1 PREEK OVER MATTEÜS 5:43-45,48 Romeinen 12:17-21 Ds.K.Dijk te Duiven zondag 23 februari 2014 -o-o-o-o-o-o-oVandaag een passage uit de Bergrede van Jezus, die Bergrede, die als een berg uitsteekt in het bijbelse landschap. Die berg van een Bergrede, waarvan de hellingen soms te steil lijken om te beklimmen. Die Bergrede, waarvan ik Dr. Buskes nog hoor zeggen in zijn afscheidspreek in een stamp- en stampvolle Westerkerk in Amsterdam destijds, de Bergrede, wat hebben wij ermee gedaan? Kijk, de kruisiging en de opstanding, daartoe nemen we vaak onze toevlucht, dat is vertroostend, maar de Bergrede jaagt ons op, maakt ons onrustig. Daar wordt iets van ons gevraagd. Toch schreef iemand (Dr.Noordmans) eens: De Bergrede is even moeilijk te doen, als de kruisiging te ervaren en de opstanding te geloven is. Het is allemaal even moeilijk. Het zijn allemaal steile berghellingen. Christenen zijn dan ook eigenlijk bergbeklimmers. We krijgen het
allemaal uit genade, ergens is het heel eenvoudig allemaal en toch is die genade niet goedkoop. Een van die hellingen is wel de tekst van vandaag over de liefde tot de vijand. Dat is toch een volstrekt onmogelijke opgave. Je oet wel 2 een onvoorstelbaar edele ziel hebben als je dat waar kunt maken. Hoewel: is het echt zo edel als je in staat bent je vijand lief te hebben? Is het niet onnatuurlijk? Hebt uw vijanden lief. Stelt u zich dat nu eens concreet voor: kan een Bosniër de Serviër liefhebben, die zijn familie heeft uitgemoord? Kan een Tutsi een Hutu lief hebben omdat die zijn vrouw en kinderen om zeep heeft geholpen en omgekeerd? Hoe zijn we juist de laatste jaren geconfronteerd met het gegeven hoe onmogelijk dit gebod van Jezus is, hoe steil is deze berghelling uit de Bergrede. En stel, dat ze het zouden proberen in een opwelling van edelmoedigheid, zou het dan wel helemaal écht zijn, zou het welgemeend zijn? En dan nog iets. Als je je man, je vrouw of je liefhebt, dan zit er in die liefde iets van een vreugdebeleving, in de liefde geniet je van
elkaar. Liefde gaat toch gepaard met vreugde die je beleeft aan elkaar. Maar Jezus kan toch niet van ons verwachten dat we op één of andere wijze vreugde beleven aan de vijand, als Hij de oproep doet de vijand lief te hebben? 3 Dat is een schot in de roos, deze opmerking. Want dat verwacht de Here Jezus inderdaad niet van ons. Het woord 'liefhebben' heeft in de bijbel niet die gevoelsklank die het bij ons heeft, het gaat bij liefhebben vooral om je intentie, om wat je wilt en waar je op uit bent. Augustinus heeft ooit geschreven dat het woord welwillendheid het beste aangeeft wat in de bijbel met liefde bedoeld wordt. Jezus verwacht niet dat wij vreugde zullen beleven aan de vijand, maar Hij verwacht wel dat wij smart zullen beleven aan de vijandschap. Waar vijandschap, haat en wrok bestaan, stelt Jezus ons voor de harde vraag, of wij daar werkelijk gelukkig mee zijn. Kun je ermee leven? Blijf je er ongevoelig onder OF doet het je pijn dat die ander je vijand is? Daar gaat het om! Ik ben me ervan bewust, dat het in de praktijk van het leven kan voorkomen, dat mensen gegronde redenen hebben om te haten en om zich vijandig op te stellen. Want hun is iets aangedaan, ze zijn
hartgrondig beledigd, ze zijn op een onvoorstelbare door de modder gehaald, het bloed is hun op een verschrikkelijke manier onder de nagels vandaan gehaald, je bent o je ziel getrapt. Met als gevolg dat je tot diep in je ziel beschadigd bent. En dan is het niet zo eenvoudig 4 om je verre te houden van haatgevoelens of om die te overwinnen. Maar de Bergrede doen is net zo moeilijk als het kruis en de opstanding te geloven, hoorden we zopas. Want juist aan het kruis gebeurt en in de opstanding wordt dat nog eens bevestigd, dat Jezus zelf zegt: "Vader, vergeef het hun, want ze weten niet wat ze doen". En als er Eén reden had om te wrokken en te haten, dan Hij wel, Jezus. En toch: is het inderdaad zo moeilijk? Als het erop aankomt, wat is moeilijker: blijvend haten, blijvend wrok koesteren OF naar wegen zoeken om een eind te maken aan de vijandschap. Stelt Jezus inderdaad onmogelijke eisen OF probeert Hij ons juist van onmogelijke toestanden af te helpen? "Mijn juk is zacht en Mijn last is licht", heeft Jezus ook eens gezegd en zou de Bergrede daarmee in strijd zijn? Ik kan me niet aan de indruk onttrekken, dat Jezus ook hier, in de
bergrede, de verlosser en bevrijder is, die ons willen bevrijden van een ondraaglijke last. Want, laten we wel wezen, hoe ondragelijk is de last van de haat, hoe onmogelijk is het eigen-lijk om voortdurend met een ander in vijandschap te leven. Want haten, dat knaagt aan de 5 ziel, het trekt je terneer, het maakt je gemeen, Haat verteert eens mens. Met haten heb je in feite jezelf. Wie heeft een mens gelukkig zien worden met haat en vijandschap? Goethe zei eens: "Haat is een drukkende last, hij doet het hart diep in de borst wegzinken en ligt zwaar als een grafsteen op alle vreugden". Niet het gebod van de vijandsliefde is de grootste last, maar die vijandschap zelf! Hebt uw vijanden lief, het schijnt een woord om over te struikelen, en onze tekst is dan ook wel een struikeltekst genoemd, maar Jezus bedoelde het om voor struikelen te behoeden, want hoe zal men haten en dan niet struikelen? Alles goed en wel, maar als je je vijand liefhebt, lever je je dan in feite niet over aan de vijand? Ga je dan toch niet ergens zijn slechte daden vergoelijken en zijn wangedrag door de vingers zien? Het antwoord dient een duidelijk nee te zijn. Geen sprake van. We dienen deze scherp af te keuren en het is terecht wanneer Bosniërs
proberen de misdadige Serviërs voor het Joegoslavië-tribunaal te krijgen. En we mogen ons erover verheugen als dat lukt. Maar tegelijk zal er toch iets gedaan moeten worden, dat er vrede komt, dat er weer bruggen geslagen worden, dat er weer een betere 6 verstandhouding ontstaat. Zodat je je niet meer vervolgd en bedreigd hoeft te voelen. In elk geval geldt, dat je zelf geen aanleiding tot vijandschap mag geven. En als de ander onverzoenlijk blijkt, dat het niet aan jou zal liggen als het niet tot een oplossing komt. Anders toon je in feite geen haar beter te zijn dan die vijand. Als hij jou slaat en jij slaat gewoon terug, juist dan lever je je over aan de vijand, want je hanteert dezelfde wapens als hij. De bakker in zijn witte schort raakte in de clinch met de kolenboer in het zwart. Het einde van het lied was dat de bakker zwart was en de kolenboor wit. Het is nogal wat, wat Jezus erbij zegt. Laten we eens even goed naar Hem luisteren. Jezus houdt ons voor de vijand lief te hebben en te bidden voor wie ons vervolgen, OPDAT gij kinderen moogt zijn van uw Vader die in de hemelen is. Jezus zegt daarmee ei-genlijk dit: hoe kun je je nu een kind van God noe-men, als je niet bereid bent je
vijand lief te heb-ben en voor hem te bidden? Als je een kind van God bent, dan moet je ook een beetje lijken op God, zo handelen als Hij handelt. Hoe handelt God dan? Wel, dat staat erbij. Hij (God) laat zijn zon opgaan over bozen en goeden en laat het regenen over 7 rechtvaardigen en onrechtvaardigen. Eigenlijk is dat een verbluffende opmerking. Want wat zegt Jezus hier? Ongeveer dit: jullie denken dat het heel ónnatuurlijk is om je vijanden lief te hebben, maar in feite is dat juist heel natuurlijk. Kijk maar naar het opgaan van de zon en naar de regen. Daar profiteert iedereen van, ook de zon-daar. Zo manifesteert zich de natuurlijke goedheid van God! Dus de Here God ziet alle verschillen over het hoofd? Dat staat er niet. Bozen worden bozen genoemd en onrechtvaardigen onrechtvaardigen. En we weten, dat Jezus soms fel tegen de joodse leiders tekeer kon gaan. Hij wond er geen doekjes om. Hij kon toornen als geen ander! Het kwaad wordt door Hem als door geen ander aan de kaak gesteld. Maar Hij wist te onderscheiden tussen de zonde en de zondaar. De mens is meer dan zijn daden. Indien uw vijand honger heeft, geef hem te eten, schrijft Paulus en
uw vijand dorst geef hem te drinken. Houdt voorzover het van u afhangt, vrede met alle mensen. Voorzover het van u afhangt. Dat houdt dit in, dat de bijbel een dringend appèl op ons doet, om alles te vermijden wat voor een 8 ander aanleiding kan worden om een hekel aan u te krijgen. Zelfs als er moeilijke situaties zich voordoen, dan nog is het onze opdracht die zo te regelen, dat die verhoudingen niet kapot maken. Want dat is werkelijk iets verschrikkelijks, ja, dat is echt zonde, in de diepste zin van het woord, wanneer waar goede ver-houdingen zijn er ineens een barst in de spiegel komt, er ineens bij wijze van spreken een steen door de ruit gaat, dat er conflicten ontstaan en dan blijven voortbestaan en nooit opgelost worden. Ik heb het in het pastoraat enkele malen moeten meemaken, dat conflicten werden opgelost doordat één der partijen stierft. Dus werd het nooit opgelost. Zorg er van uw kant voor, dat dat nooit ge-beurt! Zodat u niet medeschuldig wordt, misschien wel de hoofdschuldige aan het feit, dat er bij een ander gevoelens ontstaan, die hij of niet onder controle kan krijgen, gevoelens van diepe pijn, die geen andere uitweg weten te vinden dan die van haat en wrok. Zodat u medeschuldig wordt, of
misschien wel de hoofdschuldige aan de zonde van de ander. Want dat eerst moet pas echt zonde heten, als je dingen doet, waardoor een ánder op de rand van de vertwijfeling komt en in radeloosheid misschien wel de gekste dingen in zijn hoofd haalt. Het kan mijn 9 schuld zijn, als een ander mij gaat haten. Daarmee is die haat niet goedgepraat, maar de verantwoordelijkheid, de schuld ligt evenzeer en misschien wel in hoofdzaak bij mij. Laat u niet overwinnen door het kwade, maar overwin het kwade door het goede, zegt Paulus erbij. Want weet u, het eerste, die overwinning door het kwaad is in feite een nederlaag. Het kwade overwinnen door het goede, dat is de koninklijke weg. Dat is de weg van de kinderen van God. En zo ben je volmaakt. Want daarmee eindigt Jezus: Wees dan volmaakt gelijk uw hemelse vader volmaakt is. En nu is de berghelling wel helemaal onbeklimbaar steil gworden. Want wie is er nu volmaakt? Dat kan toch helemaal niet. Nee, dat kan niet, dan kun je nog beter haten, dat is toch nog weer makkelijker. Maar Jezus bedoelt ook hier geen onmogelijke eis te stellen, Hij bedoelt, dat we niet maar tot op zekere hoogte ons inzetten, maar helemaal, dat we tot het uiterste gaan. Bij Lukas staat
het anders. Daar lezen we als woord van Jezus: wees dan barmhartig gelijk uw hemelse Vader barmhartig is. Nu, eigenlijk is dat hetzelfde. Daar gaat het om: barmhartigheid, de ander niet een kwaad, maar een goed hart toedragen, altijd, in alle 10 omstandigheden, ook als de ander kwaad doet, toch altijd weer proberen het goede te zoeken. Want waar liefde woont, gebiedt de Heer zijn zegen. Daar woont Hij zelf, daar wordt zijn heil verkregen...
