15 december Eindrapportage Doorlopend Leren

Eindrapportage Doorlopend Leren

15 december 2008

Inhoudsopgave Inleiding ................................................................................................................................................... 2 Doorlopend Leren ................................................................................................................................... 3 Deelnemende scholen ............................................................................................................................. 3 Onderzoek ............................................................................................................................................... 4 Rapportages van de scholen ................................................................................................................... 6 Conclusies .............................................................................................................................................. 19 Aanvullende opmerkingen .................................................................................................................... 19 Reactie KeurICT ..................................................................................................................................... 20 Bijlagen .................................................................................................................................................. 23 Lesvoorbereidingen de Bras .............................................................................................................. 23 Lesvoorbereidingen de Repelaer....................................................................................................... 26 Lesvoorbereidingen de Octaaf .......................................................................................................... 32

Inleiding Gedurende het project ‘Verantwoordelijk en actief leren met een persoonlijk hulpje’ (in de wandelgangen Lopend Leren genoemd), is onder andere gebleken dat het werken met GPS een innovatieve (toekomstige) onderwijstoepassing kan zijn. Tijdens Lopend Leren hebben de deelnemende scholen ervaring opgedaan met Mscape, een softwarepakket waarmee een GPS‐tocht kan worden samengesteld. Mscape, mede ontwikkeld met ondersteuning van Futurelab (UK), is een softwarepakket waar de nodige programmeerervaring aan te pas komt, de scholen zagen geen mogelijkheden om Mscape door een leerkracht of door leerlingen te laten toepassen. Vanuit die gedachte en de kennismaking met een project in Friesland, te weten Veenquest, is besloten om aan de Kennisrotonde te vragen of het project ‘Doorlopend Leren’ uitgevoerd kan worden.

2

Doorlopend Leren Met dit project hebben de deelnemende scholen ervaring en kennis opgebouwd met het samenstellen van GPS‐tochten die door de leerlingen binnen én buiten gelopen kunnen worden. Het project heeft de volgende doelstellingen geformuleerd: 1. Onderzoek naar de criteria waaraan software moet voldoen die tot doel heeft om leerkrachten en leerlingen op zeer eenvoudige wijze onderzoekstochten te laten maken en uitvoeren met behulp van de GPS functie van handhelds. 2. Onderzoek naar bestaande software, die aangepast kan worden aan de omschreven criteria. 3. Het vertalen van deze criteria in een pilotversie van deze software, met als resultaat een werkende demo van bijvoorbeeld een verkeersproject zoals hierboven omschreven. 4. Het in de praktijk uittesten van de software op de scholen, waarbij de uitvoerende rol van leerkracht en leerling centraal staat en waarbij een aantal pilots wordt ontwikkeld aan de hand van bijvoorbeeld de hierboven genoemde ideeën van de scholen.

Deelnemende scholen Het project is op de volgende scholen uitgevoerd: De Bras Oeverwallaan 104 2498 BZ Den Haag www.nldata.nl/rkbsdebras De Repelaer Standhasenstraat 47 3312 LN Dordrecht www.repelaer.nl De Octaaf SBO Cantateplein 27 2553 VD Den Haag www.octaafsbo.nl

3

Onderzoek Tijdens Lopend Leren is kennis gemaakt met Mscape en voor Doorlopend Leren was van belang dat duidelijk werd aan welke eisen en voorwaarden de te gebruiken GPS‐software moest voldoen. Er zijn hiervoor verschillende gesprekken gevoerd en mogelijkheden onderzocht. Nadrukkelijk uitgangspunt was dat de reeds aanwezige PDA’s (hierna te noemen ‘Verkenners’) vanuit het project Lopend Leren gebruikt zouden worden. Binnen Doorlopend Leren zijn geen plannen gemaakt om nieuwe aanschaf van hardware mogelijk te maken. Criteria en onderzoek GPS software (mei 2008) Pakket van eisen waar de GPS software aan moet voldoen: ‐ De Verkenners moeten gebruik kunnen maken van de applicatie ‐ Het samenstellen van een GPS tocht moet voor leerkrachten en leerlingen eenvoudig te realiseren zijn ten aanzien van de volgende onderdelen: o Route maken, o Verschillende opdrachten toevoegen met een keuze uit een aantal formats, o Audiovisuele content toevoegen, o Way‐points plaatsen, o Mogelijkheid tot invoer van data door de gebruiker, o Export van de ingevoerde data naar een centrale plaats, ‐ GPS connectie moet snel ‘live’ zijn, ‐ Offline gebruik van applicatie op de Verkenner moet mogelijk zijn. Onderzoek Mscape Tijdens het project Lopend Leren is gewerkt met de software Mscape (ontwikkeld door Futurelab, Groot Brittannië). Deze software stelt de gebruiker in staat om complete GPS‐tochten te maken en te plaatsen op de specifieke Pda’s die vanuit dat project gebruikt worden (HP Travel Companion RX 5935). Gebleken is dat deze software weliswaar aan de verwachting voldoet, maar niet gebruikersvriendelijk is. Er moet de nodige programmeerkennis aan te pas komen en de ervaringen van de betrokken scholen leert dat het niet mogelijk is om leerlingen zèlf tochten te laten samenstellen. De betrokken leerkrachten in het project Lopend Leren zijn, na een korte scholing, gaan werken met Mscape en het blijkt dat het maken van nieuwe tochten toch niet zo snel gaat. Dit is inmiddels ook doorgedrongen tot in Groot – Brittannië, daar is men inmiddels ook op zoek naar een vorm van Mscape waarbij een gemakkelijkere interface te gebruiken is. Status Mscape: voor het project Doorlopend Leren minder interessant 4

Onderzoek Waag Society (Frequentie 1550) Door de ervaringen die zijn opgedaan met het project Lopend Leren is er contact opgenomen met Waag Society om nadere informatie in te winnen over hun project Frequentie 1550. In februari heeft dat gesprek plaatsgevonden en één van de projectleiders van Waag Society heeft meer informatie gegeven over dit project. Ondanks dat er veel enthousiasme is over Frequentie 1515, is het moeilijk om deze toepassing te implementeren in Doorlopend Leren. Worden bij Doorlopend Leren de HP Ipaq RX 5935 Travel Companion gebruikt (Verkenners genoemd), met Frequentie 1515 werken de kinderen met een telefoon (op basis van UMTS) die een constante verbinding heeft met de servers van Waag Society. De Verkenners kunnen geen verbinding via UMTS maken. Status Frequentie 1515: vanwege UMTS voor het project Doorlopend Leren niet interessant. Onderzoek KeurICT Door verschillende publicaties heeft Jan Lepeltak (voormalig lector aan de Hogeschool van het Noorden) KeurICT onder de aandacht gebracht. Dit bedrijf heeft in samenwerking met de Hogeschool een applicatie ontwikkeld die gebruikers gemakkelijk in staat stelt een eigen tocht samen te stellen. Na verschillende gesprekken is gebleken dat deze applicatie (na enige aanpassingen) goed gebruikt kan worden binnen het project. KeurICT heeft op verzoek van de projectleiding een presentatie gegeven van de applicatie en de scholen waren unaniem van mening óók leerlingen op deze wijze in staat kunnen zijn om een GPS‐tocht samen te stellen. Er wordt uitsluitend gewerkt met GPS, er is dus UMTS verbinding nodig. Op deze manier zijn de Verkenners bij uitstek geschikt om mee te werken. Status KeurICT: gezien de ervaringen van de Hogeschool van het Noorden, de wijze van GPS / verbinding en de mogelijkheden van de Verkenner, hebben deze de projectleiding aanleiding gegeven om een voorkeur voor KeurICT uit te spreken. Naar aanleiding daarvan heeft KeurICT besloten om, met de ruimte die het projectplan hen biedt, hun software NovoMentor volledig ter beschikking te stellen aan Doorlopend Leren.

5

Rapportages van de scholen

Verslag: Doorlopend Leren Datum: 5 december 2008 ‐ Inleiding Tijdens het project Lopend leren ontdekten wij dat, met de GPS van de PDA’s, een mogelijkheid wordt geboden om diverse vakken verder uit te diepen door leerlingen daar actief mee te laten werken. De opgedane kennis en ervaring bij het werken met de PDA’s, tijdens de pilot Lopend leren, wilden we niet verloren laten gaan bij de beëindiging van deze pilot . ‐ Reden voor deelname Doorlopend Leren Tijdens het project “Lopend leren” kwamen we er al snel achter dat het ontbreekt aan bruikbare, kindvriendelijke software. Mscape bood wel een uitdaging. Met Mscape is het namelijk mogelijk een route buiten op GPS te lopen, gekoppeld aan opdrachten. Helaas is deze software niet gebruiksvriendelijk voor kinderen. Met Doorlopend leren kwam er financiële ruimte om een GPS‐ programma (NovoMentor) te ontwikkelen dat aan onze wensen zou kunnen voldoen. Onze wensenlijst zag er zo uit: Voor het CMS op de pc: 1. Er is de beschikking over een ruime keuze in stafkaarten waarvan de coördinaten door GPS herkend worden, zodat je niet eerst naar de locatie moet om de kaart met GPSfix te kalibreren. 2. De interface is duidelijk en gebruiksvriendelijk. Kinderen kunnen zelf tochten maken. 3. De opdrachten kunnen bestaan uit tekst, afbeelding, film en geluid met een meerkeuze‐ antwoord mogelijkheid. 4. De ingetekende track (loop) en de opdrachten zijn gemakkelijk te wijzigen. 5. Je kunt ook lessen maken zonder een track met GPSfix. Erg nuttig voor het bezoeken van een museum. 6. De antwoorden van de kinderen kun je met zijn/haar naam inzien en kunnen worden voorzien van een feedback. 7. De les met vragen, antwoorden en feedback kunnen worden afgedrukt voor het kind (portfolio). 8. Er is een beheerderaccount met de mogelijkheid de gemaakte lessen en gebruikers te beheren. 9. Aan de gemaakte opdrachten kunnen evt. punten worden toegekend. 10.Wensen kan je met andere scholen uitwisselen. Op de PDA: 1. De interface is kindvriendelijk. 2. Op een eenvoudige wijze kun je de lessen van het CMS downloaden. 6

3. De opdrachten kunnen de kinderen uitvoeren met tekst m.b.v. het toetsenbord, het inspreken van het antwoord m.b.v. de voice‐recorder en tekenen m.b.v. een eenvoudig tekenprogramma. 4. Bij het lopen kun je duidelijk zien of je wel of geen GPSfix hebt. 5. De richting waar je heen moet lopen wordt duidelijk aangegeven. 6. De lessen zijn eenvoudig van het CMS naar de PDA te downloaden. 7. De opdrachten waarvan je het antwoord niet weet kun je achteraf alsnog op de PDA maken. 8. De antwoorden die op de PDA zijn ingevoerd kunnen eenvoudig naar het CMS worden ge‐ upload. 9. Op de PDA kun je de gemaakte lessen verbeteren, uitbreiden en uploaden naar het CMS. 10.Op de PDA kun je een track(loop) invoeren en uploaden naar het CMS.

10. De software is stabiel.

‐

Projectdoelstelling van de school o Wat wil de school bereiken met Doorlopend Leren? Onderzoeken aan welke criteria software moet voldoen die tot doel heeft om leerkrachten en leerlingen op zeer eenvoudige wijze onderzoekstochten te laten maken en uitvoeren met behulp van de GPS functie van PDA’s. Gebruikmakend van de middelen die de 21e eeuw ons biedt, is deze pilot een aanzet tot de verdere ontwikkeling van een nieuwe didactiek! Niet alleen kinderen die moeite hebben met lezen, maar ook kinderen die nog niet aan lezen toe zijn, kunnen door de nieuwe techniek aangezet worden om opdrachten uit te voeren. De opdracht kan immers worden beluisterd en worden bekeken (afbeelding/film) en het antwoord kan het kind geven door het in te spreken en te tekenen. ‐ Interne medewerkers Jan van Kollenburg (ICT‐coördinator) verzorgt het technische deel op school en geeft technische ondersteuning aan Tessa van Rijswijk en Machteld den Hartog; beiden zijn leerkracht. Sietske de Spaey (directie) zit in de stuurgroep. 7

‐ Betrokken groepen Intern: • Een vaste groep van 10 kinderen zijn betrokken geweest bij de pilot. We hebben gekozen voor een vaste groep,omdat de ( technische) evaringen die zij opdoen kunnen worden meegenomen naar de volgende stap: kinderen maken zelf een GPS tocht. • De leerkrachten Tessa en Machteld • Bij de testfase hebben we Victor Klos (een ouder) betrokken die een grote IT ervaring heeft. Hij heeft meegewerkt aan het ontwikkelen van een innovatieve game met GPS voor het TNO. Victor Klos gaat ons ondersteunen bij de scholing van leerlingen met de applicaties van NovoMentor. Extern: • ABZHW heeft het project aangestuurd en heeft ondersteuning geboden. • De programmeurs van KeurICT en Olaf Keur waren sterk betrokken bij het overleg en hebben de software ontwikkeld. • De basisscholen de Octaaf (SBO) in Den Haag en de Repelaer in Dordrecht hebben deelgenomen aan deze pilot. Zij zijn betrokken bij de eerste pilot van “Lopend leren”. • Peter Hofland, werkzaam bij museum Prinsenhof.

‐

Communicatie o

Hoe vindt de interne en eventuele externe communicatie plaats?

Intern: Sietske de Spaey en Jan van Kollenburg hebben regelmatig overleg met elkaar over de stand van zaken, zowel mondeling als via de e‐mail. Jan had regelmatig overleg met Tessa en Machteld, zowel mondeling als via de e‐mail. Externe: Communicatie met ABZHW en bureau KeurICT verliep zowel per e‐mail als telefonisch. Er is met de externe betrokken groepen twee maal een bijeenkomst geweest op de locatie van ABZHW, eenmaal op de locatie van de Repelaer en eenmaal op de locatie van KeurICT. 8

o Contacten met ouders Op onze schoolsite is informatie over het project geplaatst. I.v.m. de late oplevering van NovoMentor hebben we de ouders nog niet aanschouwelijk op de hoogte kunnen brengen. o Contacten met eventuele media Het project “Doorlopend leren” is aangemeld bij Partners in Learning en is genomineerd voor de tweede ronde. Op de NOT in Utrecht vervult Jan van Kollenburg de rol van ambassadeur van Kennisnet en houdt een presentatie over Doorlopend leren. Op de Ict‐bijeenkomst op 11 februari, georganiseerd door ABZHW, wordt door Jan van Kollenburg een presentatie over Doorlopend Leren verzorgd. ‐ Scholing o Hoe wordt dit uitgevoerd? Bij het opleveren van de NovoMentor applicaties is geen scholing vanuit ABZHW of KeurICT aangeboden. Jan van Kollenburg heeft de leerkrachten die verantwoordelijk zijn voor de lessen geschoold in de applicaties van NovoMentor op het CMS en de PDA. Vooraf aan de tochten zijn de leerlingen bekend gemaakt met de NovoMentor software op de PDA. De leerlingen moeten nog geschoold worden in de applicatie op het CMS. ‐ Voorbereidende projectactiviteiten De leerkrachten zijn naar de locatie gegaan waar de tochten worden gehouden. Op een plattegrond werd de tocht ingetekend en de opdrachten voorbereid door het maken van foto’s, filmpjes. Op school zijn de opdrachten op het CMS gezet. Probleem is het converteren van de .wav , .avi. Dit is nog omslachtig en voor de kinderen niet gebruiksvriendelijk. Op een aantal PDA’s is de applicatie van NovoMentor geïnstalleerd. Het voorbereiden van goed werkende PDA’s kostte vele uren! Zijn de PDA’s voorzien van de NovoMentor software dan is het downloaden van een les in enkele minuten geklaard. Een grote handicap zijn de aangeleverde kaarten van de school en zijn omgeving. De school en zijn omgeving zijn op de kaart niet ingetekend. Dit heeft te maken met de nieuwe wijk. Wij wachten met smart op een update van de locatie van onze school op de kaart. Wanneer deze beschikbaar is, kunnen de kinderen hun tocht rond de school maken. ‐ Voorbereidende activiteiten in de groepen In de week van de geplande tocht, zijn 10 leerlingen benaderd om mee te gaan naar het Prinsenhof en de Oranje tocht in Delft. De leerlingen hebben vooraf een uitleg gekregen over de software NovoMentor die op de PDA’s is geïnstalleerd. De tocht door het museum Prinsenhof is de voorbereiding geweest voor de te verwerken opdrachten in de tocht Oranje in Delft. ‐

Organisatie van de tocht o Wie, wat, waar, hoe Wie Æ 10 leerlingen van de oranje kleurengroep (leeftijd 8‐9 jarigen) Wat Æ Een speurtocht door museum Prinsenhof en Oranje tocht door Delft Waar Æ Museum Prinsenhof in Delft en centrum in Delft Hoe Æ Alle leerlingen krijgen een eigen PDA waar de tocht op geïnstalleerd is. 9

‐ Activiteiten na de tocht o Verwerking door de kinderen De leerlingen hebben de gehele tocht gelopen en daarbij geleerd over het leven van Willem van Oranje. Na afloop van de tochten heeft de groep doorgesproken wat zij allemaal hebben gezien en geleerd tijdens de tochten. Een verwerking van alle gegeven antwoorden van bezoek Prinsenhof was via de computer niet mogelijk. De verwerking van de antwoorden bij de Oranje tocht in Delft verliep goed. Alle antwoorden op het CMS van NovoMentor zijn met de groep m.b.v. het digitale bord besproken. Helaas was een afdruk per leerling niet mogelijk.

o Presentatie van de verwerking door de kinderen De leerlingen hebben met elkaar het levensverhaal van Willem van Oranje naverteld. ‐ Leerdoelen o Welke leerdoelen zijn aan de verschillende tochten gekoppeld? Het leren kennen van de belangrijkste personen uit onze vaderlandse geschiedenis is het belangrijkste leerdoel waar de leerlingen tijdens deze tocht aan hebben gewerkt. Daarnaast is Willem van Oranje één van de 50 vensters van de Canon van Nederland. De kinderen hebben geleerd over het leven van Willen van Oranje en de rol van de stad Delft in zijn leven en de levens van de Oranjes. o Zijn deze leerdoelen behaald? De leerdoelen zijn zeker behaald door de groep leerlingen. De toegevoegde PDA was duidelijk merkbaar. o Hoe vindt controle hierop plaats? Na afloop van de tocht hebben we met alle leerlingen het levensverhaal van Willem van Oranje herhaald en doorgesproken. 10

‐

Borging o Hoe is de borging in het curriculum? Wij zien de meerwaarde van de PDA met NovoMentor. Daarom willen wij het op de volgende wijze implementeren: • De mentoren Tessa en Machteld laten in de derde week van januari 2009 aan het hele team zien welke lessen zij hebben gemaakt met CMS, hoe het op de PDA wordt verwerkt en hoe je kunt omgaan met het inzien van de antwoorden. • Bij ieder te behandelen thema (4 in het jaar) krijgt één leerkracht de opdracht met behulp van NovoMentor een les te maken. Dit met ingang van februari 2009. Aan het hele team geeft deze leerkracht een presentatie na het lopen van de tocht. Voor het maken van een les voor de eerste keer wordt er aan de normjaartaak van deze leerkracht 5 uren toegekend. Jan van Kollenburg zal de afbeeldingen, geluiden en filmpjes, die hem door betreffende leerkracht worden geleverd, in het juiste formaat converteren. • De groep kinderen (zie betrokken groepen) maakt een les zonder GPS in school met als thema : “ Ik ken de weg in school”. Nieuwe kinderen die op school komen kunnen met de PDA deze verkenningstocht maken. • De groep kinderen (zie betrokken groepen) maakt een les met GPS in de omgeving van de school zodra de kaart hiervoor beschikbaar is. Deze groep kinderen, die inmiddels zijn geschoold in NovoMentor, bieden een cursus aan voor een nieuwe groep kinderen. Deze nieuwe groep zal worden uitgedaagd een tocht te gaan maken. • Voor de borging is het van groot belang dat de NovoMentor software stabiel is en alle mogelijkheden zonder bugs kunnen worden toegepast. Wij vertrouwen erop dat KeurICT ons de verbeterde versies blijft toezenden. Zo snijdt het mes aan twee kanten……de genoemde pilotscholen testen de software uit, KeurICT kan zijn product verbeteren, de pilotscholen krijgen de verbeterde versie. ‐ Evaluatie van het project Door de late oplevering op 11 november 2008 ( i.p.v. 3 oktober) van de laatste versie NovoMentor voor de PDA kwam de laatste fase, het in praktijk brengen van NovoMentor, in tijdnood. Op het organiseren, plannen (klaarmaken van de PDA’s, kinderen voorbereiden, vervanging van personeel, afspraak maken met museum, rapport schrijven, enz). kwam een grote tijdsdruk te liggen. Bij de eerste planning is namelijk hiervan uitgegaan: 25 augustus volledige oplevering CMS en PDA software 22 september testrapportages van de scholen betreffende CMS en PDA software bij projectleiding aanwezig 3 oktober eventuele aanpassingen door KeurICT uitgevoerd De natuurles Delftse Hout is door de leerkracht in juli gemaakt met het idee dat we de les in augustus konden lopen voor de test. Door de uiteindelijke oplevering op 11 november hebben we besloten de les Delftse Hout niet meer te lopen. Alle opdrachten met afbeeldingen hebben namelijk betrekking op de natuur in de zomer. Deze les ligt wel klaar om in de zomer anno 2009 te gebruiken. Met NovoMentor zien wij een duidelijke meerwaarde voor ons onderwijs in, wanneer een aantal bugs worden verholpen. • De witte plek van de locatie van onze school op de GPS geijkte kaart. 11

• • • • • •

Een te groot aantal PDA’s kan geen GPS verbinding met NovoMentor krijgen, terwijl de verbinding wel lukt met de aanwezige software van TomTom. Het afdrukken van de antwoorden kan niet per leerling. Het invoegen van afbeeldingen voor multiple‐choice is onduidelijk of dit wel, of niet kan. Het converteren (m.n. .avi) is erg omslachtig. Antwoorden van de les op de PDA die nog niet zijn gedownload, zijn weg wanneer een andere les wordt gedownload. Het bijwerken van de les op het CMS na het downloaden van de les op de PDA geeft problemen met het downloaden van alle antwoorden van de PDA.

12

Inleiding Dordrecht is een stad met heel veel geschiedenis. Maar als je er woont loop je er gemakkelijk voorbij omdat het zo ‘gewoon’ geworden is. Wij wilden leerlingen tochten laten lopen waarbij ze aangezet worden om Dordrecht op een andere manier te bekijken. Reden voor deelname Doorlopend Leren Het project Doorlopend Leren is een logisch gevolg van het project Lopend Leren. Nadat dit project was afgerond en de resultaten waren geëvalueerd wilden we onderzoeken op wat voor andere manier we de PDA in het onderwijsleerproces in kunnen zetten. Omdat we op het congres in Engeland (handheld learning) workshops hebben gezien met GPS‐toepassingen in het onderwijs en nieuwsgierig waren geworden, wilden we graag meedoen met dit project. Projectdoelstelling van de school Voor de Repelaer kwam de vraag naar voren in hoeverre GPS‐toepassingen inzetbaar zijn in het onderwijsleerproces op de Repelaer. Interne medewerkers R. Bijlsma, directeur, contactpersoon en projectmanager B. Zevenhoven, ICT‐er, projectmedewerker G.van Gink, groepsleerkracht groep 8 Betrokken groepen de ICT‐ coördinatoren en directie van de drie basisscholen de Bras, de Octaaf en de Repelaer. Marcel van Heumen en Koos Eichhorn van ABZHW Olaf Keur van KeurICT Henk Lamers van Microsoft Nederland Communicatie

‐ ‐ ‐

Hoe vindt de interne en eventuele externe communicatie plaats? = communicatie verloopt via de stuurgroep en ABZHW Contacten met ouders? = contacten met ouders verlopen via de nieuwsbrief en de website Contacten met eventuele media? = verlopen via de projectleiding 13

= contacten met lokale media Scholing De ICT – coach verzorgt de scholing van de leerkrachten, zodat deze gebruik kunnen maken van de software. Dit zal na schooltijd gebeuren. Voorbereidende projectactiviteiten en activiteiten in de groepen De leerlingen moeten de tochten verslaan in de vorm van een presentatie. Hierbij mogen ze gebruik maken van PowerPoint of Windows Moviemaker. De leerlingen zijn nog niet bekend met het softwarepakket Windows Moviemaker en zullen hier les in krijgen voordat de tochten gelopen worden. Activiteiten na de tocht Van de gelopen tochten moet een presentatie gemaakt worden die je met je groepje moet maken. Hierbij moeten de gestelde vragen en de gegeven antwoorden hierop terugkomen. Ze moeten gebruik maken van PowerPoint of Moviemaker. Voor de rest zijn ze helemaal vrij over de invulling hiervan. Borging De ontwikkelde tochten worden als vast onderdeel opgenomen in het curriculum van groep 7 en 8. Daarnaast willen we onderzoeken in hoeverre enkele tochten van het Natuur‐Educatief‐Centrum in te voeren zijn als GPS‐tocht, zodat wij ook de PDA in kunnen zetten vanaf groep 3. Evaluatie De volgende punten worden als positief gezien: ‐ gebruiksvriendelijke software, ‐ duidelijke opbouw in software en handleidingen, ‐ het is gemakkelijk om met de leerlingen buiten op pad te gaan, ‐ de antwoorden van de kinderen worden op de Verkenner opgeslagen, ‐ deze input is later makkelijk te verwerken in een verslag, ‐ het gebruik van beeld en geluid tijdens de tochten spreekt de kinderen erg aan, ‐ de mogelijkheid om kinderen een eigen keuze te laten maken op welke wijze zij willen antwoorden (film, foto, tekening, tekst of inspreken). Als minder positief word genoemd: ‐ de kaarten zijn lastig te lezen en daardoor zijn de POI’s minder makkelijk aan te geven, ‐ de pijl zou, in vergelijk met het kaartje, minder groot moeten zijn, ‐ de routekaart is niet zichtbaar al er geen GPS fix is, ‐ de tocht loopt niet automatisch door, telkens moet de ‘loper’ doorklikken naar een nieuw routesegment.

14

Inleiding. SBO De Octaaf heeft deelgenomen aan het project Lopend Leren (www.lopendleren.nl). Daardoor zijn we in het bezit van een mooi aantal PDA’s. Tijdens het bezoek aan de Handheldconference (najaar 2007) bleek dat met name GPS en GPS‐ toepassingen van de PDA’s in de belangstelling stond. Onze belangstelling voor het exploreren van deze functie was gewekt. Reden voor deelname Doorlopend Leren. Het project Lopend Leren kende vier scholen als deelnemers. Met drie van de vier scholen hebben we de doorstart gemaakt naar Doorlopend Leren. Met dit project maken we gebruik van de verworvenheden van Lopend Leren, zoals: • Leerkrachten en kinderen kennen de PDA • We hebben met Lopend Lerend de mogelijkheden en de onmogelijkheden van de PDA kunnen verkennen • Naar ons gevoel gaf Doorlopend Leren de kans om een erg concrete invulling te geven aan het gebruik van de PDA Projectdoelstelling van de school Doelen Doorlopend Leren op De Octaaf: • Onderzoeken in welke mate de GPS‐software van de PDA bijdraagt aan het niet ‐ schoolgebonden leren • Het onderzoeken of de manier van werken met deze functie er toe bijdraagt dat de kinderen zich extra uitgedaagd voelen in het komen tot leerstof verwerven en samenwerken • Het oefenen in/met het maken van educatieve wandelingen

Participanten op De Octaaf. Interne medewerkers: • Leerlingen van De Octaaf: een aantal er van heeft reeds deelgenomen aan het project Lopend Leren • Léon Heusschen: activiteitencoördinator ICT van De Octaaf; heeft zich intensief bemoeid met Lopend Leren; heeft overleggen bijgewoond van (Door)Lopend Leren; heeft drie maal de Handheldconference te Londen bezocht met de projectgroep • Benedict Hal: heeft als penvoerder en woordvoerder meegedaan aan (Door)Lopend Leren; heeft drie maal de Handheldconference te Londen bezocht met de projectgroep

15

Betrokken groepen In de eerste tranche betreft het een onderbouw‐ en een bovenbouwgroep. Vervolgens kunnen groepjes kinderen uit de hele school met de wandelingen aan de slag. De schoolorganisatie van De Octaaf laat dat op een simpele wijze toe (flexibele groepsorganisatie, individuele lesprogramma’s) Communicatie Intern: • met enige regelmaat doen de deelnemers verslag van de activiteiten in de wekelijkse teamvergadering op De Octaaf • van overleg dat in het kader van het project wordt gevoerd, wordt verslag gedaan op Info Intern (besloten verslagdeel van de Octaafsite). Instellingen: • met ABZHW hebben we met Marcel van Heumen een prima projectcoördinator die, soms met zachte dwang, maar als nodig met wat straffere hand, de overleggen voorbereid, voorzit en verslag doet • met de collega‐projectscholen is er met regelmaat overleg (geweest) over de pilot, de opzet, de software, de (on)mogelijkheden van de apparatuur, etc. • met Olaf Keur (Keur‐ICT) heeft De Octaaf het eerste contact gelegd tijdens de tweede Handheldconference te Londen (2007): Keur‐ICT is de maker van een stukje software dat dient als basis voor de educatieve wandelingen Ouders: • over het verloop van het project is met de ouders gecommuniceerd tijdens de ouderavond van september 2008 op De Octaaf • over het verloop van het project wordt verslag gedaan op de site van De Octaaf Anderen: • communicatie naar anderen dan hier genoemd, verloopt naar bevind van zaken en in en met overleg met Marcel van Heumen Scholing Interne scholing: zowel de kinderen als de leerkrachten die het betreft, hebben van Léon de nodige scholing gekregen over de werking van de PDA en het programma.

16

De werkgroep Doorlopend Leren is een aantal keer bijeen geweest om in een soort denktankachtige setting te brainstormen over het gebruik van de software; een aantal keer is daar een medewerker van KeurICT bij geweest; de voltallige groep heeft een werkbezoek gebracht aan KeurICT te Grouw. Organisatie van de tocht. De drie leerkrachten die e.e.a. hebben voorbereid zijn verder een soort verantwoordelijk gebleven voor de tocht en per onderdeel is er een voorbereidingsformaat geschreven; het gaat om de drie ondergenoemde tochten: o “Vivaldi in Ockenburgh”: een natuurwandeling met behulp van de GPS‐software, gericht op het leren kennen van de seizoenen in het algemeen en het herfstseizoen in het bijzonder (bovenbouw) o “Sinterklaas is de weg niet kwijt”: een belevingstocht rond het Sinterklaasfeest (onderbouw) o “De bieb op de kaart gezet”

Diversen. • Voorbereidende activiteiten op projectniveau: de meeste voorbereiding heeft plaatsgevonden in de werkgroep: het samenstellen van het pakket mogelijkheden heeft (terecht) veel aandacht gevraagd. • Voorbereidende activiteiten op Octaaf‐niveau: o Léon heeft geëxperimenteerd met de software, heeft de PDA’s gebruiksklaar gemaakt, heeft een proefwandeling gemaakt o drie medewerkers hebben zich georiënteerd op de te lopen route, hebben de opdrachten samengesteld, hebben de tocht in het veld uitgezet o in de groepen is de voorbereiding simpel verlopen: de kinderen hebben hun wandelinstructies gekregen, zijn geïnformeerd over het gebruik van de PDA en de GPS‐software, en zijn aan de tocht begonnen • Activiteiten na de tocht: per tocht staat in het voorbereidingsformaat aangegeven op welke wijze de verwerking plaatsvindt. Op het openbare deel van de site van De Octaaf geven we een verslag van de activiteiten die we in het kader van deze pilot hebben ontplooid. 17

•

Behaalde leerdoelen: o Doelen: zie aparte lesvoorbereidingen o Zijn de doelen behaald ? Bij de drie wandelingen zijn de volgende doelen behaald: de kinderen hebben geëxperimenteerd met de wandeling; de samenwerking tussen de leerlingen is naar verwachting verlopen; de kinderen zijn goed omgegaan met de PDA, ook de kleintjes; bij de bieb‐tocht hebben alle kinderen de mogelijkheden benut (opnemen, tekenen en invoeren); de kinderen hebben met plezier met de PDA gewerkt • Niet behaalde doelen: de wandelingmakers hadden zich tot doel gesteld een vloeiende wandeling te maken, en dat is niet gelukt (apparatuur die vastloopt, GPS‐positie die verdwijnt, niet nauwkeurig genoeg kunnen opgeven van je positie)) • Borging: op dit moment is dar nog niet veel over te zeggen, nader in te vullen dus, e.e.a. afhankelijk van de in de evaluatie genoemde aspecten.

Evaluatie van het project. De volgende zaken kenschetsen we als positief: • Elk thema is te gebruiken • Je kunt op zoek naar bijzondere dingen in je omgeving • De kinderen gaan graag op locatie gericht aan de slag • Ouders inschakelen gaat simpel: flexibel organiseren • De apparatuur is vaak makkelijk in gebruik • De gehele schoolbevolking kan aan de wandelingen deelnemen • Wandelingen zijn makkelijk aan te passen, te verbeteren voor een komende keer Als belemmering noemen we: • Met de gebruikte software zijn de points of interest lastig aan te geven • GPS‐functie werkt slecht in een natuurgebied • Het duurde nogal lang voordat de GPS‐verbinding tot stand kwam • De kaart draaide, en niet de pijl: werkt erg verwarrend voor de kinderen • De jonge kinderen konden met alleen de pijl onvoldoende uit de voeten (letterlijk) • Het doorklikken naar de volgende vraag werkt belemmerend, kinderen klikken maar door … terwijl ze de vorige opdrachten missen…. En op een bepaalde plaats de verkeerde opdracht voor zich hebben • Dezelfde opdracht laat de PDA op verschillende plaatsen horen • Ondanks instellingen toch een aantal PDA’s dat geen verbinding had; een aantal keer een vastloper bij bijvoorbeeld afname interview.

18

Conclusies De projectleiding Doorlopend Leren komt tot de volgende conclusies: ‐ De deelnemende scholen hebben ieder drie projecten opgeleverd conform het projectplan, zie voor de lesvoorbereidingen de bijlagen; ‐ Op basis van de ervaringen van de drie scholen kan geconcludeerd worden dat het gebruik van GPS en GPS gerelateerde software kan een meerwaarde beiden voor het onderwijs; ‐ De kinderen ervaren het gebruik van NovoMentor als positief; ‐ De kinderen ervaren deze vorm van actief leren als zeer positief; ‐ De HP Ipaq RX 5935 zijn minder geschikt voor dit soort toepassingen dan apparaten die momenteel te verkrijgen zijn. Het gebruik van bijvoorbeeld de HTC Touch is aan te bevelen, dit apparaat kan foto’s maken en het scherm is ook buiten zeer goed afleesbaar; ‐ De applicatie van KeurICT, NovoMentor genaamd, is gemakkelijker in gebruik dan Mscape; ‐ De door KeurICT samengestelde handleidingen (voor het bouwen van de tocht en voor de PDA‐applicatie) zijn handzaam en duidelijk in gebruik; ‐ Ondanks de door de Octaaf aangegeven opmerking dat met NovoMentor ‘points of interest’ lastig te zijn aan te geven, dit wordt door de andere scholen en de projectleiding niet herkend; ‐ Het samenstellen en ontwikkelen van een tocht vergt goede planning van tijd en voorbereiding.

Aanvullende opmerkingen ‐ ‐

‐

‐

‐

NovoMentor wordt door KeurICT doorontwikkeld, een aantal knelpunten zoals de scholen die ervaren, zijn in een volgende release weggenomen. Alle gemaakte tochten (drie per school) blijven beschikbaar voor anderen in het CMS van NovoMentor, echter gezien de specifieke locaties en opdrachten is niet bekend of deze tochten door anderen te gebruiken zijn. Alle scholen van Lucas Onderwijs (waaronder de Bras en de Octaaf) kunnen tot 31 december 2010 volledig gebruik maken van NovoMentor (inclusief alle updates). Lucas Onderwijs zal hiervoor een leskist samenstellen om de overige scholen in staat te stellen ervaring op te doen. Namens alles scholen van Stichting H3O (waaronder de Repelaer) zal binnen afzienbare tijd een zelfde afspraak worden gemaakt, KeurICT heeft al toegezegd dat zij hieraan willen meewerken. KeurICT heeft contact met APS‐it Diensten om NovoMentor op te nemen in het aanbod van APS‐it Diensten.

19

Reactie KeurICT Naar aanleiding van de ervaringen en conclusies van de scholen ten aanzien van het gebruik van NovoMentor, is aan KeurICT gevraagd om een reactie te geven. “Allereerst wil KeurICT de scholen bedanken voor de goede inzet en de feedback. Wij hebben daar erg veel aan gehad en hopen dit in de toekomst voort te kunnen zetten. Hieronder staan de reacties op de aandachtspunten van NovoMentor. ‐ de kaarten zijn lastig te lezen en daardoor zijn de POI’s minder makkelijk aan te geven o Er worden kaarten van het kadaster gebruikt. KeurICT heeft op dit punt geen invloed. Je kunt dit door de in en uitzoom functies verduidelijken. ‐ de pijl zou, in vergelijk met het kaartje, minder groot moeten zijn o Wordt verwerkt in de nieuwe release van de software ‐ de routekaart is niet zichtbaar al er geen GPS fix is o Dit geldt alleen voor de eerste keer dat er een fix moet komen. Als er een maal een keer een fix is geweest slaat de PDA dit op en heb je dit probleem niet meer ‐ de tocht loopt niet automatisch door, telkens moet de ‘loper’ doorklikken naar een nieuw routesegment. o Dit is opgelost in de nieuwe versie, de scholen hebben inmiddels de beschikking over deze nieuwe release. - De witte plek van de locatie van onze school op de GPS geijkte kaart. o Er is een nieuwe set kaarten beschikbaar en daar staat het wel op. Deze wordt verspreid binnen de scholen - Een te groot aantal PDA’s kan geen GPS verbinding met NovoMentor krijgen, terwijl de verbinding wel lukt met de aanwezige software van TomTom. o In de handleiding staat hoe dit opgelost kan worden. De PDA applicatie zoek altijd zelf naar de juiste GPS instellingen. Mocht dit, op welke reden dan ook, niet lukken dan kan men in de applicatie zelf, de instellingen handmatig doen. TomTom werkt waarschijnlijk wel omdat hier de instellingen wel goed staan. - Het afdrukken van de antwoorden kan niet per leerling. o Dit is mogelijk. - Het invoegen van afbeeldingen voor multiple‐choice is onduidelijk of dit wel, of niet kan. o Er kunnen bij alle soorten vragen en instructies afbeeldingen, tekst, video(s) en audio files ingeladen worden. Het is niet zo dat je op een plaatje kunt drukken om het goede antwoord te geven. Het antwoorden gaat altijd door de keuze te maken uit a,b,c of….. - Het converteren (m.n. .avi) is erg omslachtig. o Hier ligt een beperking van de PDA. Een PDA ondersteunt alleen een .wmv bestand tenzij er verschillende programma’s handmatig worden geïnstalleerd. Dit leek KeurICT geen goede oplossing met betrekking tot het eenvoudig houden van het installatieproces. KeurICT zal dit probleem in de toekomst oplossen door een converter in het CMS te zetten. Ook verwachten wij dat Microsoft in de toekomst waarschijnlijk zal besluiten om meer codecs te gaan ondersteunen in Windows Mobile versies. - Antwoorden van de les op de PDA die nog niet zijn geüpload zijn weg wanneer een andere les wordt gedownload. o Als je een les opent, je antwoorden geeft en dat niet upload of opslaat raak je deze antwoorden krijt als je een nieuwe les opent en die vorige niet opslaat. Er wordt een 20

-

-

-

-

-

-

-

-

duidelijke melding gegeven. Als er dus een les gedaan wordt dan moet je, of de antwoorden uploaden zodat de leraar ze in het CMS kan nakijken of je moet de les opslaan en dan kan er gewoon een nieuwe les worden gedownload zonder dat de antwoorden of de vorige les verloren gaan. Het bijwerken van de les op het CMS na het downloaden van de les op de PDA geeft problemen met het downloaden van alle antwoorden van de PDA. o Als je een les op de PDA zet en iemand gaat antwoorden geven en je veranderd de les in het CMS dan kun je de antwoorden van de les op de PDA niet meer uploaden omdat les in het CMS dan niet meer overeen komt met de les van de PDA. Immers je hebt de les in het CMS aangepast. Deze situatie kan echter alleen voorkomen als je de melding die je krijgt negeert. Als een les gedownload is op de PDA en je wilt deze in het CMS aanpassen dan krijg je een melding waarin staat dat de les al op een PDA staat en dat als je deze veranderd je geen antwoorden meer kan uploaden omdat de lessen niet meer overeenkomen. Met de gebruikte software zijn de points of interest lastig aan te geven o De Points of Interest kun je aangeven door een punt op de kaart te tekenen en er dan een POI achteraan te zetten. De track bestaat in dit geval dus uit 1 punt gevolgd door een POI. Dit werkt inderdaad iets anders dan in Mscape omdat er een andere filosofie achter het systeem zit. GPS‐functie werkt slecht in een natuurgebied o Dit heeft met de hardware te maken of misschien een dicht bladerendek? Het duurde nogal lang voordat de GPS‐verbinding tot stand kwam o Dit heeft te maken met de hardware en hier kan KeurICT softwarematig niet veel aanveranderen. De kaart draaide, en niet de pijl: werkt erg verwarrend voor de kinderen o Dat de kaart net als bij TomTom meedraait i.p.v. de pijl maakt het navigeren een stuk eenvoudiger want je blijft altijd goed op de kaart lopen. Als de kaart niet meedraait dan kom je in de situatie terecht dat je vooruit loopt maar op de kaart loop je dan naar beneden. In dit geval worden de richtingen tegenover gesteld dan wat je in werkelijkheid doet. De ervaring van KeurICT is dan men dat erg verwarrend vind. De jonge kinderen konden met alleen de pijl onvoldoende uit de voeten (letterlijk) o Als een pijl onvoldoende is dan kun je in het CMS routeaanwijzingen invoeren. Bijvoorbeeld: over 300 meter rechtsaf of pas op het oversteken etc… Hier heb je de vrije hand in. In de handleiding staat hoe je dit doet. Het doorklikken naar de volgende vraag werkt belemmerend, kinderen klikken maar door … terwijl ze de vorige opdrachten missen…. En op een bepaalde plaats de verkeerde opdracht voor zich hebben o Dit kun je verhelpen door de optie Compact aan te klikken bij de optie instellingen van de PDA applicatie Dezelfde opdracht laat de PDA op verschillende plaatsen horen o Dan is het waarschijnlijk niet goed ingevoerd in het CMS. Het kan dan zijn dat dezelfde opdracht op verschillende plaatsen in de route is gezet. Ondanks instellingen toch een aantal PDA’s dat geen verbinding had o KeurICT kan niet goed beoordelen wat er precies is gebeurd qua instellingen. Als dit voorkomt is het verstandig om te bellen met KeurICT. 21

-

een aantal keer een vastloper bij bijvoorbeeld afname interview o Uit de testen van KeurICT is dit ook gebleken. Dit is opgelost in de nieuwe release die nu bij de scholen liggen.

Wat zijn de toekomstige ontwikkelingen rondom NovoMentor? KeurICT ontwikkelt elke dag door aan de software. De volgende punten staan u o.a. te wachten: - Bij meerkeuze de optie om het antwoord te geven via het aanklikken van bv de juiste afbeelding - De optie om na het geven van een antwoord direct het juiste antwoord te laten zien aan de leerling. Denk hierbij aan dat een leerling A aanklikt hij/zij direct krijgt te horen of dat goed of fout is. - Inbouwen converter voor audio en video bestanden - Verdieping van de POI’s. Bijvoorbeeld: Je vertelt iets over een standbeeld. Als je dan meer wilt weten dan kun je door op hyperlinks in de tekst te drukken meer te weten komen over dat onderwerp. Denk aan wikipedia. - De kaart van geheel Nederland in de PDA zetten. KeurICT is bezig met het ontwikkelen van een nieuwe techniek die er voor zorgt dat alles nog veel soepeler loopt op de PDA. Denk hierbij aan het draaien van de kaarten etc. Door deze techniek is het mogelijk om geheel Nederland in de PDA te zetten. Dit is zeer innovatief en wij verwachten dat dit binnen drie maand is afgerond en aangeboden kan worden aan de scholen - Mogelijkheid tot het opslaan van de tracklog zodat bekend is waar iemand is geweest - Track and tracé (daar moet wel geschikte hardware voor zijn) in het kader van samenwerking tussen leerlingen - Algemene optimalisaties - Verwerken van feedback en nieuwe ideeën van de scholen De scholen die aan Doorlopend Leren hebben deelgenomen zullen de updates altijd krijgen waarbij KeurICT verwacht dat er feedback wordt gegeven op de nieuwe updates.”

22

Bijlagen

Lesvoorbereidingen de Bras

Lesvoorbereiding “Doorlopend Leren” Onderwerp van de les: (tevens titel) Trefwoorden voor de les: Doelstellingen: (kennis, vaardigheden, attitude)

Datum tocht Vooraf aan de tocht: Beginsituatie Werkbladen/voorkennis Inleiding voor leerlingen

Didactische werkvormen Tijdens de tocht: (Spel)regels Beschrijving van de tocht Benodigde materialen

Invoer / notatie informatie

Tijdsplanning Rollen

Natuur in de Delftse Hout Natuur, ontdekken, buiten zijn. De leerlingen leren het gebied de Delftst Hout op een andere manier bekijken. Het is een recreatie gebied waar de kinderen zwemmen e.d. maar er ook in de natuur veel te zien en te ontdekken. Ik hoop dat de kinderen dat zien. Stond gepland september 2008 De kinderen zijn bekend in het gebied en veel van de vragen/onderwerpen zullen voor hen bekend zijn. De kinderen hoeven geen verdere voorkennis te hebben. We gaan de Delftse Hout eens op een andere manier bekijken. Zie hoeveel leuks er te ontdekken is in de natuur vlak bij. De tocht is geschikt voor kinderen van 8, 9 jaar. De kinderen kunnen zelfstandig aan de slag met de opdrachten, maar kunnen het ook samen doen. Het verkennen en ontdekken van de natuur dicht bij school. De leerlingen hebben een PDA en een camera nodig. Goede schoenen is ook wel handig aangezien het wel een aardig loopje is. De kinderen noteren de antwoorden in de PDA. Het zijn gedeeltelijk meerkeuze vragen maar ook open en teken vragen. 2 uur. De leerlingen kunnen vrij zelfstandig door het gebied wandelen. Maar begeleiding om het water is natuurlijk noodzakelijk.

Na de tocht: Afsluiting in de klas

Na de wandeling bespreken we alles na. Hoe ging het, was alles te vinden en hebben ze overal het antwoord op gevonden? Werkbladen ‐verwerkingsopdracht Kinderen bespreken aan de hand van hun antwoorden op de PDA m.b.v. het digitale bord wat ze ontdekt hebben.

23


Bezoek aan het Prinsenhof

Datum tocht Vooraf aan de tocht: Beginsituatie

Vrijdag 21 november 2008

Werkbladen/voorkennis

Inleiding voor leerlingen

Didactische werkvormen

Tijdens de tocht: (Spel)regels

Beschrijving van de tocht

Benodigde materialen Invoer / notatie informatie

Tijdsplanning Rollen

Willem van Oranje, Delft, Prinsenhof De leerlingen kennen de historische persoon Willem van Oranje en kunnen vertellen over zijn leven.

De leerlingen weten dat zij mee mogen met het lopen van de tocht. De leerlingen hebben een introductieles gevolgd over het werken met de software. Verder hebben zij een brief gekregen waar de nodige informatie in staat. (Wie, wat, wanneer, hoe) Deze tocht wordt gelopen door 10 leerlingen uit de oranje groep. De leerlingen verzamelen in een ruimte op school, waar alles nogmaals doorgesproken wordt. Vervolgens stappen we in de auto en vertrekken naar Delft. Klassikaal tijdens de introductieles Kring tijdens de inleiding Individueel tijdens het lopen van de tocht Klassikaal bij de afronding Je zet het geluid van de PDA heel zacht of je gebruikt oordopjes. Je let op de regeltjes en afspraken die in een museum gelden. Als je klaar bent, wacht je in de eerste hal op de rest van de groep. De kinderen komen binnen in het Prinsenhof, alwaar de tocht start. Eerst krijgen zij allerlei informatie over het vroegere leven van Willem van Oranje en de tijd waarin hij leefde. Er wordt verteld over de belangrijkste gebeurtenissen in zijn leven. Door alle zalen worden de leerlingen geleid naar de plek waar Willem van Oranje uiteindelijk op 10 juli 1584 is doodgeschoten door Balthasar Gerards. Een werkende PDA Koptelefoon Welke informatie moeten ze opdoen tijdens de tocht en hoe verslaan ze deze informatie (met welke pakketten)? De leerlingen leren over het leven van Willem van Oranje, de Beeldenstorm, het rijk van Filips de Tweede, Hertog van Alva, Leidens Ontzet en de oorlog die Willem voerde. De tocht duurt ongeveer 60 tot 90 minuten. n.v.t. 24


De les wordt klassikaal doorgesproken. Dit kan aan de hand van de antwoorden die zijn ingetikt in de PDA, maar het is ook mogelijk om de leerlingen het levensverhaal van Willem van Oranje na te laten vertellen/spelen. Werkbladen ‐verwerkingsopdracht n.v.t.



Werkbladen/voorkennis Inleiding voor leerlingen Didactische werkvormen Tijdens de tocht: (Spel)regels


Benodigde materialen Invoer / notatie informatie

Tijdsplanning

Rollen

Wandeltocht Willem van Oranje Willem van Oranje, Delft, geschiedenis De leerlingen kunnen vragen beantwoorden aan de hand van informatie die ze op moeten zoeken in de tocht. De kinderen leren meer over de achtergrond van Willem van Oranje en de rol van de stad Delft hierin. 28 november ‘08 De kinderen hebben vorig jaar niet meegedaan aan de cursus Willem van Oranje en kennen niet veel van de achtergrond van W.v.O. behalve datgene wat ze zelf gelezen of gehoord hebben. Ze zijn vorig week in de Prinsenhof geweest en hebben daar het een en ander geleerd/gehoord. We vertellen hen hoe ze moeten werken met de PDA en waar de tocht over zal gaan. N.v.t.

Goed luisteren en uitkijken in het verkeer…. Verder is het uittesten hoe het werkt en of de tocht goed loopt. Het verhaal speelt zich af in Delft en heeft als hoofdpersoon Willem van Oranje. De kinderen komen langs allerlei plekken in Delft die iets te maken hebben met WvO en de geschiedenis van Delft. Camera. PDA en koptelefoon. Ze moeten best veel informatie lezen en opdoen door het bekijken/lezen van borden e.d. onderweg. De kinderen verwerken dit in meerkeuze vragen en open vragen bij enkele vragen moeten ze wat tekenen. De twee leerkrachten bewaken de tijd. Aangezien het een testroute is weten we niet precies hoe lang het zal duren en of we het redden binnen de tijd. Alle leerlingen lopen de tocht gezamenlijk en als begeleiders 25

(totaal 3) helpen we technisch, maar ook met het beantwoorden indien nodig. Na de tocht: Afsluiting in de klas

We gaan terug naar school en als er nog tijd is evalueren we op dat moment, anders moet dat later een keer. Werkbladen ‐verwerkingsopdracht n.v.t.

Lesvoorbereidingen de Repelaer


Rondje Dordt groep 8


Na de Citotoets



Opdrachten Didactische werkvormen



Dordrecht bekijken met een andere bril op. Aan het eind van deze tocht weten de leerlingen meer over de geschiedenis van de stad waarin ze wonen.

De leerlingen wonen allemaal in Dordrecht, maar weten niet veel over de geschiedenis. De leerlingen hebben in de klas de geschiedenisles over Dordrecht gevolgd. Korte instructie door ICT‐er over de applicatie NovoMentor. Na de Citotoets geeft Gonda een geschiedenisles over Dordrecht. Ze vertelt dat als verwerking van deze les de leerlingen de stad in moeten om een tocht te lopen. Er worden dan een aantal feitjes en verhalen verteld over Dordrecht waarop ze op een originele manier antwoord moeten geven. De antwoorden moeten ze later gebruiken in een digitaal verslag over Dordrecht. Zie bijlage Geschiedenisles: klassikaal. Instructie NovoMentor: klassikaal. GPS‐tocht: groepswerk. Verwerking: groepswerk. Tijdens de tocht zijn er geen andere regels dan normaal. De kinderen gaan samen met een begeleider op pad. Kinderen luisteren naar hem of haar. Virtuele Gonda neemt de leerlingen mee op een spannende,leuke en leerzame tocht door Dordrecht. Er wordt stilgestaan bij een aantal kenmerkende punten van de stad, waar je, als je er woont, makkelijk voorbij loopt zonder 26

Benodigde materialen

Invoer / notatie informatie Tijdsplanning

Rollen

er bij na te denken waarom het er staat. • 2 opgeladen PDA’s per groep, met daarop de software van NovoMentor en de tocht. • Voor elke groep een digitale camera. • Voor elke groep één koptelefoon. De leerlingen geven antwoord op de vraag zoals aangegeven is in het programma. De gehele middag is uitgetrokken voor de tocht. De begeleiders weten dat ze om uiterlijk 14:50 uur bij de ijssalon moeten zijn. Binnen de groep wordt bepaald wie er voor wat verantwoordelijk is.


De kinderen maken een presentatie in PowerPoint of Windows Moviemaker over de tocht die ze hebben gelopen. Ze zijn vrij in de manier waarop ze dit doen. Werkbladen ‐verwerkingsopdracht Wat doen de leerlingen met de informatie? Aantal opdrachten: Opdrachtnr.: 1. Naam: Ary Scheffer buiten

Opdrachtnr.: 2 Naam: Gebroeders de Witt buiten

Opdrachtnr.: 3 Naam: Stadhuis buiten

Opdrachtnr.: 4 Naam : Kogel buiten

Opdrachtnr.: 5

Opdracht getoond als… 0 foto : 0 video: 0 voice recorder: 0 tekst: 0 tekening Opdracht getoond als… 0 foto : 0 video: 0 voice recorder: 0 tekst: 0 tekening Opdracht getoond als… 0 foto : 0 video: 0 voice recorder: 0 tekst: 0 tekening Opdracht getoond als… 0 foto : 0 video: 0 voice recorder: 0 tekst: 0 tekening Opdracht getoond als…

Meerkeuze antwoord: 0 ja 0 nee 0 A 0 B 0 C 0 D

Antwoord van kind: 0 foto 0 voice recorder 0 tekst 0 tekenen







Meerkeuze antwoord:

Antwoord van kind: 27

Naam: Plattegrond kerk binnen

Opdrachtnr.: 6 Naam: Sura binnen

Opdrachtnr.: 7 Naam: De toren binnen

0 foto : 0 video: 0 voice recorder: 0 tekst: 0 tekening Opdracht getoond als… 0 foto : 0 video: 0 voice recorder: 0 tekst: 0 tekening Opdracht getoond als… 0 foto : 0 video: 0 voice recorder: 0 tekst: 0 tekening

0 ja 0 nee 0 A 0 B 0 C 0 D

0 foto 0 voice recorder 0 tekst 0 tekenen






De grote kerk


April

Werkbladen/voorkennis Inleiding voor leerlingen

Opdrachten Didactische werkvormen Tijdens de tocht: (Spel)regels


Een bezoek aan de grote kerk van Dordrecht. Aan het eind van deze tocht weten de leerlingen meer te vertellen over de grote kerk.

De leerlingen kennen allemaal de grote kerk wel, maar zijn er nog nooit binnen geweest. Korte instructie door ICT‐er over de applicatie NovoMentor. Verschillende groepen bezoeken de grote kerk. De leerkracht bereidt de leerlingen hierop voor. Zie bijlage Instructie NovoMentor: klassikaal. GPS‐tocht: groepswerk. Tijdens de tocht zijn er geen andere regels dan normaal. De kinderen gaan samen met een begeleider op pad. Kinderen luisteren naar hem of haar. Virtuele Gonda neemt de leerlingen mee op een spannende,leuke en leerzame tocht door Dordrecht. Er wordt stilgestaan bij een aantal kenmerkende punten van de stad, waar je, als je er woont, makkelijk voorbij loopt zonder 28


Invoer / notatie informatie Tijdsplanning Rollen

er bij na te denken waarom het er staat. • 2 opgeladen PDA’s per groep, met daarop de software van NovoMentor en de tocht. • Voor elke groep een digitale camera. • Voor elke groep één koptelefoon. De leerlingen geven antwoord op de vraag zoals aangegeven is in het programma. De leerlingen hebben anderhalf uur voor het lopen van deze tocht. Binnen de groep wordt bepaald wie er voor wat verantwoordelijk is.

Na de tocht: Afsluiting in de klas De leerkracht sluit de les af in de klas. Werkbladen ‐verwerkingsopdracht De leerlingen moeten per groepje kort vertellen wat ze hebben gedaan die dag. Aantal opdrachten: Opdrachtnr.: 1 Naam : Kogel buiten

Opdrachtnr.: 2 Naam: Plattegrond kerk binnen

Opdrachtnr.: 3 Naam: Sura binnen

Opdrachtnr.: 4 Naam: De toren binnen

Opdracht getoond als… 0 foto : 0 video: 0 voice recorder: 0 tekst: 0 tekening Opdracht getoond als… 0 foto : 0 video: 0 voice recorder: 0 tekst: 0 tekening Opdracht getoond als… 0 foto : 0 video: 0 voice recorder: 0 tekst: 0 tekening Opdracht getoond als… 0 foto : 0 video: 0 voice recorder: 0 tekst: 0 tekening









29

Lesvoorbereiding “Doorlopend Leren” Onderwerp van de les: (tevens titel) Trefwoorden voor de les: Doelstellingen: (kennis, vaardigheden, attitude) Datum tocht Vooraf aan de tocht: Beginsituatie Werkbladen/voorkennis Inleiding voor leerlingen Opdrachten Didactische werkvormen

Tijdens de tocht: (Spel)regels Beschrijving van de tocht


Invoer / notatie informatie Tijdsplanning

The History of Dordrecht Engels, geschiedenis, Europees Project De buitenlandse studenten die bij ons op bezoek zijn voor het Europees Platform, weten aan het eind van de tocht meer over Dordrecht Februari 2008 De studenten weten nog niks over de geschiedenis. De ICT‐er geeft een korte instructie over de applicatie van NovoMentor. Gonda vertelt de studenten dat ze Dordrecht op een originele en leuke manier gaan verkennen. Zie bijlage Inleiding: klassikaal. Instructie NovoMentor: klassikaal. GPS‐tocht: groepswerk. Verwerking: groepswerk. N.v.t. Virtuele Gonda neemt de studenten mee op een leuke en leerzame tocht door Dordrecht. Er wordt stilgestaan bij een aantal kenmerkende punten van de stad. Gonda vertelt, middels de PDA, hierover iets. • 2 opgeladen PDA’s per groep, met daarop de software van NovoMentor en de tocht. • Voor elke groep een digitale camera. • Voor elke groep één koptelefoon. De studenten geven antwoord op de vraag zoals aangegeven is in het programma. De begeleiders bewaken de tijd. Er wordt op een bepaalde tijd een lunch genuttigd. Alle studenten moeten daar rond dezelfde tijd zijn. Nvt

Rollen Na de tocht: Afsluiting. Tijdens de lunch wordt de tocht afgesloten. Werkbladen ‐verwerkingsopdracht De studenten hebben vanuit school de opdracht gekregen een verslag te maken van hun verblijf. Hierin moet de tocht in terug komen.

30

Aantal opdrachten: Opdrachtnr.: 1. Naam : het Hof buiten

Opdracht getoond als… 0 foto : 0 video: 0 voice recorder: 0 tekst: 0 tekening Opdrachtnr.: 2. Opdracht getoond als… Naam: de Munt 0 foto : buiten 0 video: 0 voice recorder: 0 tekst: 0 tekening Opdrachtnr.: 3. Opdracht getoond als… Naam: de Wijnstraat 0 foto : buiten 0 video: 0 voice recorder: 0 tekst: 0 tekening Opdrachtnr.: 4 Opdracht getoond als… Naam: Het oudste 0 foto : huis van Nederland 0 video: buiten 0 voice recorder: 0 tekst: 0 tekening Opdrachtnr.: 5 Opdracht getoond als… Naam: het 0 foto : Groothoofd 0 video: buiten 0 voice recorder: 0 tekst: 0 tekening Opdrachtnr.: 6 Opdracht getoond als… Naam: Drie rivieren 0 foto : punt 0 video: buiten 0 voice recorder: 0 tekst: 0 tekening Opdrachtnr.: 7 Opdracht getoond als… Naam: Stockholm 0 foto : buiten 0 video: 0 voice recorder: 0 tekst: 0 tekening















31

Lesvoorbereidingen de Octaaf


Kennisaspecten




Vivaldi in Ockenburgh Het bos in – kijken naar de verschijnselen van de herfst – “met de seizoenen meewandelen”‐ info verwerken Na de wandeling en verwerking in de klas: • Kennen de kinderen een aantal elementen van het verschijnsel herfst • Hebben de kinderen de volgende kennis opgedaan: • Hebben de kinderen geoefend in het samenwerken in een groepje buiten school • Hebben de kinderen ervaring opgedaan in het verwerken van gegevens die tijdens de wandeling op de PDA zijn verzameld • Hebben de kinderen ervaring opgedaan in het maken van de wandeling, het hanteren van de PDA, het verkennen van een route met behulp van de Tom‐functie De volgende leerstofonderdelen komen aan bod: • Waarom valt een blad af • Er zijn bomen die groen blijven • Soorten bladeren • Functie van wortels van bomen • Verschil struiken – bomen • Varia: bast – molm – insecten ‐ jaarringen Kinderen: • De meeste kinderen hebben ervaring in het gebruik van de PDA • De meeste kinderen hebben al eens een simpele tocht gelopen met behulp van de PDA • De kinderen kennen de omgeving van het park Ockenburgh • De kinderen kennen de seizoenen, waaronder de herfst, de in de tocht verpakte leerstof is wellicht bekend, maar nu gestructureerd aangeboden Groepsleerkracht (Leon): • Is bekend met de apparatuur en • Kent de wandeling (heeft in de voorbereiding en samenstelling een grote rol gehad) Welke voorkennis moeten de leerlingen hebben? • Enige vaardigheid in het hanteren van de PDA is gewenst, en de meeste kinderen voldoen daar aan • Het is gewenst enigszins bekend te zijn met de omgeving, en de kinderen voldoen daar aan (Wie, wat, wanneer, hoe) Warming up: we laten de 4 Jahreszeiten horen van Vivaldi. 32





Invoer / notatie informatie

Tijdsplanning

Rollen

De kinderen krijgen in de groep instructies: • Over de werking van de functionaliteiten van de PDA (voor de kinderen is dit een globale herhaling) • Over de soort opdrachten die ze gaan verwerken Zie bijlage (Klassikaal, kring, samenwerken, groepen, instructie, zelfstandig werk etc.) Werkvormen: • Klassikale instructie • In kleine groepjes het bos in • Op school in kleine groepjes de opdrachten verder verwerken • Het houden van een presentatie van de vergaarde kennis • Evaluatie: wat vonden de kinderen van deze manier van kennis verwerven ? wat vond de leerkracht er van ? tegen welke technische hobbels is men aangelopen ? Afgesproken in de klas: • Groepjes gaan met begeleider het bos in • Groepje blijft bij elkaar • Opdrachten worden in overleg uitgevoerd • Op school wordt door het groepje taakverdeling gemaakt voor verwerken gegevens Waar speelt het zich af en wat is de verhaallijn? Het ziet er als volgt uit: • Vivaldi … De Jaargetijden… • kinderen kijken naar het bos in de herfst (een dergelijke tocht is simpel op te zetten voor de andere seizoenen) • het is de bedoeling dat de kinderen dus over drie maanden weer een tocht lopen (de winter) • ze zullen de verschillen tussen de seizoenen waarnemen, er kennis over opdoen Wat hebben de leerlingen verder nodig om de tocht goed te bewandelen? (camera, etc.) Nodig zijn: • PDA • camera Welke informatie moeten ze opdoen tijdens de tocht en hoe verslaan ze deze informatie (met welke pakketten)? Aard van de opdrachten op de PDA: • (meerkeuze)vragen beantwoorden • Situatie tekenen • Geluidsfragment beluisteren • Geluidsfragment opnemen • Foto maken Wie bewaakt welke tijd? (hoe lang duurt de tocht?) Tijd: • De tocht duurt minstens drie kwartier en hoogstens een uur Wie doet wat wanneer? (verdeling leerlingen) 33

Rollen: • Groepsleerkracht: voorbereiding tocht; op orde maken PDA’s/camera’s; introductie aan de kinderen; begeleiden bij de tocht; evaluatie leiden • Leerlingen: tocht lopen; opdrachten doen; verwerken en evalueren Na de tocht: Afsluiting in de klas

Hoe sluit je de les af? Afsluiting: • Resultaten worden aan elkaar gepresenteerd/ besproken • Evaluatie: hoe liep de tocht ? kon je de route goed volgen ? snapte je de opdrachten ? hoe heb je in je groepje samengewerkt ? ben je tevreden over de manier waarop de stof is verwerkt ? zou je zelf zo’n tocht kunnen/willen maken ? etc. Werkbladen ‐verwerkingsopdracht Wat doen de leerlingen met de informatie? Zijn we nog niet uit, waarover opgemerkt: • De verkregen informatie kan een plek krijgen in een PP‐ presentatie • We zetten er een item over op De Octaafsite • Vervolgens: we moeten nog afspreken hoe we met deze pilot verdergaan: kinderen een tocht laten maken voor medeleerlingen ? (e.e.a. hangt af van de evaluatie)


Datum tocht Vooraf aan de tocht: Beginsituatie Werkbladen/voorkennis



sintspeurtocht Vragen over sint, omgaan met pda De kinderen zijn instaat naar een auditieve opdracht te luisteren en die uit te voeren. De kinderen zijn in staat om op een zorgvuldige manier met de pda op te gaan. De kinderen leren een pda hanteren. 4‐12‐2008 Sinterklaastijd. Kinderen hebben nog niet met pda gewerkt Kinderen kennen het geheel rond sinterklaas. Kinderen kunnen meervoudige auditieve opdrachten hanteren Gaan een speurtocht doen over sinterklaas. Volg de aanwijzingen van de pda. Blijf bij elkaar en kijkuit bij het oversteken Zie bijlage (Klassikaal, kring, samenwerken, groepen, instructie, zelfstandig werk etc.)

Tijdens de tocht: 34

(Spel)regels Beschrijving van de tocht Benodigde materialen Invoer / notatie informatie

Waar speelt het zich af en wat is de verhaallijn? Wat hebben de leerlingen verder nodig om de tocht goed te bewandelen? (camera, etc.) Welke informatie moeten ze opdoen tijdens de tocht en hoe verslaan ze deze informatie (met welke pakketten)? Wie bewaakt welke tijd? (hoe lang duurt de tocht?) Wie doet wat wanneer? (verdeling leerlingen)

Tijdsplanning Rollen Na de tocht: Afsluiting in de klas Hoe sluit je de les af? Werkbladen ‐verwerkingsopdracht Wat doen de leerlingen met de informatie?





Opdrachten Didactische werkvormen Tijdens de tocht: (Spel)regels Beschrijving van de tocht


Bibliotheek Een eerste verkenning; balie; informatie; uitgifte; grote letterboeken; thematafel Kinderen verkennen een aantal belangrijke plekken in de bibliotheek en zijn in staat om bij de opgegeven plekken hun eigen keuze te maken in het verwerken van de auditieve opdrachten (met visuele ondersteuning) 4‐12‐2008 Kinderen kennen de bieb al van het boekje halen maar hebben weinig contacten met de “opdrachtpunten”. Een aantal kinderen is bekend met de PDA. Kinderen weten een PDA te hanteren. Kinderen zijn bekend met de bibliotheek. Kinderen hebben korte instructie ontvangen over het NOVOMENTOR gebeuren. We aan naar de bibliotheek. PDA aan bij school en loop de route naar de bibliotheek. Daar kun je zelf de opdrachten verder regelen (tik op volgende en je ziet/hoort wat je moet doen) Klassikaal, kring, samenwerken, groepen, instructie, zelfstandig werk etc. Bibliotheek Loosduinen. Let op de aanwijzingen op de PDA tijdens het lopen! Merk zelf wanneer er wat gebeurd en handel daarnaar. Deze bibliotheektocht heeft géén extra hulpmiddelen nodig. Hooguit een paar welwillend medewerkers van de bibliotheek. 35

Invoer / notatie informatie Tijdsplanning Rollen Na de tocht: Afsluiting in de klas

Welke informatie moeten ze opdoen tijdens de tocht en hoe verslaan ze deze informatie (met welke pakketten)? Wie bewaakt welke tijd? (hoe lang duurt de tocht?) Wie doet wat wanneer? (verdeling leerlingen)

Groepsgesprek. Wat vonden we ervan? Ging het overal goed? Werkbladen ‐verwerkingsopdracht Gezamenlijke klassikale evaluatie over wat de ll. Hebben uitgevonden/ te weten zijn gekomen. Wellicht zijn deze antwoorden een volgende keer te gebruiken voor andere groepen ( als “hint”/ extra informatie)

36

15 december Eindrapportage Doorlopend Leren

Recommend Documents