton.

teerd aan de volledige groep. Tijdens evaluatie van

IJB Groep Lemmer (0514) 56 88 00 www.ijbgroep.nl [email protected]

deze prototypen worden de productieprocessen, de

De volgende Casestudy Prefab Beton zal in het najaar

potentiële toepassingen en benodigde verdere ont­

van 2010 starten met een gedurfd thema, namelijk ‘de

wikkelingstrajecten tegen het licht gehouden. Presen­

naadloze voeg’. Dat zal ongetwijfeld tot boeiende en

taties van de prototypen in brochures en tentoonstel­

misschien ook wel lastige discussies leiden. En dat is

lingen vormen de afronding van de Casestudies. In de

ook de bedoeling. Met een ‘open mind’ de dialoog aan­

praktijk blijkt dat een aantal van de meest veelbelo­

gaan, met de wens de ander te begrijpen en tegemoet

Siebe Bakker,

vende ideeën inmiddels verder zijn ontwikkeld en een

te komen, dan komen we verder. En dat is in het belang

bureaubakker

plek hebben gevonden in gerealiseerde projecten. Het

van markt en industrie.

[email protected]

Sonderen • Heien • Prefab funderen 13

b:ton juli 2010

actualiteiten:

Beeldend beton: grafisch meesterwerk Eenmaal in het project gemonteerd, is het resultaat nóg bevredigender dan al tijdens de pro­ ductie het geval was. De vijf door Heesakkers Beton geproduceerde prefab panelen (9 m hoog en 2,5 m breed) met grafische beeltenis van bomen laten nu zien hoe knap de verbinding wordt gelegd tussen bestaand gebouw en nieuwbouw van een kinderdagverblijf in Ermelo en hoe fraai de aansluiting met de bosrijke omgeving wordt gevonden. Precies zoals architect

Meer mechanisch straten

Anne Klein Breteler uit Vught het voor ogen had. Het werd mogelijk gemaakt door de Ne­ derlandse firma Compañero uit Utrecht die vanuit Finland de grafische techniek voor beton (Graphic Concrete) naar de Benelux heeft gehaald. Met zeefdruktechniek en betonvertragen­ de middelen wordt de gewenste afbeelding op een speciale folie gedrukt. Een prefab betonfa­

Recent zijn de nieuwe Arbocatalogus Bestratingen en de CROW-publicatie ‘Mechanisch aanbrengen elementenverharding’ verschenen. Via wetgeving en hand­

brikant plaatst de folie - vacuüm gezogen - in de mal , stort voorzichtig het betonmengsel en

having gelden eisen voor de verwerking van elementenverharding. De CROW-publicatie legt een basis voor een eenduidig afwegingskader of mechanisch kan

spuit de betonelementen daarna onder druk schoon. Door de werking van de betonvertrager

worden bestraat. Mechanisch straten is in de regel mogelijk, zonder dat de kwaliteit van het werk eronder lijdt. Een belangrijke ontwikkeling voor de branche is het

op bepaalde plekken komt het beeld – diapositief - tevoorschijn. Als gevolg van materiaal­

vervallen van de tilgewichten. Hiermee wordt de afweging omtrent al of niet mechanisch verwerken van elementen veel helderder. Ook de tijdelijke maatregel,

verschillen in onderbeton en deklaag kan men ook nog eens extra fraaie nuances bereiken. Tevens is het mogelijk om met kleurverschillen te werken. Alle

‘de 1.500 m eis’, is komen te vervallen, waardoor kleinere oppervlakten die mechanisch kunnen worden aangelegd ook daadwerkelijk zodanig worden uitge­

denkbare motieven, patronen en afbeeldingen zijn mogelijk, mits men pakweg 2 mm tussen de lijnen aanhoudt voor een scherp beeld. Qua maatvoering kan

voerd. Goed nieuws dus voor straatmakers die per dag veel kleinere oppervlakten moeten bestraten. In de nieuwe Arbocatalogus Bestratingen wordt de CROW-

3 x 1,25 m worden gezeefdrukt. Dit betekent dat voor grote betonpanelen meerdere foliedelen moeten worden gebruikt. In het geval van de bomengevels zijn

publicatie als uitgangspunt neergezet. Hiermee is geborgd dat er in bestratingsprojecten wordt samengewerkt aan vermindering van de fysieke belasting van de

meer sjablonen ingezet per paneel, waarbij met opzet een spiegeling van de bomen is gecreëerd. Alsof de bomen in het water worden gereflecteerd. Er wordt

straatmaker. Ook voor het werk dat alleen handmatig uitgevoerd kan worden, voorziet de publicatie in richtlijnen die fysiek gezond werken borgen. Informatie:

veel van deze vorm van grafisch beton verwacht voor Nederland, aangezien het in Finland veelvuldig wordt toegepast. Informatie: www.heesakkersbeton.nl

2

www.obn.nl en www.crow.nl

Megaviaduct over A12

Rotondes met bijpassende rammelstroken Als aanvulling op de prefab betonnen minirotonde-elementen voor de rotondes R=12,75 en R=13,50 zijn bij­ passende rammelstroken met een aangestorte RWS-band in de kleur wit geïntroduceerd. De rammelstrook,

Haitsma Beton heeft eind vorig jaar zeer lange prefab liggers (46,5 meter lengte)

die overigens ook afzonderlijk te gebruiken is, is voorzien van een heidepaars getint kasseimotief om overrij­

voor een grote overspanning van het viaduct over de A12 bij Zevenhuizen ge­

den te ontmoedigen. De rotonde is uiterst snel aan te leggen (12 rotonde- en 24 rammelstrookelementen),

leverd. Door de megalengte zijn voor dit viaduct geen middenpijlers nodig. Dit

uiterst solide (verkeersklasse 60) en kent een 10-jarige garantie op de elementen. Tevens is een bindend

laat meer ruimte over voor het verkeer, bevordert de doorstroming en maakt

legplan beschikbaar, dat ook als bestekbijlage te gebruiken is. Het legplan is eenvoudig te downloaden als

eventuele toekomstige wegreconstructies eenvoudiger. Het speciale transport

CAD- of JPEG-bestand. In de provincie Noord-Holland - de provincie is initiatiefnemer/medeontwikkelaar

en de montage van de lange betonnen elementen door de prefab betonfabrikant

samen met Nijmeegse Betonindustrie De Hamer, Romein Beton en Sterringhart - heeft men inmiddels ken­

vonden ’s nachts plaats. Het viaduct wordt opgebouwd uit drie velden: een mid­

nisgemaakt met deze prefab rotondes met rammelstrook. Verschillende rotondes zijn op deze manier met

denveld en twee aanbruggen. De lange liggers (18 kokerbalken van 46,5 meter

succes gerealiseerd. Informatie: www.dehamer.nl en www.sterringhart.nl

lengte, 1,60 meter hoog en 130 ton gewicht) voor het middenveld zijn in één keer over de A12 geplaatst. Daarnaast zijn38 railliggers (20,5 meter lang en 30 ton per stuk) voor de aanbruggen en vier afgeschuinde randbalken (47 ton per stuk) geleverd. Het kunstwerk bij Zevenhuizen is één van de negen kunstwerken die onderdeel zijn van de reconstructie van de A12 die Rijkswaterstaat momenteel uitvoert en waarvoor genoemde prefab betonfabrikant alle liggers en heipalen levert en mon­ teert. De kunstwerken worden gebouwd door Ballast Nedam Infra. Informatie: www.haitsma.nl

Waterberging in stelsel van buizen en putten

Beeldenbibliotheek Betonplaza.nl vernieuwd De website www.betonplaza.nl vormt een praktisch informatieplatform vanuit en binnen de pre­ fab betonindustrie. Iedereen die kennis wil maken met de meest voorkomende betonproducten

14

In Heumen is met putten en buizen een bergbezinkleiding (BBL) gerealiseerd. Het zorgt ervoor dat bij hevige

in diverse branches is op deze site aan het juiste adres. Toepassingsmogelijkheden, achtergrond­

regenbuien het rioolwater wordt verzameld, voordat het via een overstort in het oppervlaktewater terecht komt.

informatie, fotomateriaal, boeken, magazines, activiteiten  in de prefab betonindustrie  en de

Voor de aanleg van het bergbezinkriool is het niveau van het grondwater tijdelijk verlaagd. Het bergbezinkriool

laatste actuele ontwikkelingen in de branche zijn verzameld. Recent is het Betonplaza fotoalbum

is opgebouwd uit vlakke voetbuizen (grootste diameter 900 mm) van Nijmeegse Betonindustrie De Hamer

vernieuwd. De manier waarop naar foto’s kan worden gezocht, is verbeterd. Men kan nu kiezen

en rechthoekige duikerelementen (2500x1000 mm) van Romein Beton. De aannemer Verhoeve Groep uit

voor product, sector of specialiteit. Ook kan er naar een combinatie van deze onderwerpen wor­

Hummelo & Keppel koos in overleg met de gemeente voor een systeem van losse elementen in het werk,

den gezocht. Tevens is de fotobibliotheek fors uitgebreid. Er zijn ruim 3750 rechtenvrij te down­

waarbij buizen, duikers en putten met een rubberring verbinding/profiel aan elkaar worden bevestigd. De

loaden beelden verzameld, die kunnen worden gebruikt voor bijvoorbeeld presentaties of als

keuze voor beton, met blijvend flexibele verbindingen, is gemaakt omdat er op een nabij gelegen locatie een

ondersteuning bij studieverslagen. Het fotoalbum wordt wekelijks aangevuld met actuele foto’s.

verontreiniging met pentachloorfenol (PCP) moet worden gesaneerd. Informatie: www.dehamer.nl

Informatie: www.betonplaza.nl

15

b:ton juli 2010

b:ton juli 2010

Lage kostprijs door stapelen van in de fabriek afgebouwde elementen

In het najaar van 2009 presenteerde Ballast Nedam een efficiënte woningbouwmethode. De bouwer monteerde zes betonnen kokers die samen de begane grond en eerste verdieping vormen van een eengezinswoning. De geprefabriceerde elementen zijn in de fabriek voorzien van leidingen, sanitair, keuken, trappen, deurkozijnen, binnenwanden en binnenspouwbladen. Twee topgevels en twee dakkappen completeren de IQwoning met een zolder. Inclusief de afbouw was het huis in zes weken sleutelklaar. door martijn van den bouwhuijsen

IQwoning: in één dag winden waterdicht 16

Het eerste proefproject omvat in totaal vijf eengezinswoningen in de

Door de hoge kapitaallasten is voor veel kopers een nieuwbouwwoning niet

wijk Berkelbosch te Eindhoven. Jac Seelen, directeur Bouw en Ontwik­

bereikbaar. Het productiegedeelte op de bouwplaats zou minimaal moeten

keling van Ballast Nedam, was nauw betrokken bij de ontwikkeling van

zijn. Dit vraagt om bouwen met weinig vervoersbewegingen. Daarnaast zou

de woningbouwmethode. Hij licht toe waarom de Intelligent Quality-

je het hoofd moeten bieden aan het tekort aan vakbekwame bouwplaatsme­

woning is gemaakt: “Ondanks allerlei inspanningen verloopt de bouw

dewerkers, veroorzaakt door de opkomende vergrijzing. Dit probleem oplos­

van een traditionele woning vaak ongeconditioneerd en ongecontro­

sen kan door de arbeid te verplaatsen naar een semi-geautomatiseerde fa­

leerd. Loop maar eens over de bouwplaats, zeker in deze tijd. Of de

briek.”

bouwplaats is gesloten vanwege vorstverlet, of men zit in de keet om­ dat het regent. Allerlei vakdisciplines rijden af en aan en werken dik­

Prefab betonnen kokerelementen: Hoco Beton in Weert, één van de

wijls langs elkaar. Het vergt een dure organisatie om de versnipperde

betonfabrieken van Ballast Nedam, produceert de rechthoekige betonnen ko­

bouwprocessen op elkaar af te stemmen. Bij bouwen in een fabriek kun

kers. De prefabricage van de bouwdelen voor een grondgebonden IQwoning

je de arbeidsomstandigheden goed beheersen en de productieproces­

gaat als volgt: De wapeningskorf prefabriceert het bedrijf uit Weert los van

sen stroomlijnen. Zo'n anderhalf jaar terug vroegen we ons af, zou het

de binnen- en buitenbekisting in een aparte houten mal. Dit om de bekisting

niet mogelijk zijn om woningen te maken in een geïndustrialiseerde

vrij te houden voor de continue productie. De leidingen voor het koelen en

omgeving? We vonden het belangrijk om herkenbare materialen toe

verwarmen van de verdiepingsvloeren, en de elektriciteitsleidingen worden

te passen met een goede en constante kwaliteit. Daarom kozen we als

aan de korf bevestigd. De fabrieksmedewerkers plaatsen de kokervormige

basis voor prefab beton.”

wapeningskorf in de binnenkist en sluiten vervolgens de buitenkist. Daarna stort een fabrieksmedewerker zelfverdichtend beton. Seelen zegt over de

Over de beoogde verbetering van efficiency zegt Seelen: “We wilden

prefabricage: “De betonnen elementen zijn 5,4 meter breed, 3 meter diep en

met een nieuwe bouwmethode de doorlooptijd van een project ver­

3 meter hoog. Na het ontkisten zag het er perfect uit. De elementen waren

korten. Een woningbouwproject duurt in de regel één tot twee jaar.

schitterend aan de maat.”

17

Farbprofil: Generisches CMYK-Druckerprofil Komposit Standardbildschirm

b:ton juli 2010

NOE-Betonvormgeving b.v. Postbus 25, 4240 CA Arkel Tel. (0183) 56 98 99, Fax (0183) 56 33 17 E-Mail [email protected], www.noe.nl, www.noeplast.com

NOEplast geeft uw werk structuur Structuur in uw werk NOE-Bekistingtechniek is de leverancier/producent van het product NOEplast. NOEplast staat voor uit polyurethaan geproduceerde structuurmatten die in een bekisting bevestigd worden om uiteindelijk de afdruk van de structuur achter te laten in een betonelement. NOEplast structuurmatten worden toegepast in prefab beton, maar worden ook steeds vaker toegepast bij in het werk gestorte betonprojecten. Naast een leveringsprogramma van meer dan 100 standaardstructuren zien we een toename in de productie en levering van eigen ontwerpen en speciale structuren. Met deze ervaringen vindt u in NOE een goede partner in de ontwikkeling en verwezenlijking van een door u ontworpen structuur of betonvorm. Wenst u meer informatie of zijn er specifieke wensen op het vlak van betonstructurering, vraag dan onze NOEplast catalogus aan of neem contact op met een van onze NOEplast specialisten. NOEplast structuurmatten geven betonoppervlakten vorm en structuur. NOEplast laat zich eenvoudig toepassen in de prefabbeton industrie, evenals bij werken waarbij beton in het werk gestort wordt. Meer dan 100 standaardstructuren leverbaar � houtnerf � natuursteen � metselwerk � pleisterwerk � gebouchardeerde structuren � antislip � grafische structuren � vrije, artistieke structuren

Na de betonwerkzaamheden monteren de medewerkers de overige leidingen.

ging voor en blijven opleveringsgebreken grotendeels achterwege. De bouwme­

Vervolgens kantelen ze de kokerelementen en monteren de trap, het aanrecht,

thode vereist vijftig procent minder vervoersbewegingen dan een traditioneel

de binnenspouwbladen inclusief ramen en binnenwanden. Ook plaatsen ze alle

gebouwde eengezinswoning. De totale doorlooptijd van een serie woningen

installaties, inclusief de warmtepomp. Zelfs wand- en vloertegels en het sani­

daalt met vijftig procent, wat de kapitaallasten drastisch verlaagt. Tot slot zijn

tair worden in de fabriek gemonteerd. De productie van de zes elementen voor

de arbeidsomstandigheden verbeterd. Een bewerkelijke cementdekvloer zit er

een woning vergt enkele uren. Op een vrachtwagen passen twee elementen.

bijvoorbeeld helemaal niet in.” De IQwoningen zijn voorzien van vloerverwar­ ming- en koeling, middels een warmtepomp, kennen een EPC van 0,4 en krijgen

Snelle montage en afbouw: De bouw van een grondgebonden IQwoning

het energielabel A++. Het demand-flow ventilatiesysteem maakt gebruik van na­

verloopt als volgt: Ballast Nedam maakt de fundering op de bouwplaats, waarop

tuurlijke luchtaanvoer en CO2 gestuurde luchtafvoer via afzuigpunten.

de prefab betonnen delen komen. Een gemiddelde grondgebonden woning be­ staat uit zes zelfdragende elementen, drie per verdieping. De prefab betonfabri­

Nieuwe fabriek: Jac Seelen zegt over de toekomstplannen van het bouwbe­

kant stapelt de twee rijen kokers op elkaar. Het eigen gewicht en de verander­

drijf: “Gekeken naar onze woningbouwprojecten van de afgelopen jaren, blijkt

lijke belasting gaan via de woningscheidende wanden direct naar de fundering.

deze bouwmethode geschikt voor tachtig procent van de woningtypen. Na het

Seelen zegt over de vorm van de kokers het volgende: “In de vloerplaten van de

succesvolle experiment van de zes grondgebonden woningen ontwikkelen we

elementen zitten ribben, zodat deze constructie dun kan zijn. Tevens ontstaat er

een gestapelde versie. We onderzoeken tot hoe hoog we appartementen kun­

zo een holle ruimte tussen de kokers voor de doorvoer van bijvoorbeeld riole­

nen stapelen, en hoe je de stabiliteit verzekerd bij hoogbouw. Een ander project

ringspijpen. Omdat de ribben verspringen tussen de boven- en onderzijde van

behelst het uitwerken van studentenwoningen met deze bouwmethode. Zeker

de kokers, passen de elementen in elkaar. Daar waar twee ribben tegen elkaar

in universiteitssteden is er veel vraag naar dit soort huisvesting. Daarnaast inves­

liggen, worden de kokerelementen met draadeinden aan elkaar gebout. Zo ont­

teren we 15 miljoen in een fabriek die 900 woningen per jaar kan produceren. Wij

staat een stabiele constructie.”

gaan na de zomervakantie volop in productie. Een aantal optimalisaties voeren we door. Straks bij de nieuwe fabriek kunnen we werken met meerdere kisten en

Op de bouwplaats plaatst één stelploeg de kokers. Dezelfde dag bevestigen de

produceren we mede daardoor vier woningen per dag.”

bouwplaatsmedewerkers met stek-gain verbindingen de twee driehoekige be­ tonnen topgevels. Die dragen op hun beurt de klapkappen; houten elementen

Het metselwerk van de buitenspouwbladen blijkt maatgevend voor de duur

die met een scharnier aan elkaar zijn bevestigd. Jac Seelen: “In totaal gaat het bij

van de resterende afbouw. Hierover zegt Seelen: “Door ook het buitenspouw­

deze bouwmethode om tien hijsbewegingen per woning. Het blijkt mogelijk om

blad te prefabriceren kan de bouwtijd worden verkort. Vooral voor projecten

met een stelploeg vier IQwoningen per dag te maken. Na het plaatsen van de

in de binnensteden heeft dat grote praktische voordelen. Dit prefabriceren

elementen en de dakkap, moeten alleen nog de dakpannen worden gelegd en

kan op verschillende manieren gebeuren. De eerste methode houdt in om in

buitenspouwbladen worden gemetseld. Binnen hoeven we niets meer te doen

de fabriek het metselwerk aan het binnenspouwblad te maken. De tweede

behalve spuitwerk en de plinten leggen. De prefab woning is in één dag wind -en

methode is dat je een apart buitenspouwblad maakt, dat je op de bouwplaats

waterdicht en behangklaar. Inclusief het maken van de fundering kan de opleve­

monteert. De laatste methode kenmerkt zich als een bewezen techniek en is

ring binnen vier weken plaatsvinden. ”

reeds in de bouw toegepast.” Over de duurzaamheid van het prefab bouw­ concept zegt Seelen tot slot het volgende: “We analyseren de carbon foot­

Goedkoper en comfortabel: Het eerste proefproject was succesvol. Seelen

print van de productiefabriek. Om de CO2 uitstoot te verminderen overwegen

zegt: “De prijs van de IQwoning blijkt uit een bouwkostenvergelijking ruim be­

we om regenwater als aanmaakwater te gebruiken, de fabriek alternatief te

neden traditioneel gebouwde eengezinswoningen te liggen. Omdat de woning

verwarmen en gebruik te maken van zonne-energie.” Meer afbeeldingen en

onder geconditioneerde omstandigheden tot stand komt, komt er weinig vertra­

film van het bouwproces: www.iq-woning.nl

Q:\Lw_E\NOE\NOE\NOE Niederlande\Anzeigen\2009-07 NOEplast News Deja-vu Hochformat.cdr Montag, 24. August 2009 15:36:12

19

b:ton juli 2010

b:ton juli 2010

Huis YMO:

Projectgegevens Huis YMO Opdrachtgever: familie M. van ’t Hof / Y. Piekman, zoon Ole (YMO) Architect:

Studio Seven architecten, Amsterdam/Den Haag

Team: Marc Prins en Martin Kuitert

Woning die dubbel zo groot lijkt

Constructeur: On Man, Amsterdam Aannemer: Dekker BV, Aalsmeer Aannemer Beton: Cees Boet, Spaarndam Prefab betonfabrikant: Sterk Beton, Alkmaar

De opgave was een huis met ruimte. En dat op een compacte kavel op het Steigereiland op IJburg Amsterdam, waar de woningen in vrij opdrachtgeverschap aaneengeschaard worden gerealiseerd, met een verplichte blinde gevel aan één zijde. “We hebben een huis ontworpen met enerzijds veel glasoppervlak en lichtinval en anderzijds voldoende privacy. Een huis dat veel groter lijkt door een routing in en om het huis te ontwerpen. Met dank aan de prefab schoonbetonconstructie die een ruimtelijke en slanke opzet mogelijk maakte.” door Paul engels

“Door te werken met een 8-vormige looplus in de woning, in combinatie met open trappen, een hoge woonkamer met vide en een balkon aan die routing, ontstaat een ruimtelijk ogende woning,” benadrukken Marc Prins en Martin Kuitert van Studio Seven architecten, met twee vestigingen in Den Haag en Amsterdam. De architecten Prins en Kuitert werken zelfstan­ dig, maar bundelen waar nodig hun krachten en hebben ‘Huis YMO’ op IJburg samen gerealiseerd. Zij leggen uit: “De particuliere opdrachtgever had specifieke wensen ten aanzien van optimale bezonning, privacy en ruimtes zoals een tv-kamer/werkhoek. Door overhoekse openingen in zo­ wel de voor- als achtergevel aan te brengen, werd die bezonning bereikt. Een buitentrap zorgt voor een flexibel gebruik van het huis met mogelijke praktijkruimte, dat met een diepe achtertuin veel privacy heeft. Wij heb­ ben in de woning ruimtes zodanig gesitueerd dat bijvoorbeeld de tv-kamer/ werkhoek afgescheiden kwam te liggen, maar toch deel uitmaakt van de grote, dubbel hoge ruimte als centraal punt in de woning. Ook de slaapka­ mer is daarmee verbonden. De ruimte onder de trap is benut als een speel­ huis voor de zoon des huizes. Het is geen huis met louter aparte kamers geworden, maar ruimtes als onderdeel van het totale woninggebruik.”

Prefab schoonbeton: Het was behoorlijk puzzelen, omdat de kavel niet echt veel ruimte bood. “In feite wilden wij de kavel maximaal benutten voor bebouwing, maar dan wel op een luchtige manier, zonder dat het een massief blok zou worden. De openheid is onder andere verwezenlijkt door een balkon over de volle breedte van de woning, naast de entreetrap. Aan de achterzijde is er de dubbel hoge woonkamer. Voor beide constructies was een grote overstek nodig. Het bleek het goedkoopst om deze bijzon­

20

21

b:ton juli 2010

Funderingen op maat

Prefunko B.V. stoelt met haar prefab funderingssysteem op een jarenlange ervaring. Het prefab funderingssysteem is opgebouwd uit geprefabriceerde elementen. De funderingsbalken worden op maat geleverd en zijn op elk type betonpaal te monteren. Door de uitvoeringssnelheid en de hoogwaardigheid van het product bewijst Prefunko B.V. dagelijks haar grote nut op vele bouwplaatsen. Of het gaat om bungalow bouw, Serie-woningbouw, utiliteitsbouw of bouwwerken boven het water, het prefab funderingssysteem is toepasbaar

Nijverheidsstraat 42 | Postbus 296 | 3370 AG Hardinxveld-Giessendam T 0184-617937 | F 0184 - 617803 | www.prefunko.nl | [email protected]

9008454 BFBN advertentie prefunko 200 x 130mm v4.indd 1

09-06-2010 13:45:03

dere constructie met zijn overstekken van 5,40 en 3,50 m in prefab beton uit

klein keukenraam in mocht komen - fungeert ontwerptechnisch als een soort

te voeren. Bovendien hebben wij in overleg met de opdrachtgever - die beton

projectiescherm voor de hele woning. Vervolgens zijn alle aanliggende ruim­

als gevelmateriaal waardeert - gekozen voor een massieve betonconstructie

tes aan die blinde muur gekoppeld en in beton gevat. Maar wel met die hoge

in schoonbeton, met aan de binnenzijde isolatie. Op die manier draag je in

mate van openheid. De kwaliteitslat lag hoog. Kijk bijvoorbeeld naar een de­

ruime mate bij aan een lage EPN-waarde en tevens blijft de gevelconstruc­

tail zoals de prefab betonnen dorpels onder de deuren. Ook in de totale aan­

tie beperkt tot een slanke 26 cm, zodat je extra inpandig volume realiseert

blik met onder meer het schoonbeton en het andere materiaalgebruik proef

in vergelijking met een traditionele bouwmethode. Dan moet je wel op zoek

je de kwaliteit. We wilden geen stucwerkgevel, omdat de kwaliteit daarvan

naar een prefab betonfabrikant die in staat is om dit schoonbeton volgens

vaak te wensen overlaat. De opdrachtgever weet dat het beton onder invloed

de CUR-Aanbeveling 100 ‘Schoon Beton’ netjes te produceren. Dat heeft de

van de weersomstandigheden zich nog tekent. Zeker de verschillen tussen

betrokken prefab betonfabrikant, die er op basis van bewezen expertise is bij­

noord- en zuidgevel zullen zich openbaren. Maar dankzij de gladde afwerking

gehaald, prima weten te fabriceren. Wij hebben een kijkje in de keuken mo­

en de afwatering naar binnen toe, zullen de gevels natuurlijk mooi blijven.”

gen nemen en zijn veelvuldig bij de ontwikkelings- en productiefase aanwezig geweest. Alle elementen zijn voor montage gecheckt op maatvoering, vooraf

Binnen budget: “We willen voor al onze projecten een maatpak maken. In

aangebrachte constructieve voorzieningen en hun kwaliteit in schoonbeton.

dit geval in een hoger segment, zonder dat het extreem wordt. Integendeel,

Het resultaat is geweldig goed gelukt. Wat dat betreft alle lof voor beton.”

dankzij de betonconstructie hebben wij de kosten kunnen beteugelen en zijn wij binnen het budget gebleven.” De woning is inmiddels bijna een jaar in ge­

Volcano is een actief reclamebureau! Een bureau dat in actie komt wanneer u maar wilt: active on demand noemen we dat voortaan. Deze nieuwe slogan vertelt exact waar wij voor staan. De draak in onze huisstijl is een symbool van onze gedrevenheid en beweegelijkheid. Waar die gedrevenheid zoal toe leidt, vertellen we u graag tijdens een persoonlijk gesprek en aan de hand

Het betreft zeker geen eenvoudige productie. Voor de 22 prefab elementen

bruik. Naar volle tevredenheid van de bewoners. Tijdens de ARCAM architec­

was bijvoorbeeld sprake van maar liefst zo’n 800 gains. “Constructief is het

tuurtochten wordt regelmatig gesproken over de mooiste woning op de route.

woonhuis met de overstekken en het dak als vijfde gevel met daglichttoetre­

Prefab schoonbeton in combinatie met eikenhout en glas. Men krijgt het gevoel

ding bijzonder van opzet. De constructeur heeft speciale verbindingen be­

van een moderne Zwitserse woning met veel contact tussen binnen en buiten.

dacht om alle krachten te kunnen opvangen. Er zitten zelfs een soort zwaluw­

Maar ook de gewenste beschutting en privacy. Een woning die eruit springt en

staartverbindingen in de constructie.” De blinde noordgevel - waar toch een

dat te midden van woningen die allemaal een eigen gezicht hebben.

van ons werk. Campagnes die gemaakt zijn om te communiceren en om de concurrenten van onze opdrachtgevers het vuur aan de schenen te leggen. Eén telefoontje of mailtje is genoeg om tot een afspraak te komen. Wij zijn active on demand.

Volcano Advertising BV Breda Tel. 076 560 88 44 Fax 076 560 88 40 E-mail [email protected] Website www.volcanoadvertising.com

23

Water ‘overlast’ op uw bedrijventerrein?

DEEL 1

Stil wegdek betonstraatstenen verdient

luid signaal

Binnen de woonomgeving is het belangrijk het verkeersgeluid te beteugelen. Dit kan het beste bij de bron: vermindering van het bandengeluid op het wegdek. De toepassing van geluidreducerende ofwel stille wegdekken blijkt een prima optie. Een wegdek met betonstraatstenen in keperverband is per definitie stiller

Hoe kosten te besparen? Er zijn vergevorderde regeringsplannen om - vooruitlopend op verplichte maatregelen - bedrijven te belonen die zelf voor opvang van schoon regenwater zorgen. Bedrijven die schoon regenwater in het riool lozen, zullen daarentegen extra worden belast. Het hemelwater bergen/infiltreren of her te gebruiken is daarom nu al dé oplossing. Deze keuze voorkomt dat verharde oppervlakten zoals bedrijfsterreinen en daken van bedrijfspanden op de riolering moeten worden aangesloten. Nijmeegse Betonindustrie De Hamer BV geeft u als dé specialist het juiste advies voor uw specifieke locatie en omstandigheden en kan desgewenst subsidiemogelijkheden onderzoeken. Ook voor inrichtingadviezen gericht op het onderhoud of de beoogde uitstraling is De Hamer uw juiste partner.

dan jarenlang werd aangenomen, zo blijkt uit onderzoek. Kiest de opdrachtgever c.q. wegbeheerder voor speciale geluidreducerende betonstraatstenen met open toplaagstructuur Nijmeegse Betonindustrie De Hamer B.V.

dan kan het geluid zelfs minder zijn dan van dicht asfaltbeton. door Paul engels

Weezenhof 9307 Postbus 6553, 6503 GB Nijmegen Telefoon: +31 (0)24 - 3572620 Telefax: +31 (0)24 - 3572393 E-mail: [email protected] www.dehamer.nl

25

b:ton juli 2010

b:ton juli 2010

standaard elementenverharding

stille elementenverharding

streetprint

natuurstenen

elementenverharding

wegdekcorrectie uit CROW-publicatie 200/CROWinfoblad 964

stille elementenverhardingen elementenverharding in keperverband Silentway Durasilent

wegdekcorrectie van producten op www.stillerverkeer.nl

SilenTONE Stilstone Geosilent elementen in halfsteensverband

resultaten uit diverse geluidonderzoeken (indicatief)

Streetprint gezaagde natuurstenen natuurstenen/kinderkoppen

-4

-2

geluidsreductie

0

2

geluidstoeslag

4

6

dB

Er is de wet Geluidhinder die een maximaal toelaatbaar geluidniveau voor­

koos men regelmatig voor een asfaltverharding. Het argument geluid geldt

Ronald van Loon: “Akoestisch produceert een weg met elementenverharding

schrijft, onder andere voor verkeersgeluid rond woningen en scholen. Om dat

nog steeds, maar men kan met die lagere waarde gemakkelijker voorrang ge­

in keperverband niet veel meer geluid dan een asfaltweg. Dan zijn er ook nog

king op z’n plaats. Verder moet worden gelet op de voegbreedte en -vulling.

geluidsniveau te bepalen is er het Reken en meetvoorschrift. Hierin kan reke­

ven aan esthetische of praktische argumenten, zoals snelheidsreductie van

de speciale geluidreducerende betonstraatstenen, die zelfs een reductie op­

Voor een goed aangelegde en onderhouden elementenverharding zijn die

ning worden gehouden met een wegdekeffect, bijvoorbeeld voor elementen­

het verkeer of opneembaarheid van een elementenverharding. Ik constateer

leveren ten opzichte van standaard asfalt. Beton is een geschikt materiaal om

lage getallen van +2 of +1,5 dB reëel. Misschien ligt het hier en daar zelfs

verhardingen. Dit wegdekeffect wordt uitgedrukt in Cwegdek (wegdekcor­

alom dat gemeenten enthousiast met de thans gecorrigeerde rekenregels

akoestisch te verbeteren. Je kunt met bepaalde korrelgroottes werken en de

lager, want er is gemeten aan een gemiddelde elementenverharding. De­

rectie). Jarenlang werd de geluidemissie voor een elementenverharding bij

aan de slag gaan.” Sinds de twee CROW-publicaties (‘Handreiking wegdek­

eigenschappen van de toplaag beïnvloeden. Dit alles om het contactgeluid van

zelfde onderhoudseisen zijn overigens ook voor een asfaltverharding van

50 km/h gesteld op ongeveer +4 dB ten opzichte van het referentiewegdek

correctie voor elementenverhardingen’ en ‘Handreiking berekenen wegver­

autobanden te absorberen. Met die specifieke producten werd en wordt al an­

toepassing; als die matig wordt onderhouden, neemt het geluid ook signi­

dicht asfaltbeton. Met name de voegen tussen de stenen zouden voor het ex­

keerslawaai bij 30 km/h’) zijn verschenen, krijgt het adviesbureau veel vragen

ders gerekend. Voor de standaard betonstraatstenen en straatbakstenen zijn

ficant toe.

tra geluid verantwoordelijk zijn, zeker als het niet-maatvaste klinkers betreft

van gemeenten over geluidsberekeningen voor elementenverhardingen.

nu nieuwe rekentabellen geïntroduceerd, waarmee de ontwerper genuanceer­

die kunnen ‘rammelen’.

Keperverband: Belangrijk daarbij is te beseffen dat men dan moet kiezen

op de geluidsreductie. Daarnaast is extra aandacht ten aanzien van verwer­

der en gedifferentieerder het wegdekgeluid kan berekenen. Dit kan zowel voor

Ronald van Loon besluit: “Als geluid echt cruciaal is voor een straat, dan moet

de 50 km straat als voor de 30 km zone, waarvoor aparte tabellen bestaan.”

men inzetten op geluidsreducerend asfalt of speciale geluidsreducerende

Uit recent onderzoek blijkt echter dat de ‘meerwaarde’ van een elementen­

voor een elementenverharding in keperverband, het meest toegepaste bestra­

verharding in keperverband slechts +2 dB bedraagt. Met betonstraatstenen

tingsverband in rijwegen. Metingen tonen aan dat als gevolg van de schuinte

Fundering: Aangetekend moet worden dat de staat van het wegdek ui­

men gewoon ruimschoots aan de wettelijke grenswaarden wil voldoen, dan

zelfs nog minder: +1,5 dB. Betonstraatstenen zijn immers maatvast en zorgen

van voegen ten opzichte van de rijrichting van de autobanden het geluid lager

teraard bepalend is voor het geproduceerde verkeersgeluid. Als een bestra­

is een elementenverharding in keperverband een keuze die stiller is dan men

zo voor een behoorlijk strak wegdek. De gemeten waarden betekenen bijna

ligt dan in geval van een haakse aanrijrichting. Men moet daarom nadenken

ting (machinaal) strak wordt aangelegd op een deugdelijke fundering die

altijd heeft verondersteld. Verschillen tussen elementen en standaard asfalt

betonstraatstenen. Dan wordt de straat het beste jongetje van de klas. Als

een halvering van het feitelijke geluidsniveau ten opzichte van de oude reken­

over fiets-suggestiestroken die vaak in elleboogverband worden gelegd, als

bestand is tegen het aanwezige (zware) verkeer, dan zal het wegdek strak

zijn kleiner en een (gemeentelijke) overheid kan zodoende andere keuzear­

waarde. Ing. Ronald van Loon, adviseur bij M+P raadgevende ingenieurs uit

(subtiel) verschil met de rijbaan in keperverband. Voor geluid is het beter om

en vlak blijven. Een betonnen elementenverharding is extra geschikt als stil

gumenten voorrang geven. Die keuzes zijn dankzij het onderzoek naar geluid

Vught, legt de impact van dit nieuwe cijfer uit: “Gemeenten willen graag een

met verschillende kleuren stenen voor rijweg en fietsstrook te werken, maar

wegdek vanwege de grote maatvastheid van de betonstraatstenen. Smalle

van elementenverhardingen na 25 jaar nu eindelijk zuiver van toon.”

elementenverharding in hun 50 km straat of 30 km zone. Om reden van geluid

beide in keperverband.

voegen en geringe vellingkanten hebben een verdere positieve uitwerking

Meer informatie: www.stillerverkeer.nl.

26

27

b:ton juli 2010

Bollenplaatvloer compleet met leidingen

Maatwerk is meerwaarde Rioleringsputten

Carrouseltafels

Duikerelementen

Milieucontainers

Prefab betonmallen voor:

Infra bekistingen voor:

We leveren ook:

zullen ook winkel- en horecaruimten

heipalen, vast en verstelbaar voorgespannen (gebogen) kokerliggers stadion-elementen (geknikte) TT platen ronde en vierkante kolommen keerwanden milieucontainers stapelblokken putmallen voor rioleringsystemen

ronde en vierkante kolommen pijlers in elke willekeurige vorm kolomkoppen kolomtafels afzinktunnels cut & cover tunnels kademuren brugdekken

productiebanen voor breedplaatvloeren

Puzzelen voor ministeries

worden gevestigd. In totaal is sprake

Gewoontegetrouw gaat men vooraf met alle partijen aan tafel zitten om zo’n

productiebanen voor kanaalplaatvloeren

van 131.583 m2 BVO. Het gros van de

puzzel op te lossen. In dit geval met JuBi B.V., een combinatie van BAM Uti­

vloeroppervlakte wordt uitgevoerd in

Homij Technische Installaties, alsmede met Bubbledeck Nederland dat de

bollenplaatvloeren van Bubbledeck

berekeningen en engineering van de vloeren verzorgt en met constructeur

Benelux, waarin Gelissen Beton en

eist. De betrokken, niet-volledig geautomatiseerde fabrikant kon goed op de

Bubbledeck Nederland participeren. Zij

wensen voor allerlei (inbouw- en valbeveiligings-) voorzieningen inspringen.

kregen de vraag om in de bollenplaatvloer

voorzieningen in de mal te bevestigen zijn en zich goed laten vullen met beton.

fabrieksmatig reeds de luchtkanalen en

Ook in het geval van JuBi is een proefopstelling (mock-up) gemaakt om alle

betonkernactivering op te nemen, zodat

van de bollenplaatvloer met luchtkanalen en betonkernactivering werd najaar

dit niet op de bouwplaats - in weer en wind

2009 op de locatie in Beek goedgekeurd. Inmiddels wordt geproduceerd voor

Aan de Turfmarkt in Den Haag - waar Kademuren

Liggers

voorheen het gebouw de Zwarte Madonna stond - verrijst een nieuw en bijzonder bouwwerk. In dit gebouw met twee torens van 140 meter hoog komen de ministeries van Justitie en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Onder deze torens

spanbanken carrouseltafels hydraulische kanteltafels

www.hendriks-groep.nl Postbus 52 3900 AB Veenendaal T 0318 566 555 Hendriks precon bv maakt deel uit van de Hendriks groep bv

- hoeft te geschieden.

liteitsbouw, Ballast Nedam Bouw Speciale Projecten, Imtech Nederland en

Ingenieursbureau Zonneveld. Bij dergelijke vragen is overigens flexibiliteit ver­

Daarvoor worden in de regel proefopstellingen gemaakt om te kijken of die

partijen ‘fysiek’ te laten zien hoe hun wensen zijn vertaald. De proefopstelling

en geleverd aan het spraakmakende project naar een ontwerp van Prof. Hans Kollhoff Architekten. 29

b:ton juli 2010

actualiteiten: Modulaire kelder past altijd

Ronde putten geven positieve draai aan project Bij de renovatie van de Cranendoncklaan in Budel (gemeente Cranendonck) werd bij de aanleg van het nieuwe rioleringsstelsel (afkoppelen en infiltreren van schoon regenwater) gebruik gemaakt van een voor Nederlandse begrippen vrij onbekend fenomeen, namelijk ronde putten. Vanwege de grote diameter van

Als de voorbereidingen goed zijn getroffen, kan het plaatsen van een prefab

de toegepaste infiltratiebuizen (800 mm) was het volgens aannemer Heijmans niet mogelijk om met blok­

betonnen kelder van Sterk Beton binnen een uur plaatsvinden. Een kelder is

opstortingen voor een hoekverdraaiing te werken. Alternatieven waren een metselsparing of een maat­

sowieso al een interessante optie, omdat er veel ruimtewinst ontstaat voor de

werkput met schuine wand. Zo’n metselsparing zorgt voor wat vertraging aangezien het metselwerk ten­

woning. De prefab betonnen kelder kan onder nieuwbouw of naast bestaan­

de prefab kelders van deze fabrikant unieke ophangmethoden: met bouten

minste één dag moet drogen voordat de rioolsleuf kan worden aangevuld en verdicht. Daarbij is het ook

de bouw worden geplaatst, waarbij normaliter de woninguitbreiding wordt

aan de fundatiebalk of met de speciaal ontwikkelde, innovatieve Sterkoppe­

een concessie op het gebied van kwaliteit door het gevaar van krimpscheuren en daarmee gepaard gaande

gerealiseerd in de vorm van een serre, garage of tuinhuis bovenop de kelder,

ling op de 4 hoeken. De koppeling biedt een stelruimte van 80 millimeter.

lekkage. Struyk Verwo Aqua kwam met het voorstel om op die plekken ronde putten toe te passen, met

waarin de trap naar de kelder zit. Ze kunnen opgehangen worden aan slechts

Voorts zijn de kelders modulair van opzet: Er zijn twee breedtematen en vele

als voordeel het besparen van metselwerk en een vlotte doorlooptijd in het project. Buizen met grotere

twee tegenover elkaar liggende fundatiebalken. Een belangrijk pluspunt van

lengtematen met stappen van slechts 150 mm. Daardoor is het aanpassen

diameters kunnen direct en onder de juiste hoek worden aangesloten worden op de put. In goed overleg

de prefab kelder zit in het feit dat ze uit één stuk gegoten worden (monoli­

van de breedte van funderingsbalken voorgoed verleden tijd. Kelders kunnen

met de gemeente is deze optie gekozen en om de uniformiteit te bewaken is besloten in het gehele project

tisch gestort) en daarmee lekvrij. Het is een naadloze bak. Daarnaast hebben

ook aan elkaar worden gekoppeld. Informatie: www.sterkbeton.nl

ronde putten te gebruiken. Informatie: www.struykverwo.nl

Nieuws van KOMO

Record heipaallengte

Stichting KOMO - certificering van producten, processen en diensten in de bedrijfstak bouw - opereert Waar Lodewikus Voorgespannen Beton tien jaar geleden een record brak met een heipaal van 37 meter voor de wegom­

vanaf 1 januari 2010 vanuit Gouda. Ing. Lodewijk Niemoller is per genoemde datum directeur van Stich­

legging in het Caland tracé, daar heeft het bedrijf eind vorig jaar maar liefst 39 m lange heipalen (450x450 mm, 20 ton per

ting KOMO. De rol van onafhankelijk voorzitter wordt ingevuld door de heer mr. H.M. (Henry) Meijdam,

stuk) geleverd voor de fundering voor een geluidsscherm langs de snelweg A15 bij Barendrecht. De acht lange palen wer­

in het dagelijks leven voorzitter van de VROM-raad (Adviesorgaan van de regering en het parlement), al­

den ingezet op het stuk met de slechtste, drassige ondergrond. In totaal levert de prefab betonfabrikant 638 palen tussen

gemeen directeur van het leerwerkbedrijf ESPEQ voor de bouwnijverheid en algemeen directeur van het

de 19,5 en 39 meter lang. Om tot de inzet en productie van zulke lengtes heipalen over te kunnen gaan, moeten normen

kennisnetwerk CURNET. Het bestuur wordt ondersteund door de KOMO Adviesraad (KAR). Deelname

en rekenmethodes diepgaand worden toegepast en is veelvuldig contact met de constructeurs, werkvoorbereiders en

aan de KAR staat open voor alle brancheverenigingen binnen de bouwsector. De BFBN, die met de prefab

uitvoerders noodzakelijk. Het resultaat is dat de palen met de recordlengte door Van den Berg Transport probleemloos

betonsector de grootste toeleverende branche vertegenwoordigt, zal actief op deze uitnodiging ingaan

zijn vervoerd en met een hei-installatie met stellinghoogte van 50 m door BAM Grondtechniek technisch eveneens pro­

om daarmee bij te dragen aan de verdere kwaliteitsverhoging van de bouw. Informatie: www.komo.nl

bleemloos zijn geslagen. Alleen broedende oeverzwaluwen hebben het proces verstoord en de heiwerkzaamheden tij­ delijk stilgelegd. Nadat het nest was uitgebroed, werden de werkzaamheden direct hervat. Het grondlichaam (boven­ belasting) zorgt er overigens voor dat de grond eronder alvast wat inzakt zodat het geluidsscherm straks goed sluit. Het scherm moet medio 2010 klaar zijn. Informatie: www.lodewikus.nl

Snelle verbinding van bouwelementen

Betonprijs voor prefab betonnen datacentrum Het project Datacentrum TU Delft, ontworpen door Joke Vos Architecten, heeft de Betonprijs 2009 in de categorie Utiliteitsbouw gewonnen. Het project is als een moderne burcht: stoer, robuust, maar

Het innovatieve BT-spanslot van Hakron-Terwa maakt het op de bouwplaats kop­

BT-spanslot is leverbaar in twee verzinkt stalen typen (maximaal 50 kN en maxi­

ook expressief in zijn harmonie met de natuurlijke omgeving. Mede dankzij de prefab betonnen gevel

pelen van prefab betondelen heel eenvoudig. Dit nieuwe spanslot maakt een

maal 100 kN trekkracht). De noviteit is toepasbaar in onder meer de wegenbouw,

die een variatie kent van vier verschillende afwerkingen: schoon beton, gestraald beton, beton met

precieze montage en een duurzame constructieve verbinding mogelijk, bij voor­

tunnelbouw, bij koppeling van vloeren en/of wanden, keerwanden en vele an­

bamboereliëf en beton met een deklaag van gerecycled glas. De jury spreekt van een oogstrelende

namelijk permanente belastingen in trek- en dwarsrichting. Ook het opspannen

dere constructieve prefab constructies. Een tweede noviteit betreft de ankerrails

vormgeving en uitstraling. En dat juist voor een utilitair gebouw. Maar de vormgeving ‘ontspoort’ niet

van bouwelementen is mogelijk zonder aanvullende materialen of bijzondere

die in verschillende standaardmaten uit voorraad leverbaar is. Ankerrail is een

doordat eenvoud in detaillering en uitvoering aan die aansprekende vormgeving is gekoppeld. Een

hulpmiddelen. Ingewikkelde maatwerkoplossingen kunnen daarmee vervallen.

railprofiel dat men vóór het betonstorten op de bekisting plaatst. De aangelaste

combinatie die feitelijk alleen met prefab betontechnologie te maken is. Dit uit zich onder andere in

Inbouw in de prefabricage is mogelijk met optioneel leverbaar BT-magneettech­

ankers van de ankerrail worden in het beton opgenomen. Na ontkisten kan de

nagestreefde repetitie in mallen, doordachte samenstelling van het beton, deklagen en patronen en

niek. Naast het aanspannen van de te verbinden delen, kan men ervoor kiezen

ankerrail als bevestigingsconstructie worden toegepast. Hiervoor worden met

een mooi samenspel van schijnvoegen en echte voegen. De jury heeft het over de hand van de meester

om de voegen (waterdicht) af te werken. Hiervoor biedt de totaalleverancier

name hamerkopbouten gebruikt. Een groot voordeel van ankerrail is de flexibele

hierin. Opdrachtgever: TU Delft Faciliteit Management & Vastgoed. Constructeur: ABT Delft. Aannemer:

voor de (prefab) betonindustrie diverse speciale afdichtingproducten aan. Het

maatvoering bij afmonteren. Informatie: www.hakronterwa.nl

Bouwmij Gouda. Informatie: www.bton.nl (uitgave 10, augustus 2008) en www.jokevos.nl

30

31

b:ton juli 2010

actualiteiten: Eerste uhsb-Casestudy van start Ultra-hogesterktebeton (uhsb) is een innovatieve betontechniek voor slank en duurzaam bouwen. Hoewel het in andere landen een beproefde techniek is, is er in ons land aarzeling mede vanwege de hogere kosten en het ontbreken van

Putten voor ondergrondse afvalopslag

regelgeving. Om de aarzeling te overwinnen, heeft het Cement&BetonCentrum initiatief genomen voor uhsb-Casestudies. De eerste case die wordt uitgewerkt door een integraal ontwerpteam betreft de helix-vormige op- en afritten van de bij Nigtevecht te bouwen fietsbrug over het Amsterdam-Rijnkanaal. Het ontwerp van de brug is gericht op duurzaamheid. De helix-vormige opgangen verkleinen de landschappelijke ‘footprint’ en spelen in op specifieke criteria voor duurzaam inkopen van kunstwerken. Voor deze eerste Casestudy is een

De Meteoor produceert prefab betonnen putten als behuizing voor onder­

heden voor de medewerkers aanzienlijk verbeteren: de productie gaat met

team gevormd van Romein Beton (detail-engineering en productievoorberei­

grondse afvalopslag. Eén en ander voor internationaal marktleider in afvalsys­

veel minder stof en lawaai gepaard, omdat er niet getrild hoeft te worden.

ding), Royal Haskoning (constructief ontwerp), Gtecz (betontechnologische

temen Koninklijke Bammens, die verzinkte bakken van 3, 4 of 5 kuub toepast

En het hydraulische ontkistingsysteem werkt niet alleen schoon en snel maar

adviezen) en De la Rive Box (initiator en ontwerper van de brug). De keuze voor

waar een betonnen bescherming omheen gaat. Door met zelfverdichtend be­

ook veilig. Inmiddels worden - na enige aanloopvraagstukken met betrekking

uhsb voor de op- en afritten is vooral ingegeven door de wens tot slanke con­

kozen voor een modulaire opbouw met prefab betonelementen. De kracht van

ton te produceren, hoefden de speciaal ontwikkelde mallen minder zwaar te

tot het ontkisten - met succes de betonnen bakken geproduceerd, naar volle

structies op een minimaal grondvlak. Om het ontwerp- en fabricageproces zo

prefabricage ligt namelijk in het produceren van grote series met een beperkt

worden geconstrueerd. Groot bijkomend voordeel is dat de werkomstandig­

tevredenheid van de opdrachtgever. Informatie: www.meteoor.nl

eenvoudig mogelijk te houden en de kostprijs te drukken, is op voorhand ge­

aantal mallen. Informatie: www.cementenbeton.nl

Met 61,75 m verbreekt Spanbeton het liggerlengterecord in Nederland. Voor de overbrugging van de Ringvaart in de Westrandweg (KW 511) zijn 25 stuks SKK 1850 kokerbalken van deze lengte benodigd.

32

Postbus 5 2396 ZG KOUDEKERK AAN DEN RIJN T: 071- 3420200 www.spanbeton.nl

33

b:ton juli 2010

Prefab funderings­balken zetten bouw op voorsprong

Tijd voor het volledige verhaal... De afgelopen weken is in verschillende media naar voren gebracht dat prefab funderingsbalken uitkomst bieden om de bouwvakker ‘uit de modder te halen’. In plaats van het werken in weer en wind kunnen funderingsbalken ook hoogwaardig in de fabriek worden gemaakt en op de bouwplek in ‘no time’ worden gemonteerd. “Betere arbeidsomstandigheden zijn onmiskenbaar een belangrijk voordeel van prefabricage en raken ook het maatschappelijk ondernemen van ons als fabrikanten. Het is echter slechts één aspect in een breed scala aan voordelen. Prefab funderingsbalken passen simpelweg bij een modern bouwproces waarin bewuste keuzes worden gemaakt in kwaliteit, tijd en kosten.” Door Paul engels

“Vandaag twintig woningen gefundeerd, morgen de vloeren”

berekeningen, tekenwerk, legplan, productie en montage een totaalpakket

wapening op de correcte wijze in de prefab balken opgenomen conform bere­

van product en bijbehorende diensten leveren. “Wij promoten het systeem

kening en toetsing. Het product is rondom gecertificeerd. De balken worden

omdat het aansluit op een aantal ontwikkelingen in het bouwproces van van­

gecodeerd, hetgeen het monteren vereenvoudigd. Jan Willem Blaauboer: “De

daag en morgen. Ten eerste is steeds meer behoefte aan prefabricage. Dit biedt

aannemer heeft geen omkijken meer naar dit deel van het werk. Geen orga­

bouwtijdwinst in een controleerbaar proces met betrouwbare, hoogwaardige

nisatie en begeleiding van het werk van funderingsploeg, koppensnellers en

uitkomsten. Ten tweede gaan we onmiskenbaar naar uniforme informatie-

vlechters. Ze verstaan allemaal hun vak, maar je praat over zware handmatige

uitwisseling zoals BIM toe, waarbij bouwpartijen snel met ons communiceren

arbeid, veelal in wind en regen. Arbeidsomstandigheden zijn een zaak van ons

over de benodigde fundering. Waar je in het verleden een flink aantal weken

allemaal, in toenemende mate ook van de opdrachtgevers die de aannemers

nodig had bij prefab, kunnen wij vandaag de dag binnen luttele weken de ge­

daarop aanspreken. De aannemers zelf zien steeds meer de voordelen in van

vraagde balken leveren. Maatvast en compleet met opleg-, instort- en hijsvoor­

het uitbesteden van onderdelen van het bouwproces. Het is eigenlijk vreemd

zieningen. Ten derde heb je met dit systeem een antwoord op de terugloop aan

dat ze bij de fundering daar nauwelijks nog bij stilstaan. Want juist bij de fun­

vakmanschap op de bouwplaats doordat ervaren mensen (moeten) stoppen.

dering is veel winst te behalen. In tijd, in geld, in kwaliteit en in risicoverlaging.

De aanwas van jongeren is gering en vult dit kennisgat onvoldoende op. Hierin

Niemand zit te wachten op problemen met de fundering die na een paar jaar

kan verdere fabrieksmatige automatisering en standaardisatie als oplossing

opeens opduiken.”

dienen. Zonder overigens aan flexibiliteit in te boeten, want met prefab funde­

Ing. Jan Willem Blaauboer, Commercieel Directeur van de IJB Groep spreekt in

van werken met zich meebrengt. “Het werken met prefab funderingsbalken

ringsbalken is ook die ene vrijstaande woning prima te funderen. Het hoeven

Bewuste keuzes: Een schone bouwplaats waar efficiënt en gecontroleerd

bij het woord prefab niet meteen tientallen woningen te zijn. Daarnaast zijn

wordt gewerkt. Het past bij het moderne bouwproces. Prefab funderingsbal­

complexere vormen, splitlevelwoningen en het bouwen boven of in het water

ken zullen in het gros van de projecten uitkomst bieden. Ook een keertje niet.

juist bij uitstek geschikt voor prefab funderingsbalken.”

“Het is ons eraan gelegen dat bouwpartijen een bewuste keuze maken voor de

dit verband namens een viertal binnen de BFBN-producenten die prefab beton­

bewijst zich dagelijks en verkoopt zichzelf dag in dag uit. Elke partij die dit pro­

nen funderingsbalken produceren en -indien gewenst- monteren. Appel Beton,

duct leert kennen, is meteen verkocht. Niet verwonderlijk dat er sprake is van

Qua uitvoering zijn de voordelen helder: de funderingsbalken worden gemon­

meetellen. Oók het werk dat men binnen de eigen organisatie heeft als men

Prefunko, Schokindustrie/De Ringvaart en zijn eigen onderneming bieden een

een groeiende belangstelling. Juist ook van opdrachtgevers die bijvoorbeeld

teerd op op hoogte geslagen heipalen of in de grond gevormde palen. Funde­

kiest voor traditionele funderingen, compleet met uiteenlopende partijen, con­

’lean’ concept aan, dat verschillende bouwpartijen direct op voorsprong zet.

razendsnel vervangende nieuwbouw voor hun bewoners willen plegen in her­

ringsbedrijven bezitten de expertise om dit feilloos te doen. Bij heipalen hoeft

troles en administratie. Nu wordt één en ander vooraf keurig voorbereid, ter

Wat te denken van een efficiënter proces, waarbij de aannemer in één dag de

structureringswijken. Ook voor de omwonenden wordt er via prefabricage snel

de kop niet te worden gesneld voor de benodigde steklengte. Dit scheelt al

plekke effectief uitgevoerd en achteraf ontvangt men de termijnfacturen. Zo

fundering voor pakweg twintig woningen gemonteerd ziet worden; de volgen­

en zonder veel overlast gebouwd.”

gauw tot 50 cm aan paallengte en dus aan materiaal. Er is geen werkvloer no­

simpel is het. Voorwaarde is wel dat bouwpartijen niet alleen die bewuste keuze

de dag kan hij al met de begane grondvloeren aan de gang. Of de installateur

fundering van woningen. En dat zij daarbij de voordelen in het proces allemaal

dig zoals bij traditionele bekistingen of er is geen gevaar voor het wegwaaien

maken, maar ook hun proces daaromheen organiseren. Het zou zonde zijn als je

die dankzij de opgenomen voorzieningen in de balken de hele reeks woningen

Totaalpakket: Ondanks het feit dat de methode zichzelf verkoopt, proberen

of opdrijven zoals bij PS-bekistingen. Tevens hoeft ter plekke geen wapening

in één dag twintig woningen fundeert en men wacht dan een tijd met het leg­

vlot kan afwerken. De opdrachtgever heeft uiteraard profijt bij die bouwtijd­

de vier fabrikanten gezamenlijk een extra impuls te geven aan het product.

te worden gevlochten, getild of te worden gecontroleerd door toezichthou­

gen van de vloeren. De aannemer kan z’n bouwproces verbeteren en verkorten.

winst, maar hecht ook aan de lage risico’s en hoge kwaliteit die deze manier

Het is overigens beter te spreken van een systeem, omdat de fabrikanten via

ders. Geen beton kruien, aftrillen en ander zwaar werk. In de fabriek wordt de

Dit begint bij een doordachte fundering.”

34

35

b:ton juli 2010

Visionair Precast 2010 Het prefab beton symposium op 15 juni was een succes.

Als nieuw! met Cuglacrete

®

Een complete betonreparatielijn Cuglacrete is de naam voor een complete lijn producten die

tiemortels bestaan uit een lijn op basis van portlandcement en

worden ingezet voor het repareren van schade aan betoncon-

een lijn op basis van hoogovencement. Dit betekent dat afhan-

structies. Het omvat hechtprimers, constructieve mortels en

kelijk van de bestaande constructie, altijd de juiste productkeuze

cosmetische (niet constructieve) mortels voor zowel algemeen

kan worden gemaakt. Wenst u advies of aanvullende informatie.

voorkomende als specifieke reparaties. De Cuglacrete repara-

Bel dan met (076) 541 06 00 of kijk op www.cuglacrete.nl.

ieve t exclus mt ooral he v egenko g t o n ie d u je n n ls ij a Ir. H aar A, zo ton z dletter kijkt n n in be ldwijd en hoof e vorme e e r d t e en e m w ll o m r u je ek an z neer ctuur “Vrije g ecten, d s. Wan Archite it n e h n tot de d io c e t r g a n a t a v jonge oordrin ea en s d s ie t terrein u r a e r e m e m n eds we ge oorbeeld etrie ste de nieu bij bijv tijdens xe geom en van le ben we p p r b e e m h w o t c p a n h e c s de on n e d k e boo de vlak ijk. Dez gekrom wprakt u o bracht.” b e e g s g jk over li e alledaa id u 2010 d Precast hipper:

el) Sc .R. (Ro

Ir. R “Pre .N.J. ( sym cast20 Rob) H spectposiumd 10 werd uijben: volge rum vanag. Uit een insp pref nde too lezing een bre irerende te geab betonnzettingen was deed moge nereren, blijkt waarnee Ontw lijkhed waarmeeen bouw mbaar: mat ikkelin en word e nieuw cultuur voorberiaal, vogen betren gecree verst ereidingrmgevin effende ëerd. arch erken e en bou g, toep onde itecten, lkaar. Owmethodassingen , stee rzoeker constru pdrach en van dds meer s en bouwcteurs, tgevers, e onv gecha ers bl ermo i rmee ede m rd jken ogeli te rake jkhe n den.”

De syllabus van dit symposium is voor € 25,- te verkrijgen bij het secretariaat van de sectie Gebouwen en Civieltechnische Constructies, tel: 015-2783990/ e-mail: [email protected].

Prof. dr. ir. J.C . (Joost) Walra ven: “Dit sy mposiu m bood een pra chti gelegen heid om de laatste buiten ge landse ontwikkelingen van het materia al Ultra Hoge Sterkte B eton te laten zien. W aan de branche ij geloven dat d it Nederlandse p roducenten kan in sp tot ontwikkelin g van innovatiev ireren e betonproducten of verdere vernie uwing van bestaande to epassingen.”

: idder ) de R nnes e p o H e ( g . H. brica dr. ir s prefa Prof. voor 010 i t 2 h t c s ca anda s Pre l d a n “De a rla osium Nede ymp voor n een s echt; r ojecte e r t p el men bij ve l t a volko e i og n nlijk ter n t eige is di at ech at w W . n e gen, aktijk n o r d de pr oorge ijk te l is d uidel overa e erd d e b o r ands b gep ederl ik he de N t a d re en, is ande mak s bij ijzen aat i we w b u e e i g n n e bouw nis rmen kken actvo De va . g n contr i t nu ested word aanb nche a r b van bouw it de nut.” vanu de be ldoen o v n o nog

37

b:ton juli 2010

b:ton juli 2010

Genomineerd voor het BNA Gebouw van het Jaar Het project Olmenhof - seniorenwoningen met zorgvoorzieningen - werd in 2009 genomineerd voor de prijs BNA Gebouw van het Jaar. Architect Joke Vos maakte in dit project veel originele en verrassende keuzes. Prefab beton en andere materialen hebben ervoor gezorgd dat het project uitblinkt in verscheidenheid en afwisseling. door LILIANE VERWOOLDE De oude scholenwijk in de wijk Griffioen, net buiten de vestingwallen van Middelburg, heeft plaatsgemaakt voor de Olmenhof. Maar wie hier een complex verwacht dat uit de toon valt met z’n omgeving, komt bedrogen uit. De 48 zorgwoningen en de zorgvilla passen natuurlijk in hun omgeving, die uitsluitend bestaat uit kleinschalige laagbouw. De zorgvilla ontvouwt zich als een zigzagvorm rond een nieuwe groene tussentuin, die zich met uitgestrekte armen verbindt met de omliggende wijk. Het indrukwekkende volume van de Olmenhof - bruto vloeroppervlak 5905 m2, compleet met parkeergelegenheid - is eigenzinnig, verrassend en afwisselend.

Passend in de omgeving: Bij de selectie van de te nomineren gebouwen waardeerde de jury in de Olmenhof vooral de discretie, precisie en eenvoudige middelen waarmee de archi­ tecten erin waren geslaagd om een eigen rustige wereld te creëren die zich naadloos voegt in zijn context. Joke Vos van Joke Vos Architecten: “Voor ons golden twee belangrijke ver­ trekpunten: enerzijds was een lift gezien de functie van het gebouw een must, waardoor een opdeling in paviljoens niet aan de orde was. Anderzijds was voor ons meteen duidelijk dat we de Olmenhof laag wilden houden. Met één en hier en daar twee etages past de Olmenhof logisch in haar omgeving.”

Het grafische spel: Bij het ontwerp van de Olmenhof heeft de architect de onregelmatig­ heid van de locatie aangegrepen, De zigzaggende V-vorm biedt het gebouw aantrekkelijke en verrassende verbindingen. Zo slingert de galerij van de binnenkant naar de buitenkant van het gebouw. Anderzijds vraagt het grote volume om afwisseling en verfijning, gevonden in de toepassing van verschillende materialen. “We hebben een mix van materialen toegepast om de gevel in verschillend uitgevoerde, maar grafisch verwante eenheden op te knippen. De balkons, borstweringen en afwerklagen verschillen per segment en spelen zo een belang­ rijke rol in de ervaring van de gevels.”

Het grafische spel van afwisseling en variatie 38

39

b:ton juli 2010

Beton is grijs/groen

Projectgegevens Project: De Olmenhof Opdrachtgever: Woongoed Middelburg Architect: Joke Vos architecten

(Joke Vos en Niels Woesthuis)

Bouwer: Van der Poel, Terneuzen Constructeur: Van der Vorm Engineering Delft

Betonkernactivering

Prefab betonproducten:

Door intelligent gebruik van de thermische massa van beton kan het energiegebruik in gebouwen drastisch worden gereduceerd. Thermische massa optimaliseert de voordelen van gratis zonnewarmte, vertraagt en dempt piektemperaturen en reduceert het energieverbruik voor verwarming en koeling. Door het verminderde energieverbruik draagt beton bij aan beperking van de CO2-uitstoot, de hoofdveroorzaker van het broeikaseffect. Beton is veel meer dan een duurzaam, constructief bouwmateriaal. De thermische kwaliteiten kunnen bijdragen aan een comfortabel en energiezuinig binnenklimaat. Zo ontstaat toegevoegde waarde.

Dat vergt een nieuwe manier van denken. Het bouwkundig en installatietechnisch ontwerp moeten worden afgestemd op het actief inzetten van thermische massa. Integratie van architectuur, constructie en klimaatinstallatie is de grote opgave van de komende jaren. Het Cement&BetonCentrum ontplooit activiteiten om deze integratie van ruimte, materiaal en installatie te bevorderen. Door kennisontwikkeling en kennisoverdracht. Zo werd ook de basis gelegd voor akoestische betonvloeren met betonkernactivering. Publicaties vindt u op onze website www.cementenbeton.nl.

Hop Betonfabriek, Baarn

Meerdere gezichten: “Binnen dit palet is prefab beton een dankbaar materiaal,” vertelt Joke Vos. “Natuurlijk onderzoeken we bij elk werk welke materialen het meest geschikt zijn. Maar elke keer wordt weer duidelijk dat prefab beton meerdere gezichten heeft. Aan de ene kant is het ruig en eigenwijs. Je probeert het zo precies mogelijk te vormen, maar het is een weerbarstig materiaal. Toch zijn de volumes - eenmaal ontkist - ongelooflijk strak. En binnen die strakke vorm blijf je die opgesloten kracht zien.”

De prefab elementen: De toegepaste prefab beton elementen in de Olmenhof zijn opval­ lend groot. Met lengtes die reiken tot bijna acht meter zorgen de balkonbalustrades voor een aantrekkelijk contrast met de met hout beklede gevels, die juist zijn opgebouwd uit kleine ele­ menten. Vos: “Juist die afwisseling zorgt voor levendigheid en verfijning. Om de elegantie te verhogen hebben we gekozen voor een witte betonsoort. Door de toevoeging van twee pro­ cent titaandioxide hebben de betonelementen een mooie, lichtgrijze kleur.” Meer prefab beton duikt op in de lateien onder de balkons in de vorm van een bliksemschicht en in de kolom onder de zorgvilla, waar ze zowel een constructieve als architectonische rol spelen. Inmiddels is de Olmenhof een jaar in gebruik. Het gebouw is omgeven door groen. Joke Vos: “We hebben voor dit project ook het stedenbouwkundige plan gemaakt. Het is goed om te

www.cementenbeton.nl

Cement&BetonCentrum

zien dat de hof zo mooi past in de omgeving. En dat we dat met niet al te hoge budgetten voor elkaar hebben gekregen.”

kleurpigmenten in elke vorm en verpakking

poeder | granulaat | slurry Nude 54d | 6702 DN Wageningen | Tel. +31 (0)317 617 044 | [email protected] | www.scholz-benelux.nl

Adv Scholz 184x124.indd 1

17-02-10 16:51

41

b:ton juli 2010

“Efficiënt bouwen met grote architectonische vrijheid.”

Op het Koningin Wilhelminaplein langs de A10 west in Amsterdam verrijst het Oranjekwartier. Vier gebouwen vormen architecto-

Repetitie van moderne witte elementen in façades nisch een ‘koninklijke’ eenheid. Geglazuurde witte stenen en marmer zorgen voor een moderne uitstraling. Bestcon engineerde en produceerde de eerste serie prefab elementen van voor-, achter- en kopgevels. Een hoge montagesnelheid van de balkonranden,

borstweringen en gevelsluitende elementen ging samen met esthetische en bouwkundige kwaliteit. De bouw van de laatste twee appartementenblokken begint in 2010.

Op het Koningin Wilhelminaplein langs de A10 west in Amsterdam verrijst het Oranjekwartier. Vier g

nisch een eenheid. Geglazuurde stenen en marmer zorgen voor een moderne uitst Op het Koningin Wilhelminaplein langs de A10 west in‘koninklijke’ Amsterdam verrijstwitte het Oranjekwartier. Vier

produceerde de eerste serie prefab elementen van voor-, achter- en kopgevels. Een hoge montagesn

gebouwen vormen architectonisch een ‘koninklijke’ eenheid. Geglazuurde witte stenen en marmerkwaliteit. borstweringen en gevelsluitende elementen ging samen met esthetische en bouwkundige appartementenblokken begint in 2010.

zorgen voor een moderne uitstraling. Bestcon engineerde en produceerde de eerste serie prefab elementen van voor-, achter- en kopgevels. Een hoge montagesnelheid van de balkonranden, borstweringen en gevelsluitende elementen ging samen met esthetische en bouwkundige kwaliteit. De bouw van de laatste twee appartementenblokken begint dit jaar. door martijn van den bouwhuijsen

Het totale bouwproject kent twee fasen. De appartementengebouwen

de trappen bevinden. In de eerste twee gebouwen zijn 208 gevelsluitende

moet zetten. Dat vergt naast veel mankracht, tijd en dientengevolge veel

Kwaliteitscontrole: Over de productievolgorde van de meest bijzondere

Noordeinde en Soestdijk staan al fier overeind. Deze woon- en winkelflats van

elementen, 300 borstweringen en 100 balkonelementen gebruikt. De kop­

geld. Je hebt kans op schade en vertraging. De combinatie van tunnelbouw­

gevelplaten van het Oranjekwartier, de sandwichelementen, zegt Jansen het

het Oranjekwartier realiseerde de aannemingscombinatie in 2007 en 2008.

gevels bezitten een gesloten uiterlijk, daar zitten geen raamsparingen in.

systeem én prefab betonnen gevelelementen voorspelde zoveel tijdwinst, dat

volgende: “De volle bakstenen leg je in de bekisting met een patroon erin.

Door de toekomstige bouw van de wooncomplexen De Horsten en Het Loo ont­

Hier zijn enkelschalige elementen toegepast, die aan de in het werk gestorte

de aannemer hiervoor koos.

staat een blok gebouwen rondom een groen plein. Volgens planning worden

betonconstructie hangen. De sandwichelementen, inclusief vooraf gemon­

de laatste twee panden in 2012 opgeleverd. Een ontwerp van Dam & Partners

teerde ramen, bevinden zich in de voorgevels en de borstweringen en bal­

Rob Jansen zegt over de eerste bouwfase: “De volledig gevelsluitende sand­

is het buitenspouwblad vormvast. Fabrieksmedewerkers prikken het isola­

Architecten vormt de onderlegger voor de bouw. De opvallend heldere witte

konranden in de achtergevels.

wichelementen bevinden zich in de voorgevels. Dat zijn elementen van 6 x

tiemateriaal over de stalen beugels. Het ontwerp en de uitvoering van deze

gebouwen herbergen, na complete realisatie, 468 appartementen en 2.400 m

Vervolgens plaatsen fabrieksmedewerkers wapening voor de onderlinge ver­ ankering van de twee spouwbladen. Na het storten van een laag betonspecie

3,5 x 0,25 m, opgebouwd uit een betonnen binnenblad, isolatiemateriaal en

verankering tussen het binnen- en buitenspouwblad vergt de nodige nauw­

retail. De ondergrondse parkeergarage biedt plaats aan 732 parkeerplaatsen.

Prefab gevel: Rob Jansen is namens de prefab betonleverancier nauw be­

volle bakstenen. De binnenspouwbladen van de sandwichelementen steu­

keurigheid. De twee platen mogen immers niet verschuiven ten opzichte van

De appartementen variëren in grootte van 100 tot 160 m vloeroppervlak.

trokken bij het hoofdstedelijke bouwproject. Hij legt uit hoe de opdracht­

nen op de in het werk gestorte vloeren van de tunnelcasco’s. De aanslui­

elkaar. Sommige wandelementen hebben natuursteenplaten verlijmd aan ge­

De eerste twee blokken zijn al bewoond. Het gaat om luxe onderkomens met

verlening van de eerste gebouwen tot stand kwam: “Er was weinig ruimte

ting tussen de buitenspouwbladen van de sandwichelementen boven elkaar

ïmpregneerd hout, dat in de betonspecie van het buitenblad wordt ingebed.

huurprijzen van 1.000 euro per maand.

op de bouwplaats, er moest daarom nagenoeg just-in-time worden gewerkt.

vergde de nodige aandacht om het water goed af te voeren. In dit geval

De volgende stap behelst het storten van het betonnen binnenspouwblad.

Omdat er een hoge mate van repetitie in het ontwerp zit, bleek bouwen met

kozen we voor slabbes, waardoor het regenwater altijd naar buiten wordt

Na het verharden van de beton monteren fabrieksmedewerkers het glas en

2

2

De reeds bestaande en geplande gebouwen lijken qua architectuur op el­

geprefabriceerde betonelementen een prima oplossing.”

kaar. Door hetzelfde materiaalgebruik en repetitie van volumes vormen

afgevoerd. Met een uitzetbaar bandje zijn de voegen dichtgemaakt. In de

de kozijnen in de sandwichelementen. Zo kunnen de gebouwen snel wind-

achtergevels van de vier gebouwen zitten prefab borstweringen en trapezi­

en waterdicht worden gemaakt.” Voorafgaand aan de serieproductie van de

zij één geheel. De gevels bestaan uit een in het werk gemaakte ‘plint’ met

Het ontwerp was al in een vergevorderd stadium toen die vraag kwam. “Bij

umvormige balkons, waarop enkelschalige elementen staan, voorzien van

gevelelementen, werd een proefelement gemaakt. “Op deze manier kon de

beige stenen met daarboven prefab betonelementen met metselwerk van

een tunnelbouwsysteem zijn de voor- en achterkant van een gebouw open.

prefab metselwerk. Deze prefab balkonranden zijn met een stek-gain ver­

architect controleren of het uiterlijk overeenkwam met het ontwerp en was

witte bakstenen, afgewisseld met marmer. Het prefab metselwerk in de ge­

Dat kan je invullen met een houtskeletgevel en daar metselwerk tegenaan

binding aan de betonvloeren bevestigd. De enkelschalige kopgevelelemen­

het mogelijk om één en ander nog aan te passen. Ook de waterdichting toets­

vels wisselt af met grote glassecties, waarachter zich de liften, de entrees en

zetten. Maar het probleem is dan dat je het gebouw helemaal in de steigers

ten hangen aan de casco’s.”

ten we vooraf bij dit project.”

42

43

b:ton juli 2010

Innovatieprijs voor snellere renovatie bruggen

actualiteiten:

Bureau Angenent en Hurks Beton zijn de winnaar van een innovatieve prijs­

Speciale en record liggers

vraag van Rijkswaterstaat. De dienst moet de komende jaren een aantal vaste stalen bruggen in het hoofdwegennet renoveren. Dat gebeurt veelal met een overlaging van hogesterktebeton, waarbij rijbanen langdurig moeten wor­ den afgesloten en veel verkeershinder ontstaat. Het prijswinnende voorstel gaat uit van versterking van stalen bruggen met prefab hogesterktebeton

De 25 langste prefab betonliggers ooit in Nederland gemaakt (type SKK 1850,

de werkende breedte van de ligger zo breed mogelijk te maken, gezien de eis van

61,75 meter en een gewicht van 155 ton) gaan de Ringvaart in het nieuwe

Rijkswaterstaat dat de onderlinge voegen zo minimaal mogelijk moesten zijn.

Westrandwegtracé overbruggen. De Westrandweg bestaat uit 10,3 km snelweg

Een deel van de 850 PIQ-liggers wordt in een horizontale boogstraal gemaakt en

tussen de toekomstige 2e Coentunnel en de reeds bestaande A5, met daarin een

de randliggers zijn voorzien van een randafschuining. Een PIQ-ligger is gemiddeld

fly-over van 3,3 km en 10 andere kunstwerken. Behalve de kokerbalken voor de

40 meter lang en weegt 145 ton. De nieuwe liggers zijn samen met Van Hattum

Ringvaart-overbrugging produceert Spanbeton voor de fly-over een speciaal

en Blankevoort BV ontwikkeld. De bouwer is binnen de Combinatie Westpoort

ontwikkelde prefab ligger, de PIQ-ligger. Standaard kokerliggers zijn normaal 1,5

vof (Van Hattum en Blankevoort BV, KWS, Boskalis BV) verantwoordelijk voor het

meter breed. De PIQ-ligger is 2,8 meter breed. Het bijzondere zit in de vormge­

ontwerp en de bouw van alle elf kunstwerken in de Westrandweg. Opdrachtge­

ving. Een 2 meter brede kokerbalk is voorzien van flenzen aan de onderzijde om

ver is Rijkswaterstaat. Informatie: www.spanbeton.nl en www.rws.nl

platen in combinatie met innovatieve meetmethoden. Daarmee wordt de hinderperiode fors verkort. Minder hinder is winst voor heel Nederland. Het idee met prefab beton werd geselecteerd uit 165 inzendingen en beloond met een half miljoen euro. Eenzelfde bedrag is nog gereserveerd voor de tien beste inzendingen waarmee via onderzoek en pilots de praktische haalbaar­ heid en de effecten worden gemeten. Als een idee integraal en binnen vijf jaar daadwerkelijk wordt toegepast, wordt het bedrag uitgekeerd. Overigens wil Rijkswaterstaat de innovatieve ideeën ook gebruiken voor andere renovatieuitdagingen. Informatie: www.hurksbeton.nl

Mijlpaal in heien Aan de Zuiderzeehaven in Kampen zijn door de IJB Groep ruim 8.500 heipalen

Uitslag prijsvraag Groen Beton

geslagen voor het nieuwe distributiecentrum voor het Finse bedrijf Wärtsilä, dat totaalpakketten ontwerpt en levert voor de voortstuwing van schepen. Per dag gingen met dank aan de inzet van 7 heistellingen ruim 250 palen de grond in. Het werken met 7 heistellingen palen betekende een mijlpaal voor de prefab

De ideeënprijsvraag ‘In de kiem gescoord - Groen Beton’ van het Cement&BetonCentrum is gewonnen

betonfabrikant, zonder dat dit ten koste ging van de overige opdrachtgevers.

door Frank Bucher met zijn inzending Xiriton. Dit betreft een procédé waarbij een grote hoeveelheid CO2

Daarmee werd voldaan aan de voorwaarde van de opdrachtgever om deze klus

duurzaam kan worden opgeslagen in beton. Crux van Xiriton is het gebruik van Miscanthus (beter bekend

binnen 10 weken te klaren. Tot de opdracht behoorden overigens ook honder­

als olifantsgras) snippers als alternatief toeslagmateriaal in beton, zo mogelijk in combinatie met het mi­

den sonderingen, funderingsadvies, engineering, productie, uitzetten, door­

neraal olivijn. De snelgroeiende plantensoort absorbeert extreem veel CO2 uit de lucht. De taaie snippers

meten en koppensnellen van de palen. Informatie: www.ijbgroep.nl

zijn als vezels ter vervanging van zand en grind bruikbaar in beton, waardoor het beton zeer veel lichter wordt en een zekere taaiheid krijgt. Ook olivijn is in staat CO2 te absorberen. Voorts stelt hij combinaties voor van licht en taai Xiriton-beton met sterk en dicht traditioneel beton. Hiermee kunnen de sterke ei­ genschappen van beide worden gecombineerd tot slimme bouwelementen voor duurzaam bouwen. Een eervolle vermelding was er voor architect Huub Swillens voor zijn inzending Multi Rusable (Mu.Re), een

Brochure betonnen voertuigkeringen

concept voor eindeloos herbruikbare bouwelementen. Op basis van gestandaardiseerde kleine, hoog­ waardige betonelementen kan zonder verlijming een groter element worden samengesteld. Dankzij de

Cement&BetonCentrum heeft de brochure ‘De betonnen Step Barrier’ uitgegeven. Tot nu toe ontbrak een samen­

zeer slimme droge verbinding kan het element altijd weer worden gedemonteerd voor toepassing elders.

vattend actueel document waarin de belangrijkste aspecten van betonnen barriers beschreven staan. (Prefab)

Alle 51 inzendingen zijn verzameld in een boekje dat kan worden gedownload via www.cementenbeton.nl

betonnen barriers bieden uitkomst daar waar de middenberm smal is en er bijvoorbeeld door wegverbredingspro­

en www.indekiemgescoord.nl

jecten ruimte moet worden gezocht. Ook bij de wegreconstructies zelf zijn maatregelen nodig waarbij betonnen barriers hun waarde bewijzen. In nieuwe, permanente situaties op rijkswegen mogen uitsluitend geleidebarriers van het Step-profiel (de Engelse ‘single-slope’ barrier) worden toegepast. Voor tijdelijke situaties, bij werk in uit­ voering met een (verlaagde) maximum snelheid van 90 km/uur of lager, zijn ook barriers met het New Jersey-profiel toegestaan. In de publicatie zijn recente ontwikkelingen over de Europese regelgeving voor geleideconstructies, EN1317, beschreven. Tevens wordt uitgebreid aandacht besteed aan de duurzaamheidsaspecten van betonnen voertuigkeringen. Voorts is er aandacht voor de voordelen van de betonnen barrier voor de veiligheid (niet of nau­ welijks kunnen doorbreken of eroverheen kantelen van auto’s, behoud van functie na aanrijding, veilig voor motor­ rijders en wegwerkers), economie (hoge levensduur, hoge dagproductie, onderhoudsarm) en duurzaamheid (geen uitloging van metalen, recyclebaar, lage CO2 waarde, onderhoudsarm, minder emissie als gevolg van onderhouds­ werkzaamheden). Meer informatie: www.cementenbeton.nl

44

45

b:ton juli 2010

b:ton juli 2010

De breedplaatvloer:

gebundelde krachten

Wegwijs in onderstempeling In een gezamenlijke studie van leveranciers van breedplaten, on­ derstempeling en betonmortel zijn besparingsmogelijkheden on­ derzocht. Het resultaat is vastgelegd in de brochure ‘Optimalisatie

Prefab betonvloeren zijn snel leverbaar, flexibel inzetbaar en beschikken over een constante kwaliteit.

van ondersteuningsconstructies en breedplaatvloeren’, met mede­

In situ betonvloeren bieden het voordeel dat ze uit één geheel bestaan en dat leidingen, ventilatieka-

(StiPB), VSB en het Gietbouwcentrum. Informatie: www.stipb.nl en

nalen en doorvoeren moeiteloos kunnen worden ingestort. De breedplaatvloer combineert deze kwa-

www.ab-fab.nl

werking van BFBN/AB-FAB, Stichting Promotie Breedplaatvloeren

liteiten. Gebundelde krachten in één vloersysteem. DOOR LILIANE VERWOOLDE

constructiematerialen. Met de enorme hoeveelheden kokers en leidingen voor

stellingen opgeleverd, waarbij de stempels al na zeven dagen kunnen worden

elektra, water, verwarming en koeling, riolering, luchtbehandeling en meer,

verwijderd. Alle kwaliteiten van de breedplaatvloer staan of vallen bij de juiste

biedt de breedplaatvloer unieke mogelijkheden om deze relatief eenvoudig

verhoudingen en de juiste toepassing ervan. Jan Heuveling, bouwtechnoloog

aan te leggen.

van de VOBN, en Remco Kerkhoven, communicatiemedewerker VOBN: “De aannemer zal zelf een aantal onderbouwde beslissingen moeten nemen. Kiest

In 2003 heeft ingenieursbureau DHV in opdracht van de breedplaatproducen­

hij voor de breedplaatvloer, complete prefab vloer of tunnelgietbouw? De juis­

ten gekeken naar de mogelijkheden van een breedplaatvloer zonder zandce­

te keuze wordt bepaald door meerdere factoren. Staat hij voor de bouw van een

ment dekvloer. Dit onderzoek wees uit dat de zandcement dekvloer prima ach­

groot project met seriematige woningbouw, dan ligt tunnelen voor de hand,

terwege kan blijven, als het betonoppervlak in de bouw wordt nabehandeld,

andere projecten lenen zich meer voor kalkzandsteenwanden en kanaalplaat­

bijvoorbeeld door deze te vlinderen. Deze oplossing is gunstig voor het milieu,

vloeren. Hij kan ook uitkomen op gestorte wanden met breedplaatvloeren.

verlaagt de bouwkosten en verbetert de arbeidsomstandigheden.

Toonaangevende factoren zijn de tijdslimiet, de omvang van het werk, de hoe­ veelheid leidingen in de vloer, de vorm en koperswensen, die tot op het laatste

Besparing op onderstempeling: In de prefab breedplaatelementen be­

moment kunnen wijzigen. Uiteindelijk is het altijd een kwestie van afwegen en

Kort omschreven bestaat de breedplaatvloer uit een vloerelement van gepre­

in geautomatiseerde fabrieken. Daarbij worden met moderne automatisering­

vindt zich de wapening die de trekkrachten, die in de constructie ontstaan, op­

rekenen.” Zowel de BFBN als het Gietbouwcentrum ondersteunen aannemers

fabriceerd beton, met daar bovenop een laag in het werk gestort gewapend

systemen alle productiespecificaties secuur overgebracht. Daarnaast is er binnen

neemt. Tijdens de uitvoering van het werk zorgt een tijdelijke onderstempeling

hierbij. De aannemer is sterk in het organiseren, terwijl de verschillende bran­

beton. Breedplaat en opstortlaag worden door middel van doorlopende tralie­

de range aan fabrikanten ook ruimte voor maximale productieflexibiliteit binnen

voor ondersteuning van de onderdelen. Door een slimme combinatie van al of

cheorganisaties alles weten over bouwen met beton. “Ook deze krachten wil­

liggers met elkaar verbonden. Na het aanbrengen van leidingen, riolering e.d.

niet-volledig geautomatiseerde fabrikanten. Zij kunnen gemakkelijk inspringen

niet voorgespannen wapening in de breedplaat en verzwaarde tralieliggers kan

len wij bundelen. Tijdens themabijeenkomsten hebben wij alle kwaliteiten aan

conform de laatste koperswensen, kan de druklaag worden gestort. Zo ontstaat

op wensen voor vooraf aangebrachte extra voorzieningen in de breedplaatvloer ,

de afstand tussen de stempels worden vergroot. Dit zorgt voor een flinke be­

tafel en geven we informatie, bijvoorbeeld over de verbinding van wanden en

een monoliet eindproduct dat op zichzelf instaat voor de stijfheid van het ge­

tot en met plenumboxen, valbeveiligingen en verlichtingsrails en -spotjes aan de

sparing. Normaliter vraagt het beton in principe 28 dagen om volledig uit te

vloeren of de samenstelling van betonmortel. Dan wordt het al een stuk gemak­

bouw. Het is de combinatie van prefab en gestort beton die de breedplaatvloer

onderzijde van de breedplaatvloer. Ook kunnen leidingen, bijvoorbeeld voor de be­

harden. Is dit te lang, dan kan de leverancier van betonmortel spelen met de

kelijker om met de beste oplossing te komen tegen de laagst mogelijke totaal­

in menig project aantrekkelijk is.

tonkernactivering, reeds in de fabriek op de breedplaatvloeren worden bevestigd.

verhoudingen en het verhardingsproces versnellen. Dit spel heeft betonsamen­

prijs. Maar voor die tijd is de keuze voor de breedplaatvloer al lang gemaakt.”

Snel en flexibel: Met de breedplaatvloer kan snel en economisch worden

Geluidisolatie: Ook bouwtechnisch bewijst de breedplaatvloer zijn waarde.

gebouwd. Henk Sieben spreekt namens de BFBN-producenten van breedplaat­

Onder andere inzake de strenge eisen op het gebied van geluidsisolatie voor

vloeren: “De breedplaatvloer volgt moeiteloos de contouren van het ontwerp

hoogbouw. Hierdoor moet de betonvloer bijna 30 cm dik worden. Met een

en is hiermee veel flexibeler dan wordt aangenomen. Als er 40 woningen wor­

gewicht dat dan oploopt tot 800 kg/m2 wordt het lastig om zware betonele­

den gebouwd, waarbij de bewoners tot op het laatste moment inspraak heb­

menten per as te vervoeren. De combinatie van een relatief lichte breedplaat­

ben in de indeling van hun toekomstige woning, is er niemand die roept dat

vloer met betonmortel uit de directe omgeving biedt vaak uitkomst. Daar waar

de breedplaatvloer hiervoor niet geschikt zou zijn. Integendeel. Het is dé vloer

geluid geen criterium is, gaan de producenten op zoek naar de mogelijkheden

om aan flexibele eisen te kunnen voldoen. In combinatie met gestorte wanden,

voor gewichtsbesparing. Deze zoektocht levert aantrekkelijke varianten op zo­

ontstaat bovendien een perfecte constructieve verbinding.”

als de bollenplaatvloer, de polyplaatvloer met polystyreen en de airdeckvloer. Sieben: “De nieuwe varianten lenen zich bij uitstek voor de bouw van parkeer­

Dankzij de verwarmde mallen en geconditioneerde omstandigheden is de breed­

garages, die grote overspanningen vragen met gebruik van zo weinig mogelijk

plaat snel te produceren. In veel gevallen gebeurt dit op een zeer efficiënte manier,

kolommen.” Ook de ontwikkelingen in de gezondheidszorg vragen om nieuwe

46

47

b:ton juli 2010

b:ton juli 2010

Ir. Joost de Wijs, adviseur KAM en techniek binnen de brancheorganisatie, vindt alle milieutechnische voordelen van prefab beton geen reden om achterover te leunen en af te wachten wat nationaal en met name in Europees verband aan regelgeving over sustainability wordt opgetuigd. Dit begrip sustainability dekt de lading beter dan het woord duurzaamheid met zijn meervoudige inhoud van technische levensduur (durability) en invloed op de toekomst (planet, people, profit). Bovendien omvat sustainability ook sociale aspecten als veiligheid en arbeidsomstandigheden (people). “Sustainability is veelomvattend. Natuurlijk

cradle

is het mooi als je straks conform Europese normen één integrale beoordeling van bouwwerken kunt maken. Die kant gaan we op. De instrumenten van dit moment, zoals GreenCalc, DuboCalc, Leed, BREEAM, GPR-gebouw, maar ook de

to crad

prestatieladder CO2 van ProRail, het programma Duurzaam Inkopen en de Cradle

to Cradle aanpak, zijn stuk voor stuk tools die duurzaamheid meetbaar maken.

le

De één meer richting integraal beeld dan de ander. Binnen al die instrumenten wil prefab beton een meer dan geaccepteerde bouwmethode zijn. En dat kan.”

Uiteraard kunnen de fabrikanten schermen met een waslijst aan voordelen. Te

de Wijs is enthousiast over de Milieu Relevante Product Informatie (MRPI) die vol­

denken valt aan: minimaal materiaalgebruik (materiaalarm bouwen), geen restaf­

gens de NEN 8006 op productniveau de LCA-data op een eerlijke en verifieerbare

val en weinig energieverbruik tijdens de productie, hergebruik van betongranulaat

wijze bepaalt. Maar een levenscyclusanalyse van een product heeft pas werkelijke

na de levensfase, lange levensduur, geconditioneerd werken door medewerkers,

waarde als die op projectniveau wordt bekeken. “Er wordt nu mede op initiatief

schone bouwplaatsen, minder overlast voor omwonenden et cetera. Opdrachtge­

van VROM gewerkt aan het rekenen op projectniveau, mede in het licht van het

vers, architecten, constructeurs, aannemers en adviseurs zien in dat hun ambities

nieuwe Bouwbesluit dat eraan komt. Daarnaast staan we aan de vooravond van

op milieugebied haalbaar zijn met prefab beton. Het is natuurlijk niet allemaal

een uniforme nationale database waarin deze bredere MRPI-informatie wordt

hosanna. Joost de Wijs accentueert: “De CO2 uitstoot van beton kan omlaag. Dat

opgeslagen. Stichting Bouwkwaliteit gaat de informatie beheren en toetsen. Op

is een dominante factor in elke milieuvergelijking. Door het cementgehalte te ver­

dat moment heb je een uitgangssituatie die het mogelijk maakt om per gebouw

lagen wordt beton nóg milieuvriendelijker. Het cementgehalte is helaas nu nog

alle bouwproducten te vergelijken gedurende hun levensfase in dat project. Als je

vastgelegd in normen, richtlijnen en voorschriften. De voorgeschreven percenta­

dan ook nog kostprijsmodellen eraan koppelt, kun je berekenen wat een gebouw

ges zijn te hoog en het is technisch mogelijk om deze te verlagen zonder de func­

de maatschappij aan milieueffecten oplevert of kost.”

y t i l i b a r du tionele eigenschappen van het prefab beton aan te tasten. Door ons op prestaties te richten en zogenaamde perfomance related design methods toe te passen, kun

Succesvolle initiatieven: Dat echte, zuivere rekenen komt eraan. De

je maatwerk in betonsamenstellingen leveren, zowel voor constructieve elemen­

prefab betonindustrie heeft zijn branchegemiddelde getallen beschikbaar.

ten (gebouwen) als niet-constructieve producten (riolen en wegen).

“Individuele fabrikanten kunnen daar nog een schepje bovenop doen. Maar

y it

dat moet dan wel weer objectief worden aangetoond. Het is goed dat wij

Functionele eenheid: “De Technische Commissie van de BFBN heeft haar

Duurzaamheid op alle fronten Als antwoord op de groeiende aandacht voor duurzaamheid worden voorschriften aangescherpt, ontwikkelingen gestimuleerd en praktische instrumenten ontwikkeld. Juist ook door de Bond van Fabrikanten van Betonproducten in Nederland (BFBN) en de verenigde betonfabrikanten. “We hebben forse stappen op weg naar sustainability van prefab beton gezet en zullen die stappen blijven zetten. Prefab beton scoort in het algemeen goed. Het mag, kan en moet echter beter.” door Paul engels

48

straks een eerlijke vergelijking kunnen maken en ook met z’n allen een extra

l i b a

pijlen gericht op duurzaam beton. De individuele leden zijn er ook volop mee

stap richting sustainability zetten in Europees verband (via de EU technische

bezig, maar omdat het hier veelal om voorschriften gaat, willen wij dit in breed

commissie 350). Deze acties laten nog genoeg ruimte voor branches voor

verband oppakken en aansluiten op nationale en Europese ontwikkelingen.”

hun specifieke kwaliteiten. Zo kijken wij bij onze branche naar extra herge­

Temeer daar (inter)nationaal steeds meer wordt toegewerkt naar een toetsing

bruik van betongranulaat. Voorts besteden wij veel aandacht aan veiligheid

gemeten naar functionele eenheid, waar CO2 een onderdeel van is. Joost de

en arbeidsomstandigheden. We organiseren workshops voor de leden, on­

Wijs vervolgt: “Het is natuurlijk een tekortkoming als je alleen CO2 per kg mate­

der andere verzorgd door KeurCompany/ArboNed en Aboma+Keboma over

riaal meet. Want die kg brugligger gaat wel decennialang mee. Je moet de CO2

veiligheid en door Vast en Zeker over ladingzekering. In samenwerking met

uitstoot bijvoorbeeld in een m2 vloer uitdrukken en daarbij de extra functies

de Arbeidsinspectie en de vakbonden is de Arbocatalogus opgesteld, als lei­

van die vloer, zoals betonkernactivering, betrekken. Daarmee maak je gebruik

draad voor het functioneren van de lidfabrikanten. Succesvolle initiatieven

van de thermische massa van beton. Het is niet een sommetje per onderdeel.

die de branche helpen versterken.”

t s u

n i a

Het is een totaalsom.”

s

Waar op het gebied van milieu en duurzaamheid menigeen door de bomen het

Daarom is het ook jammer dat bijvoorbeeld een instrument als de CO2 presta­

bos niet meer zag - zoveel initiatieven, instrumenten, vergelijkingen en voor­

tieladder niet de hele levenscyclus betreft. Een huidige positieve trend is dat in­

schriften zijn er de afgelopen jaren verschenen - daar lijkt nu zicht te komen op

strumenten als GreenCalc, DuboCalc, BREEAM-NL en Gebouw GPR wél die hele

eerlijke en integrale beoordelingen van producten en bouwmethoden in hun

levenscyclus (willen) bestrijken. Dat opent de weg naar een eerlijk vergelijk. Nu

functionele eenheden. Alles wordt meegewogen. Aan de prefab betonindus­

bovendien ook de input voor die rekenprogramma’s aan kwaliteit en eerlijkheid

trie de schone taak om de sterke punten te waarborgen en de zwakkere punten

wint, wordt het getouwtrek tussen materialen en bouwmethoden minder. Joost

te verbeteren. Dan is de uitkomst van de totaalsom: goed » beter » best.

49

b:ton juli 2010

b:ton juli 2010

manier van bouwen met veel in het werk gestorte onderdelen duurt dikwijls

Heijmans realiseert tussensteunpunten in één weekend.

een aantal maanden. Om de doorstroom optimaal te houden, besloten wij om de tussenpijlers van prefab onderdelen te maken en deze ter plaatse in elkaar te voegen. Voor het monteren van deze onderdelen was wel een tijde­ lijke totale afsluiting van de A2 nodig, gedurende één weekend, van vrijdag­ avond tot maandagmorgen. Er werd 24 uur per etmaal gewerkt.”

Innovatieve pijlers: De nieuwe bouwmethode van een tussensteun­ punt verliep, na het maken van de elementen in de bekistingsfabriek van Heijmans in Meppel, als volgt: na het opschonen van de middenberm werd er een tijdelijk grondkerend scherm in de grond aangebracht. Vervolgens ontgroef de aannemer de bouwkuip en heide de prefab funderingspalen. In de bouwkuip en rondom de prefab palen plaatsten de bouwplaatsmedewer­ kers een prefab betonnen bak die als bekisting van de pijlerfundatie dienst deed. In deze bak werd vooraf de wapening aangebracht, waarna boven op de paalfundatie een tijdelijke staalconstructie werd gemonteerd. Deze staalconstructie ondersteunde de prefab kolommen en de prefab onder­ slagbalk vooraf aan het storten van de betonspecie. De exacte positie van kolommen en onderslagbalk werd afgesteld met be­ hulp van hydraulische vijzels. Een extra uitdaging hierbij vormde de door

Prefab betonbouw bevordert doorstroom A2 Weggebruikers van de A2 tussen de knooppunten Everdingen en Deil staan vaak in de file. Rijkswaterstaat

prefab onderdelen van de pijler werden de betonnen bak op maaiveldniveau en de verbindingen tussen kolommen en onderslagbalk volgestort met be­ tonspecie. Na het verharden van het beton nam Heijmans de tijdelijke staal­ constructie weg. De pijler was hiermee zelfdragend en functioneel gereed.

Doorstromend verkeer: In september 2007

Succesvolle methode: De keuze om de middenpijlers in prefab te maken

begon Heijmans met de grondwerkzaamhe­

bleek een succes. “In één weekend in september 2008 en één weekend in

den voor de wegverbreding tussen Deil en

november 2009 bouwden we op vier verschillende locaties middensteun­

Everdingen. Van de tien kunstwerken is nu

punten met de nieuwe methode,” zegt projectleider Van Goethem: “In to­

ruim de helft gereed. Spanbeton levert de

taal zijn zeven ondersteuningsconstructies gemaakt op deze manier, waar­

656 prefab brugliggers. Eind 2010 staat de

van één buiten het verkeer om. Het eerste weekend verrezen er twee pijlers

werkt daarom samen met aannemer Heijmans aan een snelwegverbreding. Om het verkeer zo min

eindoplevering van dit wegenbouwproject ge­

en in het tweede weekend waren dit er vier. Natuurlijk zijn de kosten voor

mogelijk te hinderen, is gekozen om kunstwerken grotendeels in prefab beton uit te voeren. De aannemer

pland. De bouwer nam de opdracht aan voor

het continue nacht - en weekendwerk en de bijbehorende zware transpor­

85 miljoen euro. Omdat het werk uitbreidde,

ten en het benodigde reservematerieel hoog. Hier staan minderkosten voor

ontwikkelde een manier om een aantal viaductsteunpunten in één weekend te maken. Dit zou met een

50

de architect bedachte scheefstand van de kolommen. Na het stellen van de

steeg de aanneemsom naar ongeveer 120

verkeersmaatregelen tegenover die anders bij een klassiek middeneiland

traditionele bouwmethode ongeveer veertig werkdagen vergen. In combinatie met de toepassing van prefab

miljoen euro. Opdrachtgever Rijkswaterstaat

nodig zouden zijn.

betonliggers wordt zo flinke tijdwinst geboekt in het uitvoeringsproces. door martijn van den bouwhuijsen

liet bij de aanbesteding van het werk behalve

De waardering van de geringe verkeershinder voor de dagelijkse weggebrui­

de prijs ook de beperking van verkeershinder

ker bleek doorslaggevend. Ik ben benieuwd wat komende civiel technische

meespelen. Het verkeer diende zoveel moge­

ontwikkelingen brengen. Misschien bouwen we straks een heel viaduct in

lijk door te stromen tijdens het bouwproces.

één lang weekend.” Met prefab beton moet dat tot de mogelijkheden be­ horen.

De vernieuwde snelweg moet volgens de opdrachtgever Rijkswaterstaat,

kunstwerken: “We kozen voor prefab beton

Hierover zegt Arco Meerkerk, disciplineleider

behalve voor een betere doorstroom, ook zorgen voor een grotere verkeers­

omdat er beperkte werkruimte is langs de

van Heijmans Infra Geintegreerde Projecten: “Het aantal keer afsluiten

veiligheid. Het gaat, afhankelijk van de bestaande situatie, om een verbreding

snelweg A2. Bovendien moet het verkeer zo

van een vluchtstrook en het gedwongen verlagen van de snelheid leverde

Vogelprint: Behalve voor de constructieve onderdelen, gebruikte Heijmans

van 2x2 of 2x3 naar 2x4 rijstroken. De opdracht voor aannemer Heijmans

veel mogelijk kunnen doorstromen tijdens de

een boete op. Na het verlenen van de opdracht verzocht Rijkswaterstaat

ook prefab beton voor de onderdelen die zorgdragen voor de esthetische ele­

omvat de aanleg van asfalt, kunstwerken, geluidsschermen, markeringen,

bouw. Alle dekconstructies van de kunstwer­

Heijmans om de verkeershinder verder terug te brengen. Daaruit ont­

menten van de kunstwerken. Dit zijn 120 schaalelementen die het talud af­

dynamisch verkeersmanagement, geleiderails en verlichting. De meeste

ken tussen Deil en Everdingen voeren we daar­

stond een nieuwe manier van werken.” Van Goethem vult zijn collega aan

schermen. Hierin verwerkte de prefab betonleverancier een vogelprint. Deze

viaducten over de A2 worden opnieuw aangelegd en ook de bruggen in de A2

om in prefab beton uit, behalve één ecoduct.

en zegt: “Normaalgesproken krijg je bij het bouwen van een viaduct een

Escher-achtige panelen, die ook in de landhoofden en geluidsschermen zijn

worden vernieuwd.

Het bleek economischer en technisch eenvou­

soort eiland op de snelweg om het middensteunpunt te kunnen bouwen.

verwerkt, komen over een groot deel van het snelwegtraject A2 voor. Bestcon

Michel van Goethem is als projectleider bij Heijmans Beton- en Waterbouw in­

diger om de ingewikkelde getailleerde vorm

Een dergelijke bouwmethode brengt versmalde rijstroken met zich mee en

B.V., een Werkmaatschappij van Heijmans, levert naast deze beeldbepalende

tensief bij de snelwegverbreding betrokken. Hij zegt over de bouw van de tien

van deze natuurbrug in het werk te storten.”

allerlei soorten hinderlijk in- en uitvoegend bouwverkeer. De traditionele

betonelementen ook de 108 betonnen verkeersbarriers. 51

b:ton juli 2010

b:ton juli 2010

ZIP en VIP Bij de verbreding van de A2 tussen Holendrecht en Maarssen zijn in opdracht van Rijkswaterstaat ter plaatse van de kruising met de N201 bij Vinkeveen twee nieuwe viaducten gerealiseerd. Elk viaduct telt 8 overspanningen van circa 29 tot 38 meter. Bij de kortere overspanningen van 30 meter worden VIP-liggers met een tussenruimte van 1 meter geplaatst, waarop gewapend betonnen bekistingsplaten zijn aangebracht. Spanbeton heeft in opdracht van Van Hattum & Blankevoort vorig jaar de engineering, levering en montage van de ZIP- en VIP-liggers voor de dekken van de viaducten verzorgd, evenals de logistieke organisatie van de bekistingsplaten.

52

53

g b:ton juli 2010

Appel Beton Opmeer bv T 0226 - 351877 E [email protected] w www.appelbeton.nl

Op zoek naar de beste basis voor uw project? Naast ons brede assortiment standaard prefab funderingen bieden we ook maatwerk oplossingen. We zijn gespecialiseerd in het creatief meedenken in projecten, om zo samen met onze klanten, tot optimale resultaten te komen. Appel Beton. Partnerschap met perspectief.

colofon:

Redactiecommissie:

Advertentie exploitatie:

mevr. H. de Kruijf

Volcano Creatieve Communicatie

J. Hoeben

Postbus 4768, 4803 ET Breda

ing. S.J. de Boer

tel: 076 560 88 44, fax: 076 560 88 40

BFBN

R. Heijnen

Kostas Sfirtsis

Postbus 194

drs. ing. B.J.W.M. van Melick

3440 AD Woerden

ir. A.P. Pielkenrood

Fotografie/illustraties:

tel: 0348 484484

mevr. C. Zwijsen

Picture Productions

fax: 0348 484450

Studio Seven

e-mail: [email protected]

Uitgever:

Ineke Key Fotografie

internet: www.bfbn.nl en www.bton.nl

Volcano Creatieve Communicatie

Grace Tan

Postbus 4768, 4803 ET Breda

Henk Snaterse

Secretariaat:

tel: 076 560 88 44, fax: 076 560 88 40

BFBN, drs. J.M. van der Wurf

Bladmanager: Kostas Sfirtsis

Aan B:ton werkten mee:

Traffic: Marloes Boogaard

Auteurs:

Hoofdredactie: Paul Engels

Paul Engels

Concept/vormgeving & productie:

Liliane Verwoolde

Volcano Creatieve Communicatie

Martijn van den Bouwhuijsen

Redactie:

Bas Eijkelkamp

Siebe Bakker

Volcano Creatieve Communicatie

Victor de Zeeuw

Pieter de Boer

en BFBN

Siebe de Boer Rogier van Vught

54

Lichtende voorbeelden

van innovatief vakmanschap Vaak vormt een simpel idee het startpunt voor technische vindingen die er echt toe doen. De professionals in de laboratoria van Tillman weten er alles van. Al vele jaren bewijzen zij, dat innovatief vakmanschap leidt tot hightech vernieuwingen op het gebied van slimme, duurzame en grensverleggende hulpstoffen voor beton en mortel. Tillman is oer-Hollands, maar actief over de hele wereld. Intensieve contacten met nationale en internationale afnemers zorgen ervoor dat we continu ons licht kunnen laten schijnen op de specifieke wensen en eisen van ondernemers in uiteenlopende branches. En dat leidt keer op keer tot verrassende, verfrissende én verhelderende oplossingen die een lichtend voorbeeld zijn in de markt voor chemische bouwstoffen.

Alles loopt op bolletjes Met vloeren van BubbleDeck® loopt voor iedereen alles op bolletjes. Aannemers zijn gecharmeerd van de vlakke constructie, het 35% lagere gewicht, de korte bouwtijd en de enorme flexibiliteit. Architecten waarderen de enorme vorm- en ontwerpvrijheid, de duurzaamheid en de milieuvriendelijkheid. En voor constructeurs is het vooral prettig dat een BubbleDeck® bollenplaatvloer eenmaal samengesteld geheel zelfdragend is. Balken zijn dus niet nodig. Daardoor is de constructiehoogte van de verdiepingsvloeren minimaal, kunnen de leidingen van de gebouwinstallaties vrij en in alle richtingen lopen en kan de bouwkundige detaillering eenvoudig blijven. www.bubbledeck.nl

®

Alles loopt op bolletjes