1. Onze bewoners in 2012 en straks Verhuringen Wie huurde in 2012 een bestaande woning?... 6

Jaar stukken 2012

Jaarverslag 1.

Onze bewoners in 2012 en straks ...................................................................................................... 5

1.1

Verhuringen ....................................................................................................................................... 5

1.2

Wie huurde in 2012 een bestaande woning? .................................................................................... 6

1.3

Dienstverlening in 2012: meer inzicht ............................................................................................. 11

2.

Onze woningen en ander vastgoed ................................................................................................. 13

2.1

De opknapwerkzaamheden van Haag Wonen in 2012 .................................................................... 15

3.

Onze wijken: samen wonen, samen leven ....................................................................................... 20

3.1

Onze samenwerkingen uitgelicht .................................................................................................... 20

3.2

Rondkomen & vooruitkomen .......................................................................................................... 22

4.

Onze organisatie en onze mensen ................................................................................................... 30

4.1

Financiële gezondheid ..................................................................................................................... 30

4.2

Sociaal verslag .................................................................................................................................. 34

5.

Governance ...................................................................................................................................... 41

5.1

Governancestructuur ....................................................................................................................... 41

5.2

Organisatiestructuur ........................................................................................................................ 43

5.3

Bestuur ............................................................................................................................................. 54

5.4

Raad van commissarissen ................................................................................................................ 56

5.5

Beoordelingsbeleid en bezoldigingsbeleid in 2012 .......................................................................... 63

5.6

Beoordelen functioneren externe accountant ................................................................................ 65

5.7

Audit-‐ en remuneratiecommissie .................................................................................................... 65

5.8

Controle van de financiële verslaggeving ........................................................................................ 66

5.9

Maatschappelijke verantwoording en beleidsbeïnvloeding ............................................................ 66

5.10

Toepassing van de code ................................................................................................................... 68

6.

Risicobeheersing .............................................................................................................................. 70

6.1

Integriteit ......................................................................................................................................... 70

6.2

Risicoanalyse .................................................................................................................................... 70

Bijlage: Convenanten ...................................................................................................................................... 73 Bijlage: planmatig onderhoud ......................................................................................................................... 76 Bijlage: kengetallen ......................................................................................................................................... 77

Jaarrekening 7.

Jaarrekening ..................................................................................................................................... 81

7.1

Jaarrekening 2012 Haag Wonen ...................................................................................................... 82

7.2

Niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen .............................................................. 127

7.3

Enkelvoudige Jaarrekening 2012 Haag Wonen .............................................................................. 148

Overige gegevens 8.

Overige gegevens ........................................................................................................................... 160

8.1

Resultaatbestemming .................................................................................................................... 160

8.2

Gebeurtenissen na balansdatum ................................................................................................... 160

8.3

Verklaring van de bestuurder ........................................................................................................ 160

8.4

Controleverklaring ......................................................................................................................... 161

Haag Wonen is als puur Haagse corporatie nauw betrokken bij de bewoners van de wijken en de opgaven van de stad. We bieden daarbij passende, goed onderhouden en betaalbare woningen aan mensen die daar zelf niet of moeilijk in kunnen voorzien. Samen met bewoners en partners bieden we duurzame oplossingen voor hardnekkige problemen op de meest complexe plekken in de stad. Door wonen beter en veiliger te maken, geven we meer dan 50.000 inwoners van Den Haag een thuisbasis. En daarmee ruimte voor ontwikkeling.

Jaarstukken 2012 | 3

Voorwoord De woningcorporatiesector trilde in 2012 op haar grondvesten. Juist in die omstandigheden werd des te duidelijker dat Haag Wonen een goede koers vaart. Zo oordelen ook onze huurders en toezichthouders. We bereidden ons voor op wat op ons afkomt, en zullen dat blijven doen. We verbeterden onze kernprocessen, waardoor we onze huurders beter van dienst waren. We hebben die dienstverlening nauwkeurig met korte intervallen gemeten en kunnen dus waar nodig bijsturen. We investeerden meer dan 50 miljoen euro in onderhoud en woningverbetering, waardoor onze huurders ook in de toekomst in een prettige woning kunnen blijven wonen. We behielden voor het tweede jaar op rij onze A-‐status, waarmee onze financiële gezondheid wederom onderschreven werd. Door activiteiten die horen bij onze kerntaak weer in eigen hand te nemen, wisten we in drie jaar tijd onze bedrijfslasten terug te dringen met 24%. En onze huurders raken steeds meer betrokken bij hun woonomgeving en de wijk – volgens Haag Wonen de meest duurzame vorm van leefbaarheidsverbetering. Helaas was er ook minder goed nieuws. Voor het eerst sinds jaren was er een lichte stijging van huisuitzettingen van huurders die een huurachterstand hadden opgelopen. Ondanks alle preventieve maatregelen die Haag Wonen toepast. Ondanks onze medewerkers Sociaal Incasso Proces die huurders met een huurschuld actief opzoeken. En ondanks alle schuldhulpverleningprogramma’s waarvoor wij samenwerken met diverse professionele partners. We zien dan ook dat de aanhoudende recessie steeds meer bewoners de das om doet. De jaarcijfers zijn opgesteld volgens een nieuwe richtlijn (RJ 645). Voor ons sociale huurbezit betekent dit een keuze; waarderen tegen marktwaarde of waarderen tegen bedrijfswaarde. Wij hebben voor waarderen tegen bedrijfswaarde gekozen. Omdat Haag Wonen zicht richt op voortzetting van het beheer en onderhoud van ons sociale huurbezit. Wel vinden wij dat de voorgeschreven waardering van de grond in de bedrijfswaarde en het afschaffen van de rentabiliteitswaarde correctie geen recht doet aan de feitelijke situatie. Ons vermogen wordt hiermee onnodig met circa € 130 miljoen verlaagd. Het is dan ook de vraag of door het toepassen van deze nieuwe richtlijn het inzicht toeneemt. Deze onduidelijkheid werkt door in de kengetallen die aan deze stelselwijziging zijn aangepast. Feit blijft, dat Haag Wonen in de laatste vijf jaren meer dan 25% efficiënter is gaan werken, doordat de bedrijfslasten systematisch met dit doel zijn bijgestuurd. Ook corporaties hebben steeds minder te besteden. Door de onzekere situatie bij sommige collega-‐corporaties werd na de zomer van 2012 duidelijk dat Haag Wonen vanaf 2013 te maken krijgt met een jaarlijkse saneringsheffing van € 6 miljoen. En het grootste venijn zat ‘m in de staart. Een nieuwe regeerakkoord met daarin maatregelen die grote gevolgen hebben voor woningcorporaties én onze huurders. Inmiddels weten we dat de verhuurderheffing is bijgesteld naar € 1,7 miljard. De huurverhoging is overeenkomstig ook naar beneden bijgesteld. Per saldo blijft het resultaat dus nagenoeg hetzelfde. Haag Wonen draagt straks twee maanden huur per jaar af aan de fiscus. Er is dus simpelweg minder mogelijk. Onze huurders krijgen intussen te maken met een huurverhoging van 4% tot 6,5%. De wachtlijsten voor sociale huur worden langer – de bouw ligt plat en corporaties worden gedwongen delen van hun bezit te verkopen. En dat terwijl starters, senioren en gezinnen het nu al heel moeilijk hebben op de woningmarkt.


Om onze bewoners zo min mogelijk de dupe te laten zijn van de situatie, hanteert Haag Wonen twee uitgangspunten: We doen er alles aan om het onderhoud op niveau te houden. Onderhoud is dus onze eerste prioriteit. We houden de bedrijfslasten zo laag mogelijk, zodat we de hoogst haalbare investeringscapaciteit creëren. Daarnaast richten we onze verkoopportefeuille vooral op de verkoop van bedrijfs-‐ en maatschappelijk onroerend goed. Zo willen we bewoners een prettig thuis kunnen blijven bieden – ook in de toekomst. Den Haag, 24 april 2013 Karin van Dreven directeur - bestuurder


1. Onze bewoners in 2012 en straks Haag Wonen focust op wat wij onze belangrijkste opdracht vinden: zorgen voor woningen voor mensen die daar zelf niet of niet eenvoudig aan kunnen komen. Die woningen moeten natuurlijk in orde zijn. Datzelfde geldt voor onze dienstverlening; hoe we bijvoorbeeld het verzoek om iets te repareren afhandelen, van A tot Z.

1.1

Verhuringen

Aandacht voor de juiste huurders Woningen van Haag Wonen zijn er ten eerste voor woningzoekenden die er zelf niet of niet eenvoudig aan kunnen komen. Mensen die te weinig inkomen hebben om een voor hun huishouden passende woning te kopen of te huren in de vrije huursector. Die mensen vallen binnen de zogenoemde BBSH-‐doelgroep; naar het Besluit Beheer Sociale Huursector.

Huurprijs-‐ en inkomensgrenzen Huurprijsgrenzen 2012* kwaliteitskortingsgrens

€ 366,37

aftoppingsgrens 1 + 2 personen

€ 524,37

aftoppingsgrens 3 of meer personen

€ 561,98

huurtoeslaggrens/huurprijsgrens

€ 664,66

Inkomensgrenzen BBSH 2012 Eenpersoons huishouden < 65 jaar

€ 22.025

Eenpersoons huishouden > = 65 jaar

€ 20.675

Meerpersoons huishouden < 65 jaar

€ 29.900

Meerpersoons huishouden > = 65 jaar

€ 28.225

Inkomensgrenzen Lage middeninkomens 2012** Eenpersoons huishouden < 65 jaar

€ 33.038

Eenpersoons huishouden > = 65 jaar

€ 31.013

Meerpersoons huishouden < 65 jaar

€ 44.850

Meerpersoons huishouden > = 65 jaar € 42.338 * geldig van 1 januari 2012 tot en met 31 december 2012 ** definitie volgens Regionale Prestatieafspraken 2010 t/m 2014: 1,5 x het inkomen van de BBSH doelgroep


Meer verhuringen in 2012 In 2011 hadden we het aantal verhuringen sterk zien teruglopen: van 6,3% naar 5,7%. We verwachtten dat deze trend zich in 2012 zou voortzetten. Maar het aantal verhuringen is in 2012 juist licht gestegen naar 5,95%. Het lukte Haag Wonen in 2012 dan ook om een substantieel deel van de leegstaande woningen verhuurbaar te maken. In 2011 was hierop nog een achterstand. Mogelijke andere verklaringen zijn de beperkingen in de hypotheekrenteaftrek in 2013 en de veelbesproken inkomensafhankelijke huurverhoging. Bewoners kunnen anticiperen op deze regelingen.

1.2

Wie huurde in 2012 een bestaande woning?

Haag Wonen is er voor bewoners die moeilijk zelf in een woning kunnen voorzien. Het gaat om mensen met een laag inkomen. Maar bijvoorbeeld ook over gezinnen met een iets hoger inkomen – een zogenoemd laag middeninkomen – die een grotere woning nodig hebben. Als gevolg van de Europa-‐ regeling zijn er minder woningen verhuurd aan huishoudens met een inkomen boven de BBSH-‐grens. Haag Wonen voldoet ruimschoots aan de norm voor de regionale prestatieafspraken om 70% van de vrijkomende voorraad aan de BBSH doelgroep te verhuren.

Verhuringen aan BBSH doelgroep Verhuurder

Aantal verhuurde woningen

BBSH-‐doelgroep

Percentage BBSH

1.496 64 1.560

1.161 44 1.205

77,60% 68,80% 77,20%

Haag Wonen WoonInvest Den Haag Totaal

Europese norm gehaald De Europa-‐regeling heeft bepaald dat woningcorporaties 90% van hun woningen moeten verhuren aan mensen met een jaarinkomen lager dan € 34.085. Haag Wonen zit met 4% boven de ondergrens van 90%. Deze extra ruimte houdt Haag Wonen met opzet in haar verhuringen, omdat deze buffer nodig is voor de verhuring van woonruimte via maatschappelijke instellingen. Deze stichtingen zorgen zelf voor huurders en stellen eigen eisen – ze kunnen dus ‘teveel’ woningen verhuren aan mensen met een ‘te hoog’ inkomen. Om te zorgen dat Haag Wonen binnen de Europese regels blijft, is het dus verstandig om zelf de met de verhuringen boven de 90% uit te komen. Haag Wonen voldoet ruimschoots aan de norm voor toewijzing van bestaande bouw aan BBSH-‐doelgroepen, voor de regionale prestatieafspraken met eigen verhuringen.


Toewijzing woningen per huurcategorie1 Betaalbaar Goedkoop 1 of 2 personen

Betaalbaar Middelduur > 2personen 1 of 2 personen

Middelduur > 2 personen

Totaal

65 jaar of ouder

12

79

1

45

6

143

BBSH-‐doelgroep

11

66

1

19

4

101

Hoger dan BBSH

1

13

26

2

42

Jonger dan 65 jaar

375

664

140

113

75

1.367

BBSH-‐doelgroep

314

540

124

31

18

1.027

Hoger dan BBSH

61

124

16

82

57

340

Verhuurd via derden

22

17

1

BBSH-‐doelgroep

22

17

1

40

409

760

142

158

81

1.550

Totaal

40

Gebaseerd op de verhuringen die meetellen volgens de prestatieafspraken, zowel bestaande bouw (1496 stuks) als 1e verhuringen nieuwbouw (54 stuks)

Eenpersoonshuishoudens Leeftijd

Inkomenscategorie

Jonger dan 65 jaar 65 jaar of ouder Verhuurd via derden Totaal

BBSH-‐doelgroep Hoger dan BBSH BBSH-‐doelgroep Hoger dan BBSH BBSH-‐doelgroep

Goedkoop

Betaalbaar

Middelduur

Totaal

279 59 11 1 22 372

383 112 49 10 17 571

3 48 11 17 79

665 219 71 28 39 1.022

Tweepersoonshuishoudens Leeftijd

Inkomenscategorie

Jonger dan 65 jaar 65 jaar of ouder Totaal

BBSH-‐doelgroep Hoger dan BBSH BBSH-‐doelgroep Hoger dan BBSH

Goedkoop

Betaalbaar

Middelduur

Totaal

29 1 30

157 12 17 3 189

28 34 8 9 79

214 47 25 12 298

1 Goedkoop: Huur € 366,37 of lager Betaalbaar 1 of 2 personen: Betaalbaar 3 of meer personen: Middelduur 1 of 2 personen: Middelduur 3 of meer personen:

Duur:

Huur tussen € 366,38 en € 524,37 Huur tussen € 366,38 en € 561,98 Huur tussen € 524,38 en € 664,66 Huur tussen € 561,99 en € 664,66 Huur hoger dan € 664,66


Drie-‐ en meerpersoonshuishoudens Leeftijd

Inkomenscategorie

Jonger dan 65 jaar 65 jaar of ouder Verhuurd via derden Totaal

BBSH-‐doelgroep Hoger dan BBSH BBSH-‐doelgroep Hoger dan BBSH

Goedkoop

Betaalbaar

Middelduur

Totaal

6 1 7

124 16 1 1 142

18 57 4 2 81

148 74 5 2 1 230

Driekwart van de verhuurde woningen is een betaalbare woning met een oppervlakte tot 65 m2. Naast reguliere woningen, heeft Haag Wonen ook woningen verhuurd in het kader van begeleid wonen, de leegstandswet en als wisselwoning.

Huurders met een bijzondere woonbehoefte Haag Wonen stelt jaarlijks woningen beschikbaar aan maatschappelijke partners. Zij verzorgen of begeleiden de bewoners van deze woningen. Het gaat om begeleid zelfstandig wonen en onzelfstandig wonen. Convenanten zijn afgesloten met Stichting Luna, de Kessler Stichting, het Leger des Heils, Impegno, Stichting Anton Constandse en Steinmetz de Compaan.

Aantal verhuurde woningen/eenheden voor begeleid wonen, per 31 december 2012 Soort zorg Maatschappelijke opvang Verstandelijk gehandicapten Ex-‐psychiatrische patiënten Zorgjongeren Totaal

Aantal woningen/eenheden 196 14 58 101 369

Woningaanbod specifiek voor ouderen, per 31 december 2012 Woningtype/verhuurvorm Seniorenwoningen Groepswonen door ouderen Ouderenwoningen verhuurd via instellingen WZH Waterhof / De Strijp Stichting de Thuishaven Parnassia Totaal

Aantal woningen/eenheden 2.051 274

114 15 15 2.469


Woningaanbod specifiek voor lichamelijk gehandicapten, per 31 december 2012 Woningtype/verhuurvorm MiVa-‐woningen Woningen/eenheden verhuurd via instellingen Gemiva Middin /Steinmetz / De Compaan Stichting Humanitas St. Zorgverlening 's Heeren Loo WZH Totaal

Aantal woningen/eenheden 25 33 62 17 23 5 165

Aantal verhuurde woningen via overeenkomst met samenwerkingspartner in 2012 Zorginstelling Stichting Luna (zorgjongeren) Kesslerstichting (maatschappelijke opvang) Impegno (maatschappelijke opvang) Leger des Heils (maatschappelijke opvang) Totaal

Aantal Aantal overgezette verhuringen contracten 21 n.v.t. 6 0 8 7* 5 2 40 9

Aantal huuropzeggingen 10 0 0 0 10

*Exclusief bulkcontracten

Toegankelijkheid woningbezit Rolstoeltoegankelijk Rollatortoegankelijk 0-‐treden woning Geen speciale toegankelijkheid Totaal

Aantal woningen 726 1.544 2.801 17.501 22.572

Percentage 3% 7% 12% 78% 100%

Wie huurde in 2012 een nieuwbouwwoning? Tien betaalbare nieuwbouwwoningen met een huur tot € 561,98 per maand kregen een nieuwe huurder. Zes van deze woningen werden verhuurd aan mensen die met hun inkomen binnen de BBSH-‐doelgroep vallen. Dat is dus 60%. De norm was minimaal 90%. Doordat deze nieuwbouwwoningen toegankelijk waren voor zowel mensen die met hun inkomen binnen de BBSH-‐doelgroep vallen als mensen met een inkomen hierboven, hebben we die 90% niet gerealiseerd. In totaal kregen 54 sociale nieuwbouwwoningen, met een huur tot € 664,66 per maand, nieuwe bewoners. Zeven woningen werden verhuurd aan de BBSH-‐doelgroep en 45 aan lage middeninkomens. Samen 96%. Waarmee aan de norm van 85% ruimschoots werd voldaan. In verhouding hebben we echter te weinig woningen aan de BBSH-‐doelgroep toegewezen, namelijk 13%. De norm was minimaal 30%. Dat komt


doordat de BBSH-‐doelgroep alleen kan reageren op woningen met een huur tot € 561,98 per maand. Haag Wonen bouwt meestal woningen met een huurprijs boven de € 561,98.

Lokale afspraken In 2011 hadden we de basis gelegd voor de samenwerking van Haag Wonen, Vestia en Staedion en de gemeente Den Haag voor de komende vier jaar. In 2012 is de nieuwe huisvestingsverordening vastgesteld in stadsgewest Haaglanden. De verordening bepaalt mede hoe en aan wie wij de woningen mogen verhuren. De grootste veranderingen zijn de volgordebepaling (lokaal maatwerk is vervallen, lokale beleidsruimte is vergroot) en de bezettingsnorm (die is versoepeld). Met de veranderingen in deze verordening hebben de corporaties meer ruimte om zelf hun beleid vorm te geven. Haag Wonen heeft deze verordening samen met de gemeente Den Haag en de andere Haagse corporaties uitgewerkt tot het lokale beleidsruimte Den Haag. In de gemeente Den Haag speelden afgelopen jaar de volgende speerpunten: Verbeteren van de slaagkans van grote gezinnen, Scheefwonen en doorstromen: scheefwoners, mensen met inmiddels een hoger inkomen, verleiden om te verhuizen, zodat de woning vrijkomt voor mensen met een lager in komen Arbeidsmigranten. Beschikbaar maken/vrijmaken van huisvesting voor arbeidsmigranten. Via derden zijn ongeveer 120 arbeidsmigranten gehuisvest bij Haag Wonen. Intensief overleg actieplan Schilderswijk

Huurprijzen Haag Wonen heeft in 2012 de huurprijzen met 2,3% verhoogd. Dit percentage is gelijk aan het inflatiecijfer over 2011. Door uitzonderingen is de gemiddelde huurverhoging in 2012 uiteindelijk uitgekomen op 2,2%. De huurverhoging gold voor de sociale huurwoningen, de vrije sectorwoningen (op een aantal complexen na), maatschappelijk vastgoed en bedrijfsonroerend goed. Een aantal huurders heeft geen of niet de volledige 2,3% huurverhoging gehad. Dit waren bijvoorbeeld huurders van een sociale huurwoning die na de huurverhoging meer dan € 664,66 (maximale huurgrens) zouden moeten gaan betalen. Met een huurverhoging zouden zij dan hun recht op huurtoeslag verliezen. De huurverhoging is verder niet of in mindere mate doorberekend aan: bewoners die een woning huren die in de zeer nabije toekomst gesloopt wordt; bewoners die een woning huren waarvan de huur voor bepaalde tijd vast staat; bewoners die een woning huren waarvoor de huurcommissie een uitspraak heeft gedaan. Een hogere huurverhoging is doorberekend aan: rechtspersonen met contractuele afspraken; huurders die een vrije sectorwoning huren in goed verhuurbare complexen.


1.3

Dienstverlening in 2012: meer inzicht

De snelheid en deskundigheid waarmee we de dagelijkse reparaties bij onze huurders uitvoeren, bepalen in hoge mate hoe tevreden onze klanten zijn. In 2012 werkten we met een nieuw proces voor ons dagelijks onderhoud. Met het nieuwe proces konden we de prestaties van ieder onderdeel in de onderhoudsketen inzichtelijk krijgen. Onze prestaties (naar ons eigen oordeel én dat van de huurder) evalueren we ieder kwartaal met alle betrokkenen -‐ onze eigen teams, maar bijvoorbeeld ook de aannemers. We kunnen onze dienstverlening daardoor zeer gericht verbeteren. En dat had meteen effect: in 2012 werden de hoogste klanttevredenheidscijfers sinds 2005 gehaald. Op alle onderdelen werd gelijk of hoger dan de corporatie benchmark gescoord.

Bereikbaarheid 62% van de telefonische oproepen werd in 2012 binnen 30 seconden opgenomen. 69% van de mensen die bij ons aan de balie komen, moest minder dan 5 minuten wachten. De telefoon is nog steeds het meest gekozen kanaal om in contact te komen met Haag Wonen. Daarom heeft Haag Wonen in 2012 geïnvesteerd in haar telefonische bereikbaarheid. We zorgen ervoor dat er telkens genoeg mensen klaar staan om onze huurders te woord te staan. En we bewaken van minuut tot minuut de bereikbaarheid. Dit alles heeft geresulteerd in een betere bereikbaarheid in 2012.

Klanttevredenheid: groot onderhoud Groot onderhoudswerkzaamheden in een complex is voor onze bewoners meestal zeer ingrijpend. Het verbeteren van onze dienstverlening bij groot onderhoud staat dan ook hoog op de agenda. Ook hier verrichten we dus klanttevredenheidsonderzoeken. De invulling van dat onderzoek is bijzonder. De werkzaamheden voeren we per portiek uit. De klanttevredenheidsonderzoeken worden ook per portiek uitgevoerd. De uitkomsten van de enquêtes in het ene portiek worden dan meteen meegenomen bij de uitvoer van de werkzaamheden van het portiek ernaast. Met dit kort-‐cyclische onderzoek kunnen we dus binnen één project onze dienstverlening continu verbeteren.


Woning zoeken: van papier naar digitaal Begin 2012 verdween de woonkrant in Den Haag. Hiermee konden woningzoekenden reageren op beschikbare woningen. Voortaan kon dat alleen nog maar via de website Woonnet Haaglanden. Dankzij goede communicatie vanuit alle verhuurders in de regio verliep de overgang vrijwel zonder problemen. In de eerste weken waren er nog wel (vooral oudere) woningzoekenden die ons vroegen om een uitdraai te maken van aanbod. Dat hield al snel op. Alle woningzoekenden die eerst bij ons een krant kwamen halen, komen nu achter de PC’s in de balieruimtes het aanbod bekijken. Hoewel de telefoon nog steeds het belangrijkste kanaal is voor onze huurders om ons te bereiken, werken we ook aan een betere bereikbaarheid via andere media. Begin 2012 ging ook onze eigen nieuwe website live. Met een betere indeling, getest door onze bewoners zelf. De nieuwe website is de basis voor toekomstige uitbreiding van onze dienstverlening via digitale wegen. De volgende generatie huurders verwacht immers ons via andere, niet-‐traditionele middelen te kunnen bereiken.

Blijven leren In 2012 zijn de eerste stappen gezet naar een KwaliteitsManagementSysteem (KMS) voor de belangrijkste dienstverleningsprocessen. Het KMS gaat ons helpen bij het beheersen en verbeteren van de dienstverlening. Met de komst van het KMS worden de klanttevredenheid en de processen voortaan continu gemonitord. Hierdoor weten we altijd hoe de processen verlopen en de huurder ze beleeft. Voor het klanttevredenheidsonderzoek wilden we er graag zeker van zijn dat we de juiste dingen meten, namelijk zaken die echt belangrijk zijn voor huurders. Er zijn klantenpanels, groepsdiscussies en individuele interviews gehouden om te achterhalen wat huurders nu echt belangrijk vinden in de verschillende dienstverleningsprocessen. Twee zaken kwamen in alle processen terug; de snelheid waarmee de dienstverlening plaatsvindt en de deskundigheid van de medewerker die de dienstverlening uitvoert. Deze zaken worden in 2013 dan ook in alle processen gemonitord. Zowel aan de klanttevredenheidskant, als aan de proceskant. Het KMS nemen we in het tweede kwartaal van 2013 in gebruik.


2. Onze woningen en ander vastgoed ‘Zorgen voor woningen’ betekent dat Haag Wonen de juiste woningen kan aanbieden aan haar huurders. En dat die woningen goed blijven; nu en in de toekomst. Onderhoud van onze woningen zetten we daarom voorop.

De toekomst van onze woningvoorraad In 2012 hebben we een nieuwe portefeuillestrategie vastgesteld. Dit omvat de eisen en wensen voor onze sociale woningvoorraad tot 2025, zodat onze doelgroep ook in de toekomst kan wonen in een woning die bij hen past. Hoofdpunten in de portefeuillestrategie zijn: Minimaal 20.700 sociale huurwoningen, waarvan minimaal 68% betaalbaar met huurtoeslag en minimaal 30% geschikt voor gezinnen (huishoudens met drie of meer personen); Handhaven van het huidige aantal grote woningen met minimaal vijf kamers en 80 m2 vertrekoppervlakte; Minimaal 24% van de woningen zonder trap en drempels; toegankelijk voor ouderen en gehandicapten; Maximaal 57% van de sociale huurwoningen ligt in de Schilderswijk of Zuidwest; Geen energielabels F en G meer (behalve als het technisch gezien echt niet anders kan); Geen geisers en open verbrandingstoestellen meer; Een duidelijk toekomstplan voor al onze wooncomplexen; Minimale waardering van een 7 van de bewoners voor hun woning.

Woningvoorraad: sturen op gewenst resultaat In 2012 zijn we gestart met het assetmanagement van onze woningvoorraad. Daarmee wordt het mogelijk om wooncomplexen met elkaar te vergelijken op hun maatschappelijke bijdrage en hun financieel resultaat. Zo komen de aandachtscomplexen in beeld, waar we de maatschappelijke bijdrage en/of het financieel resultaat moeten verbeteren door het complex beter te laten renderen of te verbeteren, te vernieuwen of te verkopen. Door het maken van wijkhuurbeleidsplannen optimaliseren we de huurinkomsten van de wooncomplexen, waardoor ze beter renderen. Dit doen we door per wijk de bestaande huren te toetsen op: Marktgerichtheid; Gewenste opbouw van de huren volgens de portefeuillestrategie; Verhuurbaarheid en betaalbaarheid.


Waar het op basis van deze drie criteria mogelijk is om de streefhuren te verhogen, zullen we dat doen. In 2012 hebben we voor de wijken Nieuw Waldeck, Wateringse Veld, Zeeheldenkwartier en Schilderswijk-‐ West een wijkhuurbeleidsplan opgesteld. De geraamde jaarlijkse extra huuropbrengst is ruim € 100.000.

De toekomst van complexen Per 31 december 2012 hebben we voor 270 wooncomplexen een vastgesteld complexbeheerplan. Dat is 89% van alle wooncomplexen. Met een complexbeheerplan in de hand, hebben we bij een wooncomplex een duidelijk toekomstplan, waarover we met de huurder kunnen communiceren. Daarnaast bieden complexbeheerplannen bewonerscommissies een duidelijke basis om met ons over het beheer van het complex te overleggen. Voor 41 wooncomplexen hebben we vastgesteld dat we hier in 2012 (nog) geen complexbeheerplan voor maken, omdat het complex in onderzoek is, het groot onderhoud binnenkort wordt opgeleverd, het complex binnenkort wordt gesloopt of op korte termijn wordt verkocht.

Aankopen, opleveringen en verkopen woningen in 2012 Doel 2012

Gerealiseerd 2012

Aankopen

Geen

4 koopgarant woningen, verkoop onder voorwaarden

Opleveringen

56 sociale huurwoningen en 5 vrije sector woningen

Door vertraging in de goedkeuring van de werktekeningen van de staalconstructie, is de oplevering verschoven naar 2013

Verkoop

180 woningen

79 Woningen 4 + Woningen (koopgarant) 83


2.1

De opknapwerkzaamheden van Haag Wonen in 2012

Het goed onderhouden van woningen is een van de belangrijkste taken van Haag Wonen. Die taak nemen we heel serieus. Omdat onze huurders comfortabel moeten kunnen blijven wonen in hun huis. Het onderhouden van onze woningen doen we op drie manieren: Dagelijks onderhoud: kleine reparaties die voortvloeien uit dagelijks gebruik van de woningen. Zoals een kapotte kraan of een deur die klemt; Planmatig onderhoud: van te voren ingeplande werkzaamheden waarmee we de staat van de woning gezond houden. Bijvoorbeeld schilderwerk; Groot onderhoud: een ‘grote beurt’ voor de woningen. Denk bijvoorbeeld aan het aanbrengen van dak-‐ en gevelisolatie. De begroting voor de onderhoudslasten 2012 bedroeg € 37,4 miljoen. In 2012 hebben we € 37,3 miljoen uitgegeven aan onderhoud. We zijn dus binnen de begroting gebleven.

Onderhoudslasten (x € 1.000)

Realisatie -‐/-‐

Begroting 2012 7.088

Realisatie 2012 7.864

begroting 776

Mutatieonderhoud

4.375

6.987

2.612

Contractonderhoud

2.962

2.786

-‐176

Reparatieonderhoud

Subtotaal Dagelijks onderhoud Planmatig onderhoud Groot onderhoud Totaal onderhoudslasten

14.425

17.637

3.212

20.095

16.420

-‐3.675

2.859

3.195

336

37.379

37.252

-‐127

Dagelijks Onderhoud Op 1 januari 2012 voerde Haag Wonen een nieuw proces in voor het dagelijkse onderhoud aan onze woningen. Met dit proces zijn wij in staat om de bewoner sneller en beter van dienst te zijn. Ook geeft deze werkwijze een beter inzicht in de uit te voeren reparaties. Hierdoor zijn we in de toekomst beter in staat een afweging te maken voor het noodzakelijk Planmatig Onderhoud. In 2012 hebben wij ongeveer 30.000 reparatieverzoeken verwerkt. Ruim 20.000 van deze meldingen betroffen kleine en eenvoudige werkzaamheden. Circa 8.000 meldingen waren complexer. De overige meldingen betroffen storingen en reparaties aan woningen die klaar werden gemaakt voor nieuwe huurders.


Het nieuwe proces bracht wel wat aanloopproblemen met zich mee. Zo ontstonden in de eerste helft van 2012 achterstanden. Die werkten we in de loop van 2012 echter weg. En vanaf het tweede kwartaal 2012 zagen we de hoogste klanttevredenheidscijfers sinds 2005. Het resultaat op mutatieonderhoud voor 2012 geeft een overschrijding van de begroting te zien van € 2,6 miljoen. De kosten in 2012 zijn ten opzichte van 2011 ca. 95% hoger. De overschrijding van de kosten mutatieonderhoud komt grotendeels door de inhaalslag die gemaakt is met het terugdringen van het aantal leegstaande mutatiewoningen. Afgelopen jaren is besloten een tiental complexen te ‘her-‐ etiketteren’, van sloop/nieuwbouw naar ’door-‐exploiteren’. In deze complexen werden hogere kosten gemaakt aan mutatie-‐onderhoud om de woningen verhuurbaar te maken. Ook kwam veel extra asbestverwijdering voor: totaal uitgaven voor asbest circa € 800.000,-‐ , een verdubbeling ten opzichte van vorig jaar.

Planmatig Onderhoud In 2012 hebben we bij ongeveer 3.300 woningen planmatig onderhoud uitgevoerd. Het betreft hier vooral werkzaamheden die zorgen dat de technische staat van de woning goed blijft. Zoals houtrotherstel en buitenschilderwerk, het vervangen van individuele combiketels en het vervangen van dakbedekking en dakgoten. De bewoners zijn zeer tevreden over de uitvoering van de plannen tot nu toe.

Woningen verbeteren: duurzame ingrepen In 2012 hebben we twee duurzaamheidsprojecten uitgevoerd. De woningen in het complex Uitgeeststraat hebben we energiezuiniger gemaakt bij het complex Albert Schweitzerlaan hebben we zonnepanelen geplaatst. Bij het complex Uitgeestraat hebben we dubbel glas geplaatst tegen huurverhoging, gecombineerd met spouwisolatie en het aanbrengen van betere ventilatieroosters. Deze werkzaamheden hebben we uitgevoerd tegelijk met de geplande schilderbeurt in 2012. Uiteindelijk hebben alle bewoners ingestemd met de huurverhoging die afhankelijk van de woninggrootte varieerde tussen € 19 en € 29 per maand. Het energielabel van de woningen is gestegen van E naar C. Eerder dit jaar kozen alle bewoners van het wooncomplex Albert Schweitzerlaan tijdens een stemming voor de zonnepanelen. Een kleine huurverhoging hield hen niet tegen. Samen met Haag Wonen bekeken de huurders de mogelijkheden. De gemeente subsidieerde het project vanuit de regeling ‘Zonnepanelen’. De 49 huishoudens kunnen nu energie opwekken voor de verlichting van gemeenschappelijke ruimtes.

Vervanging van geisers In de jaren ’80 van de vorige eeuw vonden we in de complexen van Haag Wonen ongeveer 12.000 geisers en openverbrandingstoestellen. Vanaf medio jaren ’80 zijn we begonnen met het aanbieden van alternatieve warmwatervoorzieningen. Eind 2012 zijn er ongeveer 7.800 geisers vervangen (65%).


Groot onderhoud: woningen beter maken Groot onderhoud gaat bij Haag Wonen volgens een vast stramien: eerst gaan we in overleg met de (al dan niet op te richten) bewonerscommissie. We stellen samen met de bewoners een planning op, waarbij we zoveel als mogelijk rekening houden met de (individuele) wensen van de bewoners. Daarna gaan we pas over tot actie. Zo zijn onze bewoners van A tot Z betrokken bij de grote beurt aan hun woning. In 2012 zijn we gestart met het groot onderhoud van in totaal 819 woningen. Het gaat om de projecten Isabellaland, Jacob Catsstraat en Braamstraat. Project

Aantal woningen

Start uitvoering

Verwachte oplevering

Totale investering

Verwachte stappen energielabel

Isabellaland

216

April 2012

December 2013

€ 15,8 miljoen

Van E/F naar C

Jacob Catsstraat

435

Juni 2012

November 2013

€ 14,0 miljoen

Van E naar C

Braamstraat

168

Augustus 2012

Maart 2013

€ 3,9 miljoen

Van D naar A

Met dit groot onderhoud verbeteren we het wooncomfort van deze woningen, brengen we meer diversiteit aan in ons woningaanbod en leveren we een belangrijke bijdrage aan het energiezuiniger maken van onze woningen. Daarnaast verbeteren we de marktpositie van de woningen.

Werk aan woningen: bewoners betrekken Werken aan woningen betekent – zeker als het om bestaande woningen gaat – ook het betrekken van huurders. Voor zover dat kan willen we dat bewoners zoveel mogelijk met ons kunnen meedenken. Soms lopen er dagenlang aannemers over de vloer. Communicatie met de bewoners is ook dan zeer belangrijk. Hoe bewoners onderhoudstrajecten ervaren, dat meten we door middel van bewonersenquêtes.

Jacob Catsstraat e.o. Onze klanten zijn tevreden over het groot onderhoud. We scoren totaal een 7,7 op 266 opgeleverde woningen. Van de 96 ingeleverde enquêtes geven 21 klanten een 10. Onze klanten zijn het meest tevreden over de manier waarop medewerkers van Haag Wonen en de aannemer met hen omgaan. Een 8,5. Ook scoren we goed rondom de informatievoorziening, kwaliteit van het werk en bereikbaarheid. Een 8. Ruim voldoende scoren we op het nakomen van afspraken. Een 7,5.

Isabellaland Onderhoud bij 72 woningen. Bij de eerste 24 woningen heeft de bewonerscommissie een tevredenheidsonderzoek gehouden. De bewoners waren over het algemeen zeer positief over de uitvoering en kwamen met kleine verbeterpunten die konden worden gebruikt voor de uitvoering in de volgende 48 woningen.


De bewonerscommissie had een zeer uitgebreide vragenlijst samengesteld waarin bewoners per ruimte en per uitgevoerd werk konden aangeven hoe tevreden ze waren. Van alle ondervraagden was één bewoner ontevreden. De overige bewoners waren tevreden en zeer tevreden over de begeleiding en de uitvoering. Ook de kwaliteit van het geleverde werk kwam erg positief uit de enquête. Zij gaven het project gemiddeld een 7,7.

Braamstraat Haag Wonen is in 2012 gestart met groot onderhoud aan de woningen in dit complex. Het complex bestaat uit 168 woningen. De werkzaamheden worden per blok woningen aangepakt. In totaal zijn er 10 blokken. De werkzaamheden worden in 2013 afgerond. Na uitvoering van 4 blokken hebben wij de uitvoering van de werkzaamheden geëvalueerd bij de bewoners. Van de 47 enquêtes hebben wij er 27 terug ontvangen (57%). Gemiddeld krijgen we een 6,2. Het niet halen van planningen bleek hier een verbeterpunt. Deze ervaring hebben wij direct verwerkt in de planning van de overige blokken.

Uitgeeststraat Het complex bestaat uit twee flats met totaal 75 galerijwoningen geschikt voor ouderen (55+). Omdat er blokverwarming aanwezig is, betalen bewoners de stookkosten via de brutohuur. De bewoners ervaren de huur (kale huur, service-‐ én stookkosten) als vrij hoog. Op verzoek van bewoners werden in 2012 de schilderwerkzaamheden gekoppeld aan een pakket van samenhangende isolerende maatregelen. Na het eerste stookseizoen, kunnen we in overleg met de bewonerscommissie kijken hoe we het beste met bewoners kunnen overleggen of het klimaat in de woning verbeterd is. Het onderzoek is uitgezet bij 75 bewoners. 27% van de bewoners heeft gereageerd. Onze klanten zijn tevreden over de werkzaamheden, we scoren een gemiddelde van 7,8.

Bedrijfsonroerend en maatschappelijk onroerend goed Haag Wonen heeft in 2012 besloten haar bedrijfsonroerend en maatschappelijk onroerend goed in principe te verkopen. Bedrijfsonroerend goed is namelijk geen kerntaak van Haag Wonen. We maken uitzonderingen voor bezit dat een bijdrage levert aan onze volkshuisvestelijke doelstellingen in het complex of de buurt -‐ maatschappelijk onroerend goed -‐ en waarvan deze doelstellingen niet door andere partijen kan worden gerealiseerd. De omvang van bedrijfsonroerend goed dat leeg staat is te groot. Verkoop van het bedrijfsonroerend goed is de eerste inzet bij het terug dringen van leegstand.

VvE-‐beheer Eigenaren van een appartement in een complex worden automatisch lid van een Vereniging van Eigenaren (VvE). Het beheren van zo’n VvE kan behoorlijk veel voeten in de aarde hebben. Haag Wonen biedt deze VvE’s graag haar kennis en ervaring aan in de vorm van VvE-‐beheer. Ook op die manier dragen we bij aan prettig wonen in een goede omgeving. Het aantal VvE’s waarvoor Haag Wonen het beheer doet, is gegroeid met 16. 22 nieuwe VvE’s meldden zich aan en 6 zegden op.


VvE-‐beheer timmerde verder aan de weg in 2012 door de dienstverlening te verbeteren. Contracten zijn voortaan digitaal op te vragen, de openingstijden werden verruimd, overeenkomsten en voorwaarden zijn duidelijker geformuleerd. In 2013 zal VvE-‐beheer de klanttevredenheid gaan meten.


3. Onze wijken: samen wonen, samen leven Haag Wonen streeft met haar huurders en tal van organisaties uit de Haagse wijken naar een prettige woonsituatie voor bewoners. Samenwerking is het sleutelwoord in het creëren van een prettige wijk. Achter de voordeur, in de gemeenschappelijke tuin en natuurlijk op straat.

3.1

Onze samenwerkingen uitgelicht

Samenwerkingsverbanden bewoners en Haag Wonen Het werk van Haag Wonen begint en eindigt met haar bewoners. Om de juiste informatie te krijgen om ons werk goed te kunnen doen en de relatie met onze bewoners gezond te houden, voeren we veel overleg. Zo hebben we voortdurend contact met bewonerscommissies, bewonerspanels, de Bewonersraad Haag Wonen en Huurdersvereniging Haag Wonen en individuele bewoners. Haag Wonen merkt dat het draagvlak voor groot onderhoud of verbeterprojecten veel groter is als er een bewonersgroep is. Voor dit soort projecten richten we dan een bewonersgroep of bewonerscommissie op. In 2012 zijn huurders vier nieuwe bewonerscommissies gestart. Het totaal aantal bewonerscommissies komt daarmee op 61. Bij onderzoeken onder bewoners vragen we altijd of bewoners mee zouden willen werken aan andere zaken – bijvoorbeeld buurtinitiatieven. In 2012 hebben we deze bewoners gevraagd mee te doen met de klantenpanels en groepsdiscussies en voor de individuele interviews die we hebben gehouden bij het ontwerp van het nieuwe Kwaliteit Management Systeem. In die discussies zijn we opzoek gegaan naar wat huurders nu echt belangrijk vinden binnen de dienstverleningsprocessen om dit te kunnen verwerken in de klanttevredenheidsonderzoeken. Nieuwe bewonerscommissies in 2012 De Kroon, Lage Zand (164 woningen) Pijnacker Hordijkstraat (183 woningen) Beverweerdstraat / Rijnauwenstraat / Sandenburgstraat (334 woningen) Genemuidenstraat (64 woningen)

Wijk Centrum Bezuidenhout Zuidwest Zuidwest


Soms willen we met huurders in gesprek in een ander verband. In 2012 heeft er een klantenpanel/groepsdiscussie plaatsgevonden met een groep huurders over het reparatieproces. Doel was om te achterhalen wat huurders in dit proces nu belangrijk vonden. Deze informatie is gebruikt om de klanttevredenheidsonderzoeken verder vorm te geven.

2012: nieuwe participatieovereenkomst in gebruik Op 6 december ondertekende de Bewonersraad Haag Wonen de participatieovereenkomst. Hiermee komt de participatieovereenkomst die stamt uit 2003 definitief te vervallen. De nieuwe participatieovereenkomst was eind 2011 al ondertekend door de andere bewonersorganisatie van Haag Wonen, de Huurdersvereniging Haag Wonen. In 2012 zijn we vooruitlopend op de ondertekening gestart met de uitvoering van de participatieovereenkomst. Haag Wonen heeft met beide huurdersorganisaties Bewonersraad Haag Wonen en Huurdersvereniging Haag Wonen workshops georganiseerd voor collega’s en leden van bewonerscommissies. Tijdens de workshops, waarbij altijd een mix van huurders en medewerkers van Haag Wonen aanwezig waren, is de overeenkomst toegelicht aan de hand van praktijkvoorbeelden. Zowel medewerkers als huurders zijn enthousiast over de workshops. Voorbeelden van workshops: Tuinen Schoonmaak, Servicekosten, Wet Maatschappelijke Ondersteuning en VvE beheer.

Een nieuw sociaal statuut voor Haagse huurders Haag Wonen heeft in 2012 met de andere Haagse corporaties en bewonersvertegenwoordiging een nieuw sociaal statuut opgesteld en ondertekend. Hierin zijn de minimale rechten voor bewoners geregeld als hun woning gesloopt wordt. Als basis gold het sociaal statuut van Den Haag Zuidwest van Haag Wonen. Haag Wonen was de penvoerder van het project.

Bewonersraad Haag Wonen en Huurdersvereniging Haag Wonen in 2012 Haag Wonen en de huurdersorganisaties (Bewonersraad en Huurdersvereniging) voerden in 2012 regelmatig overleg. De belangrijkste thema’s waren het Strategisch Voorraadbeleid, het jaarplan voor 2013, de Gevolgen van het Regeerakkoord, het handboek Woonoverlast en de Participatieovereenkomst.

Samen werken in de wijken Bewoners, organisaties en Haag Wonen werken dagelijks aan mooie, veilige en schone Haagse wijken. Soms zijn de projecten kleinschalig. Binnen een complex of straat. Dan weer beslaan ze een hele wijk. Maar altijd zijn ze in nauw overleg met bewoners en zorgen ze voor een nog prettigere leefomgeving. Een kleine greep uit de projecten van 2012: Met onderhoudstrajecten als aanleiding voeren we intensief overleg met bewonerscommissies. Dit deden we in 2012 bijvoorbeeld met de commissies van Weigeliaplein, Weesperstraat, Roggeveenstraat, Jacob Catsstraat en de Uitgeeststraat. Soms is het niet nodig om een officiële commissie op te richten; in de Braamstraat is geen bewonerscommissie/bewonerspanel actief, toch zijn de bewoners actief betrokken geweest bij de werkzaamheden. In de Burgermeesterbuurt en Notenbuurt is tijdelijk een werkgroep samengekomen om de daar spelende overlast op te lossen.


Met de bewonerscommissie van Nuts 1&2 in de Schilderswijk – een sloopcomplex – voeren we alle correspondentie gezamenlijk; dat wil dus zeggen dat alle informatie die we aan de bewoners verstrekken, is afgestemd met de bewonerscommissie. In de Schilderswijk is een start gemaakt voor een gezamenlijk bewonerspanel, samen met woningcorporatie Staedion en bewonersorganisatie de Paraplu. Het doel van dit panel is om gezamenlijk een klankbord te vormen voor problemen waar meerdere bewoners tegenaan lopen. De eerste sessie is inmiddels geweest en ging over het voorkomen schimmel in de woning. Hierbij waren zowel de GGD als Haag Wonen aanwezig.

3.2

Rondkomen & vooruitkomen

Aantal ontruimingen gestegen Haag Wonen werkt met diverse partijen in Den Haag samen om huurders die financieel in de knel zitten te helpen. Daarnaast werken we volgens ons eigen Sociaal Incasso Proces, waarbij we huurders met een huurachterstand actief benaderen. In totaal werden 200 huurders preventief aangemeld bij het schuldpreventieprogramma van de gemeente, Den Haag Op Maat. Andere huurders werden doorverwezen naar de Kessler Stichting. Haag Wonen werkt met deze stichting samen onder de noemer Sesam. De Kessler Stichting treedt op als casemanager, waardoor de huurder één duidelijk aanspreekpunt heeft. De ervaring is dat met een soortgelijke aanpak sneller kan worden gereageerd op signalen waardoor problemen niet onnodig toenemen en dat de achterliggende problemen van een huurachterstand duurzaam worden opgepakt. Mede door bovenstaande inspanningen zagen we sinds 2008 het aantal huisuitzettingen als gevolg van huurachterstand behoorlijk terug lopen, elk jaar weer. Helaas zien we in 2012 voor het eerst weer het aantal huisuitzettingen vanwege betalingsachterstand stijgen, van 57 in 2011 naar 64 in 2012. In 2012 werden we dan ook vaker geconfronteerd met huurders die zijn ontslagen of geen inkomen (meer) hebben. Ontruiming overlast Ontruiming onrechtmatige bewoning Ontruiming onrechtmatige huurachterstand Totaalresultaat

5 57 64 126

Onze huurders beginnen de gevolgen van de economische crisis en alle bezuinigingen steeds meer te merken. De aanmaningen en ook de aanvragen voor een betalingsregeling nemen toe. De medewerkers Sociaal Incasso Proces moeten steeds meer huurders benaderen. We zien dit terug in het percentage huurachterstand. Huurachterstand in %

2012 3,31 %

2011 2,90 %

2010 2,64 %

2009 3,37 %


Rondkomen: woonlasten verlichten Haag Wonen richtte een werkgroep op met de gemeente en andere Haagse corporaties met als thema het voorkomen van schulden en dus huisuitzettingen. Hiervoor heeft Haag Wonen een korte en eenvoudige vragenlijst ontwikkeld voor het intakegesprek met nieuwe huurders. Dit dient als hulpmiddel om – naast de inkomenstoets – de toekomstige huurder te wijzen op de mogelijkheden om huurachterstanden te voorkomen. Bijvoorbeeld de beschikbaarheid van huur-‐ en zorgtoeslag, de mogelijkheid om de huur rechtstreeks in te houden op de uitkering en het gratis cursusaanbod bij de gemeente. Niet alleen de huur bepaalt de woonlasten voor onze huurders. Door duurzame maatregelen en het ondersteunen van duurzaamheidsinitiatieven kunnen we onze bewoners steunen bij het verlagen van hun energierekening. In 2012 kregen een paar honderd huurders meer inzicht in hun energieverbruik met slimme apparaatjes zoals de Wattcher en Toon. Toon geeft de huurder op gebruiksvriendelijke wijze informatie over de mogelijkheden om energie te besparen. Voor Haag Wonen is Toon een hulpmiddel om de daadwerkelijke effecten van onze isolerende maatregelen -‐ en dan met name de kostenbesparing die dit oplevert voor de huurder -‐ in kaart te brengen. Bewoners van Isabellaland volgden eind 2012 workshops over het reduceren van energielasten. De workshopdeelnemers kregen uitleg over hun eigen energierekening (kosten voor gas, elektra en water), inzicht in de (grote) hoeveelheid aan apparatuur in hun eigen huis en inzicht in het energieverbruik (de energiekosten) per apparaat. Ook werden tips gegeven om energielasten te reduceren. In de workshops is Toon gedemonstreerd als hulpmiddel bij verantwoord energieverbruik en terugdringen van energielasten.

Vooruitkomen: keuze voor succes Partner ADO Den Haag in de Maatschappij Haag Wonen is partner in de stichting ADO Den Haag in de Maatschappij. De middelen van deze stichting worden ingezet binnen maatschappelijk relevante projecten in Den Haag. Een van de projecten die daarbinnen wordt uitgevoerd is ‘Skills & School’. Een samenwerkingverband tussen de Johan de Witt Scholengroep, De Haagse Sporttuin en Haag Wonen. Skills & School is een project dat jongeren uit Haagse achterstandswijken toekomstperspectief biedt. Het betreft een maatschappelijk project waarbij schoolprestaties van de kinderen minstens zo belangrijk gevonden worden als hun voetbalkwaliteiten. Daarmee wordt voetbal meteen als middel gebruikt om kinderen te stimuleren goed hun best te doen op school. Wie goed op school presteert wordt beloond met deelname aan allerlei educatieve activiteiten rondom ADO Den Haag. Kinderen trainen elke week, mogen wedstrijden spelen, bezoeken een wedstrijd in het stadion en volgen een les tijdens een training van de selectie van ADO Den Haag. Uiteindelijke doelstelling van het project is dat kinderen vanuit de Skills & School doorstromen naar een voetbalvereniging in de regio. Door ze een seizoen lang te trainen en wedstrijden te laten spelen worden de kinderen voorbereid op een lidmaatschap bij een echte voetbalvereniging.


Signaleringsoverleg In 2012 is het vernieuwde convenant Signaleringsoverleg getekend. Haag Wonen heeft met verschillende partijen -‐ waaronder de corporaties, politie en zorginstellingen -‐ afspraken gemaakt. In het signaleringsoverleg worden bewoners die overlast geven besproken waarbij er een vermoeden is van bepaalde (psychische) problematiek. In het overleg wordt er gekeken welke instantie hulp kan aanbieden.

Haag Wonen Moves You Onder de noemer Haag Wonen Moves You organiseren we in de zomer diverse activiteiten voor de jeugdige gezinsleden van onze huurders. We zoeken daarbij actief samenwerking in de wijk met bijvoorbeeld sportverenigingen en scholen. Kinderen tot 12 jaar krijgen de gelegenheid om hun talenten te ontdekken in bijvoorbeeld voetbal, basketbal, streetdance en tekenen.

Laatste jaar Nationale Toneel 2012 was het laatste jaar dat Haag Wonen het Nationale Toneel sponsorde. We hebben in goed overleg besloten het in 2012 aflopende sponsorcontract niet te verlengen. Het sponsoringsbedrag was € 29.750.

Wonen mét plezier, zonder overlast Hoe prettig je woont, hangt van een aantal zaken af. Ben je tevreden met je woning? Voel je je thuis in de wijk? En wordt je niet gestoord door herrie, rommel of andere vormen van overlast? Is het woonplezier van een bewoner in het geding? Dan zoeken we samen met bewoners naar een oplossing.

Woonoverlastmeldingen Geluid 280

Strafbare feiten 76

Vuil 161

Overig 8

Overlast van buren of buurtgenoten maakt vaak grote inbreuk op het woonplezier van onze huurders. Het merendeel van de 525 overlastklachten in 2012 gaat over geluid in de woningen. Het gaat hierbij vooral over schreeuwen of hard praten, harde muziek en geluiden zoals (trap)lopen.

Aanpak woonoverlast Haag Wonen vindt dat inwoners ongestoord, met plezier moeten kunnen wonen. In 2012 zijn we gaan werken met behulp van het in 2011 ontwikkelde Handboek Woonoverlast. Een belangrijk onderdeel hiervan is het zeer zorgvuldig registreren van overlastklachten. Voordeel voor de gedupeerde is dat wij op elke moment terug kunnen zien wat er met een overlast melding is gedaan. Dit helpt ons ook om in (uiterste) gevallen contracten met overlastgevers via de rechter te laten ontbinden. Om overlast op te lossen en te voorkomen bespreken we intern met elkaar regelmatig de moeilijke en langlopende dossiers om – wanneer we dit nuttig achten -‐ tot een andere aanpak te komen. Daarnaast hebben we natuurlijk contact met allerlei partners in de wijk om zo de korte lijnen te handhaven. Dit kan escalatie voorkomen.


In 2013 willen we nog meer gebruik maken van de bestaande netwerken en partners, vaker fysiek aanwezig zijn in de wijk, sancties opleggen voor leefbaarheidsproblematiek (bijvoorbeeld het schoonmaken portieken of boetes). Al met al zullen we bewoners (meer) wijzen op hun eigen verantwoordelijkheid. Reeds bij aanvang van het huurcontract.

Woonfraude: onrechtmatig gebruik van de woning In 2012 hebben we 211 woonfraudedossiers kunnen sluiten. Bij 84 dossiers bleek er geen sprake te zijn van woonfraude. Bij 52 zaken kwam de rechter er aan te pas. 110 woningen kwamen vrij nadat er sprake bleek te zijn van woonfraude. Deze woningen kunnen vervolgens weer rechtmatig worden bewoond.

Schone wijken Schoon, heel én veilig … zo zien huurders én Haag Wonen de portieken, galerijen en algemene ruimten graag. Schoonmaak is in eerste instantie de verantwoordelijkheid van de huurders. Vaak blijkt georganiseerde schoonmaak tegen betaling de beste oplossing. Haag Wonen benaderde in 2012 bewoners veelvuldig om te praten over het schoonhouden van gemeenschappelijke ruimte.

Schilderswijk In 2012 is tien keer het project opruimen portieken uitgevoerd. Daarbij zijn meer dan 500 portieken en bergingsgangen opgeruimd. Vaak blijven er heel wat spullen staan in portieken en gangen. 82% van de spullen haalden bewoners tijdens de acties zelf weg. 18% van de spullen hebben we tijdelijke veilig gesteld in samenwerking met de politie. In het complex aan de Jacob Catsstraat zijn 77 portieken. In 2012 hebben we samen met de bewonerscommissie via een eigentijdse aanpak ervoor gezorgd dat er al in 47 portieken een schoonmaakprogramma is. Het schoonmaakprogramma is een compleet wekelijks programma waar onze klanten € 12 per maand voor betalen. Door een goede samenwerking met het schoonmaakbedrijf ontvangen we positieve reacties en lossen we de (enkele) klacht snel op.

Centrum Een onwelriekende nis in het complex aan de Frederikstraat werd dichtgemetseld. Hierdoor is het gebouw niet meer aantrekkelijk voor wildplassers. De fietsenstalling aan de Vijzelstraat ziet er een stuk opgeruimder uit nu er fietsbeugels zijn geplaatst.

Stadsdeel Zuidwest In Moerwijk en Morgenstond kiezen steeds meer bewoners voor betaalde schoonmaakprogramma’s. In Bouwlust en Vrederust wordt er met de nodige regelmaat ingezet op het schoonhouden van portieken, bergingsgangen en binnentuinen. Toezichthouders spelen een belangrijke rol bij de begeleiding van en (extra) controle van schoonmaak en het houden van grofvuilacties. Vuil rondom ondergrondse containers (ORAC’s) melden we bij de gemeente.

Zeeheldenkwartier In het Jongerenproject Zeehelden worden overlastgevende jongeren betrokken bij de wijk. De gemeente Den Haag en Haag Wonen steunen dit project financieel. Ook onze toezichthouder is actief betrokken bij


het project, hij begeleidt mede de activiteiten. Het project BonBonkids werd vervolgd – het idee is hetzelfde: betrekken van jongeren bij de wijk. Tussen Haag Wonen, politiek, gemeente en bewonersorganisatie De Groene Eland is veelvuldig overleg over de openbare ruimte in het Zeeheldenkwartier. Schoonmaakacties maken hiervan deel uit. Op aanbeveling van de toezichthouders hebben enkele complexen een extra schoonmaakbeurt ondergaan.

Veilige wijken In 2012 zorgden we er wederom voor dat onze buurten en wijken weer een beetje veiliger werden. We namen fysieke maatregelen zoals aanbrengen van Politiekeurmerk Veilig Wonen, houden medewerkers van ons de directe woonomgeving in de gaten en we zorgen ervoor dat we zo min mogelijk leegstaande onbeheerde panden hebben.

Samenwerking met partners Het veiliger maken van wijken en buurten doen we niet alleen. Er vindt veel afstemming plaats met wijkbewoners, politie, gemeente, jongerenwerk, scholen, religieuze instellingen, sportverenigingen, ondernemers, winkeliersverenigingen, andere corporaties etc. Door samen te werken bundelen we onze activiteiten op een efficiënte wijze. Voorbeelden hiervan zijn: Gezamenlijke Aanpak Woninginbraken, Vrijwilligers als Rolmodellen, Jongeren-‐ en Buurtpreventieteams, Buurtvadersprojecten en afstemming rondom bijzondere feesten zoals Oud en Nieuw.

PKVW (Politiekeurmerk Veilig Wonen) We hebben bij diverse complexen anti-‐inbraakvoorzieningen aangebracht volgens de normen van het Politiekeurmerk Veilig Wonen (PKVW). De woningen krijgen dan onder andere extra goede sloten en anti-‐ inbraakstrips. De kans op een inbraak neemt daardoor met meer dan 80% af. In 2012 hebben we in totaal 481 woningen en 132 bergingen van PKVW voorzien.

Wonen beter en veiliger maken in 2012 Jan Steenstraat Vaillantlaan Jacob Catsstraat Van Goghstraat Zusterstraat Wolvenrade Berenrade

47 woningen 89 woningen 155 woningen 96 bergingen 36 bergingen 74 woningen 64 woningen

Aanbrengen PKVW Aanbrengen PKVW Aanbrengen PKVW Beveiligen van bergingsdeuren Beveiligen van bergingsdeuren Aanbrengen PKVW Aanbrengen PKVW

Fluitenbergstraat

52 woningen

Aanbrengen kijkgaatjes en cilinders

Totaal aantal woningen Totaal aantal bergingen

481 132

Overige fysieke maatregelen Naast het aanbrengen van PKVW-‐voorzieningen hebben we nog andere fysieke maatregelen genomen zoals: beveiligingscamera’s installeren, extra verlichting toevoegen, schuttingen plaatsen, groen snoeien,


beter hang-‐ en sluitwerk toepassen en snel herstellen van kapotte ramen, kapotte verlichting en kapot hang-‐ en sluitwerk.

Onze ‘ogen en oren ‘ in de wijk We hebben toezichthouders en huismeesters in dienst die de woonomgeving in de gaten houden. Zij zijn onze ‘ogen en oren’ in de wijk/buurt. In een zeer vroeg stadium signaleren zij als er een onveilige situatie ontstaat. Als dit dreigt, ondernemen zij zo snel mogelijk actie, soms alleen en als het moet met behulp van onze partners.

Tijdelijke verhuur Woningen die langere tijd leeg dreigen te gaan staan, omdat ze gesloopt gaan worden of nog niet verkocht zijn, worden tijdelijk verhuurd. Hiermee voorkomen we dat er ongewenste situaties ontstaan (illegale bewoning, brandstichting, hennepkwekerijen, drugshandel, diefstal van bouwelementen c.q. apparatuur uit de woning etc.). Bovendien blijft door deze vorm van tijdelijke bewoning de sociale controle in de buurt op peil. Ditzelfde beleid ten aanzien van tijdelijke verhuur geldt overigens ook voor bedrijfspanden die leeg zouden komen te staan.

Geschillencommissie Huursector in 2012 Haag Wonen wil mensen wijzen op hun recht en wil de huurder serieus nemen. Huurders die een klacht hebben over de gang van zaken rond werkzaamheden, de staat van hun woning of dienstverlening van hun woningcorporatie, kunnen terecht bij de Geschillencommissie Huursector. De commissie bestaat uit externe, onafhankelijk benoemde deskundigen die de klachten – de geschillen – van huurders zorgvuldig bekijken. Huurders van corporaties in de regio kunnen aankloppen bij de commissie. Sinds 1 april 2010 voert Haag Wonen het secretariaat van de commissie. In 2012 zijn bij de Geschillencommissie Huursector 29 geschillen met Haag Wonen ingediend. Van de 29 geschillen hadden er 20 betrekking op de afhandeling van technische klachten, twee geschillen gingen over overlast (buren en duiven), zes over onze dienstverlening (financiële afhandeling servicekosten, financiële schadeafhandeling en beleid Haag Wonen) en één geschil over de dienstverlening van derden (schoonmaak). Van de 29 geschillen zijn er op dit moment nog 16 in behandeling of in afwachting van een uitspraak. Zeven geschillen zijn opgelost door interventie vanuit Haag Wonen en drie bewoners hebben het geschil ingetrokken. Van de zaken die in hoorzitting behandeld zijn waren er twee niet ontvankelijk en is één zaak door Haag Wonen gewonnen. In 2012 zijn geen zaken verloren. In de eerste maanden van 2012 is mede door de overgang naar een nieuw proces voor het Dagelijks Onderhoud de doorlooptijd langer geweest. Dat is terug te zien in het aantal aangemelde geschillen die via interventie zijn opgelost.


Hoorzittingen In 2012 hebben 7 hoorzittingen plaatsgevonden en zijn er 2 ingepland voor 2013. Van de 7 hoorzittingen zijn er 2 ongegrond verklaard. De 5 overige zijn in afwachting van een uitspraak van de Geschillencommissie. De ‘slechte klachtafhandeling’ heeft voornamelijk betrekking op slechte communicatie tussen huurder en Haag Wonen; slechte communicatie bij Haag Wonen intern of tussen Haag Wonen en de aannemer(s) of het niet nakomen van afspraken. Ontwikkeling ingediende klachten bij de Geschillencommissie Huursector: 2012

2011

2010

2009

2008

29

25

7

7

16

Arbitragecommissie Haag Wonen De arbitragecommissie heeft op grond van de participatieovereenkomst tussen huurders en Haag Wonen, als doel geschillen tussen één of meerdere bewonerscommissies of één of beide bewonersorganisaties enerzijds en Haag Wonen anderzijds te behandelen. Voor het functioneren en handelen van de Arbitragecommissie is het reglement Arbitragecommissie van toepassing. De Arbitragecommissie brengt afhankelijk van het onderwerp een bindend of niet-‐bindend advies uit. In 2012 zijn er geen geschillen aanhangig gemaakt bij de Arbitragecommissie Haag Wonen. Ontwikkeling ingediende klachten bij de Arbitragecommissie Haag Wonen: 2012

2011

2010

2009

2008

0

1

0

1

4

Samenstelling Commissie De Arbitragecommissie bestaat uit drie onafhankelijke personen. Eén lid is voorgedragen door de huurdersvertegenwoordiging (Bewonersraad Haag Wonen en Huurdersvereniging Haag Wonen), één lid op voordracht van Haag Wonen en het derde lid is onafhankelijk voorzitter en door beide voorgaande leden benoemd. In juni 2012 is conform het rooster van aftreden, de voorzitter, mevrouw mr. Jeannette Vaandrager afgetreden en op voordracht van de leden van de Arbitragecommissie opgevolgd door mevrouw mr. Christa Begemann. De Arbitragecommissie bestaat per 31 december 2012 uit de volgende personen: Mevrouw mr. Ch. (Christa) Begemann Mevrouw A.M. (Mieke) Janssen Mevrouw ir. D.E. (Daniëlle) Aldershoff

voorzitter lid lid


Huurcommissiezaken 2012 Aantal huur-‐commissie zaken

Gewonnen

Verloren

Nog geen uitspraak (loopt door in 2013)

Niet ontvankelijk

45

7

8

25

5

Het grootste deel van voorgelegde huurcommissiezaken gaat over technisch gerelateerde klachten (gebreken in de woning en afhandeling van reparatieverzoeken) en de afrekening servicekosten. In dit overzicht zijn ook de per 1-‐1-‐2012 al lopende geschillenzaken meegenomen. Het aantal huurcommissiezaken blijft over het algemeen gelijk aan het voorgaande jaar. Vermeldingswaardig is de geconstateerde waardering van de huurcommissie over het regelmatiger bijwonen van zittingen door Haag Wonen. Verder valt op dat ingediende huurcommissiezaken een langere afhandelingstermijn hebben. Dit getuigt ook het resultaat van het aantal geschillenzaken (25) die voor afhandeling doorlopen naar 2013.


4. Onze organisatie en onze mensen 4.1

Financiële gezondheid

In 2012 behielden wij de APstatus van het Centraal Fonds voor de Volkshuisvesting (CFV). Volgens het CFV heeft Haag Wonen dus voldoende geld voor de plannen die we hebben. HettWaarborgfonds Sociale Woningbouw vindt daarbij Haag Wonen in 2012 onverminderd kredietwaardig. In 2012 kreeg Haag Wonen op basis van de eindejaar cijfers van 2011, een voldoende solvabiliteitsoordeel van het CFV. In 2011 was ons vermogen nog een kleine 2% te laag naar het oordeel van het CFV. In 2012 is ons vermogen voldoende naar het oordeel van het CFV. De invoering van de verhuurdersheffing en de bijdrage aan de saneringssteun doen echter een enorme aanslag op het vermogen van Haag Wonen. Daarom heeft Haag Wonen bij het CFV aangegeven hoe de uitwerking van deze heffingen zal worden opgevangen. Na invoering van de verhuurderheffing en de bijdrage aan de saneringssteun is het vermogen van Haag Wonen onvoldoende. Het CFV vraagt Haag Wonen om maatregelen door te voeren teneinde deze heffingen te kunnen betalen. De overheid heeft, gelet op haar financiële positie, besloten de verhuurdersheffing één jaar eerder in te voeren (dus in 2013) en het bedrag te verhogen ten opzichte van de eerste plannen. Haag Wonen heeft in 2012 haar exploitatie verbeterd en zal in 2013 en de jaren erna de exploitatie verder verbeteren om de verhuurdersheffing te kunnen betalen.

Treasury Faciliteringsvolume verkrijgen Het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) verstrekt een faciliteringsvolume voor de borging van nieuwe borgbare leningen, gebaseerd op de financieringsbehoefte voor de komende drie jaren zoals deze voortvloeit uit de jaarlijks in te dienen meerjaren kasstroomprognose van de prospectieve informatie (DPI). Hierop zijn aanpassingen mogelijk door middel van maatwerk (positieve of negatieve claims). Met ingang van 2013 heeft het WSW daaraan het zogenoemde ‘eigen middelenbeleid’ toegevoegd. Dit beleid houdt in, dat bij verkoop van panden eerst een evenredig deel van de leningenportefeuille dient te worden afgelost, voordat opbrengsten mogen worden ingezet voor investeringen. Deze toevoeging moet ervoor zorgen, dat de waarde van het onderpand, waarop het WSW leningen heeft geborgd, altijd voldoende blijft.


Een belangrijke randvoorwaarde voor het vrijgeven van faciliteit is de eis dat de operationele kasstromen zich in de komende vijf jaar positief moeten ontwikkelen. Naast de vermogenspositie zijn het dus vooral de kasstromen die ons beperken in ons investeringsniveau. Het is ook daarom dat onze financiële sturing vooral gericht is op sturing van de kasstromen.

Minimale financieringslasten Ook in 2012 heeft Haag Wonen kunnen profiteren van een relatief lage rentestand op de kapitaalmarkt en de zeer lage rentestanden op de geldmarkt. Door bewust te kiezen voor financiering op de geldmarkt van aan Euribor gekoppelde Flex Rollover leningen, binnen de hiervoor geldende grenzen, is een aanzienlijke besparing gerealiseerd ten opzichte van lange financiering. De duration (de gemiddelde resterende looptijd van de portefeuille gewogen met de contante waarden van de toekomstige kasstromen) is gestegen van 9,92 jaar per 31 december 2011 naar 10,17 jaar per 31 december 2012.

Financiering 2012 en herfinanciering 2013 In 2012 is voor € 61,5 miljoen aan langlopende leningen afgesloten, die allemaal betrekking hebben op herfinanciering 2013. De gewogen gemiddelde couponrente van de in 2012 afgesloten leningen bedraagt 3,25 procent. In 2012 is in totaal € 60,7 miljoen finaal afgelost. De gewogen gemiddelde couponrente van de gehele portefeuille daalde van 4,25 procent per 31 december 2011 naar 4,21 procent per 31 december 2012. In verband met de lage rentestanden in 2012, de grote onzekerheid op de kapitaalmarkt en de onzekerheid over de positie die het WSW inneemt heeft Haag Wonen in 2012 volledige uitvoering gegeven aan de herfinanciering van 2013. De discussie over de voorgenomen wijzigingen rond financiering van borgbare en niet-‐borgbare activiteiten is regelmatig aan de orde geweest tijdens de bijeenkomsten van de Treasury Commissie. Haag Wonen heeft haar liquide middelen niet risicovol belegd en heeft geen derivatenportefeuille. Haag Wonen heeft 4 basisrenteleningen. Deze leningen hebben gezamenlijk een hoofdsom van nominaal € 56 miljoen op een totale portefeuille van € 812 miljoen. Deze basisrenteleningen zijn voor 2012 afgesloten.

Fiscaliteit Fiscale strategie De fiscaliteit bij Haag Wonen is ondergeschikt aan de volkshuisvestelijke doelstelling. Haag Wonen streeft -‐ met in achtneming van fiscale wet-‐ en regelgeving -‐ op een zodanige wijze naar doelmatige inrichting en organisatie van haar (administratieve en organisatorische) processen dat haar effectieve belastingdruk zo laag mogelijk wordt gehouden. Het voorgaande om zo veel mogelijk middelen in te kunnen zetten voor haar volkshuisvestelijke doelstelling. Haag Wonen kiest voor een evenwichtige relatie met de Belastingdienst, bij twijfel wordt vooraf afgestemd. Haag Wonen voldoet aan haar fiscale verplichtingen, verstrekt toelichtingen en geeft de fiscus de mogelijkheid te controleren. In 2012 zijn geen fiscale controles uitgevoerd.


Omzetbelasting De goedkeuring, waarbij woningcorporaties mochten afzien van integratieheffing, is ingetrokken per 1 januari 2010. De staatssecretaris van Financiën heeft wel een overgangsregeling getroffen die tot 1 januari 2014 geldt. Haag Wonen past de huidige regelgeving, toe.

Vennootschapsbelasting Per 1 januari 2008 is Haag Wonen integraal belastingplichtig voor de vennootschapsbelasting. De fiscale waarderingsregels voor de fiscale openingsbalans per 1 januari 2008 zijn vastgelegd in een met de belastingdienst overeengekomen Tweede vaststellingsovereenkomst. Haag Wonen heeft deze overeenkomst ondertekend. Recent heeft Haag Wonen meegedaan met het collectieve verzoek van Aedes om een Algemeen Nut Beogende Instelling-‐status te verkrijgen. De aanvraag past in onze fiscale strategie.

Financieel resultaat Financieel resultaat enkelvoudig 2012 (x € 1.000) Bedrijfsopbrengsten Bedrijfslasten Rentebaten en rentelasten Operationeel resultaat Verkoopresultaat Afboeking projecten Overige waardeveranderingen Geactiveerde productie eigen bedrijf Toegerekende rente Resultaat nieuwbouw en herstructurering Resultaat deelnemingen Afboeking vorderingen op deelnemingen Afboeking achtergestelde lening op deelneming Resultaat voor belasting Belastingen Buitengewone baten en lasten Resultaat na belasting voor afschrijvingen en waardemutaties Afschrijvingen en waardemutaties Resultaat

Begroting 2012 133.754 -‐84.824 -‐35.418 13.512

Realisatie -‐/-‐ begroting 97 2.876 654 3.627

0 0 -‐10.931 890 786 -‐9.255

1.255 -‐3.792 -‐11.398 917 1.299 -‐11.719

1.255 -‐3.792 -‐467 27 513 -‐2.464

-‐220 0 0 -‐220

1.737 -‐9.333 -‐6.177 -‐13.773

1.957 -‐9.333 -‐6.177 -‐13.553

0 0 0

0 0 0

Realisatie 2012 133.851 -‐81.948 -‐34.764 17.139

0 0 0

-‐18.260

-‐53.488

-‐35.228

-‐14.223

-‐61.841

-‐47.618


Operationeel resultaat Het operationeel resultaat geeft ten opzichte van de begroting een postitief resultaat. Dit wordt voor een groot deel veroorzaakt door lagere reguliere bedrijfslasten.

Resultaat nieuwbouw en herstructurering Het resultaat nieuwbouw en herstructurering laat een slechter resultaat zien dan begroot. Dit komt met name door de afwaardering van lopende projecten. We hebben een aantal vastgoedobjecten verkocht, waarvan de verkoop nog niet ingerekend was in de waarde van dat vastgoed. Hierop hebben we een boekwinst gemaakt.

Resultaten uit de deelneming Het resultaat deelnemingen laat een slecht resultaat zien ten opzichte van de begroting. Dit wordt veroorzaakt door de afwaardering van de participatie in Den Haag Aardwarmte v.o.f., de afwaardering van de vordering op Laakhaven Ontwikkeling B.V. en de afwaardering van de achtergestelde lening en rekening courant van Haag Wonen Ontwikkeling B.V.

Afschrijvingen en waardemutaties In de begroting was nog geen rekening gehouden met de definitieve uitwerking van de waardering op basis van de nieuwe richtlijn RJ 645. De uitwerking van de regelgeving was ten tijde van het opstellen van de begroting 2012 nog niet bekend. Dit veroorzaakt de grote afwijking op deze post. In de toelichting op de posten ‘sociaal vastgoed in exploitatie’ en ‘commercieel vastgoed in exploitatie’ staat het waardeverloop uitgebreid toegelicht.

Te verrekenen vennootschapsbelasting Op basis van de huidige inschatting is het niet waarschijnlijk dat Haag Wonen over 2012 vennootschapsbelasting verschuldigd is.

WOZ-‐ waarde Een indicator van de marktwaarde van onze woningen is de WOZ-‐waarde. Dat is de waarde die wordt gegeven aan een woning of een bedrijfsruimte. De getaxeerde waarde van de objecten van Haag Wonen die vallen in het woningtarief hebben per 2013 (peildatum waardebepaling 1 januari 2012) een WOZ waarde van bijna € 2,7 miljard. Dat betekent een waardedaling ten opzichte van 2012 (peildatum waardebepaling 1 januari 2011) van ruim € 100 miljoen. De waardedaling bedraagt gemiddeld 4%.


4.2

Sociaal verslag

Sturen op personeelskosten In 2011 heeft Haag Wonen een aantal belangrijke organisatorische maatregelen getroffen. Reparatieverzoeken van onze huurders zijn we zelf gaan aannemen en het team dat zich bezig houdt met de uitvoering van deze verzoeken kreeg een nieuwe, efficiëntere werkwijze. Extra capaciteit was nodig voor de implementatie van nieuwe werkwijzen bijvoorbeeld binnen team Bedrijfsbureau. Ook is expertise ingehuurd voor een structurele verbetering van de bezetting van team Reparatieverzoeken. Daarom zien we op deze post een overschrijding. Door voor deze activiteiten gebruik te maken van studenten is het gelukt de kosten zo laag mogelijk te houden en de benodigde flexibiliteit in de bezetting te realiseren.

Personeelskosten (x € 1.000)

2012

2011

2010

20.910

19.474

19.119

17.540

16.475

Realisatie uitzendkrachten

1.067

1.616

1.518

Realisatie overige personeelskosten

1.493

1.178

1.050

20.100

19.269

18.086

Totaal begroot Realisatie salarissen en werkgeverslasten

Totaal personeelskosten

15.518

De cijfers over 2010 zijn exclusief de medewerkers van Haag Wonen Ontwikkeling B.V.

Salarissen van medewerkers in loondienst De stijging is te verklaren door: 1. 2. 3. 4.

5. 6. 7.

Salarisverhoging op grond van de uitkomsten van de beoordelingsronde 2011: gemiddeld 2%. De trendmatige cao-‐verhoging met 1,25% per 1-‐1-‐2012 én 0,65% per 1-‐7-‐2012 (1,575% gemiddeld). De aanstelling van medewerkers binnen team Reparatieverzoeken (in 2011 waren dit nog uitzendkrachten). We kiezen er vaak voor om tijdelijke arbeidskrachten voor projecten en de opvang van verzuim, piek en vacatures op de loonlijst te zetten. Daarmee besparen we op de dure overheadkosten die gepaard gaan met interim-‐ en uitzendkrachten. Hetgeen ook blijkt uit de voor deze groep gemaakte kosten. De keuze om mensen bovenformatief te plaatsen en hen op projecten in te zetten in afwachting van het elders vinden van werk (twee medewerkers in 2012). De keuze om vacatures in te vullen terwijl de huidige medewerker nog niet is vertrokken, dit om de overdracht van werkzaamheden en continuïteit van activiteiten te borgen. De extra capaciteit voor de verbetering van processen.


8.

Diverse medewerkers hebben een 40-‐uurscontract aangeboden gekregen omdat zij bijzondere projecten begeleiden en de reguliere werkzaamheden anders in het gedrang waren gekomen.

Uitzendkrachten De kosten voor uitzendkrachten zijn aanzienlijk gedaald. Dit is onder andere het gevolg van 1. 2. 3.

4.

De (flinke) daling van het ziekteverzuim, waardoor er minder vervanging nodig is. Minder inzet van uitzendkrachten bij team Reparatieverzoeken en Bedrijfsbureau. Bij het ontstaan van vacatures zijn interimkrachten slechts ingehuurd voor een gedeelte van de beschikbare formatieruimte en is de rest van de capaciteit opgevangen door het vaste personeel. De huidige economische crisis maakt het mogelijk om scherp te onderhandelen over uurtarieven van extern personeel.

Overige Personeelskosten De stijging van de overige personeelskosten wordt veroorzaakt door de uitbetaling van diverse beëindigingsvergoedingen voor medewerkers waar in 2012 afscheid van is genomen. Verder is er meer geïnvesteerd in de vorming en opleiding van medewerkers en zien we dat meer mensen gebruik hebben gemaakt van de mogelijkheid om hun persoonlijk ontwikkelingsbudget in te zetten om zich te verder te bekwamen in aspecten die niet direct verband houden met hun huidige functie. Tot slot heeft de btw stijging van 19% naar 21% per 1 oktober 2012 een negatief effect op deze post.

Aantal medewerkers Het aantal fte2 is in 2012 licht gestegen. In totaal kwamen 13 fte in dienst bij Haag Wonen, die voorheen hun werkzaamheden voor Haag Wonen via derden verichtten. Ondanks dat het totaal aantal personeelsleden is toegenomen, zien we een daling in de personeelskosten wanneer we hierbij rekening houden met de trendmatige verhogingen (cao-‐gebonden en naar aanleiding van de beoordelingsronde).

Aantal FTE 2012

2011

2010

256,26

254,09

245,26

Fte staat voor ‘fulltime equivalent’, oftewel de personeelssterkte in relatie tot een fulltime dienstverband.

2


Aantallen

2012

2011

2010

280

274

263

Percentage leidinggevenden t.o.v. totaal

10,36%

9,49%

10,12%

Aantal FTE

Aantal medewerkers

256,26

254,09

245,26

Aantal FTE Centrale afdelingen

82,56

83,59

88,91

Aantal FTE Woonbedrijf

173,7

165,5

156,35

Toelichting aantal FTE

2012

Toename FTE door toevoeging team reparatieverzoeken

8,07

Totaal

12,85

Het aantal medewerkers dat werkt binnen de centrale afdelingen (en dus niet direct betrokken bij het kernproces) is afgenomen.

Organisatieontwikkelingen In 2011 waren vastgoed en projectontwikkeling nog gescheiden. Door de activiteiten rondom bestaande voorraad en nieuwbouwontwikkeling te integreren kunnen we onze woningvoorraad optimaal afstemmen op de wensen van onze (toekomstige) huurders. De afdeling Vastgoed & Beleid onderging daarom in 2012 een lichte structuurwijziging en de medewerkers van Haag Wonen Ontwikkeling B.V. werden aan Haag Wonen toegevoegd. De hierdoor ontstane afdeling ging per 1-‐1-‐2012 onder de nieuwe naam Strategie & Vastgoed verder.


Samenstelling medewerkersbestand per ultimo 2012 Man-‐vrouw verdeling M

145

51,79%

V

135

48,21%

Totaal

280

100,00%

Leeftijdsverdeling 15-‐24

11

3,93%

25-‐34

57

20,36%

35-‐44

72

25,71%

45-‐54

88

31,43%

55-‐64

52

18,57%

Totaal

280

100,00%

Gemiddelde leeftijd in 2012: 43 jaar. Deeltijdinterval

Aantal werknemers 186

1,00 >

0,75 -‐ 0,99

55

0,50 -‐ 0,74

30

0,25 -‐ 0,49

9

In 2012 zijn in verhouding tot 2010 en 2011 meer medewerkers tussen 0,25 en 0,49 FTE gaan werken.

Het personeelsverloop Het verloop (vertrek en indiensttreding) van personeel binnen Haag Wonen ziet er goed uit. Het aantal medewerkers steeg door de indiensttreding van vijf medewerkers voor tijdelijke vervanging bij bijvoorbeeld ziekte. Daarnaast kwamen zes medewerkers van Haag Wonen Ontwikkeling B.V. in dienst.


Doorstroming 2012 Medewerkers in dienst Waarvan op tijdelijke basis Medewerkers uit dienst Waarvan met (vroeg)pensioen Waarvan in overleg Waarvan op eigen verzoek Waarvan einde contract Waarvan ziek uitdienst > WIA Medewerkers in en uit dienst in 2012 Waarvan in proeftijd Waarvan tijdelijke vervanging Waarvan einde contract Waarvan staande voet Waarvan eigen verzoek Waarvan in overleg

aantal 2012 32 1 26 4 7 8 7 0 10 3 4 2 0 0 1

aantal 2011 33 4 22 0 3 7 10 2 6 2 1 0 1 1 1

aantal 2010 25 2 25 5 3 10 7 0 10 1 2 0 2 5 0

Arbeidsverzuim: gezondere medewerkers Arbeidsverzuim

2012

2011

2010

4,74 %

5,73 %

5,94 %

In 2012 is de samenwerking tussen leidinggevenden, de bedrijfsarts en P&O geïntensiveerd. Elk kwartaal heeft Haag Wonen een sociaal medisch overleg. Bij dit overleg heeft de leidinggevende de mogelijkheid om vragen te stellen aan de bedrijfsarts. Door meer te sturen op de houding en gedrag rondom verzuim en de focus te verleggen naar wat kan in plaats van wat niet kan is het verzuim aanzienlijk teruggedrongen. Het doel voor 2012 was om gemiddeld een percentage van 4,5% te behalen. Daar zijn we heel dicht bij in de buurt gekomen. Voor 2013 is het doel 4%. Andere inspanningen om het arbeidsverzuim te minimaliseren waren: In 2011 vond de Risico Inventarisatie en Evaluatie (RIE) plaats. Samen met de VGWM (veiligheid, gezondheid, welzijn en milieu) commissie van de Ondernemingsraad en de preventiemedewerkers zijn we aan de slag gegaan met het plan van aanpak naar aanleiding van de RIE. Het periodiek medisch onderzoek vond in 2012 plaats. Met de uitkomsten gaan we in 2013 aan de slag. We willen daarmee verzuim voorkomen in plaats van reactief te beperken. Om onze medewerkers beter te faciliteren zijn opnieuw agressietrainingen gegeven. We zijn voor deze trainingen van leverancier gewisseld. Met deze leverancier is het mogelijk beter de training af te stemmen op de wensen van Haag Wonen.


Betrokken medewerkers: onderzoek In de maanden september en oktober van 2012 is een medewerkersonderzoek uitgevoerd onder de medewerkers van Haag Wonen. Dit onderzoek bestond uit twee onderdelen; een onderdeel over werkbeleving en een onderdeel over fysieke belasting en gezondheid. De respons was met 91% erg goed te noemen. Het algemene beeld voor Haag Wonen is positief. Op arbeidstevredenheid scoort Haag Wonen een 7,4 (benchmark Nederlands bedrijfsleven: 6,9). Er is een goede balans tussen stress-‐ en energiebronnen en de medewerkers zitten over het algemeen goed in hun vel. Ruim 29% van de medewerkers is bevlogen (benchmark 20%). Medewerkers zijn betrokken en hebben niet de neiging de organisatie te verlaten. We werken in een energierijke omgeving. Hiermee zijn we in staat de huidige en toekomstige werkstressoren goed op te vangen. Er valt natuurlijk ook nog winst te behalen Door de balans tussen stress-‐ en energiebronnen verder te verbeteren. Goede aspecten benutten en door het rolconflict te verbeteren. Te investeren in de samenwerking tussen de afdelingen. Door de communicatie en informatievoorziening beter te borgen. Door aandacht te hebben voor de autonomie die men in het werk ervaart. Als medewerker de regie op de eigen ontwikkeling op te pakken.

Het beeld op teamniveau Op teamniveau zijn er echter verschillen, zowel in positieve zin als in negatieve zin. Er ligt een belangrijke taak bij de teams. Zij bespreken of zij de uitkomsten van hun teamresultaat herkennen en in welke context zij dit plaatsen. Zijn de uitkomsten herkenbaar en zijn er aspecten die benut of aangepakt moeten worden? Daarbij is de opdracht om begin 2013 te komen met een plan van aanpak.

Haag Wonen Academy: Haag Wonen in ontwikkeling We hebben in 2012 meer geïnvesteerd in de vorming en opleiding van onze medewerkers. Naast de ontwikkeling van een training Huurrecht, Schrijfwijs (correspondentie) en het introductieprogramma is er een op maat gesneden Management Development traject ontwikkeld dat in september 2012 van start is gegaan. Leidinggevenden worden getraind om verandertrajecten te begeleiden en resultaatgericht te sturen op de doelen van Haag Wonen. Trainingen als Huurrecht en Schrijfwijs bieden we digitaal aan via de e-‐learning omgeving Haag Wonen Academy. Op deze manier kunnen we een grotere groep medewerkers opleiden tegen lagere kosten per persoon.

Huurrecht Haag Wonen heeft zelf een huurrechttraining ontwikkeld. Door het volgen van de training zijn de deelnemers gefaciliteerd om elementaire, actuele kennis van juridische aspecten rond huur en verhuur van woonruimte te kennen en zijn zij in staat zijn om juridische valkuilen te signaleren.


Schrijfwijs In 2012 is er een digitale opfriscursus Schrijfwijs aangeboden via de Academy. Medewerkers moesten als eindopdracht een brief aan een (zakelijke) klant inleveren. Wanneer de brief op het juiste niveau geschreven was ontving men het certificaat Schrijfwijs. Door het volgen van de training Schrijfwijs zijn de deelnemers gefaciliteerd om begrijpelijk en klantgericht te communiceren volgens de schrijfafspraken van Haag Wonen.

Introductieprogramma Haag Wonen In 2012 is gewerkt aan een digitaal introductieprogramma “De Wereld van Haag Wonen”. Eind december is het product opgeleverd. Door het volgen van het programma wordt de nieuwe medewerker meegenomen in de wereld van Haag Wonen. Men krijgt niet alleen informatie over het personeelsbeleid, maar ook over onze huurders en ons complexen. Dit alles gekoppeld aan de missie en visie van Haag Wonen.


5. Governance 5.1

Governancestructuur

De raad van commissarissen en de directeur-‐bestuurder vinden goed ondernemingsbestuur, ofwel corporate governance, belangrijk. Op deze manier blijft Haag Wonen ‘in control’ en kan transparant handelen. De raad van commissarissen en de directeur-‐bestuurder zijn samen verantwoordelijk voor het onderwerp governance. De hoofdlijnen van de structuur bij Haag Wonen zijn: De rechtsvorm van Haag Wonen is de stichting. De directeur-‐bestuurder houdt zich bezig met het dagelijks bestuur van Haag Wonen. De raad van commissarissen ziet toe op de directeur-‐bestuurder en de algemene gang van zaken van de stichting. Ook geeft de raad van commissarissen gevraagd en ongevraagd advies. De Aedes-‐ en Governancecode Woningcorporaties zijn leidend voor Haag Wonen. De principes van corporate governance komen tot uitdrukking in bijvoorbeeld de volgende documenten. het bestuursreglement het directiereglement van Haag Wonen de procuratieovereenkomst het reglement raad van commissarissen Haag Wonen de profielschets raad van commissarissen Haag Wonen het profiel van de directeur-‐bestuurder Haag Wonen het financieel statuut Haag Wonen het treasurystatuut Haag Wonen het investeringsstatuut Haag Wonen het verbindingenstatuut Haag Wonen het onafhankelijkheidsprotocol externe accountant de bedrijfscode Haag Wonen de klokkenluidersregeling Haag Wonen Gewenste wijzigingen in de governancestructuur worden door de directeur-‐bestuurder eerst ter goedkeuring voorgelegd aan de raad van commissarissen.

Wijzigingen in het toezicht Haag Wonen is aan de slag gegaan met Governancecode Woningcorporaties die op 1 juli 2011 van kracht is geworden. De statuten van Haag Wonen zijn in augustus 2012 aangepast aan de nieuwe Governancecode, het Reglement voor de raad van commissarissen is in april aangepast. Ook is het investeringsstatuut Haag Wonen en het verbindingenstatuut Haag Wonen door de raad van commissarissen in haar vergadering van


april goedgekeurd . In deze statuten is de gebruikelijke gang van zaken bij Haag Wonen rondom de onderwerpen investeringen en verbindingen vastgelegd. In het verbindingenstatuut is afgesproken dat de raad van commissarissen toezicht houdt op Haag Wonen en al haar verbindingen. Daarom wordt de Raad ook ieder kwartaal geïnformeerd over de totale groep. Het toezicht op het bestuur van Haag Wonen bestaat uit intern, extern en horizontaal toezicht. Intern toezicht door de raad van commissarissen. Intern toezicht door de Ondernemingsraad. Extern toezicht door de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Jaarlijks stelt de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties een zogeheten ‘oordeelsbrief’ op. Deze brief gaat in op de prestaties van Haag Wonen in een bepaald jaar. De Minister gaat daarbij in op de rechtmatigheid en doelmatigheid van de uitgaven, en op de financiële positie. Het Centraal Fonds voor de Volkshuisvesting adviseert de Minister over de beoordeling van de financiële positie. In 2012 zijn de conclusies van de oordeelsbrief als volgt: De solvabiliteit is eind 2011 voldoende. De Minister constateert dat Haag Wonen stelt dat zij voldoet aan de normen voor woningtoewijzing volgens de Europese regelgeving. Uit het Assurance rapport van de accountant blijkt op dit punt een oordeelsonthouding. Haag Wonen voldoet hiermee niet aan de norm (positief oordeel door de accountant). Vanwege aanloopproblemen wordt geen sanctie opgelegd. De Minister vraagt uitleg over een bijdrage van Haag Wonen aan het Nationale Toneel. Mogelijk betreft dit illegale sponsoringsactiviteiten. Haag Wonen heeft de Minister inmiddels geïnformeerd. Haag Wonen heeft naar de minister gereageerd op de oordeelbrief door het oordeel van de accountant aan te halen. In de beoordeling van de woningtoewijzing volgens de Europese regelgeving heeft de accountant namelijk aangegeven, dat de administratie van Haag Wonen op orde is. Echter, noch Haag Wonen noch de accountant kunnen de authenticiteit van de aangeleverde brondocumenten vast stellen. Het is niet mogelijk om de volledigheid van de aangeleverde inkomensgegevens, waaronder het mogelijk inkomen uit vermogen, vast te stellen. En tenslotte kan de volledigheid van het aantal medebewoners niet worden vastgesteld. Het totale huishoudinkomen kan hierdoor onvolledig zijn berekend. Op grond van deze constateringen heeft de accountant zijn oordeel onthouden. Inmiddels begrijpen wij, dat aan deze bezwaren tegemoet gekomen is door het ministerie door het protocol op basis waarvan de accountant de gegevens bij Haag Wonen controleert, op deze punten te wijzigen. Horizontaal toezicht. Er is sprake van horizontaal toezicht wanneer collega-‐corporaties, gemeenten, huurdersorganisaties of andere belanghouders ons aanspreken op ons functioneren. Om duidelijk aan te geven waarop wij aanspreekbaar zijn, heeft Haag Wonen de Aedes-‐code (voor woningcorporaties) onderschreven. Haag Wonen heeft in 2012 in overeenstemming met deze code gehandeld.


5.2

Organisatiestructuur

Als het in het belang is van onze huurders, ontplooit Haag Wonen commerciële activiteiten. Haag Wonen ontwikkelt en beheert commercieel vastgoed, wanneer dat bijdraagt aan segregatiebestrijding of ten goede komt aan de woon-‐ en leefkwaliteit in de wijken waar wij werken. Wij zijn voorstander van een eerlijk speelveld ten opzichte van commerciële partijen. Om scheiding in activiteiten zichtbaar te maken en risico’s apart te zetten, heeft Haag Wonen dochterondernemingen. Ook samenwerkingsvormen met externe partijen maken het noodzakelijk activiteiten onder te brengen in (klein)dochters. De verbindingen die wij zijn aangegaan, zijn noodzakelijk voor het voldoen aan één of meer prestatievelden. In 2012 zijn enkele wijzigingen doorgevoerd in de groep. De medewerkers van Haag Wonen Ontwikkeling B.V. zijn in 2012 in dienst getreden van Woningstichting Haag Wonen. Dit betekent dat in Haag Wonen Ontwikkeling B.V. slechts bestaat uit projecten en niet meer uit een organisatie. Ook is de V.O.F. Ontwikkelingscombinatie Laakhaven West beëindigd per 31 december 2012 en daarom niet meer in de organisatiestructuur opgenomen. Laakhaven Ontwikkeling B.V. participeerde voor 33% in deze V.O.F. We waarderen de deelnemingen tegen de netto vermogenswaarde waarin we invloed van betekenis uitoefenen. ‘Invloed van betekenis’ betekent een financieel belang van vijftig procent of meer. Deze deelnemingen zijn geconsolideerd in de jaarcijfers. De delegatie en mandatering tussen Haag Wonen en haar vennootschappen is vastgelegd in het reglement van de raad van commissarissen, het bestuursreglement en het directiereglement. In deze reglementen hebben we geregeld, dat zowel voor de toezichts-‐ en bestuursstructuur als voor de financiële limieten de verantwoordelijkheid ligt bij de raad van commissarissen en het bestuur van Haag Wonen. De mandateringen zijn verder vormgegeven door procuratieovereenkomsten en volmachten, die we bij de Kamer van Koophandel hebben gedeponeerd. De verbindingen zijn we aangegaan omdat we risico’s apart willen zetten en/of omdat we samenwerking met andere partijen zijn aangegaan.


Organisatiestructuur Haag Wonen per 31 december 2012

Ra a d va n Commissarissen

Woni ngstichting Haag Wonen

33,33%

Sti chting Woonwagen-‐ l oca ties

Sti chting Woonzorgzone Moerwijk

100%

Ver. S oci ale Verhuurders H aaglanden

Ha a g Wonen H olding B .V.

De verni euwde stad

100%

100%

50%

100%

Ha a g Wonen Ontwi kkeling B .V.

Ha a g Wonen Energie B .V.

16,67%

Aa rdwa rmte D en Ha a g v.o.f.

Aa nva n Va s tgoed II B .V.

100%

Wi jnhavenkwartier Beheer B .V. Beherend vennoot

1%

La a khaven Ontwi kkeling B .V.

100%

= A en ebn estuursrelatie = andeelhouders-‐ Aandeelhouders-‐ bestuursrelatie = B= estuursrelatie Bestuursrelatie = andeelhoudersrelatie Aandeelhoudersrelatie = A = verige Overige verbinding = O verbinding

Aa nva n Vastgoed B .V. Comma ndiet

49,5%

Wi jnhavenkwartier Ontwi kkeling F ase I C.V.


Haag Wonen Holding B.V. Haag Wonen Holding B.V. is een honderd procent dochter van Woningstichting Haag Wonen. De activiteiten bestaan uit de oprichting, verkrijging en vervreemding, het doen beheren van, het voeren van directie over en het houden van toezicht op, het deelnemen in en het financieren van vennootschappen. In 2012 was Haag Wonen Holding B.V. bestuurder van Haag Wonen Energie B.V., Haag Wonen Ontwikkeling B.V., Aanvan Vastgoed B.V. en Aanvan Vastgoed II B.V. Woningstichting Haag Wonen levert administratieve-‐ en verkoop diensten aan Haag Wonen Holding B.V. Gegevens (enkelvoudig) Haag Wonen Holding B.V. (x € 1.000) Statutaire vestigingsplaats Oprichtingsdatum Eigen vermogen ultimo 2012 Kapitaalinbreng Woningstichting Haag Wonen Omzet 2012 Resultaat 2012 Lening van Woningstichting Haag Wonen aan Haag Wonen Holding B.V. Aantal personeelsleden in dienst Wijze van consolidatie

Den Haag 10 augustus 2006

-‐7.545 0 -‐8 -‐ 3.711 13.007

0 Integraal

Haag Wonen Energie B.V. Op 12 maart 2008 is Haag Wonen Energie B.V. opgericht. Het is een honderd procent dochter van Haag Wonen Holding B.V. De vennootschap neemt deel aan de ontwikkeling, aanleg en exploitatie van nieuwe bronnen van duurzame energie met distributienetwerken en andere daaraan gerelateerde voorzieningen. Haag Wonen levert diensten aan Haag Wonen Energie B.V.

Gegevens (enkelvoudig) Haag Wonen Energie B.V. (x € 1.000)

Statutaire vestigingsplaats Oprichtingsdatum Eigen vermogen ultimo 2012 Kapitaalinbreng Woningstichting Haag Wonen Omzet 2012 Resultaat 2012 Lening van Woningstichting Haag Wonen aan Haag Wonen Energie B.V. Lening van Haag Wonen Holding B.V. aan Haag Wonen Energie B.V. Aantal personeelsleden in dienst Wijze van consolidatie

Den Haag 12 maart 2008

-‐3.803

18

0

-‐3.700

0

3.536

0 Integraal


Aardwarmte Den Haag v.o.f. Aardwarmte Den Haag v.o.f. is een samenwerkingsverband tussen twee energieleveranciers, de gemeente Den Haag en drie woningcorporaties waaronder Haag Wonen. Het samenwerkingsverband heeft als doel het ontwikkelen en realiseren van de exploitatie van een geothermische bron met distributienetwerk en andere daaraan gerelateerde voorzieningen. Deze voorzieningen benutten aardwarmte ten behoeve van warmtevoorzieningen aan woningen en andere afnemers in en rond Den Haag. De vennoten nemen elk voor 1/6 deel. De drie corporaties hebben op 22 november 2012 gebruik gemaakt van het recht op uittreden. Formele uittreding zal uiterlijk plaatsvinden per 21 mei 2013. Naar aanleiding van deze uittreding is de participatie in Aardwarmte Den Haag v.o.f. volledig afgewaardeerd. Gegevens (enkelvoudig) Aardwarmte Den Haag v.o.f. (x € 1.000) Statutaire vestigingsplaats Oprichtingsdatum Eigen vermogen ultimo 2012 Kapitaalinbreng Haag Wonen Energie B.V. Omzet 2012 Resultaat 2012 Aantal personeelsleden in dienst Lening van Woningstichting Haag Wonen aan Aardwarmte De Haag v.o.f

Den Haag 17 september 2008

15.946

2.400

585

-‐996

0 0

Haag Wonen Ontwikkeling B.V. In 2003 heeft Haag Wonen samen met Kristal N.V. het ontwikkelbedrijf Haag Wonen Kristal B.V. opgericht. Het aandeel van Haag Wonen is in 2006 bij Haag Wonen Holding B.V. ondergebracht, waarbij de aandelenverhouding wijzigde naar 95 procent van Haag Wonen Holding B.V. en vijf procent van Kristal N.V. De oorspronkelijke aandelenverhouding (90/10) is de verhouding waarin Haag Wonen Holding en Kristal N.V. risico’s en winsten in het ontwikkelingsbedrijf droegen. Door de ontwikkelingen op de woningmarkt bleek Kristal N.V. niet langer levensvatbaar. Op 30 november 2010 heeft Haag Wonen Holding B.V. de resterende vijf procent aandelen Haag Wonen Kristal B.V. verworven die in het bezit waren van Kristal N.V. Hiermee is Haag Wonen 100 % eigenaar geworden van de ontwikkelorganisatie. De naam Haag Wonen Kristal B.V. is vervolgens gewijzigd naar Haag Wonen Ontwikkeling B.V. Een aantal medewerkers van Kristal N.V. zijn in dienst getreden van Haag Wonen Ontwikkeling B.V. Per 1 januari 2012 zijn deze medewerkers in dienst getreden van Woningstichting Haag Wonen, waardoor Haag Wonen Ontwikkeling B.V. weer alleen uit ontwikkelprojecten bestaat.


Gegevens (enkelvoudig) Haag Wonen Ontwikkeling B.V. (x € 1.000) Statutaire vestigingsplaats Oprichtingsdatum Eigen vermogen ultimo 2012 Kapitaalinbreng Woningstichting Haag Wonen Omzet 2012 Resultaat 2012 Lening van Woningstichting Haag Wonen aan Haag Wonen Ontwikkeling B.V. Aantal personeelsleden in dienst Achtergestelde lening van Woningstichting Haag Wonen aan Haag Wonen Wijze van consolidatie

Den Haag 23 juli 2003

-‐10.437 18 2.819 -‐1.515 6.670

0 8.059

Integraal

Samenwerkingsverband herontwikkeling Wijnhavenkwartier Voor de ontwikkeling van woningen en commerciële voorzieningen op de kavel van het voormalige woongebouw ‘de Zwarte Madonna’ in het Wijnhavenkwartier, is Haag Wonen een samenwerkingsverband aangegaan met MAB. Dit samenwerkingsverband is Wijnhavenkwartier Ontwikkeling Fase 1 C.V. Haag Wonen Ontwikkeling B.V. en MAB Development Nederland B.V. doen de projectontwikkeling. Haag Wonen heeft de sociale huurwoningen afgenomen. Daarnaast heeft Haag Wonen de onverkochte koopwoningen afgenomen. De samenwerking in Wijnhavenkwartier Ontwikkeling Fase 1 C.V. bestaat op 31 december 2012 nog slechts uit de verhuur c.q. verkoop van de ontwikkelde commerciële voorzieningen.

Aanvan Vastgoed B.V. Aanvan Vastgoed B.V. is commanditair vennoot in Wijnhavenkwartier Ontwikkeling Fase 1 C.V. en heeft een aandeel van 49,5 procent. Haag Wonen Holding B.V. is 100 procent eigenaar en bestuurder van Aanvan Vastgoed B.V.

Gegevens (enkelvoudig) Aanvan Vastgoed B.V. (x € 1.000) Statutaire vestigingsplaats Oprichtingsdatum Eigen vermogen ultimo 2012 Kapitaalinbreng Haag Wonen Holding B.V. Omzet 2012 Resultaat 2012 Lening van Haag Wonen Holding B.V. aan Aanvan Vastgoed B.V. Aantal personeelsleden in dienst Wijze van consolidatie

Den Haag 8 april 2004

-‐1.563 18 0 -‐1.288 5.483

0 Integraal


Wijnhavenkwartier Ontwikkeling Fase 1 C.V. Wijnhavenkwartier Ontwikkeling Fase 1 C.V. is een commanditaire vennootschap waarin de volgende vennoten participeren: De commanditair vennoot MAB Vastgoed Twee B.V. te Den Haag neemt voor 49,5% deel in het kapitaal van Wijnhavenkwartier Ontwikkeling Fase 1 C.V. De commanditair vennoot Aanvan Vastgoed B.V. te Den Haag neemt voor 49,5% deel in het kapitaal van Wijnhavenkwartier Ontwikkeling Fase 1 C.V. De beherend vennoot Wijnhavenkwartier Beheer B.V. te Den Haag neemt voor 1% deel in het kapitaal van Wijnhavenkwartier Ontwikkeling Fase 1 C.V. Het ontwikkelrecht is ingebracht in Wijnhavenkwartier Ontwikkeling Fase 1 C.V., en de C.V. wordt bestuurd door Wijnhavenkwartier Beheer B.V. De heer B.G.M. Moesbergen, directeur Strategie en Vastgoed van woningstichting Haag Wonen, is lid van de raad van commissarissen van Wijnhavenkwartier B.V.

Gegevens (enkelvoudig) Wijnhavenkwartier Ontwikkeling Fase 1 C.V. (x € 1.000) Statutaire vestigingsplaats Oprichtingsdatum Eigen vermogen ultimo 2012 Kapitaalinbreng van Aanvan Vastgoed B.V. Kapitaalinbreng van Wijnhavenkwartier Beheer B.V. Omzet 2012 Resultaat 2012 Lening van Aanvan Vastgoed B.V. aan Wijnhavenkwartier Ontw. fase 1 C.V. Aantal personeelsleden in dienst Wijze van consolidatie


-‐2.456 25 1 377 -‐2.231 5.150

0 Proportioneel


Wijnhavenkwartier Beheer B.V. Wijnhavenkwartier Beheer B.V. is beherend vennoot van Wijnhavenkwartier Ontwikkeling Fase 1 C.V. en heeft een kapitaalbelang van 1% in deze C.V. Haag Wonen Holding B.V. heeft een aandelenbelang van 50 % in Wijnhavenkwartier Beheer B.V.

Gegevens (enkelvoudig) Wijnhavenkwartier Beheer B.V. (x € 1.000) Statutaire vestigingsplaats Oprichtingsdatum Eigen vermogen ultimo 2012 Kapitaalinbreng Haag Wonen Holding B.V. Omzet 2012 Resultaat 2012 Aantal personeelsleden in dienst Wijze van consolidatie


-‐2.437 9 0 -‐2.231

0 Proportioneel

Aanvan Vastgoed ll B.V. Aanvan Vastgoed ll B.V. is beoogd commanditair vennoot in de GEM Laakhaven West te Den Haag, een nog op te richten beheer vennootschap. Haag Wonen Holding B.V. bestuurt Aanvan Vastgoed ll B.V. Feitelijk hebben in 2012 binnen Aanvan Vastgoed II B.V. geen activiteiten plaatsgevonden.

Gegevens (enkelvoudig) Aanvan Vastgoed II B.V. (x € 1.000) Statutaire vestigingsplaats Oprichtingsdatum Eigen vermogen ultimo 2012 Kapitaalinbreng Haag Wonen Ontwikkeling B.V. Omzet 2012 Resultaat 2012 Aantal personeelsleden in dienst Wijze van consolidatie

Den Haag 12 maart 2008

14 18 0 0

0 Integraal


Laakhaven Ontwikkeling B.V. Laakhaven Ontwikkeling B.V. was tot 31 december 2012 vennoot in V.O.F. Ontwikkelingscombinatie Laakhaven West.

Gegevens (enkelvoudig) Laakhaven Ontwikkeling B.V. (x € 1.000) Statutaire vestigingsplaats Oprichtingsdatum Eigen vermogen ultimo 2012 Kapitaalinbreng van Haag Wonen Ontwikkeling B.V. Omzet 2012 Resultaat 2012 Lening van Woningstichting Haag Wonen aan Laakhaven Ontwikkeling B.V. Lening van Haag Wonen ontwikkeling B.V. aan Laakhaven Ontwikkeling B.V. Aantal personeelsleden in dienst Wijze van consolidatie

Amsterdam 23 januari 2003

-‐2.965 18 0 -‐91 2.555 664

0 Integraal

Vereniging Sociale Verhuurders Haaglanden Vereniging Sociale Verhuurders Haaglanden (SVH) is een actieve brancheorganisatie, waarin alle zestien woningcorporaties uit het Stadsgewest Haaglanden beleidsmatig samenwerken. De corporaties zijn gevestigd in de 9 gemeenten van het Stadsgewest: Delft, Den Haag, Leidschendam-‐Voorburg, Midden-‐ Delfland, Pijnacker-‐Nootdorp, Rijswijk, Wassenaar, Westland en Zoetermeer. Samen beheren zij bijna 160.000 woningen. Jaarlijks worden hiervan ruim 12.000 zelfstandige woningen (opnieuw) verhuurd. In totaal verhuren de SVH-‐corporaties bijna 35% van alle woningen in de regio Haaglanden. De huishoudens die door deze corporaties worden gehuisvest behoren vooral tot de BBSH-‐doelgroep, de lage middeninkomens en bijzondere aandachts-‐groepen. De kerntaken van de Sociale Verhuurders Haaglanden (SVH) zijn: Het ontwikkelen, opstellen en bewaken van de prestatieafspraken met het Stadsgewest Haaglanden. Het door-‐ontwikkelen en verzorgen van de regionale woonruimteverdeling voor de Haaglandse corporaties, waaronder: het inrichten, beheren en faciliteren van de regionale website www.woonnet-‐haaglanden.nl, en de Beter Wonen-‐krant ten behoeve van de woonruimteverdeling het inrichten, beheren en faciliteren van het automatiseringssysteem WMS ten behoeve van de woonruimteverdeling het inrichten, beheren en faciliteren van het managementinformatiesysteem en het coördineren, bewaken en het verder ontwikkelen van de nieuwe managementinformatierapporten. Het behartigen van de belangen van de aangesloten leden en het uitwisselen van kennis en ervaring over de werkterreinen van de SVH.


De Vernieuwde Stad De Vernieuwde Stad is een breed platform van corporaties met gelijkgerichte belangen en problemen. De betrokken corporaties spreken open en ongebonden over gemeenschappelijke thema’s met als doel beïnvloeding van het landelijke beleid en de publieke opinie. Dat kan binnen en buiten de branche, zonder dat ze daarmee het bestaan van de brancheorganisatie als zodanig ter discussie stellen. De kracht van De Vernieuwde Stad is de overtuigingskracht. De Vernieuwde Stad laat van zich horen met argumenten.

Aedes Haag Wonen is lid van Aedes. Aedes is de branchevereniging van woningcorporaties in Nederland. De ongeveer vierhonderd leden van Aedes werken, vanuit bijna duizend vestigingen en werkmaatschappijen, aan duurzaam en betaalbaar wonen in leefbare buurten en woonkernen. Aedes maakt zich sterk voor de condities waaronder woningcorporaties als maatschappelijke ondernemingen hun werk kunnen doen en voert hiertoe ook lobby. Aedes geeft voorlichting en informatie en initieert onderzoek en productontwikkeling. Aedes is tevens werkgeversvereniging.

Nationaal Renovatie Platform Haag Wonen is sinds 2011 partner van het Nationaal Renovatie Platform. Dit is een onafhankelijke stichting, die duurzaam gebruik van de bestaande gebouwde omgeving door renovatie en transformatie bevordert. Zij spant zich in voor het behartigen van het belang van hergebruik van de bestaande gebouwde omgeving en het bevorderen van kennis en professionaliteit op het vakgebied van renovatie en transformatie. De stichting wordt gesteund door partners, die uit de breedte van de vastgoed-‐, bouw-‐ en ontwerpsector, financiële en maatschappelijke organisaties komen.

Stichting Woonwagenlocaties In 1998 hebben de Haagse corporaties het eigendom en het beheer van een aantal woonwagenstandplaatsen overgenomen van de gemeente Den Haag. De corporaties hebben het beheer en onderhoud van de standplaatsen ondergebracht in de gezamenlijke Stichting Woonwagenlocaties. Deze stichting heeft de uitvoering van het beheer aan een gespecialiseerd bedrijf uitbesteed. De corporaties zijn alleen eigenaar van de standplaatsen, niet van de woonwagens. Deze zijn in eigendom van de bewoners of van de gemeente. Het aandeel van Haag Wonen bedraagt een derde deel van het resultaat van alle woonwagenlocaties. De bestuurders van Haag Wonen, Vestia en Staedion vormen het bestuur. De stichting heeft geen personeel in dienst. Het beheer is uitbesteed en Vestia verzorgt de administratie.

Stichting Woonservicewijken Escamp De Stichting Woonservicewijken Escamp heeft als doel diensten te ontwikkelen op het gebied van wonen, zorg en welzijn in Escamp. Het bestuur bestaat uit gemandateerde vertegenwoordigers van tien instellingen. Haag Wonen vaardigt één bestuurslid af. Over 2012 zijn nog geen cijfers beschikbaar.


Transacties met verbonden partijen In 2012 hebben geen transacties met verbonden partijen plaatsgevonden anders dan uit reguliere overeenkomsten volgend. Haag Wonen Energie B.V. heeft een langlopende rekening courant schuld bij Haag Wonen Holding B.V. Hierop is Haag Wonen Energie B.V. geen rente verschuldigd. Haag Wonen Energie B.V. stort kapitaal in Aardwarmte Den Haag v.o.f. Aardwarmte Den Haag v.o.f. is op haar beurt namelijk geen rente verschuldigd over het gestorte kapitaal. Tussen Woningstichting Haag Wonen en Haag Wonen Holding B.V. is de rekening courantverhouding verrekend met een rentepercentage van 1,99%. Tussen Woningstichting Haag Wonen en Haag Wonen Ontwikkeling B.V. is de rekening courantverhouding verrekend met een rentepercentage van 4,25%. Tussen Woningstichting Haag Wonen en Laakhaven Ontwikkeling B.V. is de rekening courantverhouding verrekend met een rentepercentage van 4,25%.

PlanmaJg Onderhoud

Bedrijfs-‐ bureau

Wijkteam Zuidwest

Wijkteam West

Team Commerciële Verhuur

Wijkteam Centrum Oost

Wijkteam Schilderswijk Oost

Wijkteam Schilderwijk West

Wonen & Wijken

Beleid

Klantcontact-‐ centrum

ReparaJe-‐ verzoeken

VVE beheer

Klant & Kwaliteit

Secretariaat

Woonbedrijf Directeur K. van Oijen

Bedrijfs-‐ juristen

Documentair InformaJe Management

Automa-‐ Jsering

InformaJsering & AutomaJsering

Management-‐ assistent

Inkoop en Fac.Management

CommunicaJe

Bedrijfsvoering Directeur R. Koppen-‐Kreyne

Interne Audit Team

Bestuurs-‐ assistent

P&O

Directeur-‐Bestuurder C.F. van Dreven

Organigram Woningstichting Haag Wonen per 31 december 2012

Financiële AdministraJe

Financiën & Control

Strategie & Beleid

Vastgoed-‐ advies & Ondersteu-‐ ning

Management-‐ assistent

Ontwikkeling & RealisaJe

Strategie en Vastgoed Directeur B. Moesbergen

Huurders-‐ onder-‐ steuning



5.3

Bestuur

Procedureel Haag Wonen kent een verantwoordelijkheidsstructuur van: de raad van commissarissen (RvC). het directieteam (DT), bestaande uit de directeuren Strategie en Vastgoed, Bedrijfsvoering en Woonbedrijf en de directeur-‐bestuurder. Het team vergadert één maal per twee weken. Drie managementteams (MT), het MT Strategie en Vastgoed, MT Bedrijfsvoering en het MT Woonbedrijf. De MT’s vergaderen één maal per twee weken. Het management team adviseert de directeur. De directeuren participeren in het directieteamoverleg en leggen verantwoording af aan de directeur-‐bestuurder. De bevoegdheden van de directieleden zijn geregeld in het directiereglement en de procuratieovereenkomst. De bevoegdheden van de directeur-‐ bestuurder zijn geregeld in het bestuursreglement.

Samenstelling bestuur Het bestuur van Haag Wonen bestaat uit mevrouw drs. Karin (C.F.) van Dreven. Zij is sinds 1 maart 2009 werkzaam in deze functie. In 2012 was mevrouw Van Dreven 55 jaar. Haar nevenfuncties zijn: Lid Platform De Vernieuwde Stad, Bestuurslid Sociale Verhuurders Haaglanden, Bestuurslid Theater aan de Schie, Lid Raad van Commissarissen van SBR (Stichting Bouw Research) en Lid van de Raad van Advies van de Stichting Welzijn Schiedam. Mevrouw Van Dreven is lid van het Adviescollege faculteit ‘Real Estate and Housing’ van TU Delft en bestuurslid van de Nederlandse Vereniging Bestuurders Woningcorporaties.

Taak-‐ en werkwijze Woningstichting Haag Wonen heeft als statutair werkgebied de gemeenten Den Haag, Delft, Leidschendam, Nootdorp, Pijnacker, Rijswijk, Voorburg, Wassenaar en Zoetermeer. Haag Wonen heeft doel en missie uitgewerkt in een ondernemingsplan voor de jaren 2010 tot en met 2014 met de titel ‘Thuis in Den Haag’. Op basis van een analyse van de verwachte ontwikkelingen en de positie van Haag Wonen hebben we 10 concrete doelstellingen voor deze jaren benoemd. We hebben het ondernemingsplan besproken met bewoners, medewerkers, volkshuisvestelijke experts, de gemeente en partners uit de zorg en maatschappelijke opvang. Nadat we de uitkomsten van de visitatie van 2010 hierin hebben verwerkt, is het plan medio 2010 definitief vastgesteld. De doelstellingen uit het ondernemingsplan en de prestatieafspraken worden jaarlijks in een jaarplan met meetbare prestaties vertaald. Dit gebeurt voor de organisatie als geheel en per bedrijfsonderdeel. In de kwartaalrapportages en het jaarverslag wordt gerapporteerd over de behaalde resultaten en de voortgang van het ondernemingsplan. Het jaarverslag is besproken met de medewerkers, de gemeente Den Haag, de bewonersorganisaties en belanghebbenden uit de zorg en maatschappelijke opvang. Uit de evaluatie van het jaarverslag en deze gesprekken volgt een directiebrief die als basis dient voor het jaarplan en de


begroting voor het volgende jaar. In 2012 hebben we richting gegeven aan het proces, door aan de voorkant kengetallen, normen en kaders te formuleren. Haag Wonen streeft naar een permanente invulling van integraal risicomanagement. Risicomanagement is een vast onderdeel van de jaarlijkse planning-‐ en controlcyclus. De bestuurder heeft ook in 2012 een zogenoemd In Control Statement aangeboden aan de raad van commissarissen. Hierin is opgenomen welke risico’s mogelijkerwijs op Haag Wonen afkomen en op welke wijze hierop geanticipeerd wordt. Onderdeel van de reguliere jaarplan en begrotingscyclus is het scenario-‐denken. Door dit scenario-‐denken zijn we beter in staat om bij risicovolle situaties tijdig te reageren. In 2012 zijn extra scenario’s doorgerekend. In het voorjaar met betrekking tot het lenteakkoord en in het najaar met betrekking tot het regeerakkoord. De uitkomsten gebruiken wij bij de discussies met externe partijen over de toekomst van de woningmarkt en de corporaties maar ook bij het verstrekken van informatie aan onze toezichthouders. Het directieteam vergadert één maal per twee weken. Tijdens deze bijeenkomsten komen onderwerpen aan bod als de voortgang van het jaarplan, nieuwe ontwikkelingen en projecten en de samenwerking met andere partijen. Bij de besluitvorming over maatschappelijke investeringen weegt het directieteam de maatschappelijke voordelen af tegen het financiële rendement. Uitgangspunt voor de beoordeling van de maatschappelijke voordelen, zijn het ondernemingsplan en de prestatieafspraken met de gemeente en de regio. Uitgangspunt bij de beoordeling van het financiële rendement is het minimaal noodzakelijke weerstandsvermogen. In 2012 behielden we de A-‐status van het Centraal Fonds voor de Volkshuisvesting. En ook de solvabiliteit acht het Centraal Fonds voor de Volkshuisvesting voldoende. Het Centraal Fonds voor de Volkshuisvesting verzocht aan Haag Wonen om een plan met maatregelen in te sturen opdat de rekening van het Rijk betreffende de verhuurdersheffing en saneringssteun betaald kan worden. Inmiddels is een plan, dat uitgaat van compensatie van de verhuurdersheffing door extra huurverhogingen, verzonden. Naast de besluiten die de goedkeuring van de raad van commissarissen nodig hebben, heeft het bestuur in 2012 met het directieteam vooral gesproken over: Gevolgen van het regeerakkoord (Rutte II) Maatschappelijke en financiële scores van de vastgestelde en doorgerekende complexbeheerplannen (asset management) Deelname aan Aardwarmte Den Haag v.o.f. (Geothermie) en passendheid binnen eigen takenpakket. Voortgang Key Performance Indicators. De beoordeling door het WSW van de kredietwaardigheid van Haag Wonen Stand van zaken leegstaande woningen


Directieteam Haag Wonen heeft een directieteam dat bestaat uit de directeur-‐bestuurder en drie niet-‐statutaire directeuren. Naast de directeur-‐bestuurder bestaat het directieteam uit: mevrouw drs. Ria (R.J.M.) Koppen-‐Kreyne MRE, directeur Bedrijfsvoering de heer ir. Bart (B.G.M.) Moesbergen MRICS, directeur Strategie & Vastgoed de heer mr. Kees (K.J.) van Oijen, directeur Woonbedrijf

Samenwerking De directies van de drie Haagse woningcorporaties voeren vier maal per jaar bestuurlijk overleg met de gemeente Den Haag. In dit overleg komt in elk geval de voortgang van de prestatieafspraken aan de orde. Het ambtelijk Beleidsoverleg Wonen en diverse thema-‐overleggen bereiden het overleg voor. Daarnaast werken we ook op uitvoeringsniveau samen met de gemeente, bijvoorbeeld in het dagelijks beheer van onze woningen en de directe woonomgeving of wanneer een bewoner huurachterstand heeft en hij nog meer problemen heeft. Haag Wonen is actief lid van de vereniging Sociale Verhuurders Haaglanden. Mevrouw C.F. van Dreven, directeur-‐bestuurder, is voorzitter van het SVH-‐bestuur. Medewerkers van Haag Wonen nemen deel aan de SVH-‐Beleidsgroep en diverse SVH-‐werkgroepen. Haag Wonen is actief lid van De Vernieuwde Stad, het discussieplatform van grootstedelijke corporaties. Haag Wonen neemt deel aan de werkgroep Prijsbeleid van De Vernieuwde Stad. Voor een overzicht van alle samenwerkingsverbanden en convenanten: zie Bijlage: Convenanten.

5.4

Raad van commissarissen

In 2012 heeft er een opvolging van de voorzitter van de raad van commissarissen plaatsgevonden: per 1 juli 2012 is de heer J.E. Bauer mevrouw W. van Sandick opgevolgd als voorzitter van de RvC. De laatste zittingstermijn van mevrouw Van Sandick is per 1 juli 2012 afgelopen. Mevrouw van Sandick is negen jaar lid geweest van de raad van commissarissen van Haag Wonen. De laatste vijf jaar hiervan in de functie van voorzitter. De raad van commissarissen maakte bij de totstandkoming van dit jaarverslag gebruik van een checklist voor toetsing aan de Governance Code Woningcorporaties. De raad is van mening dat dit verslag voldoende inzicht geeft in het functioneren en de werkwijze van de raad.


Taak en werkwijze Om de toezichthoudende taak goed te kunnen vervullen heeft de raad van commissarissen de volgende werkvormen:

Bijeenkomsten De raad van commissarissen heeft in 2012 vijf maal vergaderd in aanwezigheid van het bestuur. Voorafgaand hieraan is de auditcommissie eveneens vijf maal bij elkaar geweest. De vergaderingen zijn goed bezocht en er was geen significante afwezigheid van één van de leden.

Overleg met belanghouders Op 15 februari 2012 heeft de raad van commissarissen het jaarlijkse overleg gevoerd met de huurdersorganisaties. Op 25 april 2012 heeft het jaarlijkse overleg met de ondernemingsraad plaatsgevonden.

Bijeenkomsten huurdersvereniging Haag Wonen en de bewonersraad Haag Wonen De commissarissen J. Bauer en mevrouw E. Kaya hebben samen met de voorzitter van de RvC, mevrouw W. van Sandick, de nieuwjaarsreceptie van de huurdersvereniging Haag Wonen bijgewoond op 10 januari 2012, evenals de nieuwjaarsreceptie van de bewonersraad Haag Wonen op 17 januari 2012. De jaarlijkse ledenvergadering van de huurdersvereniging op 9 oktober 2012 is bijgewoond door de heer J. Bauer en mevrouw E. Kaya. Beide commissarissen, hebben als deelnemer de cursus huurdersparticipatie bijgewoond die op 24 mei 2012 voor de bewoners was georganiseerd. De nieuw aangetreden commissaris, heer D. Schrijer heeft zich tijdens de vergadering van de huurdersvereniging op 9 oktober 2012 voorgesteld.

Themabijeenkomsten Op 15 februari 2012 is het solvabiliteitsoordeel (van november 2011) van het Centraal Fonds voor de Volkshuisvesting besproken met de directeur van het Centraal Fonds Volkshuisvesting (CFV), de heer J. Van der Moolen. De raad van commissarissen van Haag Wonen heeft zich laten informeren hoe het CFV tot zijn jaarlijkse oordeel komt. Tijdens de vergadering van de RvC op 15 februari 2012 is de ketensamenwerking besproken. De heer J. Eckhardt, teamleider onderhoud, heeft voor de leden van de raad een presentatie gegeven.

Op 22 juni 2012 is er een themabijeenkomst “Toekomst van de (kracht) wijkaanpak” voor de RvC georganiseerd. De integrale, vraaggerichte aanpak van wijken en buurten bevindt zich op een kruispunt. Het Rijk heeft zich teruggetrokken, bij gemeenten wordt stevig bezuinigd en de meeste corporaties, waaronder Haag Wonen, hebben te maken met een verslechterde investeringspositie. Kernvraag is hoe enerzijds het goede van de wijkaanpak kan worden


behouden (meer samenwerking, ontkokering, programmatisch werken, vraaggericht) en anderzijds ingespeeld kan worden op de veranderende omstandigheden (o.a. financiële crisis, bezuinigingen, Europese wet-‐ & regelgeving). Directeur Woonbedrijf Kees van Ooijen, de manager ‘Wonen en Wijken’ Els van der Schans en de manager ‘Klant en Kwaliteit’ Jasper Wevers verzorgden op 19 september 2012 een presentatie over de kwaliteit van de dienstverlening. In een themabijeenkomst, op 8 oktober 2012, is in de auditcommissie de herziene Richtlijn 645 Toegelaten instellingen Volkshuisvesting besproken. Ook is er gedurende het hele jaar aandacht besteed aan het Vestia debacle. En het volgen van de verhuurdersheffing is tevens onderdeel van gesprek geweest. De looptijd van het fungerend ondernemingsplan is daardoor verkort en de totstandkoming van een nieuw ondernemingsplan is in gang gezet.

Tafeltje van zes Het bestuur van Haag Wonen organiseert met enige regelmaat een themabijeenkomst, die in het teken staat van de veelzijdige deskundigheid van haar RvC leden. Het thema van het eerste tafeltje van zes op 5 oktober 2012 is “Skaeve Huse”. Samen met de heer J. van Gennip (RvC Haag Wonen), B. Schinkelshoek (Kesslerstichting), G. van der Geer (Politie Haaglanden) en mevrouw A. Zwierstra (Wonen Breburg) werd er een open moreel beraad gevoerd: Skaeve Huse: ja of nee? Op vrijdag 2 november 2012 is er een discussiebijeenkomst georganiseerd met als thema “Wonen en Zorg”. Dit thema sluit aan op het interesseveld van de heer J.E. Bauer (voorzitter RvC Haag Wonen). De heer M. Pool (Akro Consult), de heer I. Thepass (Laurens) en de heer P. Boerefijn (stichting Habion) voerden een debat over het thema Wonen en Zorg.

Informatievoorziening De raad van commissarissen ontvangt het prestatieoordeel van de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties, de beoordelingen van het Centraal Fonds Volkshuisvesting en het Waarborgfonds Sociale Woningbouw, het jaarverslag van de Geschillencommissie Huursector, verslagen van het beleidsoverleg tussen de huurdersorganisaties en Haag Wonen en benchmarkinformatie. Verder blijft de raad op de hoogte van nieuwe ontwikkelingen door informatie uit de organisatie, krantenknipsels, vakliteratuur en door het lidmaatschap van de Vereniging Toezichthouders Woningcorporaties.

Samenstelling De raad van commissarissen van Haag Wonen bestaat uit zes leden. Twee leden worden benoemd op bindende voordracht van de huurders(organisaties) en één lid op voordracht van de ondernemingsraad.

Profielschets De raad van commissarissen kent een profielschets. De raad beziet regelmatig of dit profiel nog voldoet of moet worden aangepast. De profielschets beschrijft de algemene en specifieke deskundigheden en de persoonlijke kwaliteiten waarover leden van de raad en de auditcommissie dienen te beschikken. De


profielschets voor de voorzitter is in 2012 besproken, vanwege het vertrek van mevrouw W. van Sandick. De profielschets is aangevuld om tot een passende vervanging te komen.

Persoonlijke gegevens en deskundigheid Op 1 juli 2012 is de laatste zittingstermijn van mevrouw Willemijn van Sandick afgelopen. Mevrouw van Sandick is negen jaar lid geweest van de raad van commissarissen van Haag Wonen. De laatste vijf jaar hiervan in de functie van voorzitter. De heer mr. J.E. Bauer heeft haar opgevolgd als voorzitter van de RvC van Haag Wonen. Per 19 september 2012 is de heer drs. Dominic J. Schrijer benoemd als lid van de raad van commissarissen voor een periode van vier jaar. De referenties van de heer Schrijer zijn op verzoek van de raad gecontroleerd door het Nationaal Register. De heer Schrijer heeft aan een introductieprogramma van twee dagdelen deelgenomen. Hierin heeft hij de eerste dag op 20 september 2012 kennis gemaakt met de huurdersorganisaties, de wijken en Haag Wonen. Een presentatie over het Strategisch Voorraad Beleid stond op het programma van de tweede introductiedag op 30 november 2012 evenals een bespreking van de financiële aspecten van Haag Wonen.

Persoonlijke gegevens raad van commissarissen per 31 december 2012 Naam

Functie in RvC Voorzitter

Leeftijd

Deskundigheidsgebied

(voormalige) Functie

59

Vice-‐ voorzitter Lid

62

Bestuurlijk en sociaal-‐ maatschappelijk Bouwtechnisch, vastgoed en financiën Sociaal-‐maatschappelijk, welzijn/zorg en justitie

Voorzitter raad van bestuur zorginstelling Commissaris en adviseur

De heer mr. M. van der Kallen Mevrouw drs. E.A. Kaya MA

Lid

52

Directeur/eigenaar bedrijf

Lid

40

Financieel-‐economisch en juridisch Leefbaarheid, openbare orde, immigratie-‐ integratie

De heer drs. D.J. Schrijer

Lid

46

De heer mr. J.E. Bauer De heer drs. H.W. Breukink De heer drs. J.J.H.M. van Gennip

61

Lokaal bestuur, stedenbeleid en wijkaanpak

Voorzitter raad van bestuur Reclassering Nederland

Programmamanager bij Ministerie van Binnenlandse zaken en Koninkrijksrelaties Voormalig wethouder en loco burgemeester Rotterdam

Mevrouw E.A. Kaya en de heer J.E. Bauer zijn benoemd op voordracht van de huurdersorganisaties. De heer J.J.H.M. van Gennip is benoemd op voordracht van de ondernemingsraad. Alle commissarissen hebben hun (relevante) nevenfuncties gemeld. De raad heeft deze gecontroleerd op mogelijke belangenverstrengeling. Een lijst met deze nevenfuncties is voor inzage beschikbaar op internet en via het bestuurssecretariaat. De raad heeft de onafhankelijkheidscriteria voor verwanten getoetst, zoals opgenomen in de Governancecode Woningcorporaties en verklaart zijn taken als raad van commissarissen onafhankelijk te kunnen uitvoeren.


Rooster van aftreden raad van commissarissen Naam De heer mr. J.E. Bauer De heer drs. H.W. Breukink De heer drs. J.J.H.M. van Gennip De heer mr. M. van der Kallen Mevrouw drs. E.M. Kaya De heer drs. D.J. Schrijer

(Her)benoeming RvC Haag Wonen 2012 2008 2011 2012 2010 2012

Aftredend per 2015 2013 2014 2015 2014 2016

Komt in aanmerking voor herbenoeming Nee Ja* Ja Nee Ja Ja

*De heer Breukink heeft aangegeven niet voor herbenoeming beschikbaar te zijn.

Aanwezigheid reglement RvC De raad van commissarissen heeft een reglement vastgesteld, dat de Governancecode Woningcorporaties (1 juli 2011) als uitgangspunt hanteert. In dit reglement zijn de richtlijnen van de Governancecode verwerkt.

Evaluatie van het eigen functioneren De raad van commissarissen heeft eind 2012 een start gemaakt met de zelfevaluatie. Hier is een externe adviseur bij betrokken die bilaterale gesprekken heeft gevoerd met de leden van de raad. Begin 2013 zal deze evaluatie worden afgerond.

Meer dan financieel toezicht De raad van commissarissen richt zich in zijn rol als toezichthouder niet alleen op het toezicht op de financiële aspecten maar vooral op de sociale aspecten en leefbaarheid. Toetsing vindt plaats aan de hand van het ondernemingsplan, het jaarplan en de begroting. In het jaarplan legt Haag Wonen haar doelstellingen en activiteiten op de BBSH-‐velden3 vast. De kwartaalrapportages leveren informatie over de behaalde resultaten op deze velden en over het financiële resultaat. Vanaf het tweede kwartaal bevat de kwartaalrapportage een prognose van de winst-‐ en verliesrekening en de balans per 31 december. Bij (beleids)voorstellen buiten het jaarplan en de begroting, toetst Haag Wonen de effecten aan de doelstellingen van het ondernemingsplan en aan het risicoprofiel. De raad van commissarissen van Haag Wonen houdt eveneens toezicht op de verbindingen die Haag Wonen heeft. Dit toezicht wordt onder meer uitgevoerd door de beoordeling van de begroting, de

3

BBSH staat voor besluit beheer sociale huursector. Dit besluit regelt de toelating van woningcorporaties, de taken van en het toezicht op deze instellingen. Op dit moment zijn er zes verantwoordingsvelden: 1. Huisvesten van de doelgroep; 2. Kwaliteit van de woongelegenheden; 3. Overleg met huurders; 4. Financiële continuïteit; 5. Leefbaarheid; 6. Wonen en Zorg.


voortgang via kwartaalrapportages en de jaarrekeningen van de verbindingen. In 2012 maakt Haag Wonen kenbaar hoe zij voldoet aan de Governance Code via een artikelgewijs overzicht. Dit publiceert zij op internet en ligt ter inzage bij het bestuurssecretariaat.

Risicobeheersing Op 19 september 2012 heeft de bestuurder haar In Control Statement aan de raad gepresenteerd. Bij de goedkeuring van het jaarverslag en de jaarrekening over 2011, heeft de raad op 25 april 2012 gesproken met de accountant. De managementletter is op 21 november 2012 met de accountant besproken. Haag Wonen toetst jaarlijks haar begroting aan het risicoprofiel via een ALM-‐studie. Op basis van deze studie weet de raad waar zich mogelijke risico’s kunnen voordoen in bepaalde scenario’s en hoe deze risico’s kunnen worden beheerst gedurende de looptijd van de meerjarenbegroting. Aan de hand van deze studie ziet de raad van commissarissen toe op de borging en uitvoering van de interne beheersingsmaatregelen. Ook het In Control Statement van de bestuurder, waarin zij aandacht besteed aan de hard en soft controls en aan een omgevingsanalyse, maken onderdeel uit van de risicobeheersing in brede zin. Het risicomanagement is een vast onderdeel geworden van de jaarlijkse planning-‐ en controlcyclus. Naar aanleiding van het rapport van bevindingen van de accountant, stelt Haag Wonen jaarlijks een actiepuntenlijst op. De auditcommissie bewaakt de afhandeling van deze lijst nauwkeurig. De raad van commissarissen heeft het functioneren van Deloitte Accountants over het jaar 2012 geëvalueerd. Op basis van deze evaluatie is de samenwerking met de accountant voortgezet.

Goedkeuring bestuursbesluiten Tegen de achtergrond van de nog aan te nemen herziening woningwet heeft de raad in 2012 ingestemd met de volgende bestuursbesluiten: Investeringsbesluit Maasstraat fase I Voorlopig Ontwerpbesluit Maasstraat fase II Voorlopig Ontwerpbesluit Tasmanstraat Groot Onderhoud Isabellaland Investeringsbesluit Brede Buurtschool Rivierenbuurt Voorlopig Ontwerpbesluit Middachtenweg Groot Onderhoud Jacob Catsstraat Goedkeuring jaarrekening 2011 Goedkeuring begroting 2013 Investeringsstatuut Verbindingenstatuut


Uitvoering van de taakopdracht van de commissies in het boekjaar De belangrijkste onderwerpen die de Raad van Commissarissen in 2012 heeft besproken, zijn: het jaarplan, de begroting en het jaarverslag* de kwartaalrapportages* de treasuryrapportages* omgevingsanalyse de gevolgen van het regeerakkoord* de ontwikkelingen en trendbreuken in de volkshuisvesting gevolgen EU-‐beschikking* ALM-‐studies – financiële scenario’s* de financiële ruimte in de begroting en de meerjarenbegroting* de financiële positie van Haag Wonen* de liquiditeitsprognose* de omvang van de projectenportefeuille inclusief de verplichtingen van Haag Wonen* de achtervang voor projecten met niet verkochte koopwoningen de participatieovereenkomst (en de verhouding tussen de huurdersorganisaties) de regionale en de lokale prestatieafspraken de wijkaanpak en financiering van de Krachtwijken intern en extern toezicht het financieel statuut* het treasury statuut* de bevindingen en adviezen van de afdeling Intern Audit Team* de interne organisatie de strategie, besturingsfilosofie en topstructuur van Haag Wonen de bedrijfslasten* de beoordeling van het functioneren van de accountant de beoordeling van het functioneren van de bestuurder de oordeelsbrief 2011 Corporaties in Perspectief 2011 Vestia Regeerakkoord RJ (Richtlijnen voor de Jaarverslaglegging) 645 Derivaten * dit betreft punten waarover de auditcommissie de Raad van Commissarissen heeft geadviseerd.

Het jaarplan Interne Controle heeft Haag Wonen in februari 2012 aan de raad van commissarissen voorgelegd.


5.5

Beoordelingsbeleid en bezoldigingsbeleid in 2012

Uitgangspunten beloning Binnen de sector woningcorporaties is een beloningscode van toepassing, de Sectorbrede Beloningscode Bestuurders Woningcorporaties (SBBW). De beloning van de directeur-‐bestuurder van Haag Wonen valt ruim binnen het maximum van deze code. Bij indiensttreding van de directeur-‐bestuurder van Haag Wonen, mevrouw drs. C.F. van Dreven, is de Raad van Commissarissen overigens uitgegaan van de Izeboud-‐regeling. De beloning van de bestuurder voldeed toen ook aan die regeling.

Wet openbaarmaking uit publieke middelen gefinancierde topinkomens inkomens in de (semi)publieke sector worden vergeleken met het gemiddeld belastbaar jaarloon van ministers. Dit gemiddelde jaarloon wordt de Wopt-‐norm genoemd. Deze norm komt voort uit de Wet openbaarmaking uit publieke middelen gefinancierde topinkomens (Wopt). Jaarlijks wordt dit bedrag vastgesteld in een ministeriële regeling. De norm voor 2012 bedraagt € 194.000 (2011: € 193.000).

Beloning volgens wet openbaarmaking uit publieke middelen gefinancierde topinkomens (Wopt) Belastbaar loon (heffingsloon) Pensioen afdracht Voorzieningen op termijn (inleg levensloop) Ontslagvergoedingen Totaal Onkostenvergoedingen Mobiliteitsbudget

2012 Mw. C.F. van Dreven € 165.876 € 54.509 € 0 € 0 € 220.385 € 3.000 € 12.000

2011 Mw. C.F. van Dreven € 150.033 € 54.564 € 12.186 € 0 € 216.783 € 3.000 € 12.000

Mevrouw C.F. van Dreven is in 2009 op 1 maart gestart in haar functie als bestuurder. Bij indiensttreding is de raad van commissarissen uitgegaan van de Izeboud-‐regeling. De beloning van de bestuurder voldeed aan die regeling. Mevrouw C.F. van Dreven ontvangt een vergoeding voor een OV-‐jaarabonnement als onderdeel van het bovengenoemde mobiliteitsbudget. De beloning van de bestuurder kent geen variabele component in de zin van bonussen en tantièmes.


Er is geen afvloeiingsregeling vastgelegd. Met de bestuurder is bij aanstelling een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd aangegaan. De keuze voor onbepaalde tijd is gemaakt vanuit het belang van Haag Wonen. De omvang van het dienstverband is 36 uren per week. Naast de bestuurder heeft één vertrokken medewerker in 2012 een salaris ontvangen boven de Wopt-‐ norm.


2012 € 72.942 € 21.403 € 0 € 100.000 € 194.345 € 750 € 0

Wet WNT: normen voor topinkomens overheid In 2013 moet voor de laatste keer volgens de Wopt (over 2012) gemeld worden. Sinds 1 januari 2013 geldt de wet WNT. De bezoldiging van topfunctionarissen moet per 1 januari 2013 aan bepaalde normen voldoen. Dit staat in de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT).

Bezoldiging Raad van Commissarissen In 2012 is de honorering van de Raad van Commissarissen niet verhoogd. De bedragen die in 2012 zijn uitgekeerd zijn bruto vergoedingen. Voor de bezoldiging van commissarissen van kwam in 2012 een bedrag van € 66.401 (2011: € 74.099) ten laste van Woningstichting Haag Wonen en haar dochter-‐ of groepsmaatschappijen. De bezoldiging van de bestuurders en commissarissen is als volgt:

Bezoldiging raad van commissarissen

De heer mr. J.E. Bauer De heer drs. H.W. Breukink De heer drs. J.J.H.M van Gennip De heer mr. M. van der Kallen Mevrouw drs. E.A. Kaya Mevrouw mr. W.M.E. van Sandick De heer drs. D. J. Schrijer

Bestuurskosten vergoeding € 13.280 € 12.073 € 9.658 € 12.073 € 9.658 € 7.244 € 2.415 € 66.401

functie Voorzitter Vice voorzitter/auditcommissie Lid Lid/auditcommissie Lid Voorzitter (tot 30-‐6-‐2012) Lid (vanaf 19-‐09-‐2012)


5.6

Beoordelen functioneren externe accountant

Deloitte is per 1 januari 2010 aangetreden als accountant bij Haag Wonen. De laatste beoordeling van de externe accountant heeft plaatsgevonden in 2009 met als gevolg een nieuwe accountant. Nieuwe beoordeling vindt plaats in 2013.

5.7

Audit-‐ en remuneratiecommissie

De auditcommissie adviseert de raad van commissarissen over voorliggende financiële onderwerpen. De remuneratiecommissie adviseert de commissarissen over het functioneren, de beoordeling en beloning van het bestuur. In verband met het vertrek van de voorzitter van de raad mevrouw W. van Sandick en de benoeming van de heer Bauer tot voorzitter van de raad van commissarissen is de samenstelling van de auditcommissie en de remuneratiecommissie van 1 juli 2012 verandert. Remuneratiecommissie Tot 1 juli 2012 mevrouw W. van Sandick en de heer H. Breukink Vanaf 1 juli 2012 de heer J.E. Bauer en de heer H.W. Breukink Auditcommissie Tot 1 juli 2012 de heer J.E. Bauer en de heer M. van der Kallen Vanaf 1 juli 2012 de heer M. van der Kallen en de heer H.W. Breukink

Uitgangspunten beoordeling De directeur-‐bestuurder van Haag Wonen is in vaste dienst. Dit brengt met zich mee dat de bestuurder jaarlijks beoordeeld wordt op het functioneren. De remuneratiecommissie van de Raad van Commissarissen heeft kort na het verslagjaar het functioneren van de directeur-‐bestuurder in het verslagjaar beoordeeld. Geconstateerd werd dat zij de resultaatafspraken 2012 met de Raad van Commissarissen naar tevredenheid heeft gerealiseerd. De Raad van Commissarissen heeft geoordeeld dat Haag Wonen zich zowel intern als extern onder haar leiding in 2012 goed heeft ontwikkeld, zij het dat in sommige bedrijfsprocessen verdere verbetering nodig is. Daarover zijn met haar goede resultaatafspraken voor 2013 gemaakt.


Arbeidsvoorwaarden De vigerende en aanstaande wetgeving laten ons – ondanks onze tevredenheid over het functioneren van de bestuurder – geen andere ruimte dan het toepassen van de indexatie in 2013. De raad van commissarisen zal zich met de bestuurder zodra daar aanleiding toe is beraden op de consequenties van de WNT.

5.8

Controle van de financiële verslaggeving

In 2012 is de controle van de financiële verslaggeving uitgevoerd door Deloitte. Deloitte is benoemd door de raad van commissarissen tot externe accountant van Haag Wonen. De externe accountant heeft op 25 april 2012 de vergadering van de raad van commissarissen bijgewoond. In deze vergadering is het verslag van de accountant besproken en de jaarrekening/ het jaarverslag goedgekeurd. Ook de resultaten van de interim controle zijn besproken. Met de directeur-‐bestuurder is het proces van controle van de jaarrekening geëvalueerd.

5.9

Maatschappelijke verantwoording en beleidsbeïnvloeding

Betrokkenheid bij bewoners, wijk en corporatie is een terugkerend element in het beleid van Haag Wonen. Onze inzet is dat ons handelen vanuit een dagelijkse betrokkenheid vorm krijgt, ook in onze maatschappe-‐ lijke verantwoording en beleidsbeïnvloeding. Hieronder lichten we een aantal onderwerpen toe.

Prestatieafspraken voor de regio Haaglanden en voor de stad Den Haag Prestatieafspraken maken duidelijk wat de corporaties en wat de gemeenten doen in de regio en de stad. De bewonersorganisaties geven ons advies over de prestatieafspraken. De regionale prestatieafspraken lopen van 2010 tot 2015. De lokale prestatieafspraken hebben dezelfde looptijd en zijn in oktober 2011 ondertekend door de Gemeente Den Haag, Haag Wonen, Vestia en Staedion, na een positief advies van de bewonersorganisaties.


Belanghoudersoverleg In het ondernemingsplan zijn missie (waar staan we voor?), visie (waar gaan we voor?) en hoofddoelstellingen (wat moeten we daarvoor doen?) uitgewerkt. Deze vormen de richtlijnen voor de komende vier jaar. Per jaar bekijken we hoe missie, visie en doelen ons zo goed mogelijk kunnen leiden in de situatie van dat moment. Zo kunnen we koersvast opereren, maar toch inspelen op veranderingen in ons werkveld. Daarbij betrekken we ook partijen van buiten de organisatie: onze huurders en samenwerkingspartners. We blikken met hen terug en kijken vooruit om tot nog betere resultaten te komen. Zo hebben we veel frequenter ruggenspraak met belanghebbenden, eerder signaleren wanneer bijsturing noodzakelijk is en vervolgens snel op nieuwe situaties, wensen en mogelijkheden inspelen. Zo blijven de wensen van huurders, maatschappelijke partners en samenleving ook in roerige tijden veel beter leidraad bij de activiteiten van Haag Wonen. Ook heeft de Raad van Commissarissen een jaarlijks overleg met de Bewonersraad en de Huurdersvereniging en onze Ondernemingsraad, zodat ook zij weten welke onderwerpen belangrijk zijn in het werk dat Haag Wonen uitvoert. In 2012 hebben we een inspiratiebijeenkomst georganiseerd waarbij we een vaste groep voor ons boeiende personen hebben uitgenodigd om met ons mee te denken over onze koers en thema’s die ons in ons werk kunnen inspireren. Dit jaar ging het over de manier waarop jonge, ambitieuze allochtone vrouwen in Den Haag vorm geven aan hun leven. En welke rol heeft een corporatie daarin? Deze bijeenkomst was geïnspireerd op een onderzoek in Rotterdam: YUEP – Ambitieuze jonge vrouwen. Haag Wonen heeft structureel overleg met de bewonersorganisaties: de Bewonersraad Haag Wonen en de Huurdersvereniging Haag Wonen. Wij hebben dit vastgelegd in een participatieovereenkomst en werken gezamenlijk volgens die overeenkomst. Daarnaast hebben wij op verschillende thema’s zoals schoonmaak of tuinonderhoud werkgroepen geformuleerd waarbij de bewonersorganisaties en Haag Wonen gezamenlijk werken.

Strategisch voorraad beleid In het strategisch voorraadbeleid werkt Haag Wonen op verschillende manieren samen. Op stedelijk niveau maken we afspraken met de gemeente en collega-‐corporaties over de omvang van de sociale woningvoorraad. Van daaruit hebben we op wijkniveau overleg over de individuele plannen van de corporaties en wat dat betekent voor de ontwikkeling van de wijk. Daarnaast bespreken we de opzet en de voortgang van ons strategisch voorraadbeleid met onze bewonersorganisaties. Op complexniveau bespreken we het beheerplan met de bewonerscommissie. Zij heeft hierover adviesrecht. In de uitvoering betrekken we bewoners bijvoorbeeld bij de kleurkeuze van hun complexen. We gebruiken hiervoor de Haag Wonen kleurenwaaier ’36 kleuren voor Den Haag’, dit geeft een duidelijk kader en mooie resultaten in de samenwerking met de bewoners.


Vanuit de nieuwe participatieovereenkomst hebben bewoners initiatiefrecht. Hiermee kunnen zij het initiatief nemen om duurzaamheidsvoorstellen te doen. Wij hebben de bewonersorganisaties daarin actief ondersteund en er zijn verschillende initiatieven ontstaan waarbij Haag Wonen onderzoekt of deze duurzaamheidsvoorstellen passen binnen de plannen van het complex en binnen de totale investeringsruimte die Haag Wonen heeft. Wel hebben wij een apart investeringsbudget voor duurzaamheidsmaatregelen opgenomen, juist ook om bewonersinitiatieven te ondersteunen. Wel merken we dat de uitvoering onder druk staat omdat de totale investeringsruimte voor heel Haag Wonen zeer beperkt is vanwege de verwachte verhuurdersheffing.

5.10 Toepassing van de code Sinds 1 juli 2011 is een nieuwe Governancecode Woningcorporaties van kracht. Haag Wonen heeft deze nieuwe Governancecode in 2012 geïmplementeerd in haar bedrijfsvoering. Zo heeft Haag Wonen haar statuten gewijzigd, is het reglement van de Raad van Commissarissen aangepast en zijn een verbindingenstatuut en een investeringsstatuut opgesteld. In onderstaand overzicht zijn de bepalingen opgenomen waar Haag Wonen afwijkt van de Nederlandse Corporate Governance Code en de Governancecode Woningcorporaties De Nederlandse Corporate Governance Code beveelt aan de ontslagvergoeding van bestuurders te maximaliseren. Bij de indiensttreding van de huidige directeur-‐bestuurder is er geen ontslagvergoeding overeengekomen. Ook de Advies Commissie Arbeidsvoorwaarden Statutair Directeur Woningcorporaties (Commissie Izeboud), die toen gold, geeft aan geen beëindigingsregeling in de arbeidsvoorwaarden op te nemen. De Nederlandse Corporate Governance Code adviseert een zogeheten claw-‐backclausule in de arbeidscontracten van bestuurders op te nemen. Op basis daarvan is het eenvoudiger een aan een bestuurder toegekende variabele beloning terug te vorderen wanneer deze beloning achteraf gezien is toegekend op onjuiste gegevens. De huidige arbeidsovereenkomst van de bestuurder-‐directeur kent een dergelijke bepaling niet, omdat er geen sprake is van variabele beloning. De Nederlandse Corporate Governance Code en de Governancecode Woningcorporaties bevelen aan een apart remuneratierapport op te stellen. Bij Haag Wonen hebben we geen apart remuneratierapport opgesteld. Een toelichting op de remuneratie vindt u in paragraaf 5.5. Daarin staat ook het inkomen van de directeur-‐bestuurder vermeld. Binnen de sector woningcorporaties is een beloningscode van toepassing, de Sectorbrede Beloningscode Bestuurders Woningcorporaties (SBBW). De beloning van de directeur-‐bestuurder van Haag Wonen valt binnen het maximum van deze code. Bij indiensttreding van de directeur-‐bestuurder van Haag Wonen, mevrouw drs. C.F. van Dreven, is de raad van commissarissen overigens uitgegaan van de Izeboud-‐regeling. De beloning van de bestuurder voldeed toen ook aan die regeling. Met de toepassing van de Wet Normering


Topinkomens is de hoogte van de beloning van de directeur-‐bestuurder van Haag Wonen gerelateerd aan het aantal woongelegenheden dat Haag Wonen op 31 december van het tweede jaar voorafgaand aan het jaar waarop de bezoldigingsmaxima van toepassing zijn, in eigendom of in beheer had. Deze Wet Normering Topinkomens is per 1 januari 2013 van kracht geworden. Haag Wonen steunt het principe van deze Wet. Echter, de beloningsstaffel die de Minister heeft gekoppeld aan deze wet is voor Haag Wonen niet acceptabel. Daarom steunt Haag Wonen de bodemprocedure die hiertegen is aangespannen door de Vereniging van Toezichthouders bij Woningcorporaties (VTW). De Governancecode Woningcorporaties beveelt aan dat de raad van commissarissen de belangrijkste bevindingen over het functioneren van de accountant meldt in het jaarverslag. Haag Wonen neemt deze aanbeveling niet over. Haag Wonen bespreekt de bevindingen over het functioneren van de accountant met de accountant. In verband met het vertrouwelijke en gevoelige karakter van het besprokene melden we de inhoud van de bespreking niet. De conclusie staat vermeld in paragraaf 5.6 De Nederlandse Corporate Governance Code en de Governancecode Woningcorporaties bevelen aan dat de accountant en de auditcommissie kennisnemen van de bevindingen van de interne controller. De rapportage van de bevindingen van de interne controller vindt aan het bestuur plaats. Het bestuur bepaalt welke bevindingen relevant zijn om te bespreken met de accountant, de auditcommissie en/of de raad van commissarissen. De interne controller heeft overigens rechtstreeks toegang tot de voorzitter van de RvC wanneer dat naar het oordeel van de interne controller noodzakelijk is. De Governancecode Woningcorporaties beveelt aan voor iedereen kenbaar de belanghebbenden van de woningcorporatie te benoemen. Haag Wonen zal geen uitputtend overzicht van belanghouders opstellen. Hiervoor kiezen we vanwege de grote dynamiek (in aantal en aard) van de relaties met onze belanghouders. Dit vergroot de mogelijkheid van opmerkingen van en misverstanden met organisaties die (nog) niet of nog steeds op zo’n overzicht vermeld staan. De raad van commissarissen heeft ook geen goedkeurende positie in het benoemen van belanghouders en de vorm van het overleg met belanghouders en is ook niet aanwezig bij het overleg met belanghouders. Haag Wonen is van mening dat deze onderwerpen tot de bevoegdheid van het bestuur behoren. Het bestuur legt vanzelfsprekend verantwoording af aan de raad van commissarissen over het overleg met belanghouders.


6. Risicobeheersing 6.1

Integriteit

Als instrumenten hanteert de corporatie in ieder geval risicoanalyses en een integriteitscode.

Integriteitscode en klokkenluidersregeling In de bedrijfscode van Haag Wonen staan de regels en afspraken die bij Haag Wonen gelden voor de omgangsvormen die wij belangrijk vinden. Als kwaliteitseisen die we aan ons handelen stellen, gelden professionaliteit en integriteit. De klokkenluidersregeling Haag Wonen biedt medewerkers de mogelijkheid zonder gevaar voor hun rechtspositie melding te doen van vermeende misstanden en andere onregelmatigheden van algemene, operationele of financiële aard. Beide documenten zijn te vinden op www.haagwonen.nl.

6.2

Risicoanalyse

Risicobeheersing Het bestuur van Haag Wonen is verantwoordelijk voor de interne risico beheersings-‐ en controlesystemen en voor het actief managen van de strategische, financiële en operationele risico’s en voor het beperken van de impact van mogelijke incidenten. Hieronder zijn enkele voorbeelden van risico’s waarmee wij te maken hebben beschreven. Dit overzicht beoogt geen uitputtende opsomming te geven van alle risico’s die voor Haag Wonen van belang zijn. In 2010 heeft Haag Wonen op diverse niveaus haar risicomanagement aangescherpt. Op basis van de begroting 2010 en de meerjarenraming 2010-‐2014 is in het voorjaar een ALM-‐studie gedaan naar de strategische risico’s die Haag Wonen loopt. Hiermee bedoelen we de invloeden van buitenaf, die ons overkomen. Daarbij moet gedacht worden aan o.a. renteverhogingen en politieke besluitvorming. Inmiddels doen we de ALM-‐studie jaarlijks bij het opstellen van de begroting. En zo ook in 2012 bij het opstellen van de begroting 2013. De resultaten zijn niet bemoedigend. Er komen veel ontwikkeling op de sector en dus ook op Haag Wonen af. Ontwikkelingen (beperking van het speelveld (daeb), saneringssteun en verhuurdersheffing, verslechtering van de economische situatie) die een negatieve invloed hebben op de kasstromen. Desondanks is het goed om dit nu al te weten, zodat kan worden ingespeeld op te nemen maatregelen. Naast deze activiteiten op strategisch niveau heeft Haag Wonen ook op tactisch niveau het risicomanagement aangescherpt. Jaarlijks stelt de bestuurder een In Control Statement op, dat ook door de


raad van commissarissen wordt besproken. De ontwikkelingen in de bouwsector worden nauwgezet gevolgd, mede met het oog op het toetsen van in te zetten aannemers voor werkzaamheden voor Haag Wonen. Maandelijks worden de mogelijke risico’s in de projectontwikkeling besproken en worden oplossingsrichtingen uitgezet. Tenslotte wordt het belang van risicomanagement op operationeel niveau steeds meer benadrukt. Het moet iedere medewerker van Haag Wonen duidelijk zijn, dat hij de eerste stap is in de invulling van risicomanagement door het besef dat Haag Wonen steeds weer risico’s kan lopen bij de uitvoering van haar kerntaken. Daarom voert iedere medewerker interne controle activiteiten uit in het eigen werk. Dat de leidinggevende dat toetst, moet als normaal worden ervaren. Het Interne Audit Team ondersteunt de leidinggevenden daarbij door gedurende het jaar een programma van operationele audits uit te voeren. De voordelen van een samenhangende aanpak van bovenstaande acties worden inmiddels zichtbaar via verbeteringen in de procesbeschrijvingen, werkinstructies en hogere klanttevredenheid. Maar ook doordat hiermee het ambacht van het leiding geven weer een impuls heeft gekregen. In 2012 hebben wij dit ambacht versterkt door te investeren in management development.

Controlesystemen Het bestuur van Haag Wonen is verantwoordelijk voor het ontwerp, de implementatie en de werking van de interne risicobeheersings-‐ en controlesystemen. Deze omvatten beleidsvorming, processen, taken, het beïnvloeden van gedrag en andere aspecten van de organisatie die het mogelijk maken de doelstellingen te realiseren en potentiële fouten, verliezen of fraude of de overtreding van wetten en regelgeving te voorkomen, dan wel vroegtijdig te signaleren. De belangrijkste componenten van onze interne risicobeheersings-‐ en controlesystemen in het verslagjaar zijn: Tot stand brengen van het nieuwe ondernemingsplan Het uitvoeren van een ALM-‐studie (separaat en als onderdeel van de begrotingscyclus 2013) Het aflopen van de planning en controlcyclus (zoals hieronder beschreven) Het inrichten van een intern audit team en het bespreken en voeren van acties op de constateringen vanuit de interim controle. In de loop van 2012 heeft het intern audit team zich bekwaamd in het onderzoeken van de soft controls. De soft controls zullen in 2013 daarom een prominent onderdeel vormen van de werkzaamheden van dit team Het inbedden van de interne controle in de verschillende teams

Planning en controlcyclus De begroting is de basis voor het systeem van periodieke monitoring en rapportering. De begroting wordt gelijk als het jaarverslag opgesteld met inachtneming van de geldende verslaggevingsvoorschriften van het Burgerlijk Wetboek, Boek 2, titel 9 zoals bepaald in het Besluit Beheer Sociale Huursector. Nadere uitwerking van de wettelijke bepalingen vindt plaats in de Richtlijnen voor de Jaarverslaglegging (RJ). Drie keer per jaar -‐ in het eerste, tweede en het derde kwartaal -‐ vertellen we in de kwartaalrapportage of we de begrote activiteiten uitvoeren. Deze kwartaalrapportage wordt besproken in het directieteam, de auditcommissie en de raad van commissarissen. Na het vierde kwartaal stellen we de voorlopige cijfers op. Dit is een verkorte kwartaalrapportage in aanloop naar de jaarrekening en het jaarverslag. De


maandrapportages, die na afloop van de maand worden opgesteld, worden besproken in de diverse managementteams.

Treasury bouwwerk Jaarlijks wordt binnen de kaders van het financieel beleid en het treasury statuut een treasury jaarplan opgesteld. Dit jaarplan wordt na goedkeuring door de raad van commissarissen door de directeur-‐ bestuurder vastgesteld. Ieder kwartaal wordt een kwartaalrapportage opgesteld die door de treasury commissie wordt besproken en aan het bestuur wordt aangeboden. Ook de RvC krijgt inzicht in deze kwartaalrapportage. De treasury commissie van Haag Wonen komt minimaal vier maal per jaar bijeen. Naast de verantwoording worden de acties uit het treasury jaarplan besproken en besluiten voorbereid over allerhande treasury aangelegenheden. In 2012 is een second opinion uitgevoerd op inrichting en werking van ons treasury bouwwerk. Aanbevelingen tot verbetering worden doorgevoerd.


Bijlage: Convenanten Naam convenant

Partners

Algemeen Regionale prestatieafspraken

Looptijd

Aard verplichtingen

Sociale verhuurders Haaglanden en Stadsgewest Haaglanden

2010-‐2015

Afspraken over woonruimteverdeling en aantal nieuw te bouwen woningen

Regionale huisvestingsverordening

Stadsgewest Haaglanden

Tot 2011, wellicht langer

Kaders voor woonruimteverdeling

Lokale prestatieafspraken

Gemeente, Staedion, Vestia

Afspraken over diverse onderwerpen in lijn met regionale afspraken

Sociaal Participatieovereenkomst Haag Wonen en huurdersorganisaties

Haag Wonen, Bewonersraad, Huurders-‐vereniging Haag Wonen

Vanaf 2011

Afspraken over wijze van betrekken van bewoners volgens overlegwet en beleid Haag Wonen

Reglement Arbitragecommissie

Haag Wonen, Bewonersraad, Huurders-‐vereniging Haag Wonen

Afspraken over functioneren van Arbitragecommissie

Reglement Geschillencommissie Huursector

21 woningcorporaties binnen Haaglanden

De Geschillencommissie Huursector is een gezamenlijke klachtencommissie van de corporaties als bedoeld in artikel 16 van het BBSH. De huurder kan bij de geschillencommissie een klacht indienen over het handelen van de corporatie.

Sesam (werkafspraken)

Kessler Stichting

Jaarlijkse evaluatie. In januari/februari 2013 wordt een nieuwe SOK gemaakt.

HW kan jaarlijks 70 dossiers aanmelden

Convenant Informatieuitwisseling integrale aanpak van hennepkwekerijen voor de regio Haaglanden

Gemeente, Openbaar Vanaf januari 2012 Ministerie, Politie met jaarlijkse Haaglanden, verlening Staedion, Vestia, Eneco

Van een lokaal naar een regionaal convenant.


Naam convenant

Partners

Looptijd

Aard verplichtingen

Samenwerking Gemeente Den Haag / Haagse Corporaties bij de bestrijding onrechtmatig gebruik van corporatiewoningen

Gemeente (DSO), Staedion, Vestia

Start 2004; duur conform pres-‐ tatieafspraken op lokaal niveau

Gezamenlijke aanpak van onrechtmatig wonen van corporatiewoningen

Sociaal Statuut Den Haag bij actiegebiedaanwijzing

Staedion, Vestia en de huurders-‐ vertegenwoordi-‐ging van de corporaties

Start 23-‐5-‐2012;

Het Sociaal Statuut omvat basisregels m.b.t. herhuisvesting en vergoedingen voor huurders van de Haagse corporaties

Convenant Voorkomen Huisuitzettingen door huurschulden


Start 2011 daarna 2 jaar; na evaluatie stilzwijgende verlenging mogelijk

Vastleggen samenwerking rond schuldhulpverlening; rol Den Haag Opmaat

Convenant Inzage in de Kernregistratie Natuurlijke Personen Den Haag door woningcorporaties

Gemeente

Start 2006; Jaarlijkse stilzwijgende verlenging

Inzage in KNRP Den Haag

Divers Begeleid Zelfstandig wonen

Kessler Stichting

Jaarlijks verlengd

Woningen Zamenhofstraat, maatschappelijke opvang

Leger des Heils

Jaarlijks verlengd

Woningen Vaillantlaan, begeleid zelfstandig wonen(7 woningen jaarlijks)

Impegno(RG-‐consult)

Jaarlijks verlengd

Jaarlijks 14 woningen, begeleid zelfstandig wonen

Opvang (zwerf)jongeren

Stichting Luna

Jaarlijks verlengd

Jaarlijks 25 woningen

Samenwerkingsovereenkomst Maatschappelijke Opvang

Leger des Heils, Kessler Stichting

Moet nog ondertekend; daarna 3 jaar

Vastleggen afspraken rond werkwijze beschikbaar stellen jaarlijks overeen te komen aantal woningen

Technisch Overeenkomst betreffende Servicepakket Woningcorporaties

Eneco

Onbepaalde tijd

Wederzijdse dienstverlening

Convenant voor het stimuleren van het gebruik van FSC-‐gecertificeerde producten

FSC Nederland

ongespecificeerd : inzet toepassing FSC-‐ hout in eigen vastgoedbeheer en ontwikkeling

Projecten met FSC-‐hout; papierverbruik

Looptijd 5 jaar

Tot opzegging Convenant woningaanpassingen

Gemeente (SZW), Staedion, Vestia

Tot 31 dec 2010 met Versnellen werkwijze stilzwijgende woningaanpassingen WMO verlenging van steeds een jaar


Naam convenant

Partners

Looptijd

Aard verplichtingen

Voortzetting Convenant Leerlingbouwplaatsen 2009-‐2010

Gemeente, Staedion, Vestia, Stichting Haagbouw, Bouwend Nederland, Fundeon

31 dec 2010 met jaarlijkse verlenging

70% van aanbestedingen uitvoeren als leerlingbouwplaats(gezamenlijk per convenantjaar 100 leerlingen te werk stellen op leerlingbouwplaats)

Nota aanpasbaar bouwen

Gemeente, Vestia en Staedion

Gelijk met lokale prestatie-‐afspraken

Toepassen bij nieuwbouwprojecten

2010-‐2015 Convenant Energiebesparing Corporatiesector

Aedes, Rijksoverheid, Woonbond

2008-‐2020

Energiebesparing in de gebouwde omgeving, met name in de woningen

Platform Duurzaam Den Haag

Gemeente, Vestia, Staedion, BAM, Dunea, Eneco, Shell, Rabobank, PZH, HTM, Siemens

Tot 1 maart 2009, met jaarlijkse verlenging

Initiëren van gemeenschappelijke projecten die bijdragen aan een duurzamer Den Haag enKennisuitwisseling

Convenant verwijdering afvoerloze geisers tussen Tempus en Haag Wonen

Tempus /Eneco

Vanaf januari 2012 tot laatste geiser weg is, jaarlijks bijstellen.

Wederzijdse rol en verplichtingen bij geiserverwijdering; uitwisselen en afstemmen gegevens; tarieven up-‐daten

Intentieovereenkomst strategische samenwerking Haag Wonen Eneco

Eneco

Vanaf januari 2012 tot januari 2013, met jaarlijkse verlenging na evaluatie

Beleidsmatige samenwerking in het zoeken naar duurzame oplossingen en CO2 reductie, focus op energie en installaties.

Wijkniveau Samenwerkingsovereenkomst Mariahoeve


1 jan 2017

Gezamenlijke bepaling van beleid om achteruitgang MH te stoppen

Raamovereenkomst Krachtwijken


2018

Commitment businesscases

Coalitie Gezond Geweten

27 partners, waaronder gemeente, Staedion en Vestia

2010-‐2014

De Coalitie Gezond Geweten bestaat uit een groot aantal partners die zijn samengesmolten in het intentieakkoord ‘Gezondheid in de Haagse Krachtwijken’. Het intentieakkoord is één van de businesscases die onderdeel uitmaken van de krachtwijkenaanpak in Den Haag.

Anders Bereikbaar Haaglanden

Regionaal

2008-‐2012

Duurzaamheid in beleid en eigen bedrijfsvoering


Bijlage: planmatig onderhoud Onderhoud om de woningen op het gewenste niveau te houden bij de volgende wooncomplexen: Lubeckstraat: houtrotherstel en buitenschilderwerk Jan Bronnerkade/ Oude Haagweg: buitenschilderwerk en herstel voeg-‐ en metselwerk Rossinilaan/ Puccinistraat: buitenschilderwerk, schilderwerk trappenhuizen en onderbouw, dakbedekking Claude Debussystraat/ Toscaninistraat: buitenschilderwerk en herstel voeg-‐ en metselwerk Uitgeeststraat/ Durgerdamhof: buitenschilderwerk Van Speykstraat: buitenschilderwerk, schilderwerk trappenhuizen en onderbouw Van de Spiegelstraat/ Hugo de Grootstraat: buitenschilderwerk, schilderwerk trappenhuizen en onderbouw Ammunitiehaven: buitenschilderwerk, schilderwerk trappenhuizen en onderbouw Jonathanstraat/ Schimmelweg: houtrotherstel en buitenschilderwerk Pinkstraat/ Loggerstraat: buitenschilderwerk, schilderwerk trappenhuizen en onderbouw Roggekamp: individuele combiketels vervangen Robijnhorst/ Diamanthorst: buitenschilderwerk, herstel gevels en hemelwaterafvoeren en balkonvloeren Diamanthorst/ Kornalijnhorst: buitenschilderwerk en schilderwerk trappenhuizen Jacob Catsstraat/ Doedijnstraat: buitenschilderwerk Van Dijckstraat, Jan van Gojenstraat: schuiframen begane grond woningen vervangen, schilderwerk trappenhuizen en onderbouw en herstel vloertegelwerk portieken Jan Steenstraat/ Hoefkade: buitenschilderwerk, schilderwerk trappenhuizen en onderbouw Vaillantlaan/ Van Ostadestraat: buitenschilderwerk, schilderwerk trappenhuizen en mechanische ventilatie onderbouw Hoefkade/ Doedijnstraat: individuele combiketels vervangen (loopt door in 2013) Houtzagerssingel: impregneren gevels, dak herstel, vervangen zinken dakgoten en riool aanpassen Brueghelstraat/ Van der Neerstraat: buitenschilderwerk Van Goghstraat/ Zusterstraat: individuele combiketels vervangen Van Goghstraat: individuele combiketels vervangen (loopt door in 2013) De Rade/ Berenrade: buitenschilderwerk, schilderwerk trappenhuizen en onderbouw en individuele combiketels vervangen Lozerlaan: vervangen gevelbeplating (uitgevoerd in 2011 en 2012) Eeldeplantsoen/ Melis Stokelaan: individuele combiketels vervangen Beverweerdstraat/ Rijnauwenstraat: buitenschilderwerk, gevelherstel en dakbedekking


Bijlage: kengetallen Verhuureenheden

Aantal verhuureenheden

2012 22.572 2.653 54 2.707 25.279

Woningen en woongebouwen Haag Wonen Bedrijfsruimten/garages/overige objecten Haag Wonen Bij: beheer door derden Subtotaal niet-‐woningen Totaal verhuureenheden

2011 22.619 2.664 54 2.718 25.337

2010 22.787 2.673 54 2.727 25.514

Verloop verhuureenheden

2012

Beginstand woningen primo verslagperiode Beginstand niet-‐woningen primo verslagperiode

Uit exploitatie

Verkoop woningen

Verkoop niet-‐woningen

Aankoop en nieuwbouw woningen

Aankoop en nieuwbouw niet-‐woningen

21

Eindstand woningen ultimo verslagperiode

22.572

Eindstand niet-‐woningen ultimo verslagperiode

Sloop woningen Sloop niet-‐woningen Uit exploitatie overig woningen Uit exploitatie overig niet-‐woningen In exploitatie

In beheer genomen vanuit de voorraad woningen In beheer genomen vanuit de voorraad niet-‐woningen In exploitatie overig woningen In exploitatie overig niet-‐woningen

22.619

2.718

64 9

0 2

2 2 79

0 0

19 0

0 2

2.707


Financiële kengetallen

2012

2011

A. Vorderingen op huurders en ex-‐huurders van woningen en niet-‐ woningen uitgedrukt in een percentage van de huren en vergoedingen

B. Totale huurderving uitgedrukt in een percentage van de huren

en vergoedingen

C.

D. E. F. G. H. I.

3,32 %

2,61 %

Solvabiliteit op basis van het weerstandsvermogen in verhouding tot het totale vermogen Current ratio

Rentabiliteit van het totaal vermogen

13,95 %

0,20

0,46

-‐ 1,86 % 6.349

82,77 % 1,53 %

DSCR (Debt Service Coverage Ratio)

-‐1,31 %

Interest dekkingsratio (Interest Coverage Rate, ICR)

25,31 %

Loan to value (LTV)

3,88 %

Weerstandsvermogen in euro's per woning

2,90 %

1,05 %

13.372

75,44 % 1,60 % 1,09 %

I.

II.

III.

Vorderingen op huurders De achterstanden op huurders betreft de totale vordering (huur en vergoedingen), en wordt uitgedrukt in een percentage van de huren en vergoedingen. Huurderving De huurderving geeft aan welke deel van de beoogde opbrengsten niet in rekening kon worden gebracht door bijvoorbeeld leegstand. Solvabiliteit De solvabiliteit wordt berekend door het weerstandsvermogen (eigen vermogen + voorzieningen) af te zetten tegen het balanstotaal. De solvabiliteit geeft aan of een onderneming op zowel de korte termijn als de lange termijn aan al haar schulden kan voldoen.


IV.

V.

VI.

VII.

VIII.

IX.

Current ratio De current ratio is een kengetal dat de verhouding aangeeft tussen de vlottende activa en het vreemd vermogen op korte termijn. De current ratio wordt vaak gebruikt als maatstaf voor de liquiditeit (dus om te bepalen in welke mate een onderneming in staat is te voldoen aan de betalingsverplichtingen op korte termijn). Rentabiliteit van het totaal vermogen De rentabiliteit van het totaal vermogen is een kengetal dat de winstgevendheid (resultaat voor rente en belastingen) aangeeft van het gemiddeld totaal vermogen (balanstotaal) vóór aftrek van de rente. Weerstandsvermogen Het weerstandsvermogen is een kengetal dat het Centraal Fonds Volkshuisvesting (CFV) in het leven heeft geroepen om de levensvatbaarheid van een woningcorporatie of verbinding (van een woningcorporatie met andere rechtspersonen) te beoordelen. Op basis van het risicoprofiel van de corporatie bepaalt het CFV jaarlijks het minimaal gewenst weerstandsvermogen (eigen vermogen + voorzieningen). Loan to value (LTV) De LTV geeft de verhouding aan tussen de waarde van het bezit en de bijbehorende financiering met vreemd vermogen. Interest dekkingsratio (Interest Coverage Rate, ICR) De ICR geeft aan hoe vaak de rentelast van een onderneming gedekt kan worden uit het bedrijfsresultaat (de operationele kasstromen voor investerings-‐ en financieringsactiviteiten, rekening houdend met de mutatie in het werkkapitaal). DSCR (Debt Service Coverage Ratio) Deze ratio geeft aan of de corporatie haar rente én aflossingsverplichting kan nakomen. Het gaat hierbij om de verhouding tussen de operationele kasstroom en de som van de te betalen rente en aflossing. Voor de aflossingen is hierbij de aflossingsfictie van 2% gehanteerd om de invloed van per jaar sterk wisselende eindaflossingen te elimineren.



7. Jaarrekening


7.1

Jaarrekening 2012 Haag Wonen

Geconsolideerde balans per 31 december 2012 na resultaatbestemming (x € 1.000) ACTIVA A. VASTE ACTIVA I. Bedrijfsmiddelen 1. Sociaal vastgoed in exploitatie 2. Sociaal vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie 3. Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie II. Vastgoedbeleggingen 1. Commercieel vastgoed in exploitatie 2. Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden 3. Commercieel vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie III. Financiële vaste activa 1. Deelnemingen in groepsmaatschappijen 2. Vorderingen op participanten & deelnemingen 3. Leningen u/g 4. Overige vorderingen Som der vaste activa B. VLOTTENDE ACTIVA I. Voorraden 1. Vastgoed bestemd voor de verkoop 2. Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor de verkoop 3. Overige voorraden

31-‐12-‐2012

Onderhanden projecten II. III. Vorderingen 1. Huurdebiteuren 2. Gemeenten 3. Vorderingen op participanten & deelnemingen 4. Belastingen en premies sociale verzekeringen 5. Overige vorderingen 6. Overlopende activa

IV. Liquide middelen

Som der vlottende activa ACTIVA

811.275 4.003 4.340 819.618 169.585 10.744 1.155 181.484 0 0 670 215 885 1.001.987 8.462 5.209 228 13.899 0 2.673 254 2.583 264 2.826 1.855 10.455 808 25.162 1.027.149

31-‐12-‐2011

952.099 5.316 4.671 962.086 161.576 10.874 384 172.834 3.394 302 686 208 4.590 1.139.510

18.975 22.925 219 42.119 0 2.250 284 2.463 244 2.486 2.693 10.420 3.001 55.540 1.195.050


Geconsolideerde balans per 31 december 2012 na resultaatbestemming (x € 1.000) PASSIVA C. EIGEN VERMOGEN 1. Groepsvermogen D. VOORZIENINGEN 1. Voorziening onrendabele investeringen 2. Voorziening pensioenen 3. Voorziening onderhoudskostengarantiefonds 4. Voorziening loopbaanontwikkelingsbudget 5. Overige voorzieningen

31-‐12-‐2012 132.980

E. LANGLOPENDE SCHULDEN 1. Leningen kredietinstellingen 2. Verplichtingen verkoop onder voorwaarden 3. Waarborgsommen

F. KORTLOPENDE SCHULDEN 1. Schulden aan kredietinstellingen 2. Schulden aan gemeenten 3. Schulden aan leveranciers 4. Schulden aan participanten & deelnemingen 5. Fonds openbare ruimte Morgenstond 6. Belastingen en premies sociale verzekeringen 7. Overige schulden 8. Onderhanden projecten 9. Niet vervallen rente 10. Overlopende passiva

PASSIVA

8.323 794 421 800 0 10.338

280.417

19.925 794 482 837 0 22.038

756.347 10.918 4.806 772.071

743.060 10.739 4.857 758.656 85.568 12 7.084 2.848 730 3.915 968 890 17.852 5.308 125.175

83.855 99 7.078 2.542 888 1.050 987 566 18.052 5.407 120.524

1.027.149

31-‐12-‐2011

1.195.050


Geconsolideerde winst-‐ en verliesrekening 2012 (x € 1.000) 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 25.

I. Bedrijfsopbrengsten Huuropbrengsten Vergoedingen leveringen en diensten Overheidsbijdragen Netto verkoopresultaat vastgoedportefeuille Geactiveerde productie eigen bedrijf Subsidie krachtwijken Overige bedrijfsopbrengsten Som der bedrijfsopbrengsten

Realisatie 2012

Bedrijfslasten II. Afschrijvingen materiële vaste activa en vastgoedportefeuille Overige waardeveranderingen materiële vaste activa en vastgoedportefeuille Waardeveranderingen verkopen onder voorwaarden Lonen en salarissen Sociale lasten Pensioenlasten Onderhoudslasten Leefbaarheid en krachtwijken Belastingen en verzekeringen Kosten leveringen en diensten Overige bedrijfslasten Som der bedrijfslasten Bedrijfsresultaat Niet gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille III. Financiële baten en lasten Waardeveranderingen financiële vaste activa en effecten Waardeveranderingen verkopen onder voorwaarden Opbrengsten financiële vaste activa Rentebaten Rentelasten Som der financiële baten en lasten Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen Belastingen resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening Resultaat deelnemingen Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen Buitengewone baten Buitengewone lasten Belastingen buitengewoon resultaat Resultaat na belastingen

121.516 6.811 17 1.221 1.123 3.426 2.191 136.305 45.064 11.398 -‐33 15.071 1.052 2.484 37.252 1.910 5.925 7.339 16.386 143.848 -‐7.543 -‐9.195 -‐3.314 33 55 808 -‐34.994 -‐37.412 -‐54.150 0 43 -‐54.107 0 0 0 -‐54.107

Realisatie 2011 118.526 6.815 130 -‐189 0 3.426 4.893 133.601

38.802 28.203 -‐308 14.709 1.040 2.342 30.140 2.688 6.028 7.155 13.112 143.911 -‐10.310 -‐6.501

-‐98 -‐358 401 1.255 -‐36.414 -‐35.214 -‐52.025 0 -‐6 -‐52.031 0 0 0 -‐52.031


Geconsolideerd kasstroomoverzicht 2012 volgens de indirecte methode (x € 1.000) Bedrijfsresultaat

Aanpassingen voor: Afschrijvingen (en overige waardeveranderingen) Resultaat deelneming Mutatie aandeel derden Mutatie voorzieningen Veranderingen in werkkapitaal: Mutatie operationele vorderingen Mutatie voorraden Mutatie onderhanden projecten Mutatie operationele schulden

Kasstroom uit bedrijfsoperaties

Ontvangen interest Ontvangen dividenden Betaalde interest Geactiveerde rente Betaalde winstbelasting

Kasstroom uit operationele activiteiten

Investeringen in materiële vaste activa Desinvesteringen materiële vaste activa Investeringen in financiële vaste activa Desinvesteringen financiële vaste activa Kasstroom uit investeringsactiviteiten Mutatie rekening courant schuld kredietinstellingen Mutatie kasgeld en aflossingsverplichting Ontvangsten uit langlopende schulden Aflossingen van langlopende schulden Kasstroom uit financieringsactiviteiten Mutatie geldmiddelen Liquide middelen primo boekjaar Liquide middelen ultimo boekjaar Mutatie liquide middelen

-‐35 28.243 0 3.138

850 0 -‐35.170 -‐688 0

-‐33.065 8.448 -‐7 411 2.406 -‐693 65.885 -‐79.145

2012 -‐7.543 56.429 43 0 -‐11.700

31.346 68.575

-‐35.008 33.567

-‐24.213

-‐11.547 -‐2.193 3.001 808 -‐2.193

2011 -‐10.310

-‐1.109 -‐1.570 1.456 -‐2.134

98 401 -‐36.831 1.157 0

-‐32.049 27.937 -‐489 7.890 -‐13.108 -‐36.166 103.792 -‐86.902

66.697 -‐6 0 6.875

-‐3.357 59.899

-‐35.175 24.724

3.289

-‐32.384 -‐4.371 7.372 3.001 -‐4.371


Grondslagen voor financiële jaarverslaggeving en resultaatbepaling Algemeen Woningstichting Haag Wonen is een stichting met de status van ‘toegelaten instelling volkshuisvesting’. Zij heeft specifieke toelating in de gemeenten Den Haag, Delft, Leidschendam-‐Voorburg, Pijnacker-‐Nootdorp, Rijswijk, Wassenaar en Zoetermeer. Zij is werkzaam binnen de juridische wetgeving vanuit de Woningwet en het Besluit Beheer Sociale Huursector. De vestigingsplaats is Den Haag met als adres: Waldorpstraat 120.

Verslaggevingsvoorschriften De jaarrekening wordt met inachtneming van geldende verslaggevingsvoorschriften van het Burgerlijk Wetboek, Boek 2, titel 9 zoals bepaald in het Besluit Beheer Sociale Huursector opgesteld. Nadere uitwerking van de wettelijke bepalingen vindt plaats in de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving (RJ). Op de verslaggeving van woningcorporaties is de Richtlijn 645 Toegelaten instellingen volkshuisvesting van toepassing. Op deze jaarrekening is de nieuwe richtlijn 645, die gepubliceerd is in januari 2011, toegepast.

Consolidatie Grondslagen voor consolidatie In de geconsolideerde jaarrekening van Woningstichting Haag Wonen worden de financiële gegevens verwerkt van de maatschappijen waar Haag Wonen invloed van betekenis kan uitoefenen. De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld met toepassing van de grondslagen voor de waardering en de resultaatbepaling van Haag Wonen. Voor zover niet anders genoemd zijn de financiële gegevens van de maatschappijen waar Haag Wonen invloed van betekenis kan uitoefenen, volledig in de geconsolideerde jaarrekening opgenomen onder eliminatie van de onderlinge verhoudingen en transacties. Belangen van derden in het vermogen en in het resultaat van groepsmaatschappijen zijn afzonderlijk in de geconsolideerde jaarrekening tot uitdrukking gebracht. In de consolidatie worden betrokken: Haag Wonen Holding B.V. te Den Haag (100%). Haag Wonen Ontwikkeling B.V. te Den Haag (100%). Haag Wonen Energie B.V. te Den Haag (100%). Aanvan Vastgoed B.V. te Den Haag (hierin heeft Haag Wonen Holding B.V. een belang van 100%). Aanvan Vastgoed II B.V. te Den Haag (hierin heeft Haag Wonen Ontwikkeling B.V. een belang van 100%). Laakhaven Ontwikkeling B.V. te Den Haag (hierin heeft Haag Wonen Ontwikkeling B.V. een belang van 100%). Wijnhavenkwartier Beheer B.V. te Den Haag (hierin heeft Haag Wonen Holding B.V. een belang van 50%). Wijnhavenkwartier ontwikkeling Fase 1 C.V. te Den Haag (hierin heeft Aanvan Vastgoed B.V. een belang van 49,5% en Wijnhavenkwartier Beheer B.V. een belang van 1%).


Voor Wijnhavenkwartier Beheer B.V. en Wijnhavenkwartier ontwikkeling Fase 1 C.V. is sprake van een proportionele consolidatie voor 50% aangezien sprake is van een joint venture.

Transacties met verbonden partijen Tussen de hierboven genoemde partijen hebben zich in 2012 een aantal onderlinge transacties voorgedaan. Deze transacties staan in het hoofdstuk Governance beschreven.

Waarderingsgrondslagen Sociaal vastgoed in exploitatie Sociaal vastgoed omvat woningen in exploitatie met een huurprijs onder de huurtoeslaggrens, het maatschappelijk vastgoed en het overige sociale vastgoed. De huurtoeslaggrens is een algemeen huurprijsniveau dat jaarlijks per 1 juli door de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties wordt vastgesteld. Ultimo 2012 bedraagt deze grens € 664,66 (2011: € 652,52). Maatschappelijk vastgoed is bedrijfsonroerend goed dat is verhuurd aan maatschappelijke organisaties, waaronder zorg-‐, welzijn-‐, onderwijs en culturele instellingen en dienstverleners en tevens is vermeld op de bijlage zoals deze is opgenomen in de Beschikking van de Europese Commissie d.d. 15 december 2009 aangaande de staatssteun voor toegelaten instellingen. Haag Wonen kwalificeert het sociaal vastgoed als bedrijfsmiddel. Haag Wonen richt zich op het realiseren van de volkshuisvestelijke taken, en de realisatie van deze taak wordt het best tot uitdrukking gebracht in de waardering als bedrijfsmiddel. Sociaal vastgoed in exploitatie wordt gewaardeerd tegen de reële waarde gebaseerd op bedrijfswaarde. De bedrijfswaarde wordt gevormd door de contante waarde van de kasstromen van kasstroomgenererende eenheden uit hoofde van toekomstige exploitatieopbrengsten en toekomstige exploitatielasten over de geschatte resterende looptijd van de investering. De indeling naar kasstroomgenererende eenheid is gedefinieerd op basis van beleid. Hierbij onderscheiden we bij het sociaal vastgoed de volgende drie kasstroomgenererende eenheden: SE: Sociale eenheden welke worden doorgeëxploiteerd SB: Sociale eenheden welke worden verkocht bij mutatie MV: Maatschappelijk vastgoed De reële waarde wordt afhankelijk gesteld van de voorgenomen bestemming van de complexen. De onroerende zaken kunnen voor langere of kortere termijn voor verhuur worden aangehouden. De kasstroomprognoses zijn gebaseerd op redelijke en onderbouwde veronderstellingen die de beste schatting van de directie weergeven van de economische omstandigheden die van toepassing zullen zijn gedurende de resterende levensduur van het actief. De kasstromen zijn gebaseerd op de meerjarenbegroting .


Uitgaven na eerste verwerking (de zogeheten na-‐investeringen) die leiden tot een waardeverhoging van het actief worden aangemerkt als activeerbare kosten van vernieuwing. Afschrijvingen worden berekend over de bedrijfswaarde. Over het aandeel van de grond wordt niet afgeschreven. De afschrijvingen worden gebaseerd op de geschatte economische levensduur en worden berekend op basis van lineaire afschrijving. De jaarlijksewaardeveranderingen in de bedrijfswaarde worden, voor zover dit geen terugname is van een eerder genomen verlies of voor zover dit geen extra verlies is ten opzichte van de oorspronkelijke investering, direct in het eigen vermogen verwerkt. De gehanteerde parameters in de bedrijfswaarde zijn als volgt:

Parameters Huurverhoging jaar 1 Huurverhoging jaar 2 en latere jaren Huurverhoging jaar 3 en latere jaren Huurderving (lange termijn gemiddelde) Discontovoet Lastenstijging (lange termijn gemiddelde) Onderhoudslastenstijging (lange termijn gemiddelde) Mutatiegraad

2012 2,50 % 1,75 % 2,00 % 1,25 % 5,25 % 3,00 % 3,00 % 6,00 %

2011 2,10 % 2,00 % 2,00 % 1,25 % 5,25 % 3,00 % 3,00 % 6,00 %

Sociaal vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie Dit betreft sociaal vastgoed in aanbouw ten behoeve van toekomstige verhuurexploitatie. Dit vastgoed wordt gewaardeerd tegen historische kostprijs en toegerekende kosten van het werkapparaat uit hoofde van voorbereiding, toezicht en directievoering onder aftrek van een bijzondere waardevermindering uit hoofde van te dekken stichtingskosten. Voorts wordt rente tijdens de bouw toegerekend. De geactiveerde rente wordt berekend tegen de gemiddelde rentevoet over het totale vreemde vermogen. Ingenomen grondposities worden onder deze post verwerkt tegen aanschafprijs en bijkomende kosten. Rentetoerekening vindt eerst plaats nadat ontwikkelactiviteiten zijn gestart. Eventuele subsidies en onrendabele delen worden verminderd op de bestede kosten. Het onrendabele deel wordt naar rato van de voortgang verantwoord onder de post overige waardeveranderingen.

Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie De onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie worden gewaardeerd tegen de aanschafwaarde, verminderd met de cumulatieve afschrijvingen welke lineair worden berekend op basis van de geschatte economische levensduur.


Commercieel vastgoed in exploitatie Het commercieel vastgoed omvat woningen in exploitatie met een huurprijs boven de huurtoeslaggrens, het bedrijfsmatig vastgoed (niet zijnde maatschappelijk vastgoed) en het overige commercieel vastgoed. De indeling naar kasstroomgenererende eenheid is gedefinieerd op basis van beleid. Hierbij onderscheiden we bij het commercieel vastgoed de volgende drie kasstroomgenererende eenheden: CW: Commerciële woningen CO: Commerciële niet-‐woningen De verhuureenheden die worden aangemerkt als commercieel vastgoed worden gewaardeerd op marktwaarde. Deze marktwaarde wordt afgeleid met een versimpelde DCF-‐formule. Bij het inrekenen van normen en parameters moet worden uitgegaan van “externe bronnen”. DCF staat voor 'discounted cashflow'. In de DCF formule zijn voor wat betreft de commerciële woningen twee scenario's aanwezig: Doorexploiteren: In dit scenario wordt voor 15 jaar een huur-‐, -‐onderhouds-‐, beheer-‐ en overige lasten kasstromen bepaald. Bij mutatie wordt de huur opgetrokken naar de markthuur. Aan het eind van de periode van 15 jaar wordt een restwaarde ingerekend. De 15 jaar kasstromen en de restwaarde worden vervolgens contant gemaakt en opgeteld. De som van deze contanten waarden wordt vervolgens gecorrigeerd voor de kosten koper. Uitponden: Het uitpondscenario werkt op een soortgelijke manier als doorexploiteren. Ook hier wordt voor 15 jaar een kasstroom berekend. Voor de verhuureenheden die muteren wordt echter de huur niet opgetrokken, maar wordt een verkoopkasstroom ingerekend. De restwaarde na 15 jaar wordt in dit geval alleen toegekend aan de woningen die op dat moment nog niet verkocht zijn. Wederom worden de kasstromen en de restwaarde contant gemaakt en opgeteld en gecorrigeerd voor de kosten koper om aan de uiteindelijke waarde te komen. Afhankelijk van de uitkomst van de twee scenario’s per eenheid wordt een keus gemaakt welke gehanteerd wordt. Het scenario met de beste uitkomst wordt meegenomen als waarde. De commerciële niet-‐woningen worden gewaardeerd op basis van het scenario ‘doorexploiteren’. De normen voor de DCF-‐berekening moeten “marktnormen” zijn. Hieronder zijn de verschillende normen die gehanteerd worden in de DCF-‐methode toegelicht:

Normen DCF-‐formule Onderhoudslasten Beheerlasten Zakelijke lasten Mutatiegraad Restwaarde

2012 Digivex-‐normen afhankelijk van soort bouw en bouwjaar € 260 per jaar per eenheid (digivex) Conform gemeentelijke tarieven en tarieven hoogheemraadschap 6 % ((Exploitatieopbrengsten-‐/-‐Exploitatiekosten)/(Discontovoet -‐/-‐inflatie)) /(1+% kosten koper)


Restwaarde De restwaarde wordt op de volgende manier bepaald: (Huur -‐ Huurderving -‐ Kosten) / (Discontovoet – Inflatie).Vervolgens wordt deze restwaarde gecorrigeerd voor de kosten koper (prijsdrukkend effect). De waarde onder de streep (Discontovoet – Inflatie) wordt in de praktijk exit yield genoemd. De correctie voor de kosten koper bedraagt bij woningen 3% en bij bedrijfsonroerend goed 7%.

Verkoopwaarde

De verkoopwaarde is gebaseerd op begrote verkoopprijzen. De begrote verkoopprijzen zijn gemiddeld met 10% verlaagd gezien de huidige ontwikkelingen op de koopmarkt.

Discontovoet

De discontvoet verschilt per soort vastgoed en de bandbreedte loopt van 7,5% tot 8,75%. De discontovoet is als volgt opgebouwd:

Opbouw discontovoet 24-‐maands gemiddelde 10-‐jaars IRS Vastgoedrisico Marktrisico Objecttrisico

Minimum 2,52 % 1,50 % 1,74 % 1,74 % 7,50 %

Maximum 2,52 % 1,50 % 2,37 % 2,37 % 8,75 %

24-‐maands gemiddelde 10-‐jaars IRS Per ultimo 2012 bedraagt het gemiddelde van de 10-‐jaars Interest Rate Swap 2,52 %.

Het vastgoedrisico Als referentie voor het vastgoedrisico is gekeken naar de opslag welke wordt gerekend bij commerciële financiering. Het uitgangspunt is hierbij is dat deze risico-‐opslag een weerspiegeling is van het vastgoed-‐ risico. Het percentage van 1,5 % is een gemiddelde van onze eigen ervaring bij commerciële financiering binnen één van onze deelnemingen (175 punten) en de ervaring van een andere corporatie (125 punten).

Marktrisico Voor de bepaling van het marktrisico is gekeken naar de locatie van het vastgoed. Als basisgegeven voor de locatie is de buurtindeling gebruikt. De marktrisico-‐index is opgesplitst in een risico op basis van de ‘Achterstandsscore’ van de locatie en een risico op basis van de waardestijging op de locatie de ‘Vastgoedmarktpositie’. Achterstandsscore: de achterstandsscore is gebaseerd op de volgende indicatoren: percentage etnisch-‐culturele groepen, inkomen, WOZ-‐waarde woningen, percentage verhuizingen en percentage langdurig werklozen per gebied. Een score van 0 is gemiddeld, een negatieve score (-‐) betekent minder achterstand en een positieve score betekent meer achterstand. Vastgoedmarktpositie :de vastgoedmarktpositie geeft een score op basis van de gemiddelde vierkante meterprijs per buurt en de relatieve waardeontwikkeling binnen de buurt ten opzicht van het gemiddelde. Bron: DHIC/Gemeentelijke Belastingdienst.


Objectrisico Voor de bepaling van het objectrisico is gekeken naar de het type vastgoed. Voor bedrijfsonroerend goed is tevens gekeken naar de courantheid van de objectgrootte, is er rekening gehouden met een extra opslag indien het object een zeer specifieke doelgroep betreft en is de huurkapitalisatiefactor zoals de gemeente deze gebruikt bij de bepaling van de marktwaarde gebruikt om een extra risico-‐opslag te bepalen.

Object-‐opslagen Eengezinswoningen Niet woongelegenheden Meergezinswoningen Bedrijfsonroerend goed

Opslag 1,87 % 1,87 % 1,99 % 2,12 % -‐ 2,37 %

Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden Onroerende zaken die in het kader van een regeling verkoop onder voorwaarden (VOV) zijn overgedragen aan een derde en waarvoor Haag Wonen een terugkoopplicht kent, worden aangemerkt als financieringsconstructie. De betreffende onroerende zaken worden gewaardeerd tegen actuele waarde zijnde de met de koper overeengekomen contractprijs (eerste waardering) en daarna de marktwaarde op basis van VOV. Voor de in de regeling overeengekomen overdrachtswaarde wordt aan de creditzijde van de balans een terugkoopverplichting opgenomen. Deze terugkoopverplichting wordt jaarlijks gewaardeerd en getoetst aan de bij overdracht ontstane verplichting rekening houdend met de contractvoorwaarden. In het kader van de verkoop van woningen onder voorwaarden heeft Haag Wonen een terugkoopverplichting die mede afhankelijk is van de ontwikkeling van de waarde van de woningen in het economisch verkeer. De terugkoopverplichting wordt jaarlijks gewaardeerd. De mogelijke per saldo toename van de terugkoopverplichting ten opzichte van de bij overdracht ontstane verplichting wordt geactiveerd, een per saldo afname wordt als resultaat verantwoord.

Commercieel vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie Dit betreft commercieel vastgoed in aanbouw ten behoeve van toekomstige verhuurexploitatie. Dit vastgoed wordt gewaardeerd tegen historische kostprijs en toegerekende kosten van het werkapparaat uit hoofde van voorbereiding, toezicht en directievoering onder aftrek van een bijzondere waardevermindering uit hoofde van te dekken stichtingskosten. Voorts wordt rente tijdens de bouw toegerekend. De geactiveerde rente wordt berekend tegen de gemiddelde rentevoet over het totale vreemde vermogen. Ingenomen grondposities worden onder deze post verwerkt tegen aanschafprijs en bijkomende kosten. Rentetoerekening vindt eerst plaats nadat ontwikkelactiviteiten zijn gestart.


Eventuele subsidies en onrendabele delen worden verminderd op de bestede kosten. Het onrendabele deel wordt naar rato van de voortgang verantwoord onder de post overige waardeveranderingen.

Deelnemingen in groepsmaatschappijen Deelnemingen waarin invloed van betekenis wordt uitgeoefend op het zakelijk en financieel beleid worden gewaardeerd tegen netto vermogenswaarde, doch niet lager dan nihil. Deze waarde wordt berekend op basis van dezelfde grondslagen voor waardering en resultaatbepaling die Haag Wonen hanteert. Deelnemingen waarin geen invloed van betekenis wordt uitgeoefend op het zakelijk en financieel beleid worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs of lagere marktwaarde. Voor de bepaling van de marktwaarde wordt uitgegaan van zichtbare intrinsieke waarde tenzij meer actuele marktgegevens beschikbaar zijn.

Vorderingen op participanten & deelnemingen Vorderingen zijn gewaardeerd tegen nominale waarde, onder aftrek van een eventuele voorziening voor oninbaarheid.

Leningen u/g Leningen u/g zijn gewaardeerd tegen nominale waarde. De aflossingsverplichting voor het komend jaar is opgenomen onder de vlottende activa.

Overige vorderingen De overige financiële vaste activa wordt gewaardeerd tegen nominale waarde.

Vordering latente belastingen Onder de financiële vaste activa zijn actieve belastinglatenties opgenomen, indien en voor zover het waarschijnlijk is dat realisatie van de belastingclaim te zijner tijd zal kunnen plaatsvinden. Deze actieve latenties zijn gewaardeerd tegen contante waarde en hebben overwegend een langlopend karakter. Bij het bepalen van de belastinglatentie uit hoofde van verrekenbare tijdelijke verschillen tussen de commerciële en fiscale waardering van activa en passiva is rekening gehouden met de verwachte levensduur van deze activa en passiva. Voor de verschillen tussen de fiscale en commerciële waardering van het vastgoed betekent dit dat alleen de latentie als gevolg van voorgenomen verkopen leidt tot een contante waarde hoger dan nihil. De contante waarde van de latentie voor het door te exploiteren bezit tendeert naar nihil. De berekening van de latente belastingvorderingen vindt plaats tegen de op het einde van het belastingjaar geldende tarieven, voor zover bij de wet reeds vastgesteld.

Vastgoed bestemd voor de verkoop De voorraad woningen (opgeleverd en nog niet verkocht) wordt gewaardeerd tegen vervaardigingsprijs of lagere netto opbrengstwaarde. Deze lagere netto opbrengstwaarde wordt bepaald door individuele beoordeling van de voorraden. De vervaardigingsprijs omvat de bouwkosten, de directe loonkosten en de overige kosten die rechtstreeks aan de vervaardiging kunnen worden toegerekend.


Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor de verkoop Het vastgoed in ontwikkeling bestemd voor de verkoop betreft het onverkochte deel van de in ontwikkeling zijnde verkoopprojecten en wordt gewaardeerd tegen vervaardigingsprijs of lagere netto opbrengstwaarde. De vervaardigingsprijs omvat de bouwkosten, de directe loonkosten en de overige kosten die rechtstreeks aan de vervaardiging kunnen worden toegerekend. De netto opbrengstwaarde is gebaseerd op een verwachte verkoopprijs, onder aftrek van nog te maken kosten voor voltooiing en verkoop.

Overige voorraden De magazijnvoorraden zijn gewaardeerd tegen de laatst betaalde inkoopprijzen eventueel onder aftrek van een voorziening wegens incourantheid.

Onderhanden projecten Het vastgoed in ontwikkeling bestemd voor de verkoop betreft het verkochte deel van de in ontwikkeling zijnde verkoopprojecten en wordt gewaardeerd tegen de gerealiseerde projectkosten vermeerderd met de toegerekende winst en verminderd met verwachte verliezen en gedeclareerde termijnen. Indien het resultaat op een onderhanden project niet op betrouwbare wijze kan worden ingeschat wordt geen winst toegerekend. De projectkosten omvatten de direct op het project betrekking hebbende kosten, de kosten die toerekenbaar zijn aan projectactiviteiten in het algemeen en toewijsbaar zijn aan het project en andere kosten die contractueel aan de opdrachtgever kunnen worden toegerekend. In de onderhanden projecten zijn tevens begrepen de uit projectontwikkeling voortkomende projecten indien en voor zover voor eenheden van het project voor of tijdens de constructie een onvoorwaardelijke verkoopovereenkomst is afgesloten. Projectopbrengsten en projectkosten uit hoofde van de onderhanden projecten worden als opbrengsten en kosten verwerkt in de winst-‐ en verliesrekening naar rato van de verrichte prestaties op balansdatum. De mate waarin de prestaties zijn verricht is bepaald op basis van de tot de balansdatum gemaakte projectkosten in verhouding tot de geschatte totale projectkosten/inspectie van het uitgevoerde deel van het project/de voltooiing van een fysiek onderscheidbaar projectonderdeel. Onderhanden projecten waarvan het saldo een debetstand vertoont, worden gepresenteerd onder de vlottende activa. Onderhanden projecten waarvan het saldo een creditstand vertoont, worden gepresenteerd onder de kortlopende schulden.

Vorderingen Huurdebiteuren, vorderingen op gemeenten, belastingen en premies sociale verzekeringen en overige vorderingen worden gewaardeerd tegen de nominale waarde, waar nodig onder aftrek van een voorziening voor oninbaarheid. De overige vorderingen en overlopende activa worden bij eerste verwerking opgenomen tegen de reële waarde (indien deze lager is dan de verkrijgings-‐/vervaardigingsprijs) en vervolgens gewaardeerd tegen de


geamortiseerde kostprijs, welke gelijk kan zijn aan de nominale waarde, onder aftrek van de noodzakelijk geachte voorzieningen voor het risico van oninbaarheid. Deze voorzieningen worden bepaald op basis van individuele beoordeling van de vorderingen.

Liquide middelen De liquide middelen betreffen banktegoeden en gelden onderweg. Rekening courantschulden bij banken zijn opgenomen onder schulden aan kredietinstellingen onder kortlopende schulden.

Groepsvermogen Voor zover de betreffende groepsmaatschappijen een negatieve netto vermogenswaarde hebben, worden de negatieve waarde en overige toekomstige verliezen niet toegewezen aan het aandeel derden, tenzij deze derden-‐aandeelhouders een feitelijke verplichting hebben en in staat zijn om de verliezen aan te zuiveren. Zodra de netto vermogenswaarde van de groepsmaatschappij wederom positief is, worden resultaten toegerekend aan het aandeel derden.

Eigen vermogen Dit betreft het vermogen van Haag Wonen waarover de daartoe bevoegde organen zonder belemmering door wettelijke of statutaire bepalingen kan beschikken.

Voorzieningen Voorzieningen worden gevormd voor in rechte afdwingbare of feitelijke verplichtingen en verliezen die op balansdatum bestaan waarbij het waarschijnlijk is dat een uitstroom van middelen noodzakelijk is en waarvan de hoogte redelijkerwijs kan worden ingeschat. Alle voorzieningen zijn tegen nominale waarde gewaardeerd. De pensioenvoorziening betreft de door de pensioenadviseur geraamde pensioenverplichting aan een zeer beperkte groep voormalig VZOS4 medewerkers met een levensjarenregeling. Een keer in de drie jaar wordt deze verplichting opnieuw bepaald. In 2011 is de verplichting opnieuw bepaald. Verwachte verliezen als gevolg van onrendabele investeringen nieuwbouw worden als bijzondere waardeverandering in mindering gebracht op de boekwaarde van het complex waartoe de investeringen gaan behoren. Indien en voor zover de verwachte verliezen de boekwaarde van het betreffende complex overtreffen, wordt voor dit meerdere een voorziening gevormd. Onder verwachte verliezen wordt in dit verband verstaan de netto contante waarde van alle investeringsuitgaven minus de aan deze investering toe te rekenen bedrijfswaarde.

Langlopende schulden Langlopende schulden worden bij de eerste waardering gewaardeerd tegen de reële waarde. Deze is over het algemeen gelijk aan de nominale waarde. Na eerste waardering worden de langlopende schulden gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. Indien geen sprake is van agio of disagio is de

Verbetering Zij Ons Streven (VZOS) is één van de rechtsvoorgangers van het huidige Haag Wonen.

4


geamortiseerde kostprijs gelijk aan de nominale waarde. De aflossingsverplichting voor het komend jaar is opgenomen onder de kortlopende schulden.

Overige activa en passiva Voor zover niet anders vermeld, worden activa en passiva gewaardeerd tegen nominale waarde. Indien noodzakelijk is een voorziening wegens mogelijke oninbaarheid in mindering gebracht.

Investeringssubsidies Subsidies in verband met de aanschaf van (materiële) vaste activa worden in mindering gebracht op het geïnvesteerde bedrag.

Grondslagen voor resultaatbepaling

Algemeen Baten worden verantwoord in het jaar waarin deze worden gerealiseerd. Lasten worden verantwoord in het jaar waarin de prestaties worden geleverd. Verliezen worden verantwoord wanneer deze voorzienbaar zijn.

Huuropbrengsten Dit betreffen de daadwerkelijk in rekening gebrachte huren van woningen, woongebouwen en bedrijfsruimten, dus na aftrek van huurderving wegens leegstand. De jaarlijkse huurverhoging voor sociale huurwoningen is van overheidswege gebonden aan een maximum. Voor het verslagjaar 2012 bedroeg dit maximumpercentage 2,3 %.

Vergoedingen leveringen en diensten Dit betreffen de daadwerkelijk in rekening gebrachte vergoedingen, na aftrek van derving wegens leegstand, die de huurders naast de netto huur verschuldigd zijn voor de leveringen van goederen en diensten. De vergoeding is gebaseerd op de geraamde kosten. Jaarlijks vindt op basis van de werkelijke kosten afrekening plaats.

Overheidsbijdragen Hieronder zijn de mindervalidenbijdragen (MIVA’s) opgenomen, alsmede de huurverlagingstoeslag.

Subsidie krachtwijken Het betreft de ontvangen subsidie in het kader van krachtwijken.

Netto verkoopresultaat vastgoedportefeuille De verkoopopbrengsten bestaande bouw betreffen de gerealiseerde verkoopopbrengsten verminderd met de direct toerekenbare verkoopkosten en de bedrijfswaarde. De verkoopopbrengsten nieuwbouw betreffen de gerealiseerde omzetten verminderd met de kostprijs. Winsten worden verantwoord op het moment van economische levering (passeren transportakte). Eventuele verliezen op nieuwbouw koopprojecten worden verantwoord zodra deze voorzienbaar zijn.


Bij het vaststellen van het projectresultaat wordt rekening gehouden met de noodzakelijk geachte reserveringen voor het resterende verkoop-‐ en bouwkostenrisico. Indien een project in zijn geheel verliesgevend is, wordt dit verlies gerealiseerd op het moment waarop het uitvoeringsbesluit is genomen.

Geactiveerde productie eigen bedrijf Dit betreft het deel van de personeelskosten en algemene kosten die zijn toegerekend aan de ontwikkeling van vastgoed bestemd voor eigen exploitatie.

Overige bedrijfsopbrengsten Hieronder worden de opbrengsten van overige dienstverlening aan derden verantwoord.

Afschrijvingen materiële vaste activa De afschrijvingen op vastgoed in exploitatie worden gebaseerd op de bedrijfswaarde voor wat betreft het sociaal vastgoed. De afschrijvingen op de activa ten dienste van exploitatie worden gebaseerd op de historische kostprijs. De volgende afschrijvingstermijnen en -‐systemen worden toegepast: Type activa Afschrijvingstermijn Afschrijvingssysteem Sociaal vastgoed in exploitatie 50 jaar Lineair Kantoorpanden

40 jaar

Lineair

Inrichting kantoor

10 jaar

Lineair

Vervoermiddelen

5 jaar

Lineair

Automatisering

3 jaar

Lineair

Apparatuur

5 jaar

Lineair

Ruimten huismeesters

10 jaar

Lineair

Overige waardeveranderingen materiële vaste activa en vastgoedportefeuille Deze zijn gebaseerd op de waardering van de betreffende activaposten. De onder deze post verantwoorde bedragen hebben betrekking op een afboeking dan wel terugname van een waardevermindering. Deze bijzondere waardevermindering ontstaat door een jaarlijkse toets van enerzijds de investeringen en anderzijds de bedrijfswaarde hiervan.

Lonen en salarissen, sociale lasten Lonen, salarissen en sociale lasten zijn op grond van de arbeidsvoorwaarden verwerkt in de winst-‐ en verliesrekening voor zover ze verschuldigd zijn aan werknemers.

Pensioenlasten Er is aan werknemers een pensioen toegezegd welke als een toegezegd pensioenregeling kan worden getypeerd. Deze pensioenregeling wordt in de jaarrekening verwerkt als een toegezegde bijdrageregeling, omdat Haag Wonen is aangesloten bij bedrijfstakpensioenfonds SPW en tezamen met andere


woningcorporaties dezelfde regeling toepast. Haag Wonen heeft geen verplichting tot het voldoen van aanvullende bijdragen anders dan eventueel hogere toekomstige premies. In de jaarrekening worden derhalve alleen de verschuldigde premies verantwoord.

Kosten onderhoud, leefbaarheid en krachtwijken Onder deze post worden alle direct aan het verslagjaar toe te rekenen kosten van het door derden uitgevoerd onderhoud, werkzaamheden t.b.v. leefbaarheid en krachtwijken. Van toerekenbaarheid is sprake als de daadwerkelijke werkzaamheden in het verslagjaar hebben plaatsgevonden. Reeds aangegane verplichtingen waarvan de werkzaamheden nog niet zijn uitgevoerd op balansdatum worden verwerkt onder de niet in de balans opgenomen verplichtingen.

Belastingen en verzekeringen Dit betreffen de aan de exploitatie verbonden belastingen en verzekeringen.

Kosten leveringen en diensten Dit betreffen de werkelijke kosten van leveringen en diensten.

Overige bedrijfslasten De overige bedrijfskosten zijn in het kader van gewone bedrijfsuitoefening gemaakte kosten, welke worden toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben.

Niet gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille Niet-‐gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille zijn winsten of verliezen, die ontstaan door een wijziging in de waarde van de vastgoedbeleggingen.

Financiële baten en lasten De rentebaten betreffen de te ontvangen rentevergoedingen op banktegoeden en overige liquiditeiten. Bovendien is hier de geactiveerde rente van onroerende zaken in ontwikkeling opgenomen. Dit betreft de rente van het moment dat de onroerende zaak in ontwikkeling is genomen tot aan de oplevering van het onroerende goed. De geactiveerde rente is berekend tegen het gewogen gemiddelde financieringspercentage van Haag Wonen. Onder de rentelasten zijn de verschuldigde lasten aan kredietinstellingen opgenomen, alsmede de berekende rente op waarborgsommen en rente op overige schulden.

Belastingen Toegelaten instellingen volkshuisvesting zijn met ingang van 1 januari 2008 integraal belastingplichtig voor de vennootschapsbelasting. Bij aanvang van deze belastingplicht dient Haag Wonen een fiscale openingsbalans op te maken waarvoor specifieke fiscale waarderingsregels gelden. Voor het verschil tussen de waardering op de fiscale balans (fiscale boekwaarde) en de waardering op de commerciële balans (commerciële boekwaarde) dient Haag Wonen een belastinglatentie te vormen indien en voor zover er sprake is van verrekenbare tijdelijke verschillen.


Een actieve belastinglatentie moet worden gevormd in het geval dat de commerciële waardering (op het niveau van kasstroomgenererende eenheid) lager is dan de fiscale waardering, een passieve latentie in het omgekeerde geval. De actieve latentie dient te worden gevormd tot het bedrag waarvan het waarschijnlijk is dat er fiscale winst beschikbaar zal zijn voor verrekening. De fiscale waarderingsregels voor de fiscale openingsbalans per 1 januari 2008 zijn vastgelegd in een met de belastingdienst overeengekomen Tweede vaststellingsovereenkomst. Daarmee werden ook de hoogte en waardering van te vormen belastinglatenties met terugwerkende kracht naar 1 januari 2008 duidelijk.

Latente belastingvorderingen en belastingverplichtingen Een voorziening voor latente belastingvorderingen en –verplichtingen wordt getroffen met behulp van de verplichtingenmethode voor tijdelijke verschillen tussen de boekwaarde van activa en verplichtingen en hun belastinggrondslag, en ook wanneer er sprake is van voorwaartse verrekenbare verliescompensatie. De berekening van de latente belastingvorderingen en –verplichtingen geschiedt tegen de op het einde van het verslagjaar geldende belastingtarieven of tegen de in komende jaren geldende tarieven, voor zover reeds bij wet vast gesteld. Latente belastingvorderingen, met inbegrip van die voorvloeiend uit voorwaartse verliescompensatie, worden gewaardeerd indien het waarschijnlijk is dat er fiscale winst beschikbaar zal zijn waarmee verliezen kunnen worden gecompenseerd en verrekenings-‐mogelijkheden kunnen worden benut. Belastinglatenties worden gewaardeerd op basis van de contante waarde. Latente belastingvorderingen zijn opgenomen onder de financiële vaste activa, latente belastingverplichtingen zijn opgenomen onder de voorzieningen. Op grond van ons thans bekende informatie bestaat er geen vordering aan latente belasting per 31 december 2012 die binnen de wettelijke termijnen kan worden gerealiseerd.

Verwerking fiscaliteit Ten aanzien van de acute belastinglast en belastinglatenties in de jaarrekening heeft Haag Wonen een aantal standpunten ingenomen die eerst bij afwerking van de aangifte over de verslagjaren 2008 tot en met 2012 door de fiscus zullen worden getoetst. De belangrijkste standpunten betreffen: De waardebepaling van de ontwikkelrechten; Het onderscheid tussen onderhoudskosten en investeringen; De verwerking van projectontwikkelingsresultaten. Voor de jaren 2008 tot en met 2011 kan een toegelaten instelling, ingeval zij fiscale winst realiseert, een beroep doen op de herbestedingsreserve indien de toegelaten instelling als een algemeen nut beogende instelling kwalificeert. Toepassing van de herbestedingsreserve betekent voor Haag Wonen dat, zelfs als de fiscale last over 2012 en voorgaande jaren nog wijzigingen zou ondergaan, de over de jaren 2008 tot en met 2012 verschuldigde belasting nihil blijft. Wel zou een aanpassing over deze jaren nog kunnen leiden tot een aanpassing van de beschikbare fiscaal compensabele verliezen die in aanmerking komen voor verrekening met fiscale resultaten in 2012 en de toekomst. De berekening van de acute belastinglast van 2012 leidt tot een nihil saldo.


Resultaat deelnemingen Als resultaat van deelnemingen waarin invloed van betekenis wordt uitgeoefend op het zakelijke en financiële beleid, wordt opgenomen het aan de woningcorporatie toekomende aandeel in het resultaat van deze deelnemingen. Dit resultaat wordt bepaald op basis van de bij Haag Wonen geldende grondslagen voor waardering en resultaatbepaling.

Stelselwijziging Vanaf verslagjaar 2012 wordt de herziene Richtlijn voor de Jaarverslaggeving, 645 Toegelaten Instellingen Volkshuisvesting (2011) toegepast. In deze herziene Richtlijn is een aantal belangrijke wijzigingen opgenomen. Zo is het vastgoed in exploitatie geclassificeerd naar de categorieën sociaal vastgoed en commercieel vastgoed, waarbij het sociaal vastgoed als bedrijfsmiddel wordt aangemerkt. Als waarderingsgrondslag geldt de actuele waarde. Concreet betekent dit dat het sociale vastgoed gewaardeerd wordt tegen de bedrijfswaarde en het commerciële vastgoed tegen marktwaarde. Het toepassen van de nieuwe RJ 645 kwalificeert als een stelselwijziging. Conform de verslaggevingsvereisten zijn de vergelijkende cijfers over het boekjaar 2011 herrekend naar de nieuwe waarderingsgrondslagen en als zodanig verwerkt in de jaarrekening. De stelselwijziging -‐ het toepassen van de nieuwe richtlijn RJ 645 -‐ leidt per ultimo 2011 tot een hoger groepsvermogen van € 8,0 miljoen. Deze stelselwijziging heeft voor wat betreft het toepassen van de waardering van het commercieel vastgoed op actuele waarde een positief effect op het resultaat over 2011 van € 5,7 miljoen. De waardemutatie van het sociaal vastgoed in exploitatie geschiedt binnen de nieuwe regelgeving voor een groot deel direct via het eigen vermogen. Over 2011 bedraagt deze directe waardemutatie € 92,8 miljoen. Hierdoor is het resultaat zoals gepresenteerd in de winst-‐en verliesrekening per saldo over 2011 € 87,1 miljoen lager.

Effect stelselwijziging op het eigen vermogen per ultimo 2011 (x € 1.000) Eigen vermogen per 31 december 2011, voor stelselwijziging Materiële vaste activa Sociaal vastgoed in exploitatie Sociaal vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie Vastgoedbeleggingen Commercieel vastgoed in exploitatie Commercieel vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie Voorzieningen Eigen vermogen per 31 december 2011, na stelselwijziging

272.404

-‐153.563 -‐40 -‐153.603 161.576 384 170.431 -‐344 280.417


Invloed van het cumulatieve effect van de stelselwijziging op het eigen vermogen (x € 1.000)

1 januari 2012 1 januari 2011 Eigen vermogen 1 januari conform jaarrekening 2011 272.404 237.405 Invloed van het toepassen marktwaarde commercieel vastgoed 8.013 2.282 Herrekend eigen vermogen 1 januari 280.417 * 239.687 * Het herrekende eigen vermogen per 1 januari 2012 staat als vergelijkend cijfer op de balans per 31 december 2011.

Effect stelselwijziging op het resultaat 2011 (x € 1.000) Resultaat 2011, voor stelselwijziging Afschrijven op materiële vaste activa Waardeveranderingen materiële vaste activa en vastgoedportefeuille Niet gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille Mutatie reële waarde materiële vaste activa Resultaat 2011, na stelselwijziging Waardemutaties 2011 direct via het eigen vermogen Mutatie eigen vermogen boekjaar 2011 Effect op het totale resultaat (via W&V en direct via eigen vermogen)

34.999 -‐37.961 -‐15.914 -‐6.848 -‐26.654 -‐52.378 92.761 40.383 5.384

Schattingswijzigingen Per ultimo 2012 wordt de actuele waarde van het commercieel vastgoed anders berekend dan voorheen. Tot en met het boekjaar 2011 werd hiervoor de bedrijfswaarde gehanteerd. Vanaf 2012 wordt de actuele waarde bepaald met een DCF-‐formule met marktwaardeparameters. Binnen de berekening van de bedrijfswaarde is naar aanleiding van de richtlijn RJ645 ook een aantal schattingswijzigingen doorgevoerd. Deze wijzigingen betreft de verlenging van de minimale levensduur van 10 jaar naar 15 jaar, het verminderd inrekenen van de huurharmonisatie (maximaal 5 jaar voortschrijdend) en het niet meer in mogen rekenen van de rentabiliteitswaardecorrectie en de beperking van de inrekening van de waarde van de grond.

Effect schattingswijziging op het eigen vermogen ultimo 2012 (x € 1.000) Toepassing RJ 645 sociaal vastgoed Effect verlenging minimale levensduur van 10 naar 15 jaar Effect verkorte inrekening huurharmonisatie Effect niet meer inrekenen van de rentabiliteitswaardecorrectie Effect restwaarde van de grond (eindwaarde verdisconteerd in plaats van nominaal) Totaal effect nieuwe regelgeving omtrent de bedrijfswaardeberekening

2012 + 42.335 -‐/-‐ 12.936 -‐/-‐ 56.340 -‐/-‐ 75.622 -‐102.563


Grondslagen voor de opstelling van het geconsolideerd kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht wordt opgesteld volgens de indirecte methode. De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht bestaan uit liquide middelen. Ontvangen interest en ontvangen dividenden alsmede betaalde interest worden opgenomen onder de kasstroom uit operationele activiteiten. De verkrijgingsprijs van verworven groepsmaatschappijen wordt opgenomen onder de kasstroom uit investeringsactiviteiten, voor zover betaling in geldmiddelen heeft plaatsgevonden. Hierbij worden geldmiddelen aanwezig in deze groepsmaatschappijen afgetrokken van de aankoopprijs.

Toelichting op de geconsolideerde balansposten

A. Vaste activa I. 1.

Bedrijfsmiddelen Sociaal vastgoed in exploitatie

De waarde van het sociaal vastgoed in exploitatie wordt bepaald door de bedrijfswaarde te bepalen van de verhuureenheden welke als sociaal worden geclassificeerd. Sociaal vastgoed omvat woningen in exploitatie met een huurprijs onder de huurtoeslaggrens, het maatschappelijk vastgoed en het overige sociale vastgoed. De huurtoeslaggrens is een algemeen huurprijsniveau dat jaarlijks per 1 juli door de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties wordt vastgesteld. Ultimo 2012 bedraagt deze grens € 664,66 (2011: € 652,52). Maatschappelijk vastgoed is bedrijfsonroerend goed dat is verhuurd aan maatschappelijke organisaties, waaronder zorg-‐, welzijn-‐, onderwijs en culturele instellingen en dienstverleners en tevens is vermeld op de bijlage zoals deze is opgenomen in de Beschikking van de Europese Commissie d.d. 15 december 2009 aangaande de staatssteun voor toegelaten instellingen. Haag Wonen kwalificeert het sociaal vastgoed als bedrijfsmiddel. Haag Wonen richt zich op het realiseren van de volkshuisvestelijke taken, en de realisatie van deze taak wordt het best tot uitdrukking gebracht in de waardering als bedrijfsmiddel. Sociaal vastgoed in exploitatie wordt gewaardeerd tegen de reële waarde gebaseerd op bedrijfswaarde. De bedrijfswaarde wordt gevormd door de contante waarde van de kasstromen van kasstroomgenererende eenheden uit hoofde van toekomstige exploitatieopbrengsten en toekomstige exploitatielasten over de geschatte resterende looptijd van de investering.


De indeling naar kasstroomgenererende eenheid is gedefinieerd op basis van beleid. Hierbij onderscheiden we bij het sociaal vastgoed de volgende drie kasstroomgenererende eenheden: SE: Sociale eenheden welke worden doorgeëxploiteerd SB: Sociale eenheden welke worden verkocht bij mutatie MV: Maatschappelijk vastgoed

Bedrijfswaarde sociaal vastgoed in exploitatie (x € 1.000) Huren Huurderving Kosten onderhoud Kosten leefbaarheid & krachtwijken Bedrijfskosten Belastingen en verzekeringen Saneringsheffing Directe opbrengstwaarde verkopen Rentabiliteitswaardecorrectie Restwaarde Totaal sociaal vastgoed in exploitatie

31-‐12-‐2012 1.839.634 -‐26.096 -‐513.954 -‐39.475 -‐427.612 -‐96.420 -‐160 24.326 0 51.032 811.275

31-‐12-‐2011 1.773.130 -‐25.205 -‐476.991 -‐42.607 -‐402.695 -‐95.586 0 44.165 49.158 128.730 952.099 *

*) Door de toepassing van de nieuwe richtlijn RJ645 is het vergelijkende cijfer per ultimo 2011 aangepast. De waarde in de jaarrekening 2011 bedroeg € 1.105.662. Het effect bedraagt -‐/-‐ € 153.563.

Verloop van de bedrijfswaarde sociaal vastgoed in exploitatie (x € 1.000) Bedrijfswaarde totaal vastgoed primo 2012 Rentabiliteitswaardecorrectie (niet langer inrekenbaar) Nominale waarde van de grond (niet langer inrekenbaar) Restwaarde van de grond (eindwaarde verdisconteerd) Verkorte inrekening huurharmonisatie (5 jaar, in plaats van restant levensduur) Verlenging minimale levensduur van 10 naar 15 jaar Afschrijvingen 2012 Uit exploitatie: verkoop en sloop Investeringen in bestaand bezit

Mutatie als gevolg van wijzigingen in het beleid, parameters en normen

Totaal bedrijfwaarde sociaal vastgoed in exploitatie ultimo 2012

Inrekenen verhuurdersheffing 2013

952.099 -‐49.158 -‐128.730 51.032 -‐12.936 42.335 -‐44.379 -‐2.075 1.779 -‐160 1.471 811.275


De gebruikte indexeringen zijn waar mogelijk gebaseerd op de verwachtingen van het CPB, anders zijn de normen van het WSW gehanteerd. Vanaf jaar 5 worden altijd de normen van het WSW gehanteerd.

Ingerekende verkopen In de bedrijfswaarde wordt gedurende de eerste vijf jaren rekening gehouden met kasstromen als het gevolg van de verkoop van woningen en niet-‐woningen. Uitgangspunt hierbij is de verkoopbegroting. Hieronder de aantallen verkopen en de bijbehorende bedrijfswaarde en verkoopprijzen. Dit betreft de eenheden die in de bedrijfswaarde zijn ingerekend om te verkopen in de eerste vijf jaar.

Ingerekende verkopen sociaal vastgoed in exploitatie (x € 1.000) Verkopen 2013 woningen Verkopen 2013 niet-‐woningen Totaal verkopen 2013

Aantal 71 19 90

Bedrijfswaarde 7.115 968 8.083

Taxatiewaarde 7.564 955 8.519

Verkopen 2014-‐2017 woningen Verkopen 2014-‐2017 niet woningen Totaal verkopen 2014-‐2017

269 15.956 9 2.216 278 18.172

19.340 2.396 21.736

Totaal ingerekende verkopen 2013-‐2017

368 26.255

30.255

De hierbovengenoemde verkoopprijzen betreft de prijzen prijspeil 2013. Ten opzichte van de begroting 2013-‐2022 zijn de verkoopprijzen naar beneden bijgesteld met gemiddeld 10 procent. Tot en met 2014 is een verkoopprijsdaling van 7,5 % ingerekend. Na 2014 verwachten we dat de verkoopprijzen weer mee gaan stijgen met de inflatie. De gehanteerde parameters in de bedrijfswaarde zijn als volgt:

Parameters Huurverhoging jaar 1 Huurverhoging jaar 2 Huurverhoging jaar 3 en latere jaren Huurderving (lange termijn gemiddelde) Discontovoet Lastenstijging (lange termijn gemiddelde) Onderhoudslastenstijging (lange termijn gemiddelde) Mutatiegraad

2012 2,50 % 1,75 % 2,00 % 1,25 % 5,25 % 3,00 % 3,00 % 6,00 %

2011 2.10 % 2,00 % 2,00 % 1,25 % 5,25 % 3,00 % 3,00 % 6,00 %

Erfpacht Met uitzondering van 401 woningen waarvan de grond in eigendom is, zijn alle woningen gebouwd op door de gemeente in erfpacht uitgegeven grond. Alle erfpachtcanons zijn eeuwigdurend afgekocht.


Zekerheidstelling en verzekering Voor de aangetrokken leningen heeft de gemeente of het WSW zich garant gesteld. De activa zijn verzekerd op indexbasis tegen risico's van storm-‐ en brandschade. Voor verstrekte zekerheden wordt verwezen naar de toelichting op de langlopende schulden.

WOZ-‐waarde

De WOZ-‐waarde van de verhuureenheden die binnen het woningtarief vallen bedraagt per ultimo 2012 € 2,677 miljard (2011: € 2,779 miljard). De waardedaling bedraagt gemiddeld 4%.

2.

Sociaal vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie

Verloop van sociaal vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie (x € 1.000) Saldo per 1 januari Investeringen boekjaar Desinvesteringen Oplevering naar in exploitatie Overboeking van voorraad Mutatie voorziening Saldo per 31 december

2012 5.316 7.195 0 0 -‐1.002 -‐7.506 4.003

2011 20.451 12.986 -‐3.164 -‐20.571 0 -‐4.386 5.316 *

*) Door de toepassing van de nieuwe richtlijn RJ645 is het vergelijkende cijfer per ultimo 2011 aangepast. De waarde in de jaarrekening 2011 bedroeg € 5.356. Het effect bedraagt -‐/-‐ € 40.

Voor de onrendabele toppen van nieuwbouwprojecten wordt een voorziening getroffen op het moment dat het investeringsbesluit is genomen. Deze voorziening is aan de creditzijde van de balans opgenomen. Voor zover er investeringen zijn gedaan is deze voorziening in mindering gebracht op de activa in ontwikkeling. Het betreft de volgende projecten voor sociaal vastgoed in ontwikkeling: Wateringse Binnentuinen fase 2 Roggenveenstraat Nieuwbouw Tasmanstraat Nuts 2.2 Middachtenweg Maasstraat Fase 1 Brede School Rivierenbuurt In 2012 is voor € 367.000,-‐ aan rente geactiveerd ten behoeve van sociaal vastgoed in ontwikkeling (2011: € 640.000). Het toegepaste rentepercentage bedraagt 4,25%.


Sociaal vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie t.o.v. oorspronkelijke stichtingskosten (x € 1.000) 2012 Oorspronkelijke stichtingskosten Af: voorziening Boekwaarde per 31 december 2012

3.

19.381 15.378 4.003

2011 13.188 7.872 5.316

Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie

De onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie betreft geactiveerde investeringen in bedrijfsgebouwen, vervoermiddelen, hard-‐ en software en overige apparatuur.

Verloop van de onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie (x € 1.000) Boekwaarde per 1 januari Investeringen Desinvesteringen Afschrijvingen Boekwaarde per 31 december

2012 4.671 418 -‐66 -‐683 4.340

2011 5.230 374 -‐92 -‐841 4.671

Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie ( x € 1.000) 2012 Oorspronkelijke investering Cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde per 31 december

12.718 -‐8.378 4.340

2011 12.616 -‐7.945 4.671


II. 1.

Vastgoedbeleggingen Commercieel vastgoed in exploitatie

Het commercieel vastgoed omvat woningen in exploitatie met een huurprijs boven de huurtoeslaggrens, het bedrijfsmatig vastgoed (niet zijnde maatschappelijk vastgoed) en het overige commercieel vastgoed. De indeling naar kasstroomgenererende eenheid is gedefinieerd op basis van beleid. Hierbij onderscheiden we bij het sociaal vastgoed de volgende drie kasstroomgenererende eenheden: CW: Commerciële woningen CO: Commerciële niet-‐woningen De verhuureenheden die worden aangemerkt als commercieel vastgoed worden gewaardeerd op marktwaarde. Deze marktwaarde wordt afgeleid met een versimpelde DCF-‐formule. Bij het inrekenen van normen en parameters moet worden uitgegaan van “externe bronnen”. DCF staat voor 'discounted cashflow'. De uitgangspunten van de berekening van de commerciële waarde staat beschreven in de waarderingsgrondslagen.

Verloop commercieel vastgoed in exploitatie (x € 1000) Boekwaarde per 1 januari Uit exploitatie: verkoop en sloop In exploitatie: woningen de Kroon In exploitatie: BOG de Kroon Herwaardering commercieel vastgoed Boekwaarde per 31 december

*

2012 161.576 -‐5.305 6.364 16.145 -‐9.195 169.585

2011 182.972 -‐20.449 3.746 1.808 -‐6.501 161.576

*) Door de toepassing van de nieuwe richtlijn RJ645 is het vergelijkende cijfer per ultimo 2011 aangepast. De waarde in de jaarrekening 2011 bedroeg € 0. Het effect bedraagt + € 161.576.

Door de desinvestering van € 5,3 miljoen in 2012 is van de herwaarderingsreserve (zie toelichting op het groepsvermogen) een bedrag van € 658.245,-‐ gerealiseerd. In 2011 bedroeg de realisatie van de herwaardering als gevolg van desinvestingen € 466.792,-‐.


2.

Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden

De mutaties in de onroerende zaken verkocht onder voorwaarden zijn in het navolgende schema samengevat.

Verloop van de onroerende zaken verkocht onder voorwaarden (x € 1.000) Boekwaarde per 1 januari Verkopen Aankopen Waardemutatie Boekwaarde per 31 december

2012 10.874 424 -‐577 23 10.744

2011 10.536 583 -‐560 315 10.874

In 2012 zijn vier woningen verkocht met koopgarant voorwaarden (2011: 5 woningen). Drie woningen vanuit de voorraad, één woning vanuit de exploitatie. Daarnaast zijn vier woningen teruggekocht (2011: vier woningen). Per ultimo 2012 zijn in totaal 82 woningen verkocht onder voorwaarden.

3.

Commercieel vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie

Verloop van commercieel vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie (x € 1.000) Saldo per 1 januari Investeringen boekjaar Desinvesteringen Van voorraad / oplevering naar in exploitatie mutatie voorziening Saldo per 31 december

2012 384 814 0 -‐43 0 1.155

2011 47 337 0 0 0 384

*) Door de toepassing van de nieuwe richtlijn RJ645 is het vergelijkende cijfer per ultimo 2011 aangepast. De waarde in de jaarrekening 2011 bedroeg € 0. Het effect bedraagt + € 384.

Het betreft de volgende projecten voor commercieel vastgoed in ontwikkeling: 5 dure huurwoningen -‐ Wateringse Binnentuinen fase 2 Roggeveenstraat Kluswoningen In 2012 is voor € 18.000,-‐ aan rente geactiveerd ten behoeve van commercieel vastgoed in ontwikkeling. Het toegepaste rentepercentage bedraagt 4,25%.

*


Commercieel vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie t.o.v. de oorspronkelijke stichtingskosten (x € 1.000) Oorspronkelijke stichtingskosten Af: voorziening Saldo per 31 december

31-‐12-‐2012 1.155 0 1.155

31-‐12-‐2011 384 0 384

III. Financiële vaste activa Transacties met verbonden partijen zijn opgenomen onder het hoofdstuk ‘Governance’ in het jaarverslag.

Verloop van de financiële vaste activa (x € 1.000)

Boekwaarde per 1 januari Toevoegingen / onttrekkingen Rente Ontvangen subsidies Overboeking naar vorderingen Aflossing/afwaardering/resultaat Boekwaarde per 31 december

Deelnemingen 3.394 19 0 0 0 -‐3.413 0

Leningen u/g 686 0 0 0 0 -‐16 670

Vorderingen op Participanten & deelnemingen 302 0 0 0 -‐302 0 0

Overig 208

Totaal 4.590 19 -‐6 13 -‐302 -‐3.429 885

-‐6 13 0 0 215

1.

Deelnemingen in groepsmaatschappijen

Verloop van de deelnemingen (x € 1.000) Saldo per 1 januari Toevoegingen Afname Resultaat/afwaardering Saldo per 31 december

Aardwarmte Den Haag v.o.f. 3.083 230 0 -‐3.313 0

V.O.F OCLH west 311 0 -‐311

Totaal 2012 3.394 330 -‐311 -‐3.413 0

0

Totaal 2011 3.003 397 -‐6 0 3.394


Aardwarmte Den Haag v.o.f. De drie corporaties (Staedion, Vestia en Haag Wonen) hebben 22 november 2012 hun deelname aan de Aardwarmte Den Haag v.o.f. opgezegd. Formele uittreding zal uiterlijk 21 mei 2013 plaats vinden. Naar aanleiding van deze uittreding is de participatie in Aardwarmte Den Haag v.o.f. volledig afgewaardeerd.

V.O.F. Ontwikkelingscombinatie Laakhaven West Per ultimo 2012 is de V.O.F Ontwikkelingscombinatie Laakhaven West beëindigd. De deelneming is daarmee verdwenen en de verrekening onder de vennoten is bepaald. De vorderingen op V.O.F. Ontwikkelingscombinatie Laakhaven West zijn verdeeld over de partners. De vordering is opgenomen onder de vlottende passiva en aldaar gespecificeerd.

2.

Vorderingen op participanten en deelnemingen

Verloop van de vorderingen participanten en deelnemingen (x € 1.000) Saldo per 1 januari Toevoegingen Afname Resultaat Overboeking naar overige vorderingen (vlottende activa) Saldo per 31 december

Kristal N.V. 2012 302 0 0 0 -‐302 0

Kristal N.V. 2011 400 0 -‐98 0 0 302

Kristal N.V. De deelneming in Kristal N.V. was per ultimo 2009 gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs. Ultimo 2010 is naar aanleiding van het voornemen tot liquidatie en daarbij behorende winstverdeling vastgesteld dat afwaardering tot lagere marktwaarde noodzakelijk is. De marktwaarde is bepaald op basis van de voorgenomen winstdeling waarbij Woningstichting Haag Wonen toebedeeld zal krijgen. In 2010 is een voorschot in de verliesbijdrage van de liquidatie van Kristal N.V. ontvangen. Het restant wordt bij liquidatie overgemaakt. Ultimo 2011 is een inschatting gemaakt van de nog te verrekenen verliesbijdrage en aandeel van Haag Wonen in het resterende vermogen. Op basis van deze inschatting is de vordering in 2011 afgewaardeerd naar € 302.117,-‐. Aangezien de vordering op Kristal N.V. niet langer kan worden gezien als een vordering op een participant, is deze overgeheveld naar de overige vorderingen.

3.

Leningen u/g

De leningen u/g betreft een lening aan Gemiva. De Gemiva-‐SVG Groep ondersteunt mensen met een lichamelijke, verstandelijke of meervoudige handicap in de provincie Zuid-‐Holland. Gemiva huurt de Van Gelderlaan sinds 1983 voor mensen van deze doelgroep. Gemiva heeft Haag Wonen verzocht een deel van de geplande verbouwing voor te financieren d.m.v. een lening van € 740.000,-‐. Op deze 6% annuïtaire lening gebaseerd op een looptijd van 25 jaar wordt 10 jaar maandelijks afgelost. Daarna vindt aflossing ineens van het restant plaats. De aflossing voor 2012 is verantwoord onder overige vorderingen bij de vlottende activa.


4.

Overige vorderingen

De overige vorderingen betreft debiteuren niet zijnde huurdebiteuren, en de vordering op Kristal N.V.

B. Vlottende activa I. Voorraden 1. Vastgoed bestemd voor de verkoop

Vastgoed bestemd voor de verkoop (x € 1.000) Voorraad verkoop Voorraad koopgarant Totaal vastgoed bestemd voor de verkoop

31-‐12-‐2012 7.942 520 8.462

31-‐12-‐2011 18.648 327 18.975

Voorraad verkoop

Verloop van de voorraad verkoop (x € 1.000) Saldo per 1 januari Opgeleverd Verkocht Naar commercieel vastgoed in exploitatie Van sociaal vastgoed in exploitatie Waardemutatie Saldo per 31 december

2012 18.648 0 -‐5.200 -‐5.871 1.124 -‐759 7.942

2011 2.000 22.961 -‐5.985 0 0 -‐328 18.648

De voorraad opgeleverd bestaat uit het onverkochte bezit. Per 31 december 2012 betreft dit de onverkochte eenheden van de projecten de Kroon (20 woningen en 75 parkeerplaatsen), Eden (6 woningen ) en de Kerk Ekensteinstraat (MOG).


Voorraad koopgarant

Verloop van de voorraad koopgarant (x € 1.000) Saldo per 1 januari Aangekocht Verkocht Waardemutatie Saldo per 31 december

2012 327 520 -‐345 18 520

2011 128 564 -‐375 10 327

In 2012 zijn vier woningen verkocht met koopgarant voorwaarden (2011: 5 woningen). Drie woningen vanuit de voorraad, één woning vanuit de exploitatie: • Melis Stokelaan 2002 • Paganinistraat 102 • Rossinilaan 55 (vanuit de exploitatie) • Melis Stokelaan 1894 Daarnaast zijn vier woningen teruggekocht (2011: 4 woningen): • Paganinistraat 102 • Melis Stokelaan 2000 • Melis Stokelaan 1866 • Melis Stokelaan 1888 Per ultimo 2012 bestaat de voorraad koopgarantwoningen uit 3 woningen. Dit zijn teruggekochte woningen die eerder onder koopgarantvoorwaarden verkocht waren. De intentie is om deze woningen weer te verkopen onder de koopgarantconstructie.

2. Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor de verkoop Het saldo investeringen voorraad in ontwikkeling bestemd voor de verkoop is als volgt te specificeren:

Voorraad in ontwikkeling bestemd voor de verkoop (x € 1.000) Haag Wonen Ontwikkeling B.V. Wijnhavenkwartier Ontwikkeling Fase 1 CV Woningstichting Haag Wonen Totaal voorraad in ontwikkeling

31-‐12-‐2012 2.233 0 2.976 5.209

31-‐12-‐2011 3.063 15.654 4.208 22.925


De voorraad in ontwikkeling van Haag Wonen Ontwikkeling B.V. betreft de ontwikkeling van koopprojecten welke nog niet zijn verkocht. Het betreft een verzameling verschillende projecten. In de Maasstraat is het meeste geïnvesteerd, voor circa € 1,4 miljoen. Voor Woningstichting Haag Wonen bestaat de voorraad uit de grondexploitaties. De grond in de Maasstraat heeft hier een groot aandeel in.

Verloop van de voorraad in ontwikkeling bestemd voor de verkoop (x € 1.000) Saldo per 1 januari Investeringen Naar commercieel vastgoed in exploitatie Opgeleverd Doorbelaste bedragen Afgeboekte bedragen Mutatie voorziening Totaal voorraad in ontwikkeling

2012 22.925 2.278 -‐16.842 0 19 -‐2.854 -‐317 5.209

2011 38.242 9.531 -‐18.040 -‐5.979 -‐104 -‐691 -‐34 22.925

3. Overige voorraden

Overige voorraden (x € 1.000) Voorraad materialen Totaal voorraad materialen

2012 228 228

2011 219 219

De voorraad materialen is per 31 december 2012 geïnventariseerd en gewaardeerd tegen aanschafwaarde.


II. Onderhanden projecten Onderhanden projecten (x € 1.000) Saldo per 1 januari onderhanden projecten Saldo per 1 januari gepresenteerd onder kortlopende schulden Totaal saldo per 1 januari Herrubricering Investeringen boekjaar Van voorraden Geactiveerde winst Gefactureerde termijnen Ontvangen subsidies Mutatie voorziening Afboeking projecten boekjaar Gepresenteerd onder kortlopende schulden Totaal onderhanden projecten

31-‐12-‐2012 0 -‐566 -‐566

31-‐12-‐2011 1.456 -‐475 981

0 0 0 0 0 -‐324 0 0 890 0

0 2.961 11.270 92 -‐15.870 0 0 0 566 0

Dit betreffen investeringen in activa in aanbouw, die aan derden verkocht zijn. Het totale saldo is een creditpost. Dit is verantwoord onder de kortlopende schulden. De onderhanden projecten omvat per ultimo 2012 alleen het project voor € 566.000,-‐ De Kroon en € 324.000,-‐ aan ontvangen subsidies voor het aanbrengen van ornamenten bij de projecten Eden en de Tonen.

Cumulatief totaal onderhanden projecten x € 1.000,-‐ Totaal investeringen Totaal gefactureerde termijnen Totaal resultaat Totaal onderhanden projecten

2012 6.497 -‐7.215 -‐172 -‐890

Gepresenteerd onder "kortlopende schulden" Gepresenteerd onder "onderhanden projecten"

-‐890 0

2011 6.821 -‐7.215 -‐172 -‐566 -‐566 0


III. Vorderingen 1. Huurdebiteuren

Vorderingen huurdebiteuren (x € 1.000) Huurdebiteuren Af: voorziening huurdebiteuren Totaal vorderingen huurdebiteuren

31-‐12-‐2012 4.380 -‐1.707 2.673

31-‐12-‐2011 3.974 -‐1.724 2.250

2. Gemeenten

Vorderingen gemeenten (x € 1.000) Vorderingen inzake uitvoering WMO Overige Af: voorziening oninbaar Totaal vorderingen gemeente

31-‐12-‐2012 239 15 0 254

31-‐12-‐2011 283 408 -‐407 284

3. Vorderingen op participanten en deelnemingen Vorderingen op participanten en deelnemingen (x € 1.000) Rekening courant Wijnhavenkwartier ontwikkeling fase I C.V. Vordering op Wijnhavenkwartier ontwikkeling fase I C.V. Af: voorziening oninbaar overige vorderingen Vordering op Den Haag Aardwarmte v.o.f. Af: voorziening vordering op Den Haag Aardwarmte v.o.f. Vordering op V.O.F. Ontwikkelingscombinatie Laakhaven West Totaal participanten en deelnemingen

31-‐12-‐2012 2.575 0 0 334 -‐330 4 2.583

31-‐12-‐2011 2.502 238 -‐277 0 0 0 2.463


V.O.F. Ontwikkelingscombinatie Laakhaven West Laakhaven Ontwikkeling B.V. was tot 31 december 2012 vennoot in V.O.F. Ontwikkelingscombinatie Laakhaven West. Per ultimo 2012 is de V.O.F. Ontwikkelingscombinatie Laakhaven West opgeheven. De vorderingen op V.O.F. Ontwikkelingscombinatie Laakhaven West zijn als volgt verdeeld over de partners:

Verdeling vordering over de partners (x € 1.000) Kapitaal Overige reserves Eigen vermogen ultimo 2011 Resultaat 2012 Storting vennoten Eigen vermogen ultimo 2012

Vaartpoort XII B.V 800 -‐489 311 -‐208 -‐99 4

Laakhaven Ontwikkeling B.V. 800 -‐489 311 -‐208 -‐99 4

Ballast Nedam West B.V. 800 -‐489 311 -‐208 -‐99 4

Totaal 2.400 -‐1.466 934 -‐624 -‐298 12

Den Haag Aardwarmte v.o.f. De vordering op Den Haag Aardwarmte v.o.f. betreft de per ultimo 2012 te vorderen rente op Den Haag Aardwarmte v.o.f.

4. Belastingen en premies sociale verzekeringen

Belastingen en premies sociale verzekeringen (x € 1.000) Omzetbelasting Loonbelasting en premies sociale verzekeringen Pensioenpremies Vennootschapsbelastinglatentie Totaal belastingen en premies

31-‐12-‐2012 36 0 228 0 264

31-‐12-‐2011 38 0 206 0 244

Vennootschapsbelastinglatentie Op grond van ons thans bekende informatie zijn ons geen tijdelijke verschillen tussen de commerciële en fiscale waardering bekend die aanleiding zijn voor het vormen van een voorziening latente belastingen in de jaarrekening 2012. Uit onderzoek door onze belastingadviseur is te concluderen dat het de reële verwachting is dat over de jaren 2008 t/m 2012 geen vennootschapsbelasting verschuldigd zal zijn. Over de jaren 2006 en 2007 was Haag Wonen partieel belastingplichtig. Over 2006 en 2007 is een definitieve aanslag vastgesteld. Over 2007 is een aanslag ontvangen van € 134.871,-‐.


Dit bedrag is geheel verrekend met het eerder verlies uit 2006. 2006 € -‐/-‐ 1.975.353 2007 € 134.871 Het restant verlies uit 2006 van € -‐/-‐ 1.840.482 komt in aanmerking voor verrekening met eventuele belastbare winst uit de jaren 2008 tot en met 2015. Met ingang van 2008 is Haag Wonen integraal belastingplichtig. In november 2011 is de aangifte over 2008 ingediend. 2008 € -‐/-‐ 19.818.174 Voor de jaren 2009, 2010 en 2011 zijn nog geen aangiftes ingediend. Voorlopig zijn de belastbare bedragen door onze belastingadviseur op grond van onderzoek voorzichtig geschat op: 2009 -‐/-‐ € 10.743.000 2010 € nihil 2011 -‐/-‐ € 18.000 Over het belastingjaar 2012 is het fiscaal resultaat -‐ na verrekening met fiscaal compensabele verliezen -‐ nihil.

5. Overige vorderingen

Overige vorderingen (x € 1.000) Overige vorderingen Af: voorziening oninbaar Totaal overige vorderingen

De vorderingen hebben een looptijd korter dan één jaar.

31-‐12-‐2012 31-‐12-‐2011 2.827 2.489 -‐1 -‐3 2.826 2.486


Voorziening dubieuze debiteuren

Verloop van de voorziening dubieuze debiteuren (x € 1.000) Saldo per 1 januari Toevoeging Vrijval Af: onttrekking Saldo per 31 december

Huur debiteuren 1.724 503 0 -‐520 1.707

Gemeente Participanten en deelnemingen 407 0 0 330 0 0 -‐407 0 0 330

Overige

Totaal 2012 2.134 834 0 -‐930 2.038

3 1 0 -‐3 1

Totaal 2011 1.878 254 -‐19 21 2.134

6. Overlopende activa De overlopende activa hebben een kortlopend karakter.

Overlopende activa (x € 1.000) Te ontvangen subsidies gemeente Te ontvangen bijdragen WMO gemeente Overige overlopende activa Af: voorziening oninbaar Totaal overlopende activa

31-‐12-‐2012 399 491 965 0 1.855

31-‐12-‐2011 1.531 220 942 0 2.693

IV. Liquide middelen Liquide middelen (x € 1.000) Rekening courant kredietinstellingen Totaal liquide middelen

31-‐12-‐2012 808 808

31-‐12-‐2011 3.001 3.001

Het hier vermelde saldo betreft alleen de rekeningen met een positief saldo. Onder de post schulden aan kredietinstellingen is het saldo van de negatieve rekeningen opgenomen voor € 16,8 miljoen. De Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) heeft aan Woningstichting Haag Wonen een kredietfaciliteit verstrekt van € 45,0 miljoen, bestaande uit € 20,4 miljoen krediet in rekening-‐courant en € 24,6 miljoen kasgeldfaciliteit. Bij de verstrekking van de kredietfaciliteit zijn er geen zekerheden bedongen. De liquide middelen staan ter vrije beschikking.


De Bank Nederlandse Gemeenten heeft ter herfinanciering van het project de Kroon aan Wijnhaven ontwikkeling fase 1 CV per 23 november 2011 een kredietarrangement met een maximum van € 25,0 miljoen ter beschikking gesteld. Dit krediet dient geheel te zijn terugbetaald op 14 september 2014. Over het uitstaande saldo wordt een rente berekend gebaseerd op 1 maands-‐euribor verhoogd met een opslag van 1,75%. Ter meerdere zekerheid tot terugbetaling van de lening is: 1. een hypotheek gevestigd op de thans en in de toekomst in eigendom toebehorende onroerende zaken met een pandrecht op de roerende zaken ten bedrage van in hoofdsom € 70.000.000,-‐. 2. een stil pandrecht gevestigd op alle bestaande en toekomstige huurvorderingen. 3. door Rabo Vastgoedgroep Holding N.V. een borgtocht verstrekt ten bedrage van 50% van de huidige en toekomstige verplichtingen van Wijnhavenkwartier Ontwikkeling Fase I C.V. met een maximum van € 7.500.000,-‐. 4. door woningstichting Haag Wonen een borgtocht verstrekt ten bedrage van 50% van de huidige en toekomstige verplichtingen van Wijnhavenkwartier Ontwikkeling Fase I C.V. met een maximum van € 7.500.000,-‐. 5. financiering vereist uit eigen vermogen van Wijnhavenkwartier Ontwikkeling Fase I C.V. van minimaal € 10.000.000,-‐ (50% van MAB en 50% van woningstichting Haag Wonen).

C. Eigen vermogen 1. Groepsvermogen Verloop van het groepsvermogen (x € 1.000) Saldo per 1 januari Waardemutatie V.O.V. direct via het eigen vermogen Waardemutatie sociaal vastgoed direct via het eigen vermogen Resultaat Saldo per 31 december

2012 280.417 5 -‐ 93.335 -‐54.107 132.980

2011 239.687 0 92.761 -‐52.031 280.417

Invloed van het cumulatieve effect van de stelselwijziging op het eigen vermogen (x € 1.000)

1 januari 2012 1 januari 2011 Eigen vermogen 1 januari conform jaarrekening 2011 272.404 237.405 Invloed van het toepassen marktwaarde commercieel vastgoed 8.013 2.282 Herrekend eigen vermogen 1 januari 280.417 * 239.687 * Het herrekende eigen vermogen per 1 januari 2012 staat als vergelijkend cijfer op de balans per 31 december 2011.


De stelselwijziging -‐ het toepassen van de nieuwe richtlijn RJ 645 -‐ leidt per ultimo 2011 tot een hoger groepsvermogen van € 8,0 miljoen. Deze stelselwijziging heeft voor wat betreft het toepassen van de waardering van het commercieel vastgoed op actuele waarde een positief effect op het resultaat over 2011 van € 5,7 miljoen. De waardemutatie van het sociaal vastgoed in exploitatie geschiedt binnen de nieuwe regelgeving voor een groot deel direct via het eigen vermogen. Over 2011 bedraagt deze directe waardemutatie € 92,8 miljoen. Hierdoor is het resultaat zoals gepresenteerd in de winst-‐en verliesrekening per saldo over 2011 € 87,1 miljoen lager. Het groepsvermogen is onder te verdelen in een gerealiseerd deel en een niet-‐gerealiseerd deel van het groeps vermogen. Het niet gerealiseerde deel geeft de overwaarde weer van het sociaal vastgoed in exploitatie en het commercieel vastgoed in exploitatie ten opzichte van de historische kostprijs van dit vastgoed. Of er sprake is van een overwaarde wordt per kasstroomgenererende eenheid bepaald.

Opbouw van het groepsvermogen (x € 1.000) Herwaarderingsreserve sociaal vastgoed in exploitatie Herwaarderingsreserve commercieel vastgoed in exploitatie Herwaarderingsreserve verkopen onder voorwaarden Overige reserves Totaal groepsvermogen

2012 58.743 24.243 5 49.999 132.980

2011 153.008 30.307 0 97.102 280.417

Overwaarde per kasstroomgenererende eenheid ultimo 2012 (x € 1.000) Historische Herwaarderings-‐ Actuele waarde Kostprijs Overwaarde reserve 742.161 686.854 55.307 55.307 Sociale exploitatie (SE) 60.441 57.005 3.436 3.436 Sociale belegging (SB) 8.673 33.511 -‐ 24.838 0 Maatschappelijk vastgoed (MV) 811.275 777.370 33.905 58.743 102.622 105.590 -‐2.968 0 Commercieel wonen (CW) 66.962 42.720 24.243 24.243 Commercieel (CO) 169.585 148.310 21.275 24.243 980.860 925.680 55.180 82.986 Totaal


Aansluiting groepsvermogen volgens geconsolideerde jaarrekening en eigen vermogen volgens enkelvoudige jaarrekening (x € 1.000) Groepsvermogen volgens geconsolideerde jaarrekening Negatief eigen vermogen in verbindingen Eigen vermogen volgens enkelvoudige jaarrekening

2. Resultaat boekjaar Het resultaat boekjaar wordt in mindering gebracht op het groepsvermogen.

31-‐12-‐2012 132.980 -‐7.734 125.246

D. Voorzieningen 1. voorziening onrendabele investeringen

Verloop van de voorziening onrendabele investeringen (x € 1.000) Van der Kunstraat (DUWO) Ondergrondse containers Aansluitkosten geothermie Brede School Rivierenbuurt Wateringse Binnentuinen Fase 2 Tasmanstraat Maasstraat fase 1 Groot Onderhoud Braamstraat Groot onderhoud Isabellaland Groot onderhoud Jacob Catsstraat Voorziening nieuwbouw projecten

Stand per Waarde-‐ Uitgaven Stand 1-‐1-‐2012 verandering 31-‐12-‐2012 460 -‐398 -‐62 0 0 0 0 0 3.928 -‐2.348 0 1.580 593 221 -‐367 447 1.725 * 1.014 -‐2.739 0 0 3.769 -‐2.236 1.533 0 4.120 -‐2.101 2.019 0 1.200 -‐1.200 0 5.776 0 -‐5.744 32 7.443 0 -‐4.731 2.712 19.925 7.579 -‐19.180 8.323

*) Door de toepassing van de nieuwe richtlijn RJ645 is het vergelijkende cijfer per ultimo 2011 aangepast. De waarde in de jaarrekening 2011 bedroeg € 1.381. Het effect bedraagt + € 344.

Voor de onrendabele toppen van nieuwbouwprojecten wordt een voorziening getroffen op het moment dat het investeringsbesluit is genomen in het directieteam-‐overleg, en dit besluit goedgekeurd is in de raad van commissarissen. Deze voorziening wordt jaarlijks opnieuw berekend. Voor zover in genoemde projecten is geïnvesteerd, is de voorziening in mindering gebracht op de activa in ontwikkeling. Dit geldt ook voor de voorziening voor het groot onderhoud. De voorziening wordt in mindering gebracht op de uitgaven van die projecten.


Van der Kunstraat De juridische kosten 2012 ten bedrage van € 62.188,-‐ zijn ten laste van de voorziening gebracht. Het restant van de voorziening valt thans niet in te schatten, derhalve valt een bedrag van € 397.812,-‐ vrij.

Aansluitkosten Geothermie De corporaties (Staedion, Vestia en Haag Wonen) hebben 22 november 2012 hun deelname aan Aardwarmte v.o.f. opgezegd. Formele uittreding zal uiterlijk 21 mei 2013 plaatsvinden. Op basis van de huidige onderhandelingsstatus is ten aanzien van de financiële afwikkeling en de nog te garanderen aansluitingen de voorziening herijkt. Als gevolg hiervan is de voorziening aansluitingen geothermie verlaagd met een bedrag van € 2.348.000,-‐.

Maasstraat fase 1 In mei 2012 is in het directieteam-‐overleg het investeringsbesluit genomen voor het ontwikkelen van de Maasstraat fase 1. Voor het onrendabele deel van het project is een voorziening getroffen.

Tasmanstraat In augustus 2012 is in het directieteam-‐overleg het investeringsbesluit genomen voor het ontwikkelen van de Tasmanstraat. Voor het onrendabele deel van het project is een voorziening getroffen.

Groot onderhoud Braamstraat In 2012 is een start gemaakt met het groot onderhoud voor de Braamstraat. Voor het onrendabele deel van het project is een voorziening getroffen.

2. Voorziening pensioenen Ter dekking van toekomstige pensioenverhogingen van niet actieve deelnemers (huidige pensioentrekkers en vertrokken personeel) en de koopsommen in verband met levensjaren en WAO van de voor een beperkte groep medewerkers nog bestaande excedent regeling is een voorziening getroffen. Dit betreft oud VZOS medewerkers.

Verloop van de voorziening pensioenen (x € 1.000) Saldo per 1 januari Toevoeging Onttrekking Saldo per 31 december

2012 794 0 0 794

2011 801 0 -‐7 794

De pensioenverplichtingen van de stichting pensioenvoorzieningsfonds VZOS zijn ultimo 2007 overgenomen door Haag Wonen. Op basis van advies van de pensioenadviseur is in 2011 de hoogte van de voorziening herijkt. Dit gebeurt eens per 3 jaar.


3. Voorziening onderhoudskostengarantiefonds Dit betreft een voorziening voor woningen welke met een onderhoudsgarantie verkocht zijn. Haag Wonen heeft voor de eerste tien jaar na verkoop van de eerste woning een bedrag per woning voor toekomstig onderhoud aan het casco en de gemeenschappelijke voorzieningen toegezegd. Alleen een goed functionerende Vereniging van Eigenaren kan hiervan gebruik maken. Doel is de handhaving van een kwalitatief goed onderhoudsniveau gedurende de eerste tien jaar na verkoop. Op basis van een meerjaren-‐ onderhoudsplanning wordt gereserveerd. Uiterlijk in 2014 is de voorziening afgewikkeld. In 2012 is voor € 60.910,-‐ beroep gedaan op het fonds.

Verloop van de voorziening onderhoud onderhoudskostengarantiefonds (x € 1.000) Saldo per 1 januari Toevoeging Onttrekking Saldo per 31 december

2012 482 0 -‐61 421

2011 657 0 -‐175 482

4. Voorziening loopbaanontwikkelingsbudget Voor iedere medewerker in loondienst bij Haag Wonen is een budget beschikbaar voor loopbaanontwikkeling. Het maximale budget conform de CAO woondiensten bedraagt € 4.500,-‐. Een medewerker kan met zijn of haar loopbaanontwikkelingsbudget opleidingen financieren. Een opleiding betaald uit het loopbaanontwikkelingsbudget hoeft geen relatie te hebben met de huidige werkzaamheden binnen de corporatie, maar moet wel gericht zijn op loopbaanontwikkeling. Voor ieder jaar dat een medewerker in dienst is wordt € 900,-‐ toegevoegd aan het budget tot aan bovengenoemd maximum. Werknemers met een leeftijd van 55 of hoger mogen extra vrij uren kopen met het budget.

Verloop van de voorziening loopbaanontwikkelingsbudget (x € 1.000) Saldo per 1 januari Toevoeging Onttrekking Saldo per 31 december

2012 837 39 -‐76 800

Per ultimo 2012 is het budget opnieuw bepaald en bedraagt € 800.000,-‐.

2011 815 91 -‐69 837


E. Langlopende schulden 1. Leningen kredietinstellingen

Verloop van leningen kredietinstellingen (x € 1.000) Saldo per 31 december vorig boekjaar Aflossingsverplichting boekjaar Saldo per 1 januari Ontvangen hoofdsommen Aflossingen -‐/-‐ aflossingsverplichting Saldo per 31 december Aflossingsverplichting komend boekjaar Saldo per 31 december

2012 825.819 -‐69.472 756.347 65.500 -‐10.009 811.838 -‐68.778 743.060

2011 845.007 -‐105.638 739.369 103.450 -‐17.000 825.819 -‐69.472 756.347

De verhouding tussen de rentelast van het boekjaar en het gemiddelde schuldrestant in het boekjaar bedroeg in 2012: 4,66% (2011: 4,78%). Van het saldo leningen ultimo 2012 van € 743 miljoen, heeft ruim € 620 miljoen een looptijd langer dan 5 jaar. Voor een drietal wooncomplexen zijn positief-‐negatieve hypotheekverklaringen afgegeven. De overige wooncomplexen zijn gefinancierd onder borgstelling van het WSW. De materiële vaste activa van Woningstichting Haag Wonen is volledig ingezet als onderpand bij het WSW. De totale WSW-‐borging per 31 december 2012 bedraagt € 884 miljoen. De gemiddeld gewogen rentevoet per 31 december 2012 bedraagt 4,21% (2011: 4,25%). In 2012 hebben uitsluitend de twee Flex-‐Rollover leningen renteconversies ondergaan. Van de Flex-‐Rollover lening bij de BNG ad € 30 miljoen is in 2012 per saldo € 5.000.000 afgelost zodat het saldo ultimo 2012 € 25.000.000 bedraagt. Op 2 januari 2012 is € 5.000.000 afgelost en op 2 maart 2012 nogmaals € 5.000.000. Op 1 juni 2012 is € 5.000.000 aangetrokken. De hoofdsom van de Flex-‐Rollover lening bij de NWB ad € 22 miljoen is in 2012 ongewijzigd gebleven. Ultimo 2012 bedraagt het saldo € 5 miljoen. In 2012 zijn acht leningen (€ 60,7 miljoen) finaal afgelost. De reguliere aflossingen over het boekjaar 2012 bedroegen € 8,8 miljoen. In 2012 is voor € 61,5 miljoen aan langlopende leningen afgesloten, allen betrekking hebbend op herfinanciering 2013. De gemiddelde gefixeerde coupon van de in 2012 afgesloten leningen bedroeg 3,25%. (exclusief Flex Roll-‐over leningen). In verband met de lage rentestanden is in 2012 volledig uitvoering gegeven aan de herfinanciering van 2013. Van de finaal af te lossen leningen in 2013, in totaal € 61,6 miljoen, is voor € 61,5 miljoen geherfinancierd.


Treasury dient het jaarlijkse renterisico door (her-‐) financiering c.q. renteconversie te beperken tot maximaal 15% van de restant hoofdsom van de totale leningenportefeuille teneinde een evenwichtige rentelast te creëren. Eventuele overtollige geldmiddelen mogen worden belegd op de geld-‐ of kapitaalmarkt, rekening houdend met de gewenste liquiditeitspositie, het renterisico en debiteurenrisico. In het treasury-‐statuut en de treasury-‐handleiding zijn hiertoe richtlijnen opgenomen.

2. Verplichtingen verkoop onder voorwaarden De terugkoopverplichting woningen verkoop onder voorwaarden betreft de terugkoopverplichting van onroerende zaken die onder een regeling verkoop onder voorwaarden zijn overgedragen aan derden. De terugkoopverplichting wordt jaarlijks gewaardeerd en getoetst aan de bij overdracht ontstane verplichting. Bij de jaarlijkse toetsing van de terugkoopverplichting wordt rekening gehouden met de waardeontwikkelingen van onroerende zaken en specifieke contractvoorwaarden met derden.

Verloop van de verplichtingen verkoop onder voorwaarden (x € 1.000) Saldo per 1 januari Verkopen Aankopen Waardemutatie Saldo per 31 december

2012 10.918 345 -‐520 -‐4 10.739

2011 10.536 583 -‐559 358 10.918

In 2012 zijn vier woningen verkocht met koopgarant voorwaarden (2011: 5 woningen). Drie woningen vanuit de voorraad, één woning vanuit de exploitatie. Daarnaast zijn vier woningen teruggekocht (2011: vier woningen). Het totaal aantal woningen welke zijn verkocht onder voorwaarden bedraagt 82 per ultimo 2012.

3. Waarborgsommen

Verloop van de waarborgsommen (x € 1.000) Saldo per 1 januari Ontvangen waarborgsommen Uitbetaalde waarborgsommen Toegevoegde rente Uitbetaalde rente Saldo per 31 december

2012 4.806 385 -‐291 24 -‐67 4.857

Aan de reguliere waarborgsommen is in 2012 0,5 % rente toegevoegd (2011: 0,25%).

2011 4.882 342 -‐350 12 -‐80 4.806


F. Kortlopende schulden 1. Schulden aan kredietinstellingen Schulden aan kredietinstellingen (x € 1.000) Te betalen aflossingen langlopende schulden volgend boekjaar Kasgeldleningen Negatieve banksaldi Totaal schulden aan kredietinstellingen

31-‐12-‐2012 68.780 0 16.788 85.568

31-‐12-‐2011 69.472 0 14.383 83.855

De te betalen aflossingen langlopende schulden 2012 bestaan voor € 7,2 miljoen uit reguliere aflossingen en voor € 61,6 miljoen aan eindaflossingen. Voor een toelichting op de negatieve banksaldi wordt verwezen naar de liquide middelen.

2. Schulden aan gemeenten De schulden aan gemeenten bedragen ultimo 2012 € 12.000,-‐.

3. Schulden aan leveranciers De schulden aan leveranciers bedragen ultimo 2012 € 7,1 miljoen.

4. Schulden aan participanten & deelnemingen De post schulden aan participanten en deelnemingen is als volgt samengesteld:

Schulden aan participanten & deelnemingen (x € 1.000) Schuld aan MAB Vastgoed II B.V. Schuld aan Aardwarmte v.o.f. Schulden participanten & deelnemingen

31-‐12-‐2012 2.575 273 2.848

31-‐12-‐2011 2.500 42 2.542

5. Fonds openbare ruimte Morgenstond In de samenwerkingsovereenkomst met Staedion en de gemeente Den Haag is overeengekomen dat Haag Wonen de openbare ruimte van het plan Morgenstond zal inrichten. Morgenstond wordt in deelplannen ontwikkeld. De geraamde inrichtingskosten zijn in totaliteit in dit fonds opgenomen en vallen vrij nadat het laatste deelplan gereed is gekomen en de inrichting van de openbare ruimte gestalte krijgt. Het saldo ultimo 2012 bestaat uit één te verwachten nota. De verwachting was dat deze nota in 2012 zou worden geïnd, maar per ultimo 2012 was dit nog altijd niet gebeurd.


6. Belastingen en premies sociale verzekeringen

Belastingen en premies sociale verzekeringen (x € 1.000) Omzetbelasting Loonbelasting en premieheffing Pensioenverplichtingen Vennootschapsbelasting Totaal belastingen en premies

31-‐12-‐2012 3.321 577 0 17 3.915

31-‐12-‐2011 460 573 0 17 1.050

7. Overige schulden De overige schulden betreft de nog met bewoners af te rekenen servicekosten.

8. Onderhanden projecten Dit betreft het negatieve saldo van de post onderhanden projecten, en betreft de projecten de Kroon, de Tonen en Eden. Bij de post onderhanden projecten aan de debetzijde van de balans is een verloopstaat opgenomen.

9. Niet vervallen rente De niet vervallen rente betreft de opgelopen rente per ultimo boekjaar van de langlopende schulden.

10. Overlopende passiva De post overlopende passiva is als volgt samengesteld.

Overlopende passiva (x € 1.000) Onderhoudskosten Vooruitontvangen huur Niet opgenomen vakantie-‐uren personeel Reservering grondsuppletie Afrekening Waterhof Nog te betalen facturen Bestemde reserve volkshuisvesting Overige Totaal overlopende passiva

31-‐12-‐2012 0 2.662 503 315 245 730 51 802 5.308

31-‐12-‐2011 185 2.664 450 315 255 688 51 799 5.407


7.2 Niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen Obligo WSW Ten behoeve van het WSW dient een obligo van 3,85% voor de afgesloten leningen aangehouden te worden. Ultimo 2012 betrof de hoogte van deze obligo's € 33,5 miljoen (2011: € 33,6 miljoen).

Stuiting en verjaring vordering op grond van art.75 Wet bodembescherming. Op 1 januari 1997 heeft er een ingrijpende wijziging plaatsgevonden in het verjaringsrecht voor oude rechtsvorderingen tot vergoeding van schade door verontreiniging van lucht, water of bodem. Het risico bestaat dat zulke milieuschadenvorderingen verloren gaan als de verjaring niet vóór 1 januari 1997 is gestuit. Teneinde verjaring te voorkomen heeft de Staat ons medegedeeld dat zij ons voor de kosten van onderzoek en sanering van bodemverontreiniging aansprakelijk stelt voor het complex Van Speijkstraat 75/89 en een gedeelte van een complex op het terrein aan de Margaretha van de Hennebergweg alsmede voor een terrein aan de Breughelstraat 7-‐99 en v.d. Neerstraat 54-‐100. Om onze rechten zeker te stellen hebben wij de gemeente Den Haag voor deze complexen aansprakelijk gesteld voor alle in verband met de verontreiniging optredende schade.

Huurovereenkomst kantoorpand Met Delta Lloyd Levensverzekering N.V. is een huurovereenkomst aangegaan voor het kantoorpand aan de Waldorpstraat 120 tegen een vooraf afgesproken prijs voor een periode van 6 jaar ingaande op 1 oktober 2004. De aanvangshuurprijs bedraagt op jaarbasis € 431.000,-‐. In 2010 is deze huurovereenkomst met zes jaar verlengd.

Wet Ketenaansprakelijkheid Haag Wonen is onderworpen aan de Wet Ketenaansprakelijkheid en kan op grond hiervan worden aangesproken. De omvang van het risico is niet te kwantificeren. Er zijn beheersingsmaatregelen getroffen om dit risico te beperken.

Renterisico WSW-‐deelnemers mogen een renterisico hebben van maximaal 15% van het vreemd vermogen, gerekend over een aaneengesloten voortschrijdende periode van twaalf maanden. Door een maximum te stellen aan het renterisico kunnen risicovolle rentepieken worden voorkomen en daarmee het renterisico begrensd.


Het renterisico – uitgedrukt in een percentage van het saldo langlopende leningen -‐ van Haag Wonen op basis van de bestaande leningportefeuille (inclusief volledige gebruikte “Roll Over” leningen) bedraagt: 2013 0,00 % 2014 13,44 % 2015 9,98 % 2016 12,70 % 2017 11,13 %

Nog te ontvangen leningen Ultimo 2012 bedraagt het saldo van de nog te ontvangen leningen € 61,5 miljoen (2011: € 60,5 miljoen).

Vennootschapsbelasting Woningstichting Haag Wonen vormt samen met Haag Wonen Holding B.V., Haag Wonen Energie B.V., Haag Wonen Ontwikkeling B.V., Aanvan Vastgoed II B.V., Aanvan Vastgoed B.V. en Laakhaven Ontwikkeling B.V. een fiscale eenheid, en is daardoor hoofdelijk aansprakelijk voor de vennootschapsbelasting van deze fiscale eenheid.

Omzetbelasting Woningstichting Haag Wonen vormt samen met Haag Wonen Holding B.V. en Haag Wonen Ontwikkeling B.V. een fiscale eenheid voor de omzetbelasting, en is daardoor hoofdelijk aansprakelijk voor de omzetbelasting van deze fiscale eenheid.

Aangegane verplichtingen nieuwbouwprojecten De aangegane verplichtingen ten aanzien van nieuwbouwprojecten bedragen ultimo 2012 € 10 miljoen (2011: € 445.000,-‐).

Aangegane verplichtingen onderhoud De aangegane verplichtingen met betrekking tot onderhoud, leefbaarheid en krachtwijken bedragen ultimo 2012 € 22 miljoen (2011: € 4,4 miljoen). Deze verplichtingen hebben met name betrekking op de projecten Isabellaland, Jacob Cats en de Braamstraat (verbeteringsinvesteringen)

Bankgaranties Per 31 december 2012 zijn er geen lopende bankgaranties. (2011: € 325.000,-‐).

Aansprakelijkheid Daar waar Haag Wonen participeert als vennoot in een vennootschap onder firma is zij hoofdelijk aansprakelijk voor de schulden van deze vennootschap.


Toelichting op de geconsolideerde winst-‐ en verliesrekening

I. Bedrijfsopbrengsten 1. Huuropbrengsten Huuropbrengsten (x € 1.000)

Woningen en woongebouwen Af: huurderving Subtotaal Onroerende zaken niet zijnde woningen Af: huurderving Subtotaal Totaal huren

2012 116.423 -‐2.452 113.971

2011 115.260 -‐3.979 111.281

8.378 -‐833 7.545 121.516

7.977 -‐732 7.244 118.526

De totale huuropbrengsten, afgezien van de huurderving, zoals hierboven is weergegeven zijn ten opzichte van 2011 beïnvloed door:

Verloop van de huuropbrengst (x € 1.000)

Huren woningen en niet-‐woningen begin boekjaar Huurderving woningen en niet-‐woningen begin boekjaar Huuropbrengst woningen en niet woningen begin boekjaar Huurverhoging inclusief harmonisatie en verbeteringen Nieuwe verhuureenheden Verkopen Herstructurering en sloop Overige mutaties Huuropbrengst woningen en niet woningen eind boekjaar Huurderving woningen en niet-‐woningen eind boekjaar Huren woningen en niet-‐woningen eind boekjaar

2012 118.526 4.711 123.237

2.570 912 -‐1.035 -‐417 -‐466 124.801 -‐3.285 121.516

2011 116.963 3.431 120.394

1.525 1.862 -‐273 -‐421 150 123.237 -‐4.711 118.526


2. Vergoedingen leveringen en diensten Vergoedingen (x € 1.000) Leveringen en diensten Af: derving Totaal vergoedingen

2012 6.960 -‐149 6.811

2011 7.161 -‐346 6.815

3. Overheidsbijdragen Overheidsbijdragen (x € 1.000) Bijdrage MIVA's Huurverlagingstoeslag Totaal overheidsbijdragen

2012 17 0 17

2011 58 72 130

4. Netto verkoopresultaat vastgoedportefeuille Netto verkoopresultaat vastgoedportefeuille (x € 1.000) Verkoop bestaande bouw Verkoop nieuwbouw Totaal verkoop onroerende zaken

2012

2011

1.276

116

-‐55 1.221

-‐305 -‐189


Verkoop bestaande bouw

Verkoopopbrengst bestaande bouw (x € 1.000) Omzet bestaande bouw Kostprijs bestaande bouw Totaal verkoopopbrengst bestaande bouw

2012 10.122 -‐8.846 1.276

2011 25.680 -‐25.564 116

In het jaar 2012 zijn in totaal 64 woningen verkocht, 6 eenheden bedrijfsonroerend goed en 3 parkeerplaatsen. In totaal dus 73 eenheden. In de begroting was rekening gehouden met de verkoop bij mutatie van bestaande bouw aan particulieren van totaal 148 woningen. De aantallen verkopen zijn dus flink tegengevallen. In 2011 hebben we 139 woningen verkocht, in dit aantal zat tevens een complex-‐ gewijze verkoop van 89 woningen.

Verkoop nieuwbouw

Verkoopopbrengst nieuwbouw (x € 1.000) Omzet nieuwbouw Kostprijs nieuwbouw Totaal verkoopopbrengst nieuwbouw

2012 5.341 -‐5.396 -‐55

2011 13.944 -‐14.249 -‐305

De verkopen nieuwbouw hebben betrekking op de projecten: De Kroon: 14 woningen. Verkocht ná oplevering vanuit Woningstichting Haag Wonen; Eden: 2 woningen. Verkocht vanuit Haag Wonen Holding B.V. De genoemde aantallen betreffen daadwerkelijke transporten in 2012.

5. Geactiveerde productie eigen bedrijf De geactiveerde productie eigen bedrijf betreft de geactiveerde bedrijfslasten die kunnen worden aangemerkt als interne lasten drukkend op de ontwikkeling van nieuwbouwprojecten.


6. Subsidie krachtwijken In 2012 zijn de subsidies voor de jaren 2011 en 2012 ontvangen. In totaal betrof dit een bedrag van € 3,4 miljoen. Het jaar 2012 was het laatste jaar waarin subsidies kon worden aangevraagd voor de krachtwijken.

7. Overige bedrijfsopbrengsten Overige bedrijfsopbrengsten (x € 1.000) Doorberekende administratiekosten Doorberekende kosten verkoopvoorbereiding en VVE Dekking vastgoed en ontwikkeling in projecten Overige vergoedingen, subsidies en opbrengsten Vrijval fonds Bezuidenhout-‐West Totaal overige bedrijfsopbrengsten

2012 311 670 0 1.210 0 2.191

2011 313 564 285 1.580 2.151 4.893

II. Bedrijfslasten

8. Afschrijvingen materiële vaste activa Afschrijvingen (x € 1.000) Afschrijvingen sociaal vastgoed in exploitatie Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie Totaal afschrijvingen

2012 44.380 684 45.064

2011 37.961 841 38.802

*) Door de toepassing van de nieuwe richtlijn RJ645 is het vergelijkende cijfer per ultimo 2011 aangepast. De waarde in de jaarrekening 2011 bedroeg € 0. Het effect bedraagt -‐/-‐ € 37.961.

Afschrijvingen sociaal vastgoed in exploitatie Met ingang van het boekjaar 2012 wordt afgeschreven op het sociaal vastgoed in exploitatie. Dit is één van gevolgen van de nieuwe regelgeving RJ645. Door het aanmerken van het sociaal vastgoed als

*


bedrijfsmiddel is het jaarlijks afschrijven over deze waarde verplicht geworden. Voorheen werd deze afschrijving meegenomen in de post ‘mutatie reële waarde’, welke nu ‘waarderveranderingen vastgoedportefeuille’ wordt genoemd. De afschrijvingen worden lineair berekend over de restant levensduur van het vastgoed.

Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie De afschrijvingen op onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie betreft afschrijvingen op kantoorpanden, inrichting kantoor, vervoermiddelen, automatisering, apparatuur en ruimten huismeesters. Een verdere toelichting over de gebruikte afschrijvingstermijnen staat vermeld in de waarderingsgrondslagen.

9. Overige waardeveranderingen materiële vaste activa en vastgoedportefeuille Overige waardeveranderingen materiële vaste activa en vastgoedportefeuille (x € 1.000) Waardeveranderingen materiële vaste activa in exploitatie Waardeveranderingen projecten Totaal waardeveranderingen materiële vaste activa en vastgoedportefeuille

2012 3.819 7.579

2011 15.914 * 12.289

11.398

28.203

*) Door de toepassing van de nieuwe richtlijn RJ645 is het vergelijkende cijfer per ultimo 2011 aangepast. De waarde in de jaarrekening 2011 bedroeg € 0. Het effect bedraagt -‐/-‐ € 15.914.

Waardeveranderingen materiële vaste activa De onder deze post verantwoorde bedragen hebben betrekking op een afboeking dan wel terugname van een waardevermindering. Deze bijzondere waardevermindering ontstaat door een jaarlijkse toets van enerzijds de investeringen en anderzijds de bedrijfswaarde hiervan.


Waardeveranderingen materiële vaste activa in exploitatie (x € 1.000)

2012 0 3.819 3.819

2011 -‐382 16.296 15.914

Terugname eerder genomen afwaarderingen sociaal vastgoed (SB) Afwaardering sociaal vastgoed (MV) Totaal waardeveranderingen materiële vaste activa in exploitatie

Waardeveranderingen projecten

Waardeveranderingen projecten (x € 1.000) Tasmanstraat Maasstraat fase 1 Wateringse Binnentuinen fase 2 Brede School Rivierenbuurt Van der Kunstraat Aansluitkosten geothermie Ondergrondse containers Groot onderhoud Isabellaland Groot onderhoud Jacob Catsstraat Groot onderhoud Braamstraat Totaal overige waardeveranderingen

2012 3.769 4.120 1.015 221 -‐398 -‐2.348 0 0 0 1.200 7.579

2011 0 0 -‐419 810 -‐3.734 2.158 -‐585 6.002 8.057 0 12.289

Tasmanstraat Het investeringsbesluit voor Tasmanstraat is genomen in het directieteam-‐overleg in het derde kwartaal van 2012. Na het investeringsbesluit wordt de onrendabele top geboekt als voorziening en het grondexploitatie-‐resultaat ten laste gebracht van het resultaat. Per jaareinde zijn deze op basis van de laatste ontwikkelingen in het project herijkt.

Maasstraat fase 1 In het tweede kwartaal 2012 (15 mei 2012) is in het directieteam-‐overleg het investeringsbesluit genomen voor Maasstraat fase 1. De geboekte onrendabele top en grondexploitatie-‐resultaat is ten behoeve van de jaarrekening per jaareinde herijkt.

Wateringse Binnentuinen fase 2 In 2010 is in het directieteam-‐overleg het investeringsbesluit genomen voor Wateringse Binnentuinen fase 2. Als gevolg van herijking van het bedrijfswaardemodel en een lagere opbrengstpotentie van het BOG neemt de onrendabele top toe met € 1.015.000,-‐.

Brede School Rivierenbuurt Het investeringsbesluit van Brede School Rivierenbuurt is in 2011 genomen in het directieteam-‐overleg.


Door herijking van de bedrijfswaarde per jaareinde 2012, wordt het onrendabel met € 222.100,-‐ naar boven bijgesteld.

Toren van der Kunstraat De voorziening voor de Van der Kunstraat (DUWO) van € 460.000,-‐ valt thans niet in te schatten. De juridische kosten 2012 van € 62.188,-‐ worden ten laste van de voorziening gebracht, het restant van € 397.812,-‐ valt vrij. Eventueel toekomstige juridische kosten zullen direct ten laste van het resultaat worden gebracht.

Geothermie De corporaties (Staedion, Vestia en Haag Wonen) hebben 22 november 2012 hun deelname aan Aardwarmte v.o.f. opgezegd. Formele uittreding zal uiterlijk 21 mei 2013 plaatsvinden. Op basis van de huidige onderhandelingsstatus is ten aanzien van de financiële afwikkeling en de nog te garanderen aansluitingen de voorziening herijkt. Als gevolg hiervan is de voorziening aansluitingen geothermie verlaagd met een bedrag van € 2.348.000,-‐. Hier tegenover staat dat de deelneming in Aardwarmte v.o.f. wordt afgewaardeerd naar € 0,-‐ (afwaardering van € 3,4 miljoen) en de kortlopende lening van € 330.000,-‐ is voorzien.

Braamstraat

10. Waardeveranderingen verkopen onder voorwaarden

Voor het groot onderhoud project Braamstraat is in 2012 voor het onrendabele deel een voorziening getroffen van € 1.200.000,-‐.

Deze waardeverandering van € 32.679,-‐ betreft een herwaardering van de materiële vaste activa welke verkocht is onder voorwaarden (koopgarant) van € 77.921,-‐ en een herwaardering van de voorraad koopgarantwoningen van € 110.600,-‐.

11. Lonen en salarissen Lonen en salarissen (x € 1.000) Lonen en salarissen personeel in dienst Uitzendkrachten Ontvangen ziekengelden Totaal lonen en salarissen

2012 14.111 1.067 -‐107 15.071

2011 13.259 1.616 -‐166 14.709


De personeelsbezetting is als volgt te specificeren: Aantallen

2012

2011

Totaal aantal medewerkers

280

274

Totaal aantal FTE

256,26

254,09

Aantal FTE centrale afdelingen

82,56

83,59

Aantal FTE woonbedrijf

173,70

165,50

In 2012 zijn 43 medewerkers in dienst getreden en 37 medewerkers uit dienst getreden. We huurden in 2012 minder uitzendkrachten in. In plaats daarvan kiezen we er vaker voor om mensen een tijdelijk contract aan te bieden. Dit verklaart de stijging van de lonen en salarissen en de daling op de kosten uitzendkrachten.

Bezoldiging van de bestuurder Binnen de sector woningcorporaties is een beloningscode van toepassing, de Sectorbrede Beloningscode Bestuurders Woningcorporaties (SBBW). De beloning van de directeur-‐bestuurder van Haag Wonen valt ruim binnen het maximum van deze code. Bij indiensttreding van de directeur-‐bestuurder van Haag Wonen, mevrouw drs. C.F. van Dreven, is de Raad van Commissarissen overigens uitgegaan van de Izeboud-‐regeling. De beloning van de bestuurder voldeed toen ook aan die regeling.

Wet openbaarmaking uit publieke middelen gefinancierde topinkomens inkomens in de (semi)publieke sector worden vergeleken met het gemiddeld belastbaar jaarloon van ministers. Dit gemiddelde jaarloon wordt de Wopt-‐norm genoemd. Deze norm komt voort uit de Wet openbaarmaking uit publieke middelen gefinancierde topinkomens (Wopt). Jaarlijks wordt dit bedrag vastgesteld in een ministeriële regeling. De norm voor 2012 bedraagt € 194.000 (2011: € 193.000).


2012 Mw. C.F. van Dreven € 165.876 € 54.509 € 0 € 0 € 220.385 € 3.000 € 12.000

2011 Mw. C.F. van Dreven € 150.033 € 54.564 € 12.186 € 0 € 216.783 € 3.000 € 12.000


Mevrouw C.F. van Dreven is in 2009 op 1 maart gestart in haar functie als bestuurder. Mevrouw C.F. van Dreven ontvangt een vergoeding voor een OV-‐jaarabonnement als onderdeel van het bovengenoemde mobiliteitsbudget. De beloning van de bestuurder kent geen variabele component in de zin van bonussen en tantièmes. Er is geen afvloeiingsregeling vastgelegd. Met de bestuurder is bij aanstelling een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd aangegaan. De keuze voor onbepaalde tijd is gemaakt vanuit het belang van Haag Wonen. De omvang van het dienstverband is 36 uren per week. Naast de bestuurder heeft één vertrokken medewerker in 2012 een salaris ontvangen boven de Wopt-‐ norm.


2012 € 72.942 € 21.403 € 0 € 100.000 € 194.345 € 750 € 0

Wet WNT: normen voor topinkomens overheid In 2013 moet voor de laatste keer volgens de Wopt (over 2012) gemeld worden. Sinds 1 januari 2013 geldt de wet WNT. De bezoldiging van topfunctionarissen moet per 1 januari 2013 aan bepaalde normen voldoen. Dit staat in de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT).

Bezoldiging Raad van Commissarissen In 2012 is de honorering van de Raad van Commissarissen niet verhoogd. De bedragen die in 2012 zijn uitgekeerd zijn bruto vergoedingen. Voor de bezoldiging van commissarissen van kwam in 2012 een bedrag van € 66.401 (2011: € 74.099,-‐) ten laste van Woningstichting Haag Wonen en haar dochter-‐ of groepsmaatschappijen.


De bezoldiging van de bestuurders en commissarissen is als volgt:

Bezoldiging raad van commissarissen

De heer mr. J.E. Bauer De heer drs. H.W. Breukink De heer drs. J.J.H.M van Gennip De heer mr. M. van der Kallen Mevrouw drs. E.A. Kaya Mevrouw mr. W.M.E. van Sandick De heer drs. D. J. Schrijer

Bestuurskosten vergoeding € 13.280 € 12.073 € 9.658 € 12.073 € 9.658 € 7.244 € 2.415 € 66.401

functie Voorzitter Vice voorzitter/auditcommissie Lid Lid/auditcommissie Lid Voorzitter (tot 30-‐6-‐2012) Lid (vanaf 19-‐09-‐2012)

12. Sociale lasten en pensioenlasten Pensioenlasten en sociale lasten (x € 1.000) Sociale lasten Pensioenlasten Totaal pensioenlasten en sociale lasten

2012 1.052 2.484 3.536

2011 1.040 2.342 3.382

Haag Wonen heeft een pensioenregeling (SPW). Dit betreft een toegezegd-‐pensioenregeling bij het bedrijfstakpensioenfonds. Hierbij is een pensioen toegezegd aan personeel op de pensioengerechtigde leeftijd, afhankelijk van leeftijd, salaris en dienstjaren. De premies zijn als last verwerkt in de winst-‐ en verliesrekening (de verplichtingenbenadering). De belangrijkste kenmerken van deze regeling zijn: pensioengevende salarisgrondslag (middelloonregeling) afspraken over indexatie beschrijving belangrijkste kenmerken van de uitvoeringsovereenkomst wijze waarop pensioenregelingen zijn ondergebracht bij de pensioenuitvoerder dekkingsgraad van de pensioenuitvoerder Voor de pensioenregeling betaalt Haag Wonen op verplichte, contractuele of vrijwillige basis premies aan pensioenfondsen en verzekeringsmaatschappijen. Behalve de betaling van premies heeft Haag Wonen geen verdere verplichtingen uit hoofde van deze pensioenregeling. Haag Wonen heeft in geval van een tekort bij het fonds geen verplichting tot het voldoen van aanvullende bijdragen anders dan hogere toekomstige premies. De premies worden verantwoord als personeelskosten als deze verschuldigd zijn. Vooruitbetaalde premies worden opgenomen als overlopende activa indien deze tot een terugstorting leiden of tot een vermindering van toekomstige betalingen.


De dekkingsgraad van SPW eind december 2012 is 106% (2011: 101%). Het bestuur van SPW heeft besloten om geen toeslag te verlenen (geen indexatie) per 1 januari 2013. Voor actieve deelnemers betekent dit dat het pensioen dat bij SPW wordt opgebouwd niet wordt aangepast aan de stijging van de lonen. In het herstelplan van het pensioenfonds is opgenomen dat het huidige beleggings-‐, premie-‐ en indexatiebeleid voldoende is om het eigen vermogen naar het vereiste niveau te herstellen.

13. Onderhoudslasten Onderhoudslasten (x € 1.000)

Reparatieverzoeken Mutatieonderhoud Contract onderhoud Subtotaal dagelijks onderhoud Planmatig onderhoud Groot onderhoud Totaal kosten onderhoud

2012 7.864 6.987 2.786 17.637 16.420 3.195 37.252

2011 7.501 3.599 2.535 13.635 14.052 2.453 30.140

Een specificatie van de besteding van de onderhoudslasten is beschreven in het volkshuisvestingsverslag.

14. Kosten leefbaarheid en krachtwijken Leefbaarheid en krachtwijken (x € 1.000) Kosten leefbaarheid en krachtwijken Totaal leefbaarheid en krachtwijken

2012 1.910 1.910

2011 2.688 2.688

De kosten leefbaarheid en krachtwijken zijn in 2012 lager dan het voorgaande jaar. De uitvoering van zowel leefbaarheid als krachtwijken zijn bewust getemporiseerd. Dit komt door financiële-‐ en beleidsontwikkelingen en daarnaast door de afbouw van de subsidie krachtwijken in 2011 en 2012 en het geheel wegvallen van deze subsidie voor de jaren daarna. In het volkshuisvestingsverslag is uiteengezet waaraan de uitgaven in het leefbaarheid en krachtwijken gespendeerd zijn.


15. Belastingen en verzekeringen Belastingen en verzekeringen (x € 1.000) Onroerend zaak belasting Rioolrecht Waterschapslasten Verzekeringen Eigen risico Totaal belastingen en verzekeringen

2012 1.837 2.861 596 369 262 5.925

2011 1.981 2.869 565 366 247 6.028

16. Kosten leveringen en diensten Dit betreft de kosten over 2012 voor de leveringen en diensten. Het saldo van de vergoedingen en de kosten wordt afgerekend met de bewoners.


17. Overige bedrijfslasten Overige bedrijfslasten (x € 1.000)

Overige personeelskosten Huisvestingskosten Kosten raad van commissarissen Kosten bewonersorganisaties Strategie Communicatie extern Communicatie intern Kwaliteitszorg Overige algemene kosten Kosten ICT Overige en bijzondere lasten subtotaal niet exploitatie-‐gebonden

2012 1.493 910 15 151 187 383 164 65 2.844 2.203 231 8.646

2011 1.178 1.048 9 114 163 473 139 49 3.254 1.957 341 8.725

4.932

1.429

Lasten projecten Bijdrage VVE's Kosten vastgoedontwikkeling Overige exploitatielasten Verdrag Schilderswijk Dotatie voorziening dubieuze debiteuren Aandeel derden subtotaal exploitatie-‐gebonden Totaal overige bedrijfslasten

500 0 1.751 0 557 0 2.808

16.386

519 63 1.880 0 496 0 2.958 13.112

De reguliere bedrijfslasten zijn in 2012 vrijwel gelijk gebleven ten opzichte van vorig boekjaar. Het verlagen van de bedrijfslasten blijft een aandachtspunt. We kijken bij alle uitgaven kritisch of deze noodzakelijk zijn voor het behalen van onze doelstellingen. De komende jaren proberen we door effectiever en efficiënter werken de bedrijfslasten verder te drukken. In de overige algemene kosten zijn de kosten van de externe accountant inbegrepen. Over 2012 betreft dit volledig Deloitte accountants (dat geldt ook voor 2011) en bedragen de kosten € 249.000,-‐. Deze kosten zijn gemaakt voor de controle van de jaarrekening en andere diensten.


De kosten zijn als volgt te specificeren:

Uitsplitsing accountantskosten (x € 1.000) Controle van de jaarrekening boekjaar 2009 Controle van de jaarrekening boekjaar 2010 Controle van de jaarrekening boekjaar 2011 Controle van de jaarrekening boekjaar 2012 Andere controle-‐opdrachten Fiscale adviesdiensten Andere niet-‐controle diensten Totaal accountancy

2012 0 0 92 78 30 8 41 249

2011 22 61 85 0 31 4 30 233

Lasten projecten De lasten projecten zijn aanzienlijk hoger. Dit komt met name door het afboeken van gestopte projecten, de afwaardering van de voorraad verkopen en de bijdragen voor de aansluitkosten van Aardwarmte.

Specificatie lasten projecten (x € 1.000) Afboekingen projecten Chr. Plantijnstraat Maasstraat fase 2 Maasstraat fase 3 Roggeveenstraat Nieuwbouw Schapenatjesduin Zeehelden locatie 3 t/m 7 Middachtenweg (oude plan) Raamstraat Schakgebouw Tasmanstraat Wijnhavenkwartier (managementproject) Wateringse Binnentuinen Petroleumhaven Spaarwaterstraat Scholenlocatie Raaphorstlaan Favente Deo Totaal afboekingen projecten Afboeking voorraad vastgoed bestemd voor de verkoop Herwaardering voorraad koopwoningen Herwaardering voorraad woningen Eden Herwaardering voorraad Kerk Ekensteinstraat Overige lasten Lasten grondexploitaties Openbare ruimte Erasmuspark

2012

2011

661 1.038 1.250 216 4 47 146 -‐23 49 0 -‐10 0 0 0 0 3.378

0 0 0 0 0 121 0 0 -‐70 48 -‐279 34 124 427 22 427

202 103 454 759

0 891 0 891

0 -‐111

25 47


0 82 730 94 795

Bomenfonds De Tonen Openbare ruimte Morgenstond Aansluitkosten Aardwarmte Afboeking verkoopresultaat Totaal overige lasten Totaal lasten projecten

39 0 0 0 111

4.932

1.429

18. Niet gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille De niet geraliseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille betreft de waardemutatie van het commercieel vastgoed.

Waardeveranderingen vastgoedportefeuille (x € 1.000) Herwaardering commercieel wonen Herwaardering commercieel niet-‐wonen Totaal herwaardering commercieel vastgoed

2012 -‐6.482 -‐2.713 -‐9.195

2011 -‐4.339 -‐2.162 -‐6.501



III. Financiële baten en lasten

Financiële baten en lasten (x € 1.000)

2012

Waardeveranderingen financiële vaste activa en effecten Waardeveranderingen verkopen onder voorwaarden

Opbrengsten BWS-‐subsidies Leningen u/g Overige opbrengsten FVA Totaal opbrengsten financiële vaste activa Rente tijdens de bouw Rente op vorderingen en liquide middelen Rente rekening courant Totaal rentebaten

Rente leningen (langlopende schulden) Rente kortlopende schulden Totaal rentelasten

Totaal financiële baten en lasten

-‐3.314 33 0 42 13 55 688 116 4 808 -‐34.735 -‐259 -‐34.994 -‐37.412

2011 -‐98 -‐358 324 77 0 401 1.157 91 7 1.255 -‐35.660 -‐754 -‐36.414 -‐35.214

19. Waardeveranderingen financiële vaste activa en effecten De corporaties (Staedion, Vestia en Haag Wonen) hebben 22 november 2012 hun deelname aan Aardwarmte v.o.f. opgezegd. Als gevolg hiervan is participatie in de Aardwarmte v.o.f. afgewaardeerd naar € 0,-‐ (afwaardering van € 3,4 miljoen).


20. Waardeveranderingen verkopen onder voorwaarden Haag Wonen heeft in het kader van de verkoop van woningen onder voorwaarden een terugkoopverplichting die afhankelijk is van de waardeontwikkeling van de woningen. De terugkoopverplichting wordt jaarlijks gewaardeerd. De waardeverandering betreft de mutatie in de verplichting.

21. Opbrengsten financiële vaste activa In 2012 zijn er geen opbrengsten meer van BWS-‐subsidies. Deze zijn in 2011 volledig afgewikkeld.

22. Rentebaten De rente tijdens de bouw betreft de geactiveerde rente op activa in ontwikkeling. Deze is berekend tegen een rentepercentage van 4,25%, dit is de gemiddelde vermogenskostenvoet per ultimo 2011 van Woningstichting Haag Wonen.

23. Rentelasten Onder de rentelasten zijn de verschuldigde lasten aan kredietinstellingen opgenomen, alsmede de berekende rente op waarborgsommen en rente op overige schulden.De verhouding tussen de rentelast van het boekjaar en het gemiddelde schuldrestant in het boekjaar bedroeg in 2012: 4,66% (2011: 4,78%). De gemiddeld gewogen rentevoet per 31 december 2012 bedraagt 4,21% (2011: 4,25%). In 2012 hebben uitsluitend de twee Flex-‐Rollover leningen renteconversies ondergaan. In 2012 is voor € 61,5 miljoen aan langlopende leningen afgesloten, allen betrekking hebbend op herfinanciering 2013. De gemiddelde gefixeerde coupon van de in 2012 afgesloten leningen bedroeg 3,25%. (exclusief Flex Roll-‐over leningen).


In verband met de lage rentestanden is in 2012 volledig uitvoering gegeven aan de herfinanciering van 2013. Van de finaal af te lossen leningen in 2013, in totaal € 61,6 miljoen, is voor € 61,5 miljoen geherfinancierd. Treasury dient het jaarlijkse renterisico door (her-‐) financiering c.q. renteconversie te beperken tot maximaal 15% van de restant hoofdsom van de totale leningenportefeuille teneinde een evenwichtige rentelast te creëren. Eventuele overtollige geldmiddelen mogen worden belegd op de geld-‐ of kapitaalmarkt, rekening houdend met de gewenste liquiditeitspositie, het renterisico en debiteurenrisico. In het treasury-‐statuut en de treasury-‐handleiding zijn hiertoe richtlijnen opgenomen.

24. Resultaat deelnemingen Het resultaat deelnemingen betreft het resultaat van V.O.F. Ontwikkelingscombinatie Laakhaven West.

25. Totaal resultaat Het geconsolideerde resultaat wordt in mindering gebracht op het groepsvermogen.

Overzicht van het totale geconsolideerde resultaat over 2012 (x € 1.000) Resultaat toekomend volgens de geconsolideerde resultatenrekening Gerealiseerde herwaardering verkopen onder voorwaarden Gerealiseerde herwaardering sociaal vastgoed in exploitatie Totaal resultaat ten laste van het groepsvermogen

2012 -‐ 54.107 5 -‐93.335 -‐147.437

2011 -‐52.031 0 92.761 40.730


7.3

Enkelvoudige Jaarrekening 2012 Haag Wonen

Enkelvoudige balans per 31 december 2012 na resultaatbestemming (x € 1.000) ACTIVA A. VASTE ACTIVA I. Bedrijfsmiddelen 1. Sociaal vastgoed in exploitatie 2. Sociaal vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie 3. Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie

31-‐12-‐2012

II. Vastgoedbeleggingen 1. Commercieel vastgoed in exploitatie 2. Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden 3. Commercieel vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie

III. Financiële vaste activa 1. Vorderingen op groepsmaatschappijen 2. Leningen u/g 3. Overige vorderingen Som der vaste activa B. VLOTTENDE ACTIVA I. Voorraden 1. Vastgoed bestemd voor de verkoop 2. Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor de verkoop 3. Overige voorraden II. Onderhanden projecten III. Vorderingen 1. Huurdebiteuren 2. Gemeenten 3. Vorderingen op groepsmaatschappijen 4. Belastingen en premies sociale verzekeringen 5. Overige vorderingen 6. Overlopende activa

IV. Liquide middelen

Som der vlottende activa ACTIVA

811.275 4.003 4.340 819.618 152.281 10.744 1.155 164.180 1.882 670 215 2.767 986.565 8.350 2.976 228 11.554 0 2.673 254 527 228 1.401 1.853 6.936 7 18.497 1.005.062

31-‐12-‐2011

952.099 5.316 4.671 962.086 159.768 10.874 384 171.026 8.361 686 208 9.255 1.142.367 18.165 4.209 219 22.593 0 2.250 284 7.092 227 1.149 1.903 12.905 2.233 37.731 1.180.098


Enkelvoudige balans per 31 december 2012 na resultaatbestemming (x € 1.000) PASSIVA C. EIGEN VERMOGEN 1. Eigen vermogen VOORZIENINGEN D. 1. Voorziening onrendabele investeringen 2. Voorziening pensioenen 3. Onderhoudskostengarantiefonds 4. Loopbaanontwikkelingsbudget 5. Overige voorzieningen LANGLOPENDE SCHULDEN E. 1. Leningen kredietinstellingen 2. Verplichtingen uit hoofde van onroerende zaken verkocht onder voorwaarden 3. Waarborgsommen

31-‐12-‐2012

125.247

280.417

10.183 794 421 800 0 12.198

20.142 794 482 837 0 22.255

743.060 10.739 4.857 758.656

KORTLOPENDE SCHULDEN F. 1. Schulden aan kredietinstellingen 2. Schulden aan gemeenten 3. Schulden aan leveranciers 4. Schulden aan groepsmaatschappijen 5. Fonds openbare ruimte Morgenstond 6. Belastingen en premies sociale verzekeringen 7. Overige schulden 8. Niet vervallen rente 9. Overlopende passiva

PASSIVA

31-‐12-‐2011

756.347 10.918 4.806 772.071

73.571 9 7.067 41 730 3.846 968 17.852 4.877 108.961

72.911 99 6.655 21 888 970 987 18.052 4.772 105.355

1.005.062

1.180.098


Enkelvoudige winst-‐ en verliesrekening 2012 (x € 1.000) 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

I. Bedrijfsopbrengsten Huuropbrengsten Vergoedingen leveringen en diensten Overheidsbijdragen Netto verkoopresultaat vastgoedportefeuille Geactiveerde productie eigen bedrijf Subsidie krachtwijken Overige bedrijfsopbrengsten Som der bedrijfsopbrengsten

8. 9. 10. 11. 12. 12. 13. 14. 15. 16. 17.

II. Bedrijfslasten Afschrijvingen materiële vaste activa en vastgoedportefeuille Overige waardeveranderingen materiële vaste activa en vastgoedportefeuille Waardeveranderingen verkopen onder voorwaarden Lonen en salarissen Sociale lasten Pensioenlasten Onderhoudslasten Leefbaarheid en krachtwijken Belastingen en verzekeringen Kosten leveringen en diensten Overige bedrijfslasten Som der bedrijfslasten

Bedrijfsresultaat

Realisatie 2012

121.516 6.811 17 1.255 917 3.426 2.081 136.023

Niet gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille III. Financiële baten en lasten Waardeveranderingen financiële vaste activa en effecten Waardeveranderingen verkopen onder voorwaarden Opbrengsten financiële vaste activa Rentebaten Rentelasten Som der financiële baten en lasten

45.064 11.398 -‐33 15.071 1.052 2.484 37.252 1.910 5.925 7.339 24.040 151.502

-‐15.479

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen Belastingen resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening 24. Resultaat deelnemingen Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen Buitengewone baten Buitengewone lasten Belastingen buitengewoon resultaat

25. Resultaat na belastingen

-‐8.545

-‐6.501

-‐6.177 33 55 1.299 -‐34.764 -‐39.554

-‐98 -‐358 395 1.269 -‐35.875 -‐34.667

-‐63.578

-‐48.756

0 1.737

0 -‐3.275

-‐61.841

-‐7.588

38.802 28.203 -‐308 14.304 1.009 2.263 30.140 2.688 6.028 7.155 10.547 140.831

118.526 6.815 130 -‐83 0 3.426 4.429 133.243

18. 19. 20. 21. 22. 23.

Realisatie 2011

-‐52.031

0 0 0 -‐61.841

0 0 0 -‐52.031


Waarderingsgrondslagen Voor de waarderingsgrondslagen wordt verwezen wij naar de grondslagen zoals opgenomen onder de geconsolideerde jaarrekening.

Toelichting op de enkelvoudige balansposten

A. Vaste activa II.

Vastgoedbeleggingen

1. Commercieel vastgoed in exploitatie Het commercieel vastgoed in exploitatie verschilt met de geconsolideerde waarde. Dit verschil betreft dat deel van het project de Kroon dat in Wijnhavenkwartier Ontwikkeling fase 1 CV wordt geëxploiteerd tot het moment van verkoop. De actuele waarde van dit gedeelte is € 17,3 miljoen.

III. Financiële vaste activa Transacties met verbonden partijen zijn opgenomen onder het hoofdstuk ‘Governance’ in het jaarverslag.

1. Vorderingen op groepsmaatschappijen

Verloop van de vorderingen op groepsmaatschappijen (x € 1.000) Boekwaarde per 1 januari Toevoeging Afname (overboeking naar overige vorderingen) Voorziening wegens verwachte oninbaarheid Boekwaarde per 31 december

Kristal N.V. 302 0 -‐302 0 0

Haag Wonen Ontwikkeling B.V. 8.059 0 0 -‐6.177 1.882

Totaal 2012 8.361 0 -‐302 -‐6.177 1.882

De vordering op Haag Wonen Ontwikkeling B.V. betreft een achtergestelde lening. Vanwege het negatieve eigen vermogen van deze deelneming is de inbaarheid van deze lening onzeker. Daarom is een deel van vordering voorzien.


Haag Wonen Ontwikkeling B.V. De vordering van Woningstichting Haag Wonen op Haag Wonen Ontwikkeling B.V. is achtergesteld bij alle overige vorderingen ten laste van Haag Wonen Ontwikkeling B.V. en wel zodanig dat bij faillissement en ontbinding van Haag Wonen Ontwikkeling B.V. de vorderingen van Woningstichting Haag Wonen uit hoofde van de achtergestelde lening niet voor verrekening vatbaar zijn en slechts betaalbaar zijn, nadat de alsdan preferente en concurrente crediteuren van Haag Wonen Ontwikkeling B.V. volledig zijn betaald dan wel met bedoelde crediteuren een regeling of akkoord is getroffen, waarbij zij volledig kwijting hebben verleend tegen ontvangst van hun vordering of een gedeelte daarvan. Er wordt geen rente vergoed over de lening. De lening loopt van 1 januari 2011 tot 31 december 2015. De achtergestelde lening heeft geen flexibele hoofdsom. Dit betekent dat de hoogte van de lening niet verandert door de afgelaste projecten in 2011 en 2012.

B. Vlottende activa I.

Voorraden

2. Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor de verkoop

Verloop voorraad in ontwikkeling bestemd voor de verkoop (x € 1.000) Saldo per 1 januari Investeringen boekjaar Naar onderhanden projecten Doorbelaste bedragen boekjaar Afboekingen projecten Totaal voorraad in ontwikkeling

2012 4.209 895 271 0 -‐2.399 2.976

2011 4.476 6.781 -‐7.015 -‐33 0 4.209

Enkelvoudig bestaat de voorraad in ontwikkeling bestemd voor verkoop uit de grondexploitaties voor Woningstichting Haag Wonen. Per ultimo 2012 is de waarde van de voorraad in ontwikkeling bestemd voor de verkoop herijkt. Deze herijking heeft geleid tot een afwaardering van de voorraad met € 2,4 miljoen.


4. Vorderingen op groepsmaatschappijen Vorderingen op groepsmaatschappijen (x € 1.000) Haag Wonen Ontwikkeling B.V. Af: voorziening negatief vermogen HWO B.V. Haag Wonen Holding B.V. Af: voorziening negatief vermogen HWH B.V. Laakhaven Ontwikkeling B.V. Af: voorziening in verband met oninbaarheid Totaal vorderingen op groepsmaatschappijen

31-‐12-‐2012 6.745 -‐6.670 13.458 -‐13.007 2.663 -‐2.663

527

31-‐12-‐2011 6.404 -‐11.796 12.877 -‐2.948 2.555 0

7.092

C. Eigen vermogen 1. Eigen vermogen Het eigen vermogen is onder te verdelen in een gerealiseerd deel en een niet-‐gerealiseerd deel van het eigen vermogen. Het niet gerealiseerde deel geeft de overwaarde weer van het sociaal vastgoed in exploitatie en het commercieel vastgoed in exploitatie ten opzichte van de historische kostprijs van dit vastgoed. Of er sprake is van een overwaarde wordt per kasstroomgenererende eenheid bepaald.

Verloop van het eigen vermogen (x € 1.000) Saldo per 1 januari Waardemutatie V.O.V. direct via het eigen vermogen Waardemutatie sociaal vastgoed direct via het eigen vermogen Resultaat Saldo per 31 december

2012 280.417 5 -‐ 93.334 -‐61.841 125.247

2011 239.687 0 92.761 -‐52.031 280.417

De stelselwijziging -‐ het toepassen van de nieuwe richtlijn RJ 645 -‐ leidt per ultimo 2011 tot een hoger groepsvermogen van € 8,0 miljoen. Deze stelselwijziging heeft voor wat betreft het toepassen van de waardering van het commercieel vastgoed op actuele waarde een positief effect op het resultaat over 2011 van € 5,7 miljoen. De waardemutatie van het sociaal vastgoed in exploitatie geschiedt binnen de nieuwe regelgeving voor een groot deel direct via het eigen vermogen. Over 2011 bedraagt deze directe waardemutatie € 92,8 miljoen. Hierdoor is het resultaat zoals gepresenteerd in de winst-‐en verliesrekening per saldo over 2011 € 87,1 miljoen lager.


Het eigen vermogen is onder te verdelen in een gerealiseerd deel en een niet-‐gerealiseerd deel van het eigen vermogen. Het niet gerealiseerde deel geeft de overwaarde weer van het sociaal vastgoed in exploitatie en het commercieel vastgoed in exploitatie ten opzichte van de historische kostprijs van dit vastgoed. Of er sprake is van een overwaarde wordt per kasstroomgenererende eenheid bepaald.

Overwaarde per kasstroomgenererende eenheid ultimo 2012 (x € 1.000) Sociale exploitatie (SE) Sociale belegging (SB) Maatschappelijk vastgoed (MV) Commercieel wonen (CW) Commercieel (CO) Totaal

Actuele waarde 742.161 60.441 8.673 811.275 102.622 49.659 152.281 963.556

Historische Kostprijs 686.854 57.005 33.511 777.370 105.590 42.720 148.310 925.680

Overwaarde 55.307 3.436 -‐ 24.838 33.905 -‐2.968 6.939 3.971 37.876

Herwaarderings-‐ reserve 55.307 3.436 0 58.743 0 6.939 6.939 65.682

D. Voorzieningen 1. Voorziening onrendabele investeringen

Verloop van de voorziening onrendabele investeringen (x € 1.000) Van der Kunstraat (DUWO) Ondergrondse containers Aansluitkosten geothermie Brede School Rivierenbuurt Wateringse Binnentuinen Fase 2 Tasmanstraat Maasstraat fase 1 Groot Onderhoud Braamstraat Groot onderhoud Isabellaland Groot onderhoud Jacob Catsstraat Voorziening nieuwbouw projecten

Stand per 1-‐1-‐2012 460 0 3.928 810 1.725 0 0 0 5.776 7.443 20.142

Waarde-‐ verandering -‐398 0 -‐2.348 221 1.014 3.769 4.120 1.200 0 0 7.579

Stand 31-‐12-‐2012 0 0 1.580 848 0 1.885 3.126 0 32 2.712 10.183

Uitgaven -‐62 0 0 -‐183 -‐2.739 -‐1.884 -‐994 -‐1.200 -‐5.744 -‐4.731 -‐17.538


F. Kortlopende schulden 1. Schulden aan kredietinstellingen Het verschil tussen het geconsolideerde en enkelvoudige saldo betreft de rekening courant verhouding van de Wijnhaven Ontwikkeling fase 1 C.V.

Toelichting op de enkelvoudige winst-‐ en verliesrekening

I. Bedrijfsopbrengsten 4. Netto verkoopresultaat vastgoedportefeuille Het verschil met het geconsolideerde resultaat betreft de resultaat verkopen van het project Eden in Haag Wonen Holding B.V.


II. Bedrijfslasten 17. Overige bedrijfslasten Overige bedrijfslasten (x € 1.000)

Overige personeelskosten Huisvestingskosten Kosten Raad van Commissarissen Kosten bewonersorganisaties Strategie Communicatie extern Communicatie intern Kwaliteitszorg Overige algemene kosten Kosten ICT Overige en bijzondere lasten subtotaal niet exploitatiegebonden

2012 1.493 910 15 151 187 383 164 65 2.711 2.203 231 8.513

2011 1.176 1.048 9 114 163 473 139 49 2.789 1.957 316 8.233

Lasten projecten

3.792

-‐168

Bijdrage VVE's Kosten vastgoedontwikkeling Overige exploitatielasten Dotatie voorziening dubieuze debiteuren Dotatie voorziening dubieuze vorderingen op groepsmaatschappijen Aandeel derden subtotaal exploitatiegebonden

500 0 1.397 505 9.333 0 11.735

519 63 1.646 254 0 0 2.482

24.040

10.547

Totaal overige bedrijfslasten


18. Waardeveranderingen vastgoedportefeuille Het verschil met de geconsolideerde waardeverandering betreft de waardevermindering van € 650.000,-‐ van het in exploitatie zijnde bedrijfsonroerend goed van de Kroon. Dit bedrijfsonroerend goed zit in Wijnhaven Ontwikkeling fase 1 C.V.

III. Financiële baten en lasten 19. Waardeveranderingen financiële vaste activa en effecten Het verschil met de geconsolideerde waardeverandering betreft de waardevermindering van de participatie in Den Haag Aardwarmte v.o.f. Enkelvoudig komt dit resultaat terug in het resultaat deelneming.


24. Resultaat deelnemingen Het resultaat deelnemingen bestaat uit twee componenten. Het resultaat behaald in het boekjaar 2012 van Haag Wonen Holding B.V. en correcties op de verwerking uit voorgaande boekjaren. Het resultaat uit 2012 betreft het resultaat van Haag Wonen Holding B.V. Deze deelneming staat gewaardeerd op de balans met een waarde van € 0,-‐. Omdat deelnemingen niet negatief gewaardeerd kunenn worden is deze niet afgewaardeerd in de financiële vaste activa. We hebben als Haag Wonen wel een vordering op deze deelneming of haar dochters en voor het bedrag van de verliezen die voortvloeien uit de deelneming of haar dochters is een voorziening gevormd op deze vorderingen. De terugname van resultaat voorgaande jaren heeft te maken met de presentatie van het resultaat deelnemingen in de jaarrekening en aanwijzigingen van de accountant hierover. Strikt genomen is alleen Haag Wonen Holding B.V. een deelneming van Woningstichting Haag Wonen. In overige deelnemingen wordt indirect deelgenomen. In 2012 wordt alleen het resultaat van Haag Wonen Holding B.V. als resultaat deelneming in de enkelvoudige jaarrekening van woningstichting Haag Wonen gepresenteerd. Tot 2011 werd ook het resultaat van de indirecte deelneming Haag Wonen Ontwikkeling B.V. als resultaat deelneming gepresenteerd. Vandaar de correctie.

Opbouw resultaat deelneming (x € 1.000)

Haag Wonen Holding B.V. (enkelvoudig) Haag Wonen Energie B.V. (enkelvoudig) Aanvan Vastgoed (enkelvoudig) Wijhavenkwartier beheer B.V. (enkelvoudig) Wijnhavenkwartier Ontwikkeling fase 1 C.V(enkelvoudig) Haag Wonen Ontwikkeling B.V. (enkelvoudig) Correctie voorgaand jaar (eliminatie) (enkelvoudig) Totaal resultaat 2012 Haag Wonen Holding B.V. (geconsolideerd) Waarde van de deeleneming per ultimo 2012 voor resultaatname Resultaat deelneming (geen verdere afwaardering mogelijk) Waarde van de deeleneming per ultimo 2012 na resultaatname Terugname resultaat voorgaande jaren (te veel genomen resultaat deelneming)

2012 -‐ 268 -‐ 3.700 -‐ 181 0 -‐ 1.115 -‐ 1.051 277 -‐6.039 0 0 0 1.737


25. Totaal resultaat Het enkelvoudige resultaat wordt in mindering gebracht op het eigen vermogen.

Overzicht van het totale enkelvoudige resultaat over 2012 (x € 1.000) Resultaat toekomend volgens de enkelvoudige resultatenrekening Gerealiseerde herwaardering verkopen onder voorwaarden Gerealiseerde herwaardering sociaal vastgoed in exploitatie Totaal resultaat ten laste van het eigen vermogen

2012 -‐ 61.841 5 -‐93.334 -‐155.170

2011 -‐52.031 0 92.761 40.730


8. Overige gegevens 8.1

Resultaatbestemming

Het geconsolideerde resultaat wordt in mindering gebracht op het groepsvermogen.

Overzicht van het totale geconsolideerde resultaat over 2012 (x € 1.000) Resultaat toekomend volgens de geconsolideerde resultatenrekening Gerealiseerde herwaardering verkopen onder voorwaarden Gerealiseerde herwaardering sociaal vastgoed in exploitatie Totaal resultaat ten laste van het groepsvermogen

2012 -‐ 54.107 5 -‐93.335 -‐147.437

2011 -‐52.031 0 92.761 40.730

8.2

Gebeurtenissen na balansdatum

Het kabinet Rutte II heeft samen met enkele oppositiepartijen een woonakkoord gesloten. In dit woonakkoord zijn afspraken gemaakt over een verhuurdersheffing en verruiming van het huurbeleid. Dit akkoord moet nog nader worden uitgewerkt en omgezet worden in wetgeving. Daarnaast wordt Haag Wonen geconfronteerd met een door het CFV opgelegde voorgenomen extra heffing voor saneringssteun. Deze heffingen zijn naar verwachting substantieel (circa 1,5 maand huuropbrengst). Dit woonakkoord en de voorgenomen extra saneringsheffing zijn niet doorgerekend in de bedrijfswaarde. Wel volgt Haag Wonen de politiek op de voet en is inmiddels beleid ingezet om deze heffingen te kunnen betalen.

8.3

Verklaring van de bestuurder

Ook in 2012 hebben we onze middelen uitsluitend besteed in het belang van de volkshuisvesting. Karin van Dreven, directeur-‐bestuurder.


8.4

Controleverklaring


Colofon: Tekst: Haag Wonen 2013

1. Onze bewoners in 2012 en straks Verhuringen Wie huurde in 2012 een bestaande woning?... 6

Recommend Documents