Inhoudstabel 1
Inleiding ----------------------------------------------------------------------------------------------------- 4
2
Belangrijkste sneeuwbestemmingen op de Belgische markt ----------------------------------- 6
3
2.1
Frankrijk ----------------------------------------------------------------------------------------------- 7
2.2
Oostenrijk -------------------------------------------------------------------------------------------- 10
2.3
Italië --------------------------------------------------------------------------------------------------- 13
2.4
Zwitserland------------------------------------------------------------------------------------------- 16
Het aanbod van sneeuwbestemmingen op de Belgische markt ------------------------------ 19 3.1.
Marktanalyse aanbieders sneeuwbestemmingen op de Belgische markt: ------------ 19
3.2
West-Europa, Centraal – Europa, Oost - Europa -------------------------------------------- 20
3.2.1
Frankrijk ------------------------------------------------------------------------------------------- 20
3.2.2
Oostenrijk ----------------------------------------------------------------------------------------- 20
3.2.3
Italië ------------------------------------------------------------------------------------------------ 20
3.2.4
Zwitserland---------------------------------------------------------------------------------------- 20
3.2.5
Spanje ---------------------------------------------------------------------------------------------- 21
3.2.6
Andorra -------------------------------------------------------------------------------------------- 21
3.2.7
Duitsland ------------------------------------------------------------------------------------------ 22
3.2.8
Bulgarije ------------------------------------------------------------------------------------------- 22
3.2.9
Slowakije------------------------------------------------------------------------------------------- 23
3.2.10
Turkije ---------------------------------------------------------------------------------------------- 23
3.3
Scandinavië en de noordelijke gebieden ------------------------------------------------------ 24
3.3.1
Lapland--------------------------------------------------------------------------------------------- 24
3.3.2
Noorwegen/Zweden/Finland ----------------------------------------------------------------- 25
3.3.3
Denemarken/Groenland/IJsland/Spitsbergen/Rusland/Estland ---------------------- 25
3.4 3.4.1
Noord-Amerika-------------------------------------------------------------------------------------- 26 Canada en de Verenigde Staten -------------------------------------------------------------- 26
2 4
Trends in sneeuwtoerisme ---------------------------------------------------------------------------- 28 4.1
Algemeen--------------------------------------------------------------------------------------------- 28
4.2
Nieuwe accommodatie---------------------------------------------------------------------------- 28
4.3
Kinderen centraal----------------------------------------------------------------------------------- 28
4.4
Nieuwe bestemmingen --------------------------------------------------------------------------- 29
4.5
Nieuwe activiteiten -------------------------------------------------------------------------------- 30
4.6
Nieuwe services ------------------------------------------------------------------------------------- 32
4.7
Nieuwe voordeelformules ------------------------------------------------------------------------ 32
4.8
Duur van de reis ------------------------------------------------------------------------------------ 33
4.9
Nieuwe transportmiddelen ---------------------------------------------------------------------- 34
4.10 5
Duurzaamheid ------------------------------------------------------------------------------------ 34
Problematiek van de sneeuwbestemmingen ------------------------------------------------------ 36 5.1
Opwarming van de aarde ------------------------------------------------------------------------- 36
5.2
Overbevolking --------------------------------------------------------------------------------------- 37
5.3
Duurzame ontwikkeling --------------------------------------------------------------------------- 37
6
Conclusies ------------------------------------------------------------------------------------------------- 39
7
Case: Wat wordt er concreet ondernomen door wintersportoorden? ---------------------- 42 7.1
Inleiding----------------------------------------------------------------------------------------------- 42
7.2
Fiches -------------------------------------------------------------------------------------------------- 43
7.3
Conclusies -------------------------------------------------------------------------------------------- 95
8
Algemeen besluit ---------------------------------------------------------------------------------------- 97
9
Bronnen ---------------------------------------------------------------------------------------------------- 98 9.1
Literatuurlijst ---------------------------------------------------------------------------------------- 98
9.1.1
Artikelen ---------------------------------------------------------------------------------------- 98
9.1.2
Brochures--------------------------------------------------------------------------------------- 98
9.1.3
Scripties en officiële publicaties ----------------------------------------------------------- 99
9.1.4
Internet ----------------------------------------------------------------------------------------- 99
9.2
Lijst van figuren ----------------------------------------------------------------------------------- 101
3 9.3
Lijst van tabellen ---------------------------------------------------------------------------------- 102
4
1 Inleiding Anno 2010 leven we in een wereld waar zo goed als alles mogelijk is. Dagelijks komen er nieuwe artikelen op de markt, die de consumenten moeten overtuigen van een verbeterd gebruiksgemak, tijdsbesparend zijn en misschien ook wel ‘hip’ worden bevonden. Hoe meer we kunnen opscheppen over al onze nieuwe aanwinsten, hoe beter! Door die grote keuzemogelijkheid is het dan ook niet verwonderlijk dat behoeften van consumenten wel eens kunnen wijzigen. En dat doen ze ongetwijfeld! Daarom is het belangrijk om te weten wat die behoeften zijn. Dit kunnen we enkel te weten komen door onderzoek te voeren naar wat consumenten eigenlijk willen. Ook op toeristisch vlak zien we dat de mogelijkheden alsmaar ruimer worden. Er komen nieuwe bestemmingen op de markt, nieuwe combinatiemogelijkheden. Daarbij worden meer en meer vakanties betaalbaar, waardoor grotere delen van de bevolking er kunnen van genieten. Door het veranderende aanbod krijgen we dus ook een verschuiving van preferenties, die dan weer nieuwe trends binnen het toerisme tot gevolg hebben (meer maar kortere vakanties, duurzaamheid, …). Enkel door onderzoek te voeren kunnen we die trends in kaart brengen en erop inspelen. Voor de toeristische sector voert het WES (WestVlaams Economisch Studiebureau) om de twee jaar een onderzoek naar het reisgedrag van de Belgen. Op die manier kan het WES een beeld vormen van de binnenlandse en buitenlandse vakanties en korte vakanties van de volledige Belgische bevolking. Het levert informatie op over de marktgrootte en over de kenmerken van de vakanties en korte vakanties (zoals bestemming, transportmiddel, logiesvorm, reisbemiddeling, boeken via het internet, geraadpleegde informatiebronnen, …) van de Belgen in een bepaald jaar. Doordat het onderzoek om de twee jaar gehouden wordt, kunnen ook evoluties in de tijd worden vastgesteld. In deze bachelorproef bekijk ik de invloed van de veranderende behoeften van de consument op het wintertoerisme. Dit omdat nog steeds heel wat mensen op wintervakantie gaan en hier ook meer en meer specifieke vereisten zijn. Zo denk ik bijvoorbeeld aan specifieke noden voor gezinnen met kinderen. Ik wil nagaan of er investeringen worden gedaan door wintersportoorden om te blijven voldoen aan de eisen van de consument, om de consument te blijven aantrekken. Maar ik wil ook nagaan of ze bijvoorbeeld rekening houden met een veranderend klimaat? Deze bachelorproef is voor mij ook extra interessant, omdat ik zelf een fan ben van wintertoerisme. Eerst en vooral is er het theoretische kader. Hier bekijk ik de belangrijkste bestemmingen op de Belgische markt. Daarna volgt een marktanalyse van de Belgische markt. Wat wordt er aangeboden en door wie? Vervolgens geef ik een samenvatting van de trends binnen het sneeuwtoerisme om tenslotte te eindigen met de problemen waar het wintertoerisme mee te maken heeft. Uiteindelijk zal ik in mijn case bekijken wat de wintersportoorden concreet doen.
5 Voor het schrijven van mijn bachelorproef heb ik beroep gedaan op heel wat bronnen. De belangrijkste bronnen zijn de onderzoeken van het WES, van de Mintel International Group Ltd en van Toerisme Vlaanderen. Daarnaast zijn de winterbrochures van de verschillende touroperators en de Adac Skiguide 2010 zeer handig geweest. Uiteindelijk heb ik ook gebruik gemaakt van artikelen uit allerlei vakliteratuur en algemene literatuur en van het internet.
6
2 Belangrijkste sneeuwbestemmingen op de Belgische markt
Bron: WES juli 2007
In 2006 gingen de Belgen massaal op wintersportvakantie. Samen waren ze goed voor zo’n 709.000 reizen. Het niveau van het aantal wintersportreizen is sinds 2002 vrij constant gebleven. De belangrijkste wintersportbestemmingen van de Belgische bevolking zijn Frankrijk (37,4%, vooral Alpes du Nord), Oostenrijk (29,5%, voornamelijk Tirol), Italië (12,4%) en Zwitserland (11,9%). De andere bestemmingen vertegenwoordigen slechts 8,8% van de wintersportmarkt. De laatste 12 jaar is deze rangschikking quasi gelijk gebleven en vertonen de 2 koplopers weinig schommelingen. Het belangrijkste motief voor de keuze van de wintersportbestemming zijn de andere sportmogelijkheden. Hiermee wordt bedoeld de andere sportmogelijkheden dan de wandelen fietsmogelijkheden. Sport is natuurlijk de belangrijkste activiteit bij wintersporters. Alpineskiën, langlaufen en snowboarden komen voor in 90% van de reizen. Daarnaast vindt de Belgische wintersporter gewoonte, een vertrouwde omgeving, een mooie natuur en een mooi vakantieoord of een mooie omgeving zeer belangrijk bij de keuze van de bestemming. Ongeveer 60% van de wintersporter is tussen de 18 en 54 jaar oud en ongeveer 15% is tussen de 6 tot 12 jaar oud. Bij 80% gaat het om gezinnen met kinderen. Het grootste deel van de wintertoeristen behoren tot de hogere sociale klassen.
7 2.1
Frankrijk
Na de Verenigde Staten bekleedt Frankrijk wereldwijd de tweede plaats van wintersportbestemmingen. Voor Europa is het de populairste bestemming.1 Frankrijk is ook de populairste wintersportbestemming van de Belgen. Bijna de helft van de Belgische wintersporters kiest volgens het WES voor de Franse wintersportoorden. Een superrecord dat bijna niet is te overtreffen en toch willen ze dit proberen.
Figuur 1: Skigebieden in de Franse Alpen
Dat Frankrijk zo’n populaire bestemming is, is niet te verwonderen. Het heeft enorm veel te bieden op het gebied van wintersport. Frankrijk heeft meer dan 8000 kilometer prachtige skipistes en heeft 7 van de 10 grootste skigebieden ter wereld2. Je vindt ze terug in gezellige skidorpjes, maar evengoed in grote skioorden waar de accommodatie aan de pistes grenst. Je kan er uitstekend snowboarden, langlaufen en alpineskiën. De mooie en hoge skigebieden in het zuidoosten maken van Frankrijk ook een sneeuwzekere bestemming, waardoor het extra lang genieten is van het winterseizoen. Heel wat gebieden zijn aaneengesloten, waardoor er veel variatie ontstaat in de afdalingen. Zowel voor de beginnende als voor de gevorderde skiër zijn er genoeg mogelijkheden. Naast de pistes kan je ook genieten van de voortreffelijke Franse keuken. Het grootste deel van de accommodatie bestaat uit appartementen, die volgens het onderzoek van Mintel International Group Ltd vaak beneden de standaard liggen, niet uitnodigend zijn en ook veel te duur zijn. Zeker wanneer je de accommodatie vergelijkt met die in Noord-Amerika.
1
Skiing Holidays – International, Travel & Tourism Analyst, n°3 March 2006
2
Adac Ski Guide 2010
8 De skigebieden in Frankrijk vind je ondermeer in de Noordelijke en Zuidelijke Alpen, het Centraal Massief, de Jura, de Pyreneeën en de Vogezen. Vooral de Franse Alpen zijn een geliefd wintersportgebied. Vanaf half december zijn de meeste pistes in Frankrijk al open. In het zuidelijke gedeelte van de Alpen vind je het grootste wintersportgebied ter wereld. Je vindt er 1200 km langlaufpistes, 2500 km skipistes en 65 wintersportdorpen gelegen in prachtige natuurgebieden. (zie tabel infrastructuur Franse Alpen) De Noordelijke Alpen trekken de meeste toeristen. Hier vind je dan ook het best uitgeruste skigebied ter wereld terug. Het bezit meer dan 5800 km pistes. In dit gebied vind je ook de Mont Blanc terug, de hoogste berg van Europa. De bekendste skigebieden in het noordelijke deel zijn Grenoble, La Plagne, Albertville, Val Thorens en Alpe d’Huez. Door het grote aanbod in Frankrijk, zijn er veel spelers op de markt die het land aanbieden in hun brochure. De gekende generalisten zoals Thomas Cook/Neckermann en Jetair/Sunjets bieden Frankrijk aan naast heel wat andere landen. Daarnaast bieden heel wat specialisten Frankrijk aan in hun brochure zoals Landscape, Snowtravel, Skiworld, Sportura, Sunweb, Enjoy Paradise en Vos Travel.3 In Frankrijk skiën is ook mogelijk in alle prijscategorieën. Zowel voor wie in alle luxe wil genieten van zijn skivakantie, als voor gezinnen en jongeren zijn er mogelijkheden. Naar de Franse skigebieden reizen is mogelijk met verschillende transportmiddelen. Het grootste deel van de Belgen verkiest nog steeds om met de eigen wagen te gaan. Daarnaast is het belangrijkste transportmiddel de autocar. De trein, en met name de Sneeuw Thalys, rijdt al jaren naar de Franse berggebieden, maar neemt geen prominent deel in. De laatste jaren komt ook het vliegtuig op om naar de Franse skigebieden te vliegen. Momenteel bestaan er al vluchten op Lyon, van waaruit er dan diensten zijn om de reizigers naar hun skigebied te brengen.
3
Zie marktanalyse p 17
9 Tabel 1: Infrastructuur Franse Alpen
Frankrijk Haute Savoie Savoie Isère Alpes Maritimes
1866 km 2283 km 854 km
652,5 km 1002 km 280 km
838 km 907 km 346 km
259,5 km 374 km 217 km
590 km 405 km 495 km
x x x
390 308 131
262 282 76
80 78 26
1886 km
529,5 km
812,3 km
366,2 km
437 km
x
278
172
33
Tabel 2: Franse skiregio’s in de Alpen
Figuur 2: Haute Savoie
Figuur 3: Savoie
Figuur 4: Isère
Figuur 5: Haute Alpes/Alpes Maritimes
10 2.2
Oostenrijk
Na de Verenigde Staten en Frankrijk is Oostenrijk het derde belangrijkste land ter wereld wat betreft skigebieden. In Europa bekleedt zij een mooie tweede plaats.4
Figuur 6: Skigebieden in Oostenrijk
In Oostenrijk vind je een combinatie van gezelligheid en prachtige skigebieden voor skiërs en snowboarders van allerlei niveaus. De Oostenrijkse skigebieden staan immers bekend voor het zeer uitgebreid aantal skipistes waar je de meest moderne skiliften en gondels terug vindt. De gebieden zijn ook vaak aaneengesloten en hebben alles voorhanden voor een geslaagde vakantie. Door de grote verscheidenheid aan skigebieden is er zowel voor de beginnende als voor de gevorderde skiër een aanbod. Voor een beginnend skiër is het zelf hét ideale land om kennis te maken met de wintersport. Ook voor de niet-skiër is het een paradijs. Zo kan je ook deelnemen aan begeleide sneeuwschoenwandelingen, paardensleeën, ijsschaatsen, ijshockey, rodelbanen, … Het land staat ook bekend voor de Oostenrijkse ‘gemütlichkeit’, de grote gastvrijheid van de inwoners. Deze sfeer vind je onder andere terug in de traditionele ‘stubes’ en in de restaurants. Wie op zoek is naar wat authenticiteit en rust, zal die zeker vinden in Oostenrijk. Er zijn nog enkele dorpjes met goede pistes en skiliften die zeer geschikt zijn voor families en voor mensen die op zoek zijn naar de echte wintersportsfeer. Hier hoef je niet te wachten aan de skiliften, heb je nog ruimte op de piste en zijn de skipassen veel goedkoper dan in de grotere skigebieden. Ook de après-ski in het land is wereldberoemd én één van de redenen waarom zoveel Belgen voor Oostenrijk kiezen als wintersportland. Doordat er in Oostenrijk zoveel te zien, te beleven en te ontdekken valt, wordt het ook meerdere malen bezocht. Het
4
Skiing Holidays – International, Travel & Tourism Analyst, n°3 March 2006
11 heeft een schitterende natuur en 38% van het land bestaat uit bosgebieden5. Dit maakt van Oostenrijk één van de bosrijkste landen van Europa. De Alpen strekken zich uit over een groot deel van het land. Driekwart van Oostenrijk behoort tot dit beroemde berggebied. De hoogste toppen van de Oostenrijkse Alpen bereiken een hoogte van bijna 4000m. De bekendste skigebieden zijn gesitueerd rond Tirol, Salzburger Land, Steiermark, Vorarlberg, Ober- en Niederösterreich en Kärnten. In Oostenrijk bevinden de skistations zich voor 75% onder de 1000m, wat veel zorgen met zich meebrengt in verband met de klimaatverandering. Het skitoerisme is in Oostenrijk één van de belangrijkste economische sectoren. Het bedraagt 4,5% van het Bruto Binnenlands Product. Een seizoen met slechte of minder sneeuwval heeft een grote impact op de lokale economie en zeker voor de regio’s die voor het grootste deel afhankelijk zijn van het skitoerisme.6 Accommodatie bestaat vooral uit hotels, pensions en logementen uitgebaat door families. Oostenrijk wordt als populair land door veel touroperators aangeboden. Zowel door de generalisten zoals Thomas Cook/Neckermann en Jetair/Sunjets, als door de specialisten voor wintersportreizen zoals Landscape, Josk, Snowtravel, Sunweb, Skiworld, Sportura en Vos Travel.7 Naar Oostenrijk reizen doet men in de meeste gevallen met de eigen wagen en met de autocar. Daarnaast kan je ook met de Treski van de NMBS naar je favoriete vakantieoord in Oostenrijk sporen. De speciaal ingelegde trein concentreert zich enkel op de topweken van de kerst- en de krokusvakantie. Vanuit de stations zijn de voornaamste oorden goed bereikbaar met het lokaal openbaar vervoer.
Tabel 3: Infrastructuur Oostenrijk
Oostenrijk Kärnten Ober –und Niederösterreich Salzburger Land Steiermark Tirol Vorarlberg
5
622,2 km
153 km
402,2 km
63 km
125 km
34,5 km
64,5 km
26 km
2657,7 km 698,1 km 5185,7 km 1655,5 km
942,3 km 229,2 km 1686,9 km 727,1 km
1412,8 km 377 km 2797 km 726,3 km
303,6 km 91,9 km 689,8 km 200,1 km
529 km
2012 km 3633 km 683 km
Toerisme Oostenrijk Skiing Holidays – International, Travel & Tourism Analyst, n°3 March 2006 7 Zie marktanalyse p 17 6
x
108
45
17
x
28
16
2
x x x x
346 184 688 283
272 87 549 200
127 31 222 61
12 Tabel 4: Skiregio's Oostenrijk
Figuur 7: Kärnten
Figuur 8: Ober- en Niederösterreich
Figuur 9: Salzburgerland
Figuur 10: Steiermark
Figuur 11: Tirol
Figuur 12: Vorarlberg
13 2.3
Italië
De wintersportindustrie in Italië heeft een zware tijd gekend, maar doet het de laatste jaren weer beter. De moeilijke tijden waren enerzijds te wijten aan de economische recessie en anderzijds aan een slechte sneeuwval. Toch is de bestemming nog steeds de nummer drie van Europa en de nummer vijf wereldwijd.
Figuur 13: Skigebieden Italië
Het sluiten van de Mont Blanctunnel in 1999 na een tragische brand heeft een zware invloed gehad op de regio rond Turijn, met name Val d’Aoste in de Italiaanse Alpen. Het aantal skiërs viel zwaar terug en de lokale economie in de gebieden had het zwaar te verduren. Sinds de opening van de tunnel in 2002 is er slechts een traag herstel. Ook het skiën in de regio van Sicilië is zwaar achteruit gegaan na het uitbarsten van de Etna in november 2002. Door de uitbarsting werden skiliften, bosgebieden en lokale skischolen vernield.8 Maar cijfers wijzen uit dat het weer de goede richting uitgaat met Italië. In 2006 waren zij immers ook gastland voor de Olympische Winterspelen in Turijn. Dit heeft heel wat aandacht van de media met zich meegebracht. Italië staat bekend om de gezelligheid, de gastvrijheid, de romantiek en de pistes die dagelijks goed onderhouden worden. Hier vind je een aaneenschakeling van werkelijk alle denkbare pistes en liften. Het unieke landschap van de Dolomieten, de gletsjers en de mogelijkheid tot het maken van lange skitochten, zijn in Italië de troeven voor een geslaagde wintersportvakantie. Ook voor wie liever geniet van de zon en de terrassen, zijn er tal van mogelijkheden. Daarnaast kan je in Italië ook genieten van heerlijke pasta’s en pizza’s onder het skiën.
8
Skiing Holidays – International, Travel & Tourism Analyst, n°3 March 2006
14 Het meest gekende skigebied zijn de Dolomieten. Dit skigebied ligt in de zuidelijke Alpen dat ook grenst aan Frankrijk, Zwitserland en Oostenrijk. In de Dolomieten vindt u zo’n 1200 km aan pistes.(zie tabel infrastructuur Italië) Een van de bekendste skioorden ligt nabij Sella Ronda. Dit gebied zou de beste piste van heel Italië hebben. Van hieruit heb je ook toegang tot de Marmolada gletsjer. Naast de meer bekende skigebieden in de Dolomieten kan je ook skiën in de Apennijnen, gelegen in centraal en midden Italië en op de vulkaan Etna in Sicilië. De Apennijnen trekken vooral binnenlandse toeristen door de ligging nabij de hoofdstad Rome. De skihellingen in de Apennijnen zijn noordelijk gericht en hebben daardoor een sneeuwzekerheid van 80%. Hier hebben ze ook ingespeeld op de behoeften van de toeristen door bijvoorbeeld een park in te richten speciaal voor snowboarders en freestyle skiërs. Daarnaast vind je er ook een babypark terug met liften speciaal gericht op kinderen. Italiaanse skioorden trokken vroeger veel skiërs aan door hun lage prijzen in vergelijking met Frankrijk, Oostenrijk en Zwitserland. Doordat zij zich nu meer gaan focussen op het verbeteren van de kwaliteit, kunnen zij het behoud van de lage prijzen niet meer garanderen. De laatste seizoenen hebben zij veel moeten investeren in hun infrastructuur. De reden hiervoor is dat de Italiaanse oorden gelegen zijn in de zuidelijke Alpen en dat zij nu al de gevolgen ondervinden van de opwarming van de aarde. Dit vertaalt zich onder meer in onzekere sneeuwcondities. Met dank aan de investeringen zijn de Dolomieten één van de meest geavanceerde skigebieden ter wereld geworden. Nu kan men 90% van de afdalingen/hellingen op een kunstmatige manier van sneeuw voorzien. Daarnaast vind je in de Italiaanse skigebieden tal van technologische hoogstandjes: liften, ondergrondse treinen en skipassen die een handvrije chip zijn geworden. De chip kan gewoon weer opgeladen worden voor een nieuwe periode aan skidagen op de piste. Op deze manier dragen de skigebieden bij aan het duurzaam toerisme. Door het gebruik van de chips hebben ze bijvoorbeeld minder afval. De mensen die zich registreren via de chip kunnen via post, mail of sms nieuws, sneeuwcondities, weersvoorspellingen,… ontvangen. Italië wordt aangeboden in de brochure van alle generalisten en in die van de meeste specialisten. Ook naar Italië wordt het meest gereisd met de eigen wagen of met de autocar. De trein wordt praktisch nooit gebruikt om te gaan skiën in Italië. Wanneer u met het vliegtuig reist, zijn er tal van mogelijkheden. Landen is mogelijk in Bergamo en Treviso, die beiden op een korte afstand liggen van de populaire skigebieden Madesimo, Aprica, de Marmolada en Sella Ronda.
15 Tabel 5: Infrastructuur Italië
Italië Lombardije, Valle d’Aosta en Piemonte Zuid – Tirol, Dolomieten Trentino
2631,7 km
678 km
1581 km
372,7 km
517 km
x
246
241
68
1444,1 km
514 ,2 km
716,6 km
213,3 km
1150 km
x
159
246
88
1279,9 km
375,2 km
684,3 km
170,5 km
780 km
x
120
260
56
Tabel 6: Skiregio's Italië
Figuur 14: Lombardeie, Aostatal en Piemonte
Figuur 16: Trentino
Figuur 15: Zuid-Tirol en Belluno
16 2.4
Zwitserland
Zwitserland was in het prille begin de populairste skibestemming, maar werd al snel voorbijgestoken door Oostenrijk en Frankrijk. Vandaag bevindt het zich op plaats vier in Europa en op plaats zes wereldwijd. De laatste jaren is ze terug een goede concurrent geworden van Oostenrijk en Frankrijk, mede dankzij haar goede prijs/kwaliteit. Het is een bestemming met zeer veel diversiteit. Naast de vele skigebieden, kan je hier ook een bezoek brengen aan de vele wellnesscentra of genieten van het gastronomische aanbod. Het land staat al jaren bekend om zijn traditionele keuken met overheerlijke gerechten als raclette en kaasfondue. In Zwitserland bevinden zich naast enorme skigebieden, ook kleinere, meer gezellige gebieden die nog de authenticiteit van het land uitstralen. Ook voor wandelaars en klimmers is Zwitserland een ideale bestemming. Het land beschikt over indrukwekkende landschappen en veel ongerepte natuur. Doordat de gebieden over het algemeen hoog gelegen zijn, kunnen zij de sporters sneeuwzekerheid garanderen. Daarnaast is er ook de aanwezigheid van verschillende gletsjers, die de sneeuwzekerheid nog meer doen toenemen. Ook hier zal zowel de beginnende als de ervaren skiër een piste vinden naar zijn zin. In de verschillende skigebieden vind je de Alpenpracht terug. Naast traditierijke topskiplaatsen zoals Davos of Zermatt, vind je hier ook familievriendelijke en idyllische wintersportplaatsen terug. De skigebieden kunnen in vier grote gebieden worden opgedeeld: Berner Oberland, Graubünden, Wallis en Centraal Zwitserland.
Figuur 17: Skiregio's Zwitserland
In het Berner Oberland liggen bergen van 4000m hoog. Hier vind je in het hooggebergte wereldberoemde bergtoppen zoals de Eiger, de Mönch en de Jüngfrau. Vanuit Grindelwald komt men met een tandradtrein naar de Jungfraujoch, met zijn 3454 m het hoogste treinstation van Europa.
17 Graubünden is een van de meest veelzijdige kantons. Hier vind je zowel skioorden, wellnesscentra en de bekende Zwitserse gastronomie terug. In Wallis bevinden zich zowel de hoogste Zwitserse bergen, waaronder de Matterhorn, als de grootste gletsjers, waaronder de Aletschgletsjer. Maar ook heel indrukwekkende skigebieden, besneeuwde bossen en authentieke huisjes kan je hier terug vinden. Centraal Zwitserland strekt zich uit over vijf verschillende kantons. De skiregio Engelberg ligt in het midden van de Zwitserse Hochalpen en daar vind je ook de indrukwekkende bergtop van de Titlis terug. Deze trekt skiërs en snowboarders van overal ter wereld aan. Zwitserland staat ook wel bekend als één van de duurdere skibestemmingen. Dit kan verschillende oorzaken hebben. Enerzijds zijn er verschillende Zwitserse bestemmingen autovrij en daar hangt natuurlijk een kostenplaatje aan. Anderzijds zijn veel oorden in Zwitserland zeer mondaine kuuroorden, waardoor ze ook al wat duurder worden. De laatste jaren hebben de Zwitserse skioorden ook investeringen gedaan om zich te professionaliseren. Kleinere skioorden hebben zich gegroepeerd, er kwamen modernere skiliften en de pistes werden ook breder. Daarnaast heeft men ook rekening gehouden met de behoeften van winterwandelaars en langlaufers. Zwitserland wordt aangeboden door alle generalisten, maar in mindere mate door de specialisten waaronder Sunweb en Enjoy Paradise.9 Voor het transport kiezen de meeste reizigers voor de eigen wagen en de autocar. Voor het transport van het skimateriaal bestaat er een speciale service. Via de Fly & Rail Baggage formule van SWISS kunnen wintersporters hun skimateriaal vanuit elke luchthaven die door SWISS wordt bediend, via Zürich en Genève, naar het gewenste treinstation laten brengen.
Tabel 7: Infrastructuur Zwitserland
Zwitserland Berner Oberland Graubünden Oost – Zwitserland Wallis, West Zwitserland Centraal Zwitserland
9
1112 km 2525 km
448 km 707 km
494,6 km 1298 km
469,4 km 520 km
450 km 737 km
x x
116 198
82 165
55 74
299 km
92 km
175 km
32 km
146 km
x
35
21
17
3049 km
1136 km
1459 km
434 km
675 km
x
436
212
116
513,4 km
164,6 km
241,7 km
107,1 km
162 km
x
60
37
24
Zie markanalyse p 17
18 Tabel 8: Skiregio's Zwitserland
Figuur 18: Berner Oberland
Figuur 19: Graubünden
Figuur 20: Oost - Zwitserland
Figuur 21: Wallis en West - Zwitserland
Figuur 22: Centraal - Zwitserland
19
3 Het aanbod van sneeuwbestemmingen op de Belgische markt Marktanalyse aanbieders sneeuwbestemmingen op de Belgische markt:
Th
om Pe a s ga Co ok s /N Je e ec ta ir/ ke S rm La un an nd je n ts sc Cl a ub pe M Bu e d re a Jo u S ca sk nd Sn in av ow ia Su trav nw el Sk eb iw o Sp rld or tu La ra gr an g M on e ta E n na jo y La pa nd ra d a is e BB l ITr Es a ca ve l p As e te ri G ae al x lia pe di Vo tio s ns Tr Jo av ke el r No rt h an d aw ay
3.1.
Bestemming Frankrijk Andorra Zwitserland Italië Oostenrijk Duitsland Bulgarije Finland (Lapland) Zweden Noorwegen Dubai Tsjechië België Slowakije Canada USA Estland Spanje Rusland Turkije Spitsbergen Denemarken Groenland Ijsland
x x x x x x x x
x x x x
x x x x x x
x
x x
x
x
x x
x x
x x
x x x x x
x
x
x
x x x x x
x x x
x
x
x
x
x x
x
x x x
x x x x
x x x
x x x
x x x
x x x
x x x
x x x x x x
x x
x x x x x
x
x x x x
x x
Duur Week Midweek Weekend > Week
x x x
x x x
x x x
x x x
x x x
x x
x x x
x x x
x x x
x x x
x x x
x
x
x
x x x
x
x
x
Aanbieding groepsreizen
x
x x x
x x x
x x
x
x x x
x x
x
x
x x x
x x
x x x
x x x x
x
Transport naar bestemming Vliegtuig Lijnvlucht Eigen wagen Autocar Trein Accommodatie Hotel Verhuring Appartementen Chalet Bungalow Prijscategorie product luxe doorsnee budget Speciale opmerkingen aandacht voor duurzaamheid
x x x x
x x x
x x x
x x
x x
x x
x x
x
x
x x
x x
x
x x
x
x x
x x
x
x x x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x x
x
x
x
x
x
x x
x x x
x x x
x x
x x x
x x
x x x
x
x
x
x
x
x x
x
x
x x
x x
x
Figuur 23: Marktanalyse Belgische markt
x x x
x
x x
x x x
x
x x
x
x
x
x
x
20 3.2 West-Europa, Centraal – Europa, Oost - Europa
Figuur 24: West-Europa, Centraal-Europa, Oost-Europa
3.2.1 Frankrijk Zoals eerder besproken is Frankrijk de nummer één skibestemming van Europa. 3.2.2 Oostenrijk Zoals eerder besproken is Oostenrijk de tweede belangrijkste skibestemming van Europa. 3.2.3 Italië Zoals eerder besproken is Italië de derde belangrijkste skibestemming van Europa. 3.2.4 Zwitserland Zoals eerder besproken is Zwitserland de vierde belangrijkste skibestemming van Europa.
21 3.2.5 Spanje Skiën in Spanje kan men doen in de Pyreneeën. Hier bevindt zich één van de grootste Europese skigebieden buiten de Alpen. Voor de onvoorspelbare winter in de Pyreneeën doet men beroep op zo’n 818 sneeuwkanonnen. Hier bevindt zich ook het prinsbisdom Andorra, die zich ook als skiland kan profileren. Verder kan men ook skiën in de Sierra Nevada. Dit is één van de meest exotische skiresorts van het Europese vasteland. Dit omdat de skigebieden gelegen zijn boven de Moorse stad Granada. In de winter zijn hier heel wat minder toeristen dan in de zomer, dus kan men rustig een bezoek brengen aan de Alhambra, het paleis van de Moren. Het grote voordeel aan skiën in Spanje is dat de zon praktisch altijd schijnt. In deze regio’s vind je ook één van de meest moderne infrastructuur van Europa, met onder meer 800 sneeuwkanonnen en een gemoderniseerd skidorp ( met ondergrondse parkeergarages ) gelegen vlak aan de pisten. Spanje heeft goede gelegenheden voor het alpineskiën maar er zijn maar weinig Spanjaarden die echt gaan skiën. Dit heeft vooral te maken met het feit dat een groot deel van de Spanjaarden geen echte grootverdieners zijn. Skiën en skivakanties zijn nu eenmaal een vrij dure aangelegenheid. Bij de Belgen is Spanje niet echt een populaire skibestemming. Het skiën in Spanje wordt op de Belgische markt ook alleen maar aangeboden door Joker.
3.2.6 Andorra Andorra is het land van de Pyreneeën. Het is gelegen tussen Frankrijk en Spanje en je vindt er 2 valleien waar er kan geskied worden namelijk Grandvalira en Vallnord waar zich drie alpineskistations bevinden. Door de hoogte zijn er enkele sneeuwzekere skibestemmingen aanwezig. Naast het alpineskiën, snowboarden en langlaufen zijn er nog tal van andere activiteiten naast de piste zoals tochten met sneeuwschoenen, skibikes, hondensledes en sneeuwmotoren. Voor wie eens iets anders wil, is het in Andorra mogelijk om belastingvrij te winkelen. Andorra wordt aangeboden door de generalisten Thomas Cook/Neckermann en Jetair/Sunjets. Daarnaast worden ze ook nog aangeboden door enkele specialisten, met name Sunweb en Enjoy Paradise.10
10
Zie marktanalyse p 17
22 3.2.7 Duitsland In Duitsland heb je de skigebieden Allgäu en Oberbayern in het zuiden van het land aan de grens met Zwitserland en Oostenrijk. Daarnaast kan je ook nog aan wintersport doen in Sauerland, in het noordwesten van het land. Voor veel wintersportliefhebbers is Duitsland enkel een doorreisland, terwijl er toch heel wat aangename wintersportplaatsen aanwezig zijn. Zowel voor de alpineskiër en snowboarder, als voor de langlaufer zijn er tal van mogelijkheden. Voor de beginnende skiër is het zelf de ideale bestemming door de vele pistes met een gemakkelijke hellingsgraad. Op de Belgische markt is Duitsland niet zo’n populaire bestemming. Het wordt dan ook enkel aangeboden in beperkte mate door Jetair en Thomas Cook.
3.2.8 Bulgarije Bulgarije is een nieuwe bestemming op de Belgische markt. Steeds meer mensen kiezen voor een skivakantie in Bulgarije. Dit heeft vooral te maken met de budgetvriendelijke prijzen, maar ook met de gemoedelijke sfeer en de goede sneeuw. Bulgarije is een grote concurrent aan het worden van de traditionele skilanden, mede door het feit dat alles daar de helft goedkoper is. De twee belangrijkste skigebieden zijn Bansko, gelegen in het Piringebergte en Borovets, gelegen in het Rilagebergte.
Figuur 25: Gebergten Bulgarije
Ondanks het feit dat Bulgarije zo populair aan het worden is, wordt het nog maar door 2 touroperators aangeboden. Enerzijds door Enjoy Paradise en anderzijds door Thomas Cook. 11 Dat men Bulgarije aanbiedt heeft veel te maken met de budgetvriendelijkheid. De mensen zullen er blijven naartoe gaan, weliswaar geen 5 jaar na elkaar, maar voor beginners is het een zeer interessante bestemming. Thomas Cook is ook de enige die met een eigen charter naar Bulgarije trekt voor de wintersportvakanties. Net zoals Lapland is Bulgarije een nichemarkt. Ze trekt natuurlijk niet het aantal vakantiegangers aan die de grote 11
Zie marktanalyse p 17
23 skibestemmingen aantrekken, maar in het kader van de vakantiebeleving bieden zowel Bulgarije als Lapland een mooie aanvulling. (Brusten, E. (2009, September). Thomas Cook naar Lapland. Travelexpress, 264, p. 5.)
3.2.9 Slowakije Slowakije is een bergachtig land dat zich prima leent voor een skivakantie. Door de ligging in het Tatragebergte is het land een vrij sneeuwzekere bestemming en kan er geskied worden van begin december tot eind april. De skigebieden bevinden zich in het Hoge Tatragebergte en het Lage Tatragebergte. Één van de grootste skigebieden van Oost – Europa is Jasná, gelegen in het Lage Tatragebergte. Hoewel Slowakije een aantrekkelijk skiland is, wordt het in België enkel nog maar aangeboden door Escape. Het gaat dan ook nog eens om een skitrip in combinatie met een citytrip en niet om een volwaardige skivakantie.
3.2.10 Turkije Skiën in Turkije is al jaren populair bij de nationale bevolking, maar nu trekt het land ook meer en meer buitenlandse skitoeristen aan. De belangrijkste wintersportgebieden liggen bij Uludag in het noordwesten van het land, Kartakalya centraal gelegen en Palandoken in het oosten van het land. Door een goede geografische ligging is het hier ook mogelijk om te heli-skiën, te snowboarden, te schaatsen en te sneeuwfietsen.
Figuur 26: Skigebieden Turkije
Turkije wordt op de Belgische markt enkel aangeboden door Joker.
24 3.3 Scandinavië en de noordelijke gebieden
Figuur 27: Scandinavië
3.3.1 Lapland Lapland wordt al jaren aangeboden op de Belgische markt door de specialisten, maar dit jaar wordt het voor het eerst aangeboden door Thomas Cook, een generalist. Dit betekent dat een breed publiek dit jaar kennis zal maken met Lapland als winterbestemming. Lapland omvat de noordelijke delen van Noorwegen, Zweden, Finland en een stuk van Rusland. Één van de redenen waarom Thomas Cook de bestemming gaat aanbieden, is omdat er een rechtstreekse vlucht is vanuit Amsterdam met Transvia vanaf januari. Als het hoogseizoen dan van start gaat in februari, komt er een tweede rechtstreekse vlucht vanuit Brussel. Thomas Cook biedt een totaalpakket aan, waarin het belevingselement een zeer belangrijke rol speelt. Het aanbod omvat onder andere avonturenweken en logies bij mensen op een boerderij dichtbij de Russische grens. Andere leuke extras zijn initiatieritjes op de sneeuwscooter, wandelingen met husky’s, rendieren of sneeuwschoenen. (Brusten, E. (2009, September). Thomas Cook naar Lapland. Travelexpress, 264, p. 5.) Ook Asteria Expeditions biedt nog steeds reizen naar het Hoge Noorden aan en maakt gebruik van zetels op de Transvia-charter die deze winter Brussel rechtstreeks met Fins Lapland zal verbinden. Zij bieden groepsreizen aan op zowel Fins, Noors als Zweeds Lapland. (N.d. (2009, september). ASTERIA naar Lapland. Travelexpress, 264, p. 15.)
Gallia breidt zijn aanbod ook uit op Lapland. Naast extra programma’s in Finland, richten ze zich nu ook op Noors Lapland. Ook Spitsbergen werd opgenomen in het programma. (N.d. (2009, September). ENJOY PARADISE Top-skiresort in Wyoming. Travelexpress, 264, p. 17.)
25 Verder wordt Lapland en de daarbij horende landen enkel door specialisten op het noorden aangeboden waaronder de nieuwe touroperator North and Away, Joker, BBI-Travel en Bureau Scandinavia.
3.3.2 Noorwegen/Zweden/Finland Noorwegen, Zweden en Finland zijn uiterst geschikt om te wintersporten. De bergen zijn er niet zo hoog als in de Alpen, maar je kan er zeker een half jaar genieten van de wintersport en andere activiteiten. Het gebied is heel afwisselend en er zijn pistes van allerlei moeilijkheidsgraden. Daarnaast is er een zee van ruimte. Mocht het toch ontbreken aan sneeuw, dan beschikken ze hier ook over de nodige middelen om kunstsneeuw te produceren. Dit speelt een grote rol in hun concurrentie met de andere skilanden die in de Alpen gelegen zijn. Daar kan sneeuwzekerheid niet altijd meer gegarandeerd worden. De dagen zijn hier in de winter vrij kort en daarom worden verscheidene pistes kunstmatig verlicht, waardoor men tot 20u kan skiën. Schaatsen, sneeuwschoenwandelen, tochtjes op de sneeuwscooter, langlaufen en elanden knuffelen op de elandenboerderijen zijn hier de activiteiten bij uitstek. Vooral in Zweden en Noorwegen gaat het om langlaufers en nordic walkers. Hier werd het skiën voor het eerst gebruikt als transportmiddel en pas daarna begon het alpineskiën zich te evolueren vanuit Telemark in Noorwegen. (De Winter, M. (2009, december). Zwart ijs in Zweden. Reizen Magazine, 12, p. 84-87.) (N.d. (2009, maart). Åre, natuurlijk en trendy. Travel Magzine, 265, p. 50.)
3.3.3 Denemarken/Groenland/IJsland/Spitsbergen/Rusland/Estland Deze landen worden door de specialisten slechts in mindere mate aangeboden. Het gaat hier meestal om specifieke expedities of tochten.
26 3.4 Noord-Amerika
Figuur 28: Canada en de Verenigde Staten
3.4.1 Canada en de Verenigde Staten Wintersporten in Canada en de Verenigde Staten wordt alsmaar populairder. Dit heeft voor een deel te maken met een gunstige wisselkoers, waardoor het voor ons goedkoper is geworden om naar daar te reizen. Voor de gepassioneerde wintersporter is het daarnaast ook plezant om andere gebieden buiten het Alpengebied te leren kennen. Skiën in Canada en de Verenigde Staten kan je in de Rocky Mountains. Deze bergketen situeert zich in het westen van de twee landen. De stijgende interesse en de gunstige wisselkoers zijn enorm prettig voor de Belgische wintersportkampioen voor dit werelddeel, Enjoy Paradise. Zij zetten deze winter het nieuwe wintersportgebied Heavenly in de schijnwerpers. Het meest budgetvriendelijke skioord van Amerika, te vinden op de grens van Californië en Nevada. Daarnaast kan je in de Verenigde Staten ook skiën in Colorado, Wyoming, Utah en New Mexico. Dit seizoen breiden zij hun aanbod uit en gaan nu ook driesterrenhotels aanbieden. Hotelstandaarden liggen in Canada en de Verenigde Staten een stuk hoger dan in Europa, waardoor zij het zich kunnen permitteren om driesterrenhotels aan te bieden naast hun viersterrenhotels. Vancouver in Canada was vorig jaar één van de toppers uit het aanbod, maar dit jaar is het nogal moeilijk om gunstige prijzen en kamers te verkrijgen door de komende Winterspelen. Verder kan je in het Oosten van Canada wintersporten combineren met een citytrip Québec of Montréal. Sneeuwvakanties op Canada en de Verenigde Staten worden aangeboden door Montana, Enjoy Paradise en BBI-Travel.
27
(N.d. (2009, September). ENJOY PARADISE Top-skiresort in Wyoming. Travelexpress, 264, p. 17.) (N.d. (2009, September). Ook niche t.o.’s profileren zich. Travelexpress, 274, p. 34.)
Figuur 29: Rocky Mountains
28
4 Trends in sneeuwtoerisme 4.1
Algemeen
Behoeften en voorkeuren van consumenten veranderen voortdurend. Daarom is het belangrijk om onderzoek te verrichten en na te gaan welke de evoluties zijn om zo de nieuwe behoeften van de consument te kunnen bevredigen.
4.2
Nieuwe accommodatie
De wintersporter gaat alsmaar meer in grotere groepen op vakantie en gaan daarbij op zoek naar accommodatie die de volledige groep kan herbergen. Dit fenomeen noemt men ook vakantiesocialisering. Wintersportchalets, grote residenties en appartementen zijn dus erg gegeerd en meestal ook heel snel volgeboekt. Vanuit het luxesegment komt er ook meer vraag naar accommodatie in wintersportgebieden. Accommodatie moet trendy, modern, lounge en design zijn. Om op deze marktvraag in te spelen gaat Pegase voor het eerst een sneeuwbrochure op de markt brengen. Uit de eerste cijfers blijkt dit een schot in de roos te zijn. Dit is natuurlijk niet verwonderlijk, aangezien er naast Club Med geen enkele touroperators zijn die een aanbod hebben aan luxueuze wintersportvakanties. (N.d. (2009, oktober). Nathalie Constant, Manager selfdrive & winter sports Thomas Cook. Travel Magazine, 275, p. 17.) Ook bij Lagrange doen volgens Vanessa Van Calster de Prestige accommodaties het enorm goed. Bijna alle residenties bieden daar nu ook wellness aan. Met deze wellness gaan zij op een andere behoefte van de consument gaan inspelen, namelijk de behoefte aan ontspanning, aan ontsnappen uit het dagelijkse ritme en zich compleet laten verwennen. Vele wintersportgebieden spelen in op deze behoefte. Her en der worden wellnesshotels opgericht die zich richten op de combinatie skiën en wellness.
4.3
Kinderen centraal
Wintersportgebieden beseffen maar al te goed dat kinderen de toekomst zijn van morgen. Daarom is het belangrijk om zoveel mogelijk gezinnen tot een wintersportvakantie te verleiden. Wintersportvakanties staan bekend als vrij duur, wat het natuurlijk moeilijker maakt om die gezinnen te overtuigen. Touroperators gaan enorme kinderkortingen toekennen om zo de gezinnen over de streep te trekken. Kinderen mogen tot een bepaalde leeftijd zelf vaak gratis op hotel. Ook de wintersportgebieden zelf dragen hun steentje bij in
29 het verleiden, door kinderkortingen te verlenen op de skipas, toch één van de duurste elementen van de wintersportvakantie. Eenmaal op de bestemming aangekomen, moet men er zoveel mogelijk aan doen om het de kinderen naar hun zin te maken. In de meeste skigebieden zijn er speciale leerscholen en opvangcentra voor de kinderen, waardoor zowel ouder als kind zorgeloos kan genieten van de vakantie. Om het de kinderen nog meer naar hun zin te maken, zijn ze bij Thomas Cook begonnen met het aanbieden van Junior Clubs bij de wintervakanties, naar het voorbeeld van hun zomervakanties. De hotels die de Junior Club aanbieden zijn allemaal geselecteerd op basis van hun kindvriendelijkheid. In de Junior Club wordt gebruik gemaakt van de figuren van ondermeer Studio 100, die toch een heel grote aantrekkingskracht hebben op kinderen.
4.4
Nieuwe bestemmingen
Wintersporters zijn vaak op zoek naar nieuwe uitdagingen en nieuwe gebieden. Om op deze behoefte in te spelen, zoeken touroperators altijd maar nieuwe bestemmingen. Een heel mooi voorbeeld is de nieuwe wintersportbestemming Dubai. In België is de luxetouroperator Pegase de eerste om trips naar die bestemming te organiseren. Met deze vakantie kunnen zij hun klanten weer een extra unieke bestemming aanbieden op maat gemaakt. Een bestemming die niet nieuw is op de Belgische markt is Scandinavië. Maar het is nog maar vrij recent dat deze bestemming zich gaat richten naar het grote publiek. Vooral Lapland, dat zich uitstrekt over Finland, Noorwegen, Zweden en een stukje van Rusland wordt populairder. Scandinavië biedt voor de wintersporter heel sneeuwzekere bestemmingen en dit voor een lange periode. Maar wat Scandinavië zo aantrekkelijk maakt, is de speciale sfeer die je daar ervaart, de beleving die je niet meekrijgt op de traditionele bestemmingen. In Scandinavië kan je zoveel meer dan skiën alleen en dit trekt heel wat geïnteresseerden. Hier kan je avonturen beleven in Lapland bij de Kerstman, kan je op hondensledetochten gaan, sneeuwscootersafari’s meemaken, ijsvissen en zoveel meer. Sinds enkele jaren wordt het skiën in Oost-Europa ook populairder. Dit heeft voor een deel te maken met de goedkope prijzen. Vooral Bulgarije doet het hierbij zeer goed. Daarnaast kan je ook prima aan wintersport doen in Slowakije, Roemenië, Slovenië, Tsjechië en Polen. Al deze bestemmingen hebben de laatste jaren geïnvesteerd in infrastructuur om meer wintersporters aan te trekken. De bestemmingen beschikken allemaal over goede en onderhouden skipistes. Voor de fervente skiër valt er misschien niet genoeg uitdaging te vinden, maar de beginnende en minder geroutineerde skiër zal hier zeker zijn gading vinden. Enkel Bulgarije wordt op de Belgische markt al aangeboden door Thomas Cook en Enjoy Paradise. De andere bestemmingen worden bij ons, in tegenstelling tot ons buurland Nederland, praktisch nog niet aangeboden.
30 Ook Canada en de Verenigde Staten zijn al enkele jaren aanwezig op de Belgische markt, maar doen het de laatste jaren beter. Dit heeft momenteel ook te maken met de gunstige wisselkoers, waardoor het voor de Belgen goedkoper is om naar Canada of de Verenigde Staten te reizen. De skimogelijkheden zijn er vrij uitgebreid en bieden voor elk wat wils. China en Mongolië zijn nog vrij onbekende bestemmingen als het gaat over wintersportreizen, maar toch bestaat de mogelijkheid al. Enjoy Paradise was van plan om in het seizoen van 2010-2011 China op de Belgische markt te introduceren, maar de werken zijn door de crisis gestaakt. Vail Resort is namelijk in het noorden van China , tegen de Russische grens, begonnen met het uit de grond stampen van een splinternieuw, sneeuwzeker skigebied. (N.d. (2009, september). De sneeuw en de crisis. Travel Magazine, 274, p. 29.) Misschien is dit een mogelijkheid voor één van de volgende seizoenen. Voor Mongolië zijn er op de Belgische markt nog geen concrete plannen, maar in het buitenland wordt de bestemming al aangeboden. Een nog onbekende bestemming, maar wel aangeboden op de Belgische markt door Joker is Turkije. De valleien van Cappadocië lenen zich goed voor wandelingen op sneeuwschoenen. Door de geringe stijging is er geen lawinegevaar en kun je veilig op pad. Als er meer toeristen zouden zijn, zouden ze hier fantastische langlaufroutes kunnen uitzetten, maar dat is niet het geval. Je kan hier ook nergens sneeuwschoenen huren, maar je kan wel dagtochten boeken. Door de klimaatopwarming is Cappadocië niet meer 100% sneeuwzeker, maar de afgelopen winter lag er toch een dik pak sneeuw. Wat je zeker moet doen is een ballonvaart boven het besneeuwde Cappadocië. (N.d. (2009, februari). Winter. Reizen Magazine, 2, p. 20-23.)
4.5
Nieuwe activiteiten
Mensen die op wintersportvakantie gaan willen tegenwoordig meer dan alleen maar skiën. Onderzoek heeft uitgewezen dat er minder uren op de pistes worden doorgebracht en dat er meer tijd aan andere activiteiten wordt gespendeerd. Ze hebben behoefte aan totale ontspanning, zelfreflectie en willen extreme sporten beoefenen. Dit houdt in dat wintersportgebieden een breder aanbod moeten hebben aan activiteiten om hun klanten te blijven aantrekken en tevreden te stellen. Veel gebieden doen dit dan ook. Van wellnesscentra en zonneplateaus op de pistes, tot natuurwandelingen voor het observeren van dieren en spectaculaire sporten zoals snowcarting, snowkiten en skispringen. (N.d. (2009, september). Toeristische diensten promoten kwaliteit tegen de crisis. Travel Magazine, 274, p. 30.) Wie eens een nieuwe sport wil uitproberen naast het skiën heeft toch al de keuze uit een uitgebreid aanbod nieuwe activiteiten. IJsvissen, hondensledetochten , sneeuwschoenwandelen, sneeuwscootersafari’s en nachtskiën zijn enkele voorbeelden die meestal in de Scandinavische landen kunnen beoefend worden. Het nachtskiën wordt ook
31 wel al eens aangeboden in de traditionele wintersportlanden. Ook helikoptervluchten worden al aangeboden in sommige skioorden. Ook in de Franse skigebieden weten ze al dat de klant koning is en gaan ze inspelen op de groeiende behoefte van de consumenten. Enkele voorbeelden: In Morzine (Portes du Soleil) worden er nachtelijke sleetochten georganiseerd op sneeuwschoenen. In Grand Bornand (Portes du Soleil) gaat men een snowpark weekeinde organiseren met een Freestyle nocturne. In La Clusaz (Portes du Soleil) vind je een bowlingbaan op een ijsbaan. Ook speedriding is er de nieuwe sport. Nog nieuw is de biatlon laser, ecologisch vriendelijk karabijn schieten met laserstralen. Bobsleeën kan dan weer in La Plagne. Eenvoudige ritjes kunnen zelf ondernomen worden, voor de meer gevaarlijke afdalingen is er een begeleider voorzien. Hier kunnen beginnelingen achter de springschans sprongen leren maken. De ‘Big Air Bag’ behoedt hen voor kneuzingen. In Méribel wordt wellness langs de pistes aangeboden en ze pakken ook uit met een ‘ski taxi’. Een skimonitor rijdt je rond, terwijl je rustig in een zetel kan genieten van Les Trois Vallées. In Les 2 Alpes is speed riding de sensatie, het gaat om een combinatie van ski en zweefvliegen. (W.V. (2009, oktober). Skiliefhebbers vinden op een Franse piste nu zelfs een lokale Yeti. Travelexpress, 265, p. 38.) Ook wellness en ‘beleven’ staan meer en meer centraal bij wintersport. Er worden in verschillende skigebieden speciaal wellnesscentra en wellnesshotels gebouwd. Daarbij gaan mensen ook op zoek naar authenticiteit en couleur locale. Ze willen kunnen genieten van de omgeving zonder daarbij gestoord te worden door een massa mensen. Gezondheid is ook een hot topic, dus is het niet te verwonderen dat er naast de wellnesscentra ook her en der gezondheid- en fitnessclubs worden opgericht. De sneeuwsporter wil ook meer genieten in zijn tijd naast de piste en dan nog het liefst op gastronomisch vlak. In de bergen zijn verschillende sterrenrestaurants terug te vinden en in Oostenrijk hebben ze nu culinaire routes in het aanbod (www.via-culinaria.com) waar onder meer kooklessen kunnen gevolgd worden en waar kan genoten worden van een fijne keuken. In Courchevel (Frankrijk), is er een nieuw vijfsterrenhotel geopend waar de keuken gerund wordt door een sterrenchef. (N.d. (2009, oktober). Nieuws van de Franse pistes. Travel Magazine, 275, p. 4.) De laatste jaren is er meer en meer interesse voor indoor pistes. Op die manier kunnen de consumenten buiten het seizoen ook genieten van hun favoriete wintersport. Daarnaast hebben deze pistes ook de bedoeling om mensen kennis te laten maken met de sport, zodat de interesse naar wintersporten groeit. Wereldwijd worden de kunstmatige skidomeinen alsmaar populairder. De indoor pistes zijn enorm populair in Noord-Europa, waar men niet zo veel hoge bergen heeft om het echte alpineskiën te kunnen beoefenen. Ook in landen waar het onmogelijk is om te skiën wegens gebrek aan bergen is dit enorm populair. Zowel in het Verenigd Koninkrijk, Duitsland, Finland en België zijn er drie indoor pistes, in Nederland heb je er 7. Verder vind je ze ook in Madrid en Beijing. Zelf in Dubai bestaat er al een indoor skioord.
32 Verschillende skioorden gaan ook in andere landen investeren in indoor skipistes. Deze indoor pistes werken alleen maar in het voordeel van de skioorden. Mensen proeven van het plezier van het skiën en gaan op die manier misschien ook in de winter op skivakantie. De indoor pistes zijn een goede plaats om te leren skiën, omdat het gebeurt in ideaal controleerbare omstandigheden met gediplomeerde leraren. Citytrips waren al populair, maar nu kan je ook het wintersporten gaan combineren met een citytrip. Enkel mogelijkheden zijn Salzburg in Oostenrijk of Sofia in Bulgarije, maar ook Québec en Montréal in Canada.
4.6
Nieuwe services
Klanten wensen een totaalpakket en daar gaan ze in de skigebieden goed op inspelen. Dit jaar wordt op veel plaatsen de butlerservice ingevoerd. Deze service is bedoeld om de klant een zo aangenaam mogelijk verblijf te geven waarin men zich geen zorgen moet maken om koken, kuisen, … De butler doet het allemaal voor jou. Skipas en skimateriaal regelen is niet altijd één van de leukste bezighouden van de wintersportvakantie. Daarom bieden touroperators aan om dit allemaal op voorhand voor jou te regelen. Op deze manier bekomt men meestal ook een goedkoper tarief om het skimateriaal te huren en om de skipas aan te kopen. In deze tijden is het niet abnormaal om vrijgezel of alleenstaande ouder te zijn. Veel hotels gaan nu voor singles lagere toeslagen aanrekenen zodat het voor hen ook wat gemakkelijker wordt om een skivakantie te betalen. Op deze manier trekken de skigebieden nog een grote, extra doelgroep aan. Een skireis boeken gebeurt maar in één op de vier gevallen via de touroperator. In één op de drie gevallen gaat men rechtstreeks boeken via het internet. Via het internet gaat men meestal enkel de accommodatie boeken zonder vervoer omdat men in de meeste gevallen gebruik maakt van de eigen wagen om naar de bestemming te rijden. Nu is er ook een grote groep die via het internet boekt en die niet met de eigen wagen gaan en daarvoor op zoek zijn naar transport. Voor deze mensen gaat men bij Skiworld nu de ‘bus only’ gaan aanbieden. Dit houdt in dat mensen hun transport kunnen boeken zonder het verblijfsarrangement. (Brusten, E. (2009, september). Skiworld: ski met het vliegtuig. Travelexpress, 264, p. 9.) 4.7
Nieuwe voordeelformules
Om meer mensen te overtuigen om een skivakantie te boeken, gaan touroperators speciale tariefsystemen invoeren om de vakantieganger over de streep te trekken. Eerst en vooral wordt er door alsmaar meer touroperators gebruik gemaakt van het ‘fluid pricing’ systeem. Dit jaar legt vooral Skiworld hier de nadruk op. Het systeem houdt in dat de
33 prijzen van een vakantie per dag kunnen veranderen. Mensen die vroeg boeken kunnen genieten van de meest voordelige tarieven. Bij een lage bezetting in de betreffende periode is de prijs laag, stijgt de bezetting dan gaat de prijs ook omhoog. Volgens Ruud de Vroom, algemeen directeur van de ER Travel Group, is dit nieuwe systeem zowel gunstig voor de reisagent als voor de consument. Het is niet gemakkelijk om al maanden op voorhand prijzen vast te leggen voor reizen. In de periode tussen het drukken van de brochures en het terechtkomen bij de consument, kan er nog heel wat veranderen. Zo kunnen prijzen veranderen, maar er kunnen zich ook nog nieuwe trends ontwikkelen waar de touroperator eventueel nog kan op inspelen op korte termijn. Het internet is op dat vlak veel beter, want prijzen kunnen onmiddellijk geactualiseerd worden. Zoals eerder vermeld, gaat men ook meer proberen doen om gezinnen met kinderen aan te trekken. Één van de manieren om dit te doen is gunstige tarieven aanbieden voor kinderen. Kinderen betalen praktisch altijd minder en in sommige gevallen kunnen kinderen zelf gratis mee op skivakantie. In veel hotels kan de klant nu ook opteren voor een ‘all in’ vakantie en heel veel mensen kiezen deze formule. Dit kadert in de doestelling van de skigebieden om de klanten zo zorgeloos mogelijk te laten genieten van hun vakantie. Ze willen hun klanten een zo volledig mogelijk aanbod geven en met de ‘all in’ vakantie wordt dit perfect mogelijk. Wintersporters kunnen skipas en skimateriaal nu goedkoper verkrijgen wanneer zij die op voorhand reserveren bij de touroperator.
4.8
Duur van de reis
Uit onderzoek is gebleken dat er meer Belgen op skivakantie gaan en dat ze dit later op het jaar doen. De skivakanties zelf zijn ingekort met gemiddeld één dag en daarnaast worden korte skitrips heel populair. Bij praktisch alle touroperators kan je nu kiezen voor een shortski, midweekski of weekski. Shortski’s en midweekski’s worden heel populair bij mensen die er even tussenuit willen en het ritme van het dagelijkse leven willen ontvluchten. Shortski’s worden ook meestal niet lang op voorhand geboekt. Met deze formules gaan touroperators zich vooral richten op de fervente skiër, die enkele dagen kort maar krachtig van zijn favoriete sport wil genieten. Het is een echte sportvakantie. Een shortski is zeker niet geschikt voor gezinnen met kinderen die even willen proberen op de latten te staan. Een probleem die de organisatie van de shortski’s nu bemoeilijken, zijn volgens Franke Lok van Landscape-Evertravel de nieuwe rijen rusttijdenregeling en het verbod om met slaapbussen door Duitsland te rijden. Klanten willen immers van de eerste dag in de voormiddag, tot de laatste dag in de namiddag gaan skiën.
34 Van Lierde, G. (2009, september). Sneeuw en shortski zijn geen synoniem van mekaar. Infotravel,6, p. 8-9.
4.9
Nieuwe transportmiddelen
Ook op het vlak van vervoer gaat men in de ski-industrie proberen om zoveel mogelijk op de behoeften van de consument in te spelen. Heel actueel is het vliegen naar een skibestemming. Voor veel skiërs die in het Verenigd Koninkrijk wonen is dit een jaarlijkse gewoonte, maar voor inwoners van het Europese vasteland is dit een heel recente trend. Heel wat touroperators gaan nu het vliegtuig aanbieden als alternatief transportmiddel voor auto of autocar, die nog steeds de meest populaire transportmiddelen zijn voor een skivakantie. De touroperators hebben met verschillende luchtvaartmaatschappijen enkele voordelige opties kunnen uitwerken. Het vliegen naar een skibestemming spaart heel wat tijd uit en ter plaatse kan men meestal vrij gemakkelijk naar de skioorden pendelen met het openbaar vervoer. Heel wat touroperators werken naast de luchtvaartmaatschappijen ook samen met vervoersmaatschappijen die de klanten vanuit de luchthaven ter plaatse brengen. Skiworld gaat bijvoorbeeld samenwerken met Brussels Airlines. Zij hebben zowel week- als weekendformules uitgewerkt. Het gaat momenteel enkel om de bestemmingen Lyon en Genève, die toch vooral zakenbestemmingen zijn. Daarom is het ook een goede deal voor Brussels Airlines. Het zijn bestemmingen waar zij in de week veel business op hebben. Nu wordt daar ook het weekend aan toegevoegd en kunnen ze op een grotere bezetting rekenen door de skiënde klanten. Een extra service die Brussels Airlines biedt is het gratis vervoer van skimateriaal. Daarnaast willen ze ook enkele Italiaanse bestemmingen aandoen met het vliegtuig. Brusten, E. (2009, september). Skiworld: ski met het vliegtuig. Travelexpress, 264, p. 9.
4.10 Duurzaamheid Met de opwarming van de aarde worden meer mensen bewust van het milieu en willen ze zich daar ook voor inzetten. Er zijn al heel wat touroperators die reizen aanbieden op een duurzame manier, maar in het wintersporttoerisme is dit een vrij nieuw gegeven. Wintersportgebieden zijn rechtstreekse slachtoffers, of zullen rechtstreekse slachtoffers zijn indien zij niet op een duurzame manier beginnen te werken. Door de opwarming van de aarde is sneeuwzekerheid niet altijd meer gegarandeerd, waardoor skigebieden alsmaar hoger in de bergen komen te liggen. Lager gelegen gebieden zullen in de toekomst niet meer kunnen gebruikt worden als skigebied.
35 Er zijn al heel wat projecten in ontwikkeling om in de berggebieden ook op een duurzame manier te gaan wintersporten. Wintersportgebieden zijn bijvoorbeeld al verplicht om bij het maken van kunstsneeuw gebruik te maken van water van AA-kwaliteit, water zonder chemicaliën. Dat is een norm opgelegd door de overheden. Bij het aanleggen en ontwikkelen van nieuwe skipistes kan men niet zomaar eender welke bomen gaan ontbossen, maar moet men rekening houden met de natuurlijke bescherming tegen lawinegevaar en ervoor zorgen dat die niet weggenomen wordt.
36
5 Problematiek van de sneeuwbestemmingen12 5.1
Opwarming van de aarde
De opwarming van de aarde is de grootste bedreiging voor de sneeuwsportindustrie overal ter wereld. De opwarming van de aarde betekent minder sneeuw, wat op sommige plaatsen in de Alpen al ondervonden wordt. Stijgende temperaturen en minder sneeuwval leiden ook tot kortere seizoenen in verschillende gebieden. Het stijgen van de temperaturen is onvermijdelijk en het is belangrijk om te zien welk effect dit zal hebben op het bergtoerisme. Als de voorspellingen die sommige rapporten maken over sneeuwval in de komende jaren waar zijn, betekent dit waarschijnlijk het einde van de skisport zoals we die nu kennen. Het verdwijnen van de skisport betekent ook het verlies van een enorm aantal jobs in enkele van de armste regio’s van Europa en Noord-Amerika. Laaggelegen gebieden kunnen hun skigebieden verliezen en de skiactiviteiten zullen verplaatst worden naar hoger gelegen gebieden. Dit betekent ook dat de concentratie skiërs op één plaats veel groter zullen zijn en dat de druk op het milieu zal stijgen. Een positief punt is dat veel gebieden al inspanningen doen en investeren in dure sneeuwmachines en liftinfrastructuur om lager gelegen gebieden te kunnen verbinden met de skigebieden die veel hoger liggen. Voor al deze investeringen is natuurlijk geld nodig, maar dat geld is niet altijd voorhanden. Banken zijn niet happig om te investeren in een risicovolle onderneming. Het is niet zeker dat zij het geld ooit zullen terug verdienen, wanneer de sneeuwval blijft achteruit gaan en de skioorden zullen verdwijnen. Het gebruik van sneeuwkanonnen is een oplossing om een mindere sneeuwval te compenseren, maar kan niet ingezet worden om hellingen te bedekken waar er totaal geen sneeuw is. Veel gebieden zoeken naar alternatieve mogelijkheden om de economische risico’s te minimaliseren, door hun niet-ski activiteiten uit te breiden met nieuwe wandelroutes, conventiecentra en andere recreatieve faciliteiten die zowel in de zomer als in de winter kunnen gebruikt worden. Ook de gemeenschappen in de bergen worden bedreigd. Een onderzoek van de universiteit van Cardiff heeft uitgewezen dat de permafrost, de grondlaag die altijd bevroren blijft en die de Alpen samenhoudt, ook aan het smelten is. Dit gebeurt niet alleen in de Alpen, maar ook de bergketens van Scandinavië, de Pyreneeën en de Sierra Nevada in Spanje hebben er last van. Het maakt de berggebieden zeer kwetsbaar voor aardverschuivingen. Kabelbaanstations, liftpijlers en andere gebouwen die in de permafrost gevestigd zijn
12
Skiing Holidays – International, Travel & Tourism Analyst, n°3 March 2006
37 worden onstabiel en het kost enorm veel geld om dit te herstellen. Ook wandelen en klimmen zijn veel gevaarlijker geworden door het stijgend gevaar van vallende rotsen. De zomerrecreatie in de bergen zal ook veranderen door een verandering in de weersomstandigheden. Er zal meer neerslag en mist zijn en meer extreme weersomstandigheden. De gletsjers verdwijnen ook aan een zeer snel tempo, waardoor de mogelijkheden voor het skiën in de zomer ook verdwijnen. Berggemeenschappen waarvan het inkomen volledig afhankelijk is van het skitoerisme, worden enorm bedreigd door de opwarming van de aarde. Dit is vooral het geval in de lagere Alpenregio’s, waaronder veel Oostenrijkse oorden vallen. Ook New Hampshire’s White Mountains, California’s Sierra Nevada en Australie’s Snowy Mountains worden op die manier extra bedreigd.
5.2
Overbevolking
De grootste skigebieden van Europa hebben naast de opwarming van de aarde nog een extra probleem. Op piekmomenten zijn ze snel overbevolkt, wat zorgt voor lange wachttijden aan de skiliften en een gevaarlijk groot aantal personen op de pistes. Om dit probleem op te lossen gaat men nieuwe skiliften bouwen om meer mensen aan te kunnen. Maar op die manier komen er natuurlijk nog meer mensen op de pistes en dat zorgt voor een groter risico op kwetsuren. Goed organiseren is de boodschap. Spijtig genoeg is dit niet één van de sterkste punten van de Europese gebieden. In Amerika gaat men specialisten inzetten om te kijken waar de beste plaatsen zijn voor skiliften en gaan ze tegelijkertijd ook op zoek naar nieuwe pistes om het probleem van overbevolking te vermijden. Ze verspreiden de mensen over de bergen en dat zouden ze in de Alpen ook moeten doen.
5.3
Duurzame ontwikkeling
Berggebieden zijn heel kwetsbaar en kunnen door slechte ontwikkeling van de skigebieden snel vernield worden. Berggemeenschappen moeten geld verdienen, maar het mag niet ten koste zijn van de omgeving die hun bron van inkomsten zijn. Alle ontwikkelingen moeten daarom ook zeer zorgvuldig gepland worden en men moet altijd proberen inschatten wat de impact zal zijn van die ontwikkelingen op de natuur. Men mag bijvoorbeeld geen bomen verwijderen die op de hellingen staan om nieuwe skipistes te creëren, omdat men zo de natuurlijke bescherming tegen lawines gaat wegnemen. Voor het maken van kunstmatige sneeuw moet men gebruik maken van afvalwater en efficiënte sneeuwkanonnen, omdat anders enorme waterreserves gebruikt worden en dat kost enorm veel geld.
38 Het is niet goed dat berggemeenschappen enkel rekenen op het winterseizoen als een bron van inkomen. Zeker niet wanneer het voortbestaan van de skigebieden niet kan gegarandeerd worden. Men moet op zoek gaan naar alternatieve activiteiten voor de zomer, zodat men voor het inkomen evenveel kan rekenen op de zomer als op de winter. Gebieden die zich nu vooral focussen op het skitoerisme zullen hun imago moeten veranderen en bergoorden moeten worden waar van alles te doen is. Veel Franse oorden ogen in de zomer enorm lelijk door de aanwezigheid van pylonen en woonblokken die niet gebruikt worden. Mensen trekken in de zomer de bergen in om te genieten van de frisse lucht, om te wandelen, voor de natuur en voor de vergezichten. De skigebieden worden in de zomer door deze mensen dan ook liever geschuwd dan bezocht. Zowel in Europa als in de Verenigde Staten hebben ze een populatie die veroudert en daardoor zou het skiën in de toekomst wel eens minder populair kunnen worden. Ook daarom moeten skigebieden veel flexibeler worden in wat ze te bieden hebben. In de ski-industrie worden al verschillende stappen ondernomen om duurzaam te werken, maar er is natuurlijk nog veel te doen. Aspen in Colorado is momenteel wereldleider in het efficiënt runnen van een skioord. Ze zijn de eerste die een skilift hebben die aangedreven wordt door windenergie. Ook in Whistler, British Columbia, is men aan het evolueren naar een oord dat volledig in het teken staat van een beter behoud van het milieu. Mensen die wintersport beoefenen worden ook alsmaar meer bewust van de natuur. Gebieden die duurzame producten ontwikkelen zullen in de toekomst hoogst waarschijnlijk bloeien. In Groot-Brittannië heeft de Green Resort Club zelf al een boekje uitgegeven om de skigebieden die milieubewust zijn in de kijker te zetten.
39
6 Conclusies Volgens het onderzoek van de Mintel International Group Ltd zijn er wereldwijd zo’n 70 tot 75 miljoen skiërs. De meesten situeren zich in Europa, Noord-Amerika, Japan en China. Door het opwarmen van de aarde, het verouderen van de bevolking en de veranderende behoeften van de consument, zal deze trend binnen enkele decennia wellicht verschuiven. In China bijvoorbeeld, wordt het skiën de laatste jaren alsmaar populairder, waardoor er zich overal razendsnel nieuwe skigebieden ontwikkelen. Ook in Rusland, Oost-Europa en ZuidAmerika wordt er een gelijkaardige ontwikkeling waargenomen, weliswaar in minder grote mate dan in China. De opwarming van de aarde vormt overal ter wereld een punt van onzekerheid. Skigebieden zijn sterk afhankelijk van een goede sneeuwval en die zal door de opwarming van de aarde niet meer gegarandeerd worden. De gevolgen zullen enorm zijn. Mensen die in de skiindustrie werken zullen hun dagelijkse bron van inkomsten hoogst waarschijnlijk verliezen. Momenteel zijn er al verschillende initiatieven die ervoor moeten zorgen dat de skigebieden duurzaam gerund worden en zo langer kunnen blijven bestaan. Wel moeten we misschien toch beseffen dat het te laat is om de temperatuurstijging tegen te gaan. Vooral lager gelegen gebieden hebben momenteel te kampen met een onzekere sneeuwval en moeten op zoek gaan naar allerlei alternatieven om toch skimogelijkheden aan te bieden. Op veel plaatsen gaat men zich bijvoorbeeld richten tot de technologie om die onzekerheid tegen te gaan. Men gaat meer sneeuwkanonnen inzetten, wat lichtjes tegenstrijdig is, omdat zij zelf enorm veel energie verbruiken om de kunstmatige sneeuw te maken. Daarnaast komen er ook meer en meer indoor skipistes die enorm populair zijn en die ervoor zorgen dat er ook buiten het seizoen kan geskied worden. Duurzaam toerisme is samen met de opwarming van de aarde een ‘hot topic’ als we spreken over wintertoerisme en wintersport. Het skiën en snowboarden zelf zijn enorm belastend voor de berggebieden en daarom moet men op zoek gaan naar allerlei manieren om dit op een duurzame manier verder te zetten. Er worden al enkele pogingen ondernomen, maar volledig duurzaam zal een skivakantie nooit worden. Wat natuurlijk wel helpt, is dat de consument zich ook meer en meer bewust wordt van het belang van een goed behoud van het milieu in het algemeen. Rekening houden met de behoeften en voorkeuren van consumenten is onontbeerlijk om een bestemming goed uit te werken en deze ook aantrekkelijk te maken voor diezelfde consument. Het is overduidelijk dat de groep mensen die naar bergbestemmingen reist en niet skiet groter wordt. De mensen die wel skiën doen dit nog steeds, maar minder uren per dag. Er worden meer en meer eisen gesteld en daar gaan de wintersportgebieden goed op inspelen. Ze worden flexibeler en gaan zich als een gebied ontwikkelen met een grote variatie aan activiteiten. Zowel op de piste als naast de piste worden inspanningen gedaan, waardoor de consumenten op hun wenken bediend kunnen worden. Naast het traditionele
40 skiën en snowboarden zijn er nu tal van andere sportactiviteiten in het aanbod. Niet alleen sport, maar ontspanning in het algemeen wordt zeer belangrijk. Met wellnesshotels en wellnesscentra, gezondheid- en fitnessclubs gaan de berggebieden een volledig aanbod bieden aan ontspanningsmogelijkheden. De grote investeringen die gedaan worden voor winterinfrastructuur, worden ook voor een deel terug betaald door de opbrengsten van de zomeractiviteiten. Skigebieden moeten naast het investeren in nieuwe infrastructuur ook investeren in de toekomst. Dit betekent onder meer dat ze moeten proberen om zoveel mogelijk families met kinderen aan te trekken, omdat zij de toekomst van morgen zijn. Uit studies is gebleken dat kinderen die vanaf jonge leeftijd leren skiën, dit meestal blijven doen in hun verdere leven. Skigebieden en touroperators bieden al enorm veel kinderkortingen aan om deze doelgroep aan te trekken. In de skigebieden zelf zijn ook al heel wat faciliteiten aanwezig, speciaal gericht op kinderen. Het gaat om leerscholen, kinderopvang, animatie in de hotels, … Daarnaast moet men er ook rekening mee houden dat er een groeiende groep is van snowboarders. Één van de redenen waarom het zo populair is, is omdat het gemakkelijker aan te leren is dan skiën. Op jongere leeftijd wordt meer aan snowboarden gedaan dan aan skiën en wie hier eenmaal mee begonnen is, zal dit ook blijven doen. Binnen enkele jaren zal de verhouding tussen skiërs en snowboarders enorm veranderen. Skiën zal hoogst waarschijnlijk altijd de grootste groep blijven, maar het aantal snowboarders zal enorm toenemen. Daarom is het belangrijk voor wintersportgebieden dat zij ook investeren in infrastructuur speciaal gericht op het snowboarden. Deze winterdiscipline heeft nu eenmaal andere aandachtspunten dan het skiën. Een gebied gericht op snowboarders mag bijvoorbeeld niet te veel lange vlakke stukken bevatten, omdat snowboarders nu eenmaal niet vooruit geraken op vlakke grond. Skiërs daarentegen kunnen nog stappen met de latten en zich vooruit duwen met de stokken. Er zijn al veel gebieden die de trend van het snowboarden zeer ernstig nemen en doen inspanningen om families met kinderen die allen snowboarden aan te trekken, onder meer door het bouwen van speciale snowboardparken met halfpipes en andere faciliteiten. Skiën is de tweede vakantie van de meeste vakantiegangers, naast hun hoofdvakantie naar de zon. Skiën is ook veel duurder dan een zomervakantie, aangezien je voor een sneeuwvakantie speciale kledij en gereedschap moet kopen. Ook zijn er de bijkomende kosten van een skipas en lessen. Sneeuwvakanties worden daarom meestal ondernomen door de meer welstellende mensen en als tweede vakantie. Wanneer het wat minder gaat met de economie, zijn het de sneeuwvakanties waarop als eerste bespaard wordt. Sneeuwvakanties zijn sterk onderhevig aan de schommelingen in de economie en aan het beschikbaar inkomen van de mensen. Met de opkomst van de Oost-Europese landen als skibestemming, wordt het wel voor meer mensen mogelijk om te genieten van een skivakantie doordat deze landen een stuk goedkoper zijn dan de traditionele skibestemmingen.
41 Als we spreken over toerisme mogen we zeker het toenemend belang van het internet niet uit het oog verliezen. In het algemeen gaan mensen meer en meer via het internet boeken en ook voor skivakanties doet men meer en meer beroep op het internet dan op een reisagent. Zowel voor het zoeken van informatie als voor het uiteindelijke boeken is dit het geval. De Europese skiregio’s blijven de belangrijkste regio’s wereldwijd. Meer dan 50% van de toeristische aankomsten bevinden zich in Europese skigebieden. Cijfers tonen aan dat 6 van de 10 beste skilanden ter wereld zich in Europa bevinden, met Frankrijk als de meest belangrijke bestemming, gevolgd door Oostenrijk, Italië, Zwitserland, Duitsland en Zweden.13 Wereldwijd zijn de belangrijkste bestemmingen de Verenigde Staten, Frankrijk, Oostenrijk, Japan, Italië, Zwitserland, Duitsland, Canada, Zweden en China. Nieuwe opkomende skibestemmingen zijn Rusland, Oost-Europa en Zuid-Amerika. Ondanks de negatieve voorspellingen voor de wintersportsector, wordt er de komende jaren toch een groei voorspeld.
13
WES: Reisgedrag van de Belgen – Juli 2007, Skiing Holidays – International, Travel & Tourism Analyst, n°3 March 2006
42
7 Case: Wat wordt er concreet ondernomen door wintersportoorden? 7.1
Inleiding
Naast het theoretische gedeelte, is het volgens mij interessant om eens te gaan kijken wat wintersportoorden in de praktijk gaan doen. Volgen ze de berichten met de algemene trends binnen het toerisme en de specifiekere trends binnen het sneeuwtoerisme? Worden de wintersportoorden aangepast naar deze trends en natuurlijk naar de veranderende behoeften van de consument? Om een beeld te krijgen van wat de wintersportoorden nu concreet gaan doen, heb ik besloten om van de vier belangrijkste bestemmingen op de Belgische markt telkens drie gebieden uit te kiezen en te bespreken. Daarna heb ik ook nog eens drie gebieden gekozen in verschillende landen die niet aangeboden worden op de Belgische markt. De gebieden zijn gekozen op basis van hun grootte. Per land wordt er een groot, middelmatig en kleiner oord besproken. Op die manier heb ik van al deze gebieden een ‘fiche’ gemaakt waarbij ik ga kijken naar de geografie van de gebieden, naar hun infrastructuur en de belangrijkste faciliteiten voor skiërs, snowboarders en langlaufers. Ook de nevenactiviteiten die aangeboden worden en de evenementen die plaatsvinden, net zoals de aanwezigheid van faciliteiten voor gezinnen met kinderen worden onderzocht. Vervolgens worden de prijzen van skipassen en accommodatie bekeken en de eventuele aanwezigheid van duurzame projecten. Deze fiches kunnen ook een leidraad zijn voor touroperators waarbij zij hun aangeboden bestemmingen onder de loep kunnen nemen. Door alle punten te bekijken en in te vullen kunnen zij een beeld vormen van de faciliteiten die deze bestemmingen reeds bezitten en waar zij eventueel veranderingen moeten doorvoeren. Maar de fiches kunnen natuurlijk ook dienen als een leidraad voor het ontwikkelen van nieuwe bestemmingen. Welke aspecten moeten zeker aanwezig zijn om een populaire bestemming te worden? Voor personen die aan wintersport doen, kunnen deze fiches een manier zijn om gemakkelijk een keuze te maken tussen de verschillende wintersportoorden. Zij kunnen zelf beslissen waar hun prioriteiten liggen en bekijken of die al dan niet vervuld worden bij een welbepaald gebied. Natuurlijk is het onmogelijk voor mij om in deze bachelorproef alle oorden zelf te gaan bekijken. Het is een voorbeeld van hoe het zou kunnen zijn om een onderzoek te doen naar de verschillende oorden of van de aangeboden oorden.
43 7.2
Fiches14 Fiche Les Portes du Soleil
Geografie
Land Regio Skigebied
Infrastructuur
Totaal pistes (km) Moeilijke pistes (km) Middelmatige pistes (km) Gemakkelijke pistes (km)
Frankrijk La Haute Savoie Les Portes du Soleil
Snowpark Aantal sleepliften Aantal stoeltjesliften Aantal kleine cabineliften Aantal grote cabineliften Tandradbaan Sneeuwkanonnen Gratis openbaar vervoer Aantal pax/dag
650 70 250 330
103 79 9 4 / (260 km)
254000
Alpineskiën Langste afdalingen Avoriaz, 5 km, middelzwaar, 730 m hoogteverschil Morzine, 8 km, zwaar, 1000 m hoogteverschil Zwaarste afdalingen Avoriaz, 4 km, zwaar, 1000 m hoogteverschil Les Gets, 2 km, zwaar Verlichte pistes Les Gets, piste La Boule de Gomme, 200 m, licht Morzine, Le Pleney/Stade de Slalom, 500 m, middelzwaar
Snowboard Avoriaz: 2 funparks met rails en kickers, halfpipe. Nieuw: The Stash is het eerste ecologische snowpark met verscheidene natuurlijke obstakels van hout en boomstammen. Les Gets: Funpark Gliss District met jumps, slides, tafels, …
14
Adac Skiguide 2010
44 Langlaufen Langste trajecten Abondance, 10 km, middelzwaar. Avoriaz, 12 km, zwaar. Châtel, 11 km, middelzwaar. Les Gets, 10.2 km, middelzwaar. Morzine, 25 km, middelzwaar. Hoogste trajecten Avoriaz, 7 km, middelzwaar (1600-1800m). Châtel, 2 km, middelzwaar (1500-1600m). Les Gets, 7.2 km, middelzwaar (1400-1500m). Les Gets, 9.4 km, middelzwaar (1450-1550m). Morzine, 8.5 km, middelzwaar (1500m). Morzine, 10 km, middelzwaar (1800m). Verlichte trajecten /
Andere activiteiten Schaatsen, paardenslee, deltavliegen, overdekt zwembad, ballon varen, discotheek, cinema, theater, sneeuwschoen wandelen, sneeuwscooter, hondensledetochten, ijsklimmen, ijsduiken, speed riding, ski joëring, snowbike, nachtskiën, heliski, bobsleepiste (Châtel), muziekmuseum (Les Gets).
Familie/Kinderen
Familierestaurant Tapijtlift voor kinderen Oefenterrein voor kinderen Kinderopvang Skischool kleuters Skischool kinderen Aangepaste activiteiten
Rodelbanen, wandelwegen, gratis skipas tot 5 jaar
Après/Evenementen
Les Gets: La Cabane du Père Noël (12-26/12), Les Magic Spectacles (31/12), La Grande Odyssée : Hondenslederennen (11-14/1), Carnaval des Neiges (16/2), Paaseieren zoeken (4/4).
Kostprijs skipas15
Volwassene Kind > 5 jaar
Accommodatiemogelijkheden
Hotels, residenties, chalets
Kostprijs overnachting16
Hotel Vakantiehuis
15
€ 40/dag, € 205/week € 27/dag, € 137/dag
€ 1468/week(2ADT) € 975/week(2ADT en 2CHD)
In hoogseizoen, skipas Portes du Soleil Frankrijk en Zwitserland Vergelijkingsprijs Adac Skiguide 2010: prijsschatting op basis van driesterrenaccommodatie en skipas in relatie met ski- , sport- en vrijetijdsmogelijkheden. 16
45 Aandacht voor duurzaamheid
Geen noemenswaardige voorbeelden terug te vinden van duurzaam toerisme! Er is wel een ecologisch snowpark aanwezig.
Bereikbaarheid
Les Portes du Soleil is gemakkelijk bereikbaar met de auto. Men kan er ook voor kiezen om naar Genève te vliegen en van daaruit met de trein naar Les Portes du Soleil te reizen, die op één uur rijden ligt van Les Portes du Soleil.
Conclusies
Aangezien Les Portes du Soleil gelegen is op de grens tussen Frankrijk en Zwitserland is het een zeer interessant gebied om naartoe te reizen. Hierdoor krijg je een zeer hoog aantal kilometers pistes die dan nog eens zeer gevarieerd zijn. Met de skipas Portes du Soleil kan je zowel van de Franse als de Zwitserse pistes gebruik maken. Avoriaz is een topgebied om te alpineskiën. Er zijn heel wat mogelijkheden voor kinderen voorzien , van crèches tot skischolen. Kinderen kunnen ook gratis op de pistes tot en met 5 jaar. Er zijn geen noemenswaardige projecten die aantonen dan het gebied van Les Portes du Soleil rekening houdt met duurzaam toerisme, maar het skistation Avoriaz is bijvoorbeeld wel volledig autovrij gemaakt. Dit is natuurlijk zeer aangenaam voor de toeristen ter plaatse. Voor de snowboarders zijn er in dit gebied heel wat mogelijkheden door de 9 snowparks die aanwezig zijn, verdeeld over de verschillende skistations met allerhande mogelijkheden. De aanwezigheid van het ecologische snowpark zorgt dan wel weer voor een extra duurzaam tintje.
46
47 Fiche l’Alpe d’Huez Geografie
Land Regio Skigebied
Infrastructuur
Totaal pistes (km) Moeilijke pistes (km) Middelmatige pistes (km) Gemakkelijke pistes (km)
Frankrijk Isère L’Alpe d’Huez
Snowpark Aantal sleepliften Aantal stoeltjesliften Aantal kleine cabineliften Aantal grote cabineliften Tandradbaan Sneeuwkanonnen Gratis openbaar vervoer Aantal pax/dag
237 67 71 99
41 25 10 6 / (64 km)
101000
Alpineskiën Langste afdaling La Sarenne, 16 km, zwaar, 1820 m hoogteverschil. Zwaarste afdaling Le Tunnel, 3 km lang, zwaar, 790 m hoogteverschil. Verlichte pistes Stade de Slalom, 1.25 km, middelzwaar, 250 m hoogteverschil.
Snowboard Snowpark Les Babars: 1.5 km, 300 m hoogteverschil, quarterpipes, slides, jumps, tafels, … Station Sarenne: hoogwaardig snowpark op de gletsjer de Sarenne.
Langlaufen Langste traject La Boucle des Lacs, 20 km, middelzwaar. Hoogste traject La Boucle de Brandes, 4 km, licht. La Boucle de Poutran, 10 km, licht. Verlichte trajecten /
48 Andere activiteiten
Schaatsen, tennis, deltavliegen, parapente, curling, overdekt zwembad, discotheek, cinema, theater, sneeuwschoenwandelen, golfterrein, voetbalterrein, Musée de France, een middeleeuwse archeologische site, bibliotheek, nachtskiën, sleepiste, hondenslee, ijsgrot, uitstappen met Snowcat, sneeuwfabriek/skiliften, verschillende wellnessactiviteiten, verschillende andere sportactiviteiten, helikopter, sportvliegen, sneeuwscooter, …
Familie/Kinderen
Familierestaurant Tapijtlift voor kinderen Oefenterrein voor kinderen Kinderopvang Skischool kleuters Skischool kinderen Aangepaste activiteiten
/ /
Rodelbanen, wandelwegen, gratis skipas tot 5 jaar
Après/Evenementen
Andros Trophy, Atomic Cup Energiapura, World Skicross Cup, filmfestival Alpe d’Huez, Chrystals of the Oisans, Skiopen Coq d’Or, Mundialito, Comic Book Festival, Sarenne Snow Bike
Kostprijs skipas17
Volwassene Kind
Accommodatiemogelijkheden
Hotels, residenties, chalets, vakantiedorp
Kostprijs overnachting18
Hotel Vakantiehuis
Aandacht voor duurzaamheid
Het bedrijf dat de skiliften runt in Alpe d’Huez heeft een certificaat gekregen in het ecologisch runnen van de pistes en liften. De werknemers worden ook geacht bewust ecologisch te werken en te leven. Daarnaast zijn er in Alpe d’Huez verschillende projecten om ecologisch te reizen, daarbij wordt dus ook gerekend op de toeristen. Zij geven bijvoorbeeld instructies in verband met waterverbruik, …
17
€ 40.5/dag, € 210/week € 32/dag, 158/week
€ 1491/week(2ADT) € 1760/week(2ADTen2CHD)
In hoogseizoen, Skipas Visalp – Grandes Rousses Alpe d’Huez, Villard Reculas, Oz-en-Oisans, Auris-en-Oisans, Huez 18 Vergelijkingsprijs Adac Skiguide 2010: prijsschatting op basis van driesterrenaccommodatie en skipas in relatie met ski- , sport- en vrijetijdsmogelijkheden.
49 Bereikbaarheid
Conclusies
Alpe d’Huez is gelegen in de nabijheid van grote steden zoals Lyon en Grenoble en daardoor zowel gemakkelijk bereikbaar met de auto, het vliegtuig en de trein. Alpe d’Huez is een skigebied waar iedereen kan van genieten. Er zijn zeer veel gevarieerde pistes en naast de pistes zijn er een groot aantal activiteiten. Het is ook een topgebied om te alpineskiën. Voor kinderen zijn er ook heel wat faciliteiten en kinderen tot en met 5 jaar kunnen gratis op de pistes. Voor de snowboarders vind je hier een snowpark voor zowel beginners, kinderen en freestylers. Er is ook een snowpark aanwezig speciaal opgericht voor experts. Er worden heel wat evenementen georganiseerd in het gebied, wat te maken heeft met het feit dat er verschillende afdalingen zijn van ongeveer 2000 m. Men kan genieten van één van deze afdalingen door slechts één lift te nemen. Hier worden ook projecten rond duurzaam toerisme opgezet en worden zelfs al certificaten ontvangen voor bepaalde activiteiten. De regio van Alpe d’Huez houdt goed rekening met de algemene trends die aanwezig zijn binnen het sneeuwtoerisme.
50
51 Fiche Pra - Loup et Val d’Allos - La Foux Geografie
Land Regio Skigebied
Infrastructuur
Totaal pistes (km) Moeilijke pistes (km) Middelmatige pistes (km) Gemakkelijke pistes (km) Snowpark Aantal sleepliften Aantal stoeltjesliften Aantal kleine cabineliften Aantal grote cabineliften Tandradbaan Sneeuwkanonnen Gratis openbaar vervoer Aantal pax/dag
Frankrijk Alpes Maritimes Pra – Loup et Val d’Allos – La Foux 180 93 66 21
32 13 3 3 / (100 km)
43600
Alpineskiën Langste afdaling Olympique, 6 km, middelzwaar, 800 m hoogteverschil. Zwaarste afdaling La Séolane, 2 km, zwaar, 600 m hoogteverschil Verlichte pistes /
Snowboard Le Rider Space is een snowpark met vier elementen voor gevorderde freestyler: Le Rider Cross (afstand met natuurlijke hindernissen, Le Rider Rock (cliffen en jumps), Le Rider Free (lawinevrij off-piste gebied), Le Rider Park (groot snowpark met veel extras), grote halfpipe.
Langlaufen Langste traject Pra-Loup, 4 km, licht. Hoogste traject / Verlichte trajecten /
52 Andere activiteiten
Schaatsen, paardenslee, paardrijden, cinema, discotheek, sneeuwscooter, parachutespringen, ijskarten, sportvliegen, sneeuwschoenwandelen, wellnesscentrum, sneeuwquad, bowling, parapente, deltavliegen, …
Familie/Kinderen
Familierestaurant Tapijtlift voor kinderen Oefenterrein voor kinderen Kinderopvang Skischool kleuters Skischool kinderen Aangepaste activiteiten
/ /
Rodelbanen, wandelwegen, sleeën, sneeuw- en ijsrijden, gratis skipas tot 5 jaar
Après/Evenementen
Sky Mountain Fly : parachute- en skiwedstrijd (jan), premier Mondial du Snowscoot, Xspeed Ski Tour, Festival des enfants du jazz, …
Kostprijs skipas19
Volwassene Kind
Accommodatiemogelijkheden
Hotels, vakantiedorp, bed & breakfast, chalets
Kostprijs overnachting20
Hotel Vakantiewoning
Aandacht voor duurzaamheid
Er zijn geen noemenswaardige projecten te vinden.
Bereikbaarheid
Pra Loup is bereikbaar met de auto, de trein, het vliegtuig
Conclusies
Pra Loup is een kleiner skigebied in Frankrijk, maar daarom zeker niet minder. Natuurlijk heb je hier ook een kleiner aantal kilometers aan skipistes, maar naast de piste heb je des te meer activiteiten in het aanbod. Voor de kinderen zijn er heel wat opvangcentra en aangepaste activiteiten, waardoor je als ouder van een zorgeloos dagje skiën kan genieten. Kinderen mogen gratis op de pistes tot en met 5 jaar. Het is een klein gebied maar heeft toch een vrij groot snowpark te bieden aan de snowboarders. Snowpark Le
19
€ 30/dag, € 142/week € 24/dag, € 113/week
€ 1296/week (2ADT) € 954/week (2ADTen2CHD)
In hoogseizoen, skipas Pra – Loup/Val d’Allos – La Foux Vergelijkingsprijs Adac Skiguide 2010: prijsschatting op basis van driesterrenaccommodatie en skipas in relatie met ski- , sport- en vrijetijdsmogelijkheden. 20
53 Rider Space heeft een zeer gevarieerd aanbod aan jumps, hellingen, … Voor langlaufers zijn hier slecht een klein aantal kilomters aan trajecten. Dat het een kleiner gebied is doet zeker niets af aan de kwaliteit van het gebied.
54
55 Fiche Hochzillertal - Hochfügen Geografie
Land Regio Skigebied
Infrastructuur
Totaal pistes (km) Moeilijke pistes (km) Middelmatige pistes (km) Gemakkelijke pistes (km) Snowpark Aantal sleepliften Aantal stoeltjesliften Aantal kleine cabineliften Aantal grote cabineliften Tandradbaan Sneeuwkanonnen Gratis openbaar vervoer Aantal pax/dag
Oostenrijk Tirol Hochzillertal – Hochfügen 650 75 411 164
75 67 28 / / (355,6 km)
277700
Alpineskiën Langste afdaling Hochfügen – Hochzillertal, dalafdaling naar Aschau, 11 km, zwaar. Spieljoch, dalafdaling van Onkeljoch, 7 km, middelzwaar, 1450 m hoogteverschil. Zwaarste afdaling Hochfügen – Hochzillertal, dalafdaling Stephan Eberharter Goldpiste, 7 km, zwaar, 1250 m hoogteverschil. Spieljoch, dalafdaling, 7 km, middelzwaar, 1450 m hoogteverschil. Verlichte pistes Hochfügen – Hochzillertal, 1 km, licht, 120 m hoogteverschil. Hochfügen – Hochzillertal, dalafdaling Stephan Eberharter Goldpiste, 4 km, middelzwaar, 650 m hoogteverschil.
Snowboard Hochfügen – Hochzillertal: snowpark met halfpipe, jumps, slides en een natuurlijke halfpipe.
Langlaufen Langste traject Fügen, 15 km, middelzwaar. Hoogste traject Hochfügen, 9 km, moeilijk. Hochzillertal, 1 km, licht. Verlichte trajecten
56
Hochzillertal – Hochfügen, 1.5 km, licht.
Andere activiteiten
Schaatsen, deltavliegen, ijsklootschieten, ballonvaren, overdekt zwembad, paardrijden, paardenslee, theater, wellnesscentrum, sleeën, sneeuwschoenwandelen, solarium, …
Familie/Kinderen
Familierestaurant Tapijtlift voor kinderen Oefenterrein voor kinderen Kinderopvang Skischool kleuters Skischool kinderen Aangepaste activiteiten
Rodelbanen, wandelwegen, gratis skipas tot 6 jaar
Après/Evenementen
International "Seilrennen" - rope race
Kostprijs skipas21
Volwassene Kind
Accommodatiemogelijkheden
Hotels, chalet
Kostprijs overnachting22
Hotel Vakantiewoning
Aandacht voor duurzaamheid
Er zijn geen noemenswaardige projecten.
Bereikbaarheid
Zillertal is bereikbaar met de auto, trein, bus en vliegtuig.
Conclusies
Zillertal is één van de beste en grootste gebieden van Europa om aan wintersport te doen. HochfügenHochzillertal heeft zelf de award gekregen voor het beste skiresort 2010 van skiresort.de. Het is ook een topgebied voor families. Er zijn heel wat activiteiten voor kinderen en ook activiteiten speciaal gericht op kinderen. Ondermeer een rodelbaan van 3,5 km. Voor snowboarders is ook een snowpark aanwezig met de nodige uitdagingen.
21
€ 39.5/dag, €193/week €18.5/dag, € 88/week
€ 1024/week (2ADT) € 1220/week(2ADTen2CHD)
In Hoogseizoen, skipas Ski optimal Hochfügen - Hochzillertal Vergelijkingsprijs Adac Skiguide 2010: prijsschatting op basis van driesterrenaccommodatie en skipas in relatie met ski- , sport- en vrijetijdsmogelijkheden. 22
57
58 Fiche Skiwelt Wilder Kaiser/Brixental Geografie
Land Regio Skigebied
Infrastructuur
Totaal pistes (km) Moeilijke pistes (km) Middelmatige pistes (km) Gemakkelijke pistes (km) Snowpark Aantal sleepliften Aantal stoeltjesliften Aantal kleine cabineliften Aantal grote cabineliften Tandradbaan Sneeuwkanonnen Gratis openbaar vervoer Aantal pax/dag
Oostenrijk Tirol Skiwelt Wilder Kaiser/ Brixental 279 27 128 124
40 36 14 / 1 (210 km)
140600
Alpineskiën Langste afdalingen Brixen Im Thale: Kandler Alm dalafdaling, 5.5 km, middelzwaar, 1020 m hoogteverschil. Ellmau: dalafdaling Hartkartkaiser, 4.1 km, licht, 735 m hoogteverschil. Going: Astberg, 2.5 km, licht, 469 m hoogteverschil. Hopfgarten – Itter: Hohe Salve – Itter, 8.5 km, middelzwaar, 1120 m hoogteverschil. Kelchsau: Trockenbach – dalafdaling, 5.2 km, middelzwaar, 900 m hoogteverschil. Scheffau: Brandstadl dalafdaling, 6.5 km, licht, 898 m hoogteverschil. Söll: dalafdaling Hohe Salve, 10 km, middelzwaar, 1126m hoogteverschil. Westendorf: dalafdaling, 8km, middelzwaar, 1050m hoogteverschil. Zwaarste afdaling Brixen Im Thale: Kaslach afdaling, 4.4 km, zwaar. Ellmau: Hartkaiser zwarte afdaling, 0.5 km, zwaar, 400m hoogteverschil. Going: Viehalp Astberg, 2 km, middelzwaar, 469m hoogteverschil. Scheffau: Brandstadl Moderer afdaling, 5km, zwaar, 898m hoogteverschil. Söll: Hohe Salve afdaling, 6km, zwaar, 680m hoogteverschil. Westendorf: Alpseite, 3km, zwaar. Verlichte pistes Brixen Im Thale: Schusterbühel, licht. Söll: Salvenmoos-, Keat- en Hexen6er afdaling, 6km, middelzwaar, 1400m hoogteverschil. Westendorf: Schneeberg, 0.3km, licht, 85m hoogteverschil.
59 Snowboard Söll: snowpark Hochsöll geschikt voor zowel beginners als gevorderden met quarterpipes, slides, jumps, … Westendorf: Schneeberg
Langlaufen Langste traject Hopfgarten: Penningertraject, 11km, licht. Westendorf: Aunertraject, 12.5km, licht. Hoogste traject Brixen: Hochbrixen (1000m), 2.8km, licht. Verlichte trajecten /
Andere activiteiten
Schaatsen, tennis, deltavliegen, ijsklootschieten, ballonvaren, overdekt zwembad, paardrijden, paardenslee, discotheek, theater, rodelen, …
Familie/Kinderen
Familierestaurant Tapijtlift voor kinderen Oefenterrein voor kinderen Kinderopvang Skischool kleuters Skischool kinderen Aangepaste activiteiten
Rodelbanen, wandelwegen, gratis skipas tot 5 jaar
Après/Evenementen
Hopfgarten: Nieuwjaarsvuurwerk (1/1) Westendorf: Hahnenkamm Warm Up – nachtslalom met de wereldbekersterren (21/1) Boarders Playground Event,
Kostprijs skipas23
Volwassene Kind
Accommodatiemogelijkheden
Hotels, chalet, iglo
Kostprijs overnachting24
Hotel Vakantiewoning
Aandacht voor duurzaamheid Bereikbaarheid
Er zijn geen noemenswaardige projecten. Goed bereikbaar met auto of bus.
23
€ 39/dag, € 189/week € 19.5/dag, € 94.5/week
€ 1152/week (2 ADT) € 912/week (2ADTen2CHD)
In hoogseizoen, skipas SkiWelt Wilder Kaiser – Brixental Brixen, Ellmau, Going, Hopfgarten, Itter, Kelchsau, Scheffau, Söll, Westendorf. 24 Vergelijkingsprijs Adac Skiguide 2010: prijsschatting op basis van driesterrenaccommodatie en skipas in relatie met ski- , sport- en vrijetijdsmogelijkheden.
60 Conclusies
Skiwelt Wilder Kaiser Brixental is het grootste aaneengesloten sneeuwsportgebied in Oostenrijk. Het is een topgebied voor het alpineskiën. Ook voor langlaufers en snowboarders zijn hier heel wat mogelijkheden. Daarnaast is het ook het grootste nachtskigebied van Oostenrijk. Er zijn heel wat mogelijkheden voor gezinnen met kinderen, zoals bijvoorbeeld opvangcentra, skischolen voor kinderen en ook de skipas is gratis voor kinderen tot en met 5 jaar.
61
62 Fiche Katschberg Geografie
Land Regio Skigebied
Infrastructuur
Totaal pistes (km) Moeilijke pistes (km) Middelmatige pistes (km) Gemakkelijke pistes (km)
Oostenrijk Kärnten Katschberg
Snowpark Aantal sleepliften Aantal stoeltjesliften Aantal kleine cabineliften Aantal grote cabineliften Tandradbaan Sneeuwkanonnen Gratis openbaar vervoer Aantal pax/dag
70 10 50 10
10 6 / / / (66 km)
24000
Alpineskiën Langste afdaling Skischaukel Katschberg – Aineck: A1 (de eerste autoweg van de Alpen), 5.5km, middelzwaar, 1150m hoogteverschil. Zwaarste afdaling Skischaukel Katschberg – Aineck: Direttisima, 2.2km, zwaar, 600m hoogteverschil. Verlichte pistes Skischaukel Katschberg – Aineck: Königswiese, 0.8km, licht, 120m hoogteverschil.
Snowboard Skischaukel Katschberg – Aineck: Funpark met jumps en een halfpipe.
Langlaufen Langste traject Katschberghöhentraject, 16km, middelzwaar. Hoogste traject Katschberghöhentraject, 16km, middelzwaar. Verlichte trajecten /
Andere activiteiten
Schaatsen, tennis, ijsklootschieten, overdekt zwembad, paardrijden, paardenslee, winterwandelen,
63 sneeuwschoenwandelen, sleeën, rendieren, geocaching, … Familie/Kinderen
Familierestaurant Tapijtlift voor kinderen Oefenterrein voor kinderen Kinderopvang Skischool kleuters Skischool kinderen Aangepaste activiteiten
/ /
/ /
Rodelbanen, wandelwegen, Katschi’s Kids Club, gratis skipas tot 6 jaar
Après/Evenementen
/
Kostprijs skipas25
Volwassene Kind
Accommodatiemogelijkheden
Hotels, chalet
Kostprijs overnachting26
Hotel Vakantiewoning
Aandacht voor duurzaamheid
Er zijn geen noemenswaardige projecten.
Bereikbaarheid
Katschberg is bereikbaar met de auto, de trein en het vliegtuig.
Conclusies
Katschberg is een klein skidorp in Oostenrijk. Daardoor zijn er ook minder lange wachttijden aan de skiliften, wat voor sommigen een voordeel kan zijn. Het is een gebied dat zich perfect leent voor beginnende skiërs en snowboarders. Er is ook een snowpark aanwezig met de nodige uitdagingen. Voor de kinderen is er een heus park aanwezig namelijk de Katschi’s Kids Club. Hier kunnen kinderen leren skiën op kleine hellingen, met aangepast materiaal. Er zijn ook leuke figuren aanwezig die het allemaal wat plezanter moeten maken. Het gebied is niet actief bezig rond duurzaam toerisme. Katschberg is een skigebied dat zich vooral leent voor gezinnen met kinderen en minder voor de meer ervaren skiër of snowboarder.
25
€ 37/dag, €189/week € 18.5/dag, €96/week
€ 934/week (2ADT) € 828/week (2ADTen2CHD)
In hoogseizoen, skipas Katschberg - Aineck Vergelijkingsprijs Adac Skiguide 2010: prijsschatting op basis van driesterrenaccommodatie en skipas in relatie met ski- , sport- en vrijetijdsmogelijkheden. 26
64
65 Fiche Aostatal – Monte Rosa - Alagna Geografie
Land Regio Skigebied
Infrastructuur
Totaal pistes (km) Moeilijke pistes (km) Middelmatige pistes (km) Gemakkelijke pistes (km) Snowpark Aantal sleepliften Aantal stoeltjesliften Aantal kleine cabineliften Aantal grote cabineliften Tandradbaan Sneeuwkanonnen Gratis openbaar vervoer Aantal pax/dag
Italië Lombardeie/Aostatal Aostatal – Monte Rosa Alagna 1291,7 156,7 783 352
119 108 5 17 / (731 km)
323991
Alpineskiën Langste afdaling Alagna: Passo Salati – Alagna, 13.5 km, zwaar, 1800 m hoogteverschil Espace San Bernardo: San Bernardo, 11 km, middelzwaar, 1100 m hoogteverschil Monterosa-Ski: Pistone Betta, 10 km, middelzwaar, 552 m hoogteverschil Pila: Grimod. 4.4 km, 450 m hoogteverschil Zwaarste afdaling Alagna: Vallone d’Olen, 6.7 km, licht, 925 m hoogteverschil Espace San Bernardo: Franco Berthod, 3.8 km, zwaar, 800 m hoogteverschil Monterosa-Ski: Jolanda 1 – Gressoney-La-Trinité, 2 km, zwaar, 234 m hoogteverschil Pila: Couis-Tsa Creuisa, 1 km, 500 m hoogteverschil Verlichte pistes Monterosa-Ski: Leonardo David – Gressoney-Saint-Jean, 1 km, zwaar, 195 m hoogteverschil
Snowboard Espace San Bernardo: Le Snow Park, 300 m lang, drie parcours met jumps, rails, … in verschillende moeilijkheidsgraden Monterosa-Ski: snowpark met jumps en rails, … Pila : funpark met slides, jumps, halfpipe, …
66 Langlaufen Langste traject Marciagranparadiso: 34 km, moeilijk Riva Valdobbia: Alagna – Riva Vadobbia, 10 km, middelzwaar Hoogste traject Sant´Anna (Gressony-La Trinité): 3.1 km, licht (2177 m) Gressoney-St-Jean : Colletesand, 3 km, middelzwaar (1637 m) Riva Valdobbia: Pianalunga, 1.5 km, middelzwaar (2050 m) Verlichte trajecten Ollomont: 3 km, middelzwaar (1356 m) Gressoney-St-Jean: Gover See, 2 km, licht (1385 m) Riva Valdobbia: Scopello, 6 km, middelzwaar
Andere activiteiten
Schaatsen, deltavliegen, overdekt zwembad, theater, discotheek, cinema, winterwandelen, avonturenpark, rodelen, sneeuwschoenwandelen, heliskiën, …
Familie/Kinderen
Familierestaurant Tapijtlift voor kinderen Oefenterrein voor kinderen Kinderopvang Skischool kleuters Skischool kinderen Aangepaste activiteiten
/
/
Rodelbanen, wandelwegen, oplaasbare attributen tijdens het skiën, gratis skipas tot 6 jaar
Après/Evenementen
/
Kostprijs skipas27
Volwassene Kind
Accommodatiemogelijkheden
Hotels, chalet
Kostprijs overnachting28
Hotel Vakantiewoning
Aandacht voor duurzaamheid
Er zijn geen noemenswaardige projecten.
Bereikbaarheid
Aostatal is bereikbaar met de auto, trein, bus of vliegtuig.
27
€ 36/dag, € 185/week €18/dag, € 92.5/week
€ 1200/week (2 ADT) € 1400/week(2ADTen2CHD)
In hoogseizoen, Skipas Monterosa-Ski, Ayas-Champoluc, Gressony-La-Trinité, Alagna Valsesia, GressonySaint-Jean, Brusson, Antagnod. 28 Vergelijkingsprijs Adac Skiguide 2010: prijsschatting op basis van driesterrenaccommodatie en skipas in relatie met ski- , sport- en vrijetijdsmogelijkheden.
67 Conclusies
Door zijn ligging tussen de hoogste bergen van Europa, wordt de Aostavallei een gegeerd wintersportparadijs. Het heeft een groot aantal kilometers aan skigebieden te bieden en dit in verschillende moeilijkheidsgraden. Er is grote variatie door de verschillende gebieden waar overal kan geskied worden zoals bijvoorbeeld de meest bekende Monterosa, Alagna en Pila. Sneeuwzekerheid wordt bijna gegarandeerd door het grote aantal kilometers pistes die kunstmatig kunnen besneeuwd worden met de sneeuwkanonnen. Voor de snowboarders zijn er verschillende snowparks aanwezig met verschillende moeilijkheidsgraden en ook langlaufers kunnen genieten van een uitgebreid aanbod aan pistes in allerlei moeilijkheidsgraden. Naast de piste zijn er heel wat andere activiteiten te beleven. Gezinnen met kinderen zijn hier ook op hun plaats. Er wordt gebruik gemaakt van verschillende attributen om kinderen het skiën aan te leren.
68
69 Fiche Kronplatz Geografie
Land Regio Skigebied
Infrastructuur
Totaal pistes (km) Moeilijke pistes (km) Middelmatige pistes (km) Gemakkelijke pistes (km)
Italië Zuid – Tirol Kronplatz
Snowpark Aantal sleepliften Aantal stoeltjesliften Aantal kleine cabineliften Aantal grote cabineliften Tandradbaan Sneeuwkanonnen Gratis openbaar vervoer Aantal pax/dag
105 26 27 52
6 6 19 / / (105 km)
63900
Alpineskiën Langste afdaling Kronplatz: afdaling naar Olang-Gassl, 6 km, middelzwaar, 1096 m hoogteverschil Zwaarste afdaling Kronplatz: Piculin, 2 km, zwaar, 530 m hoogteverschil Verlichte pistes Kronplatz: Cianross – St. Vigil in Enneberg, 3 km, middelzwaar, 295 m hoogteverschil Kronplatz: panoramapiste in Terenten, 1 km, licht, 154 m hoogteverschil
Snowboard Kronplatz: Snowpark Kronplatz (800 m) met rails, kicker, halfpipe. Er worden ook wedstrijden gehouden, talentenjachten, …
Langlaufen Langste traject Gsieser Tal: Gsiesertaltraject, 42 km, middelzwaar Hoogste traject Antholzer Tal: Biathloncentrum Antholz, 25 km, middelzwaar Gsieser Tal: circuit Peitlerkofel, 6.5 km, middelzwaar Verlichte trajecten Gsieser Tal: Gsieser Tal circuit, 1.2 km, middelzwaar
70 Andere activiteiten
Schaatsen, tennis, deltavliegen, ijsklootschieten, curling, ballonvaren, overdekt zwembad, paardrijden, paardenslee, cinema, theater, rodelen, sneeuwschoenwandelen, wellness, …
Familie/Kinderen
Familierestaurant Tapijtlift voor kinderen Oefenterrein voor kinderen Kinderopvang Skischool kleuters Skischool kinderen Aangepaste activiteiten
Rodelbanen, wandelwegen, skipas gratis tot 8 jaar
Après/Evenementen
Kronplatz-Run, South Tyrol Slopestyle Tour 2010 for Skiers, World Cup Biathlon Antholz
Kostprijs skipas29
Volwassene Kind
Accommodatiemogelijkheden
Hotel, gasthof, familiepension
Kostprijs overnachting30
Hotel Vakantiewoning
Aandacht voor duurzaamheid
Er zijn geen noemenswaardige projecten te vinden.
Bereikbaarheid
Naar Kronplatz reizen kan met de auto, het vliegtuig en de trein.
Conclusies
Kronplatz is een geliefd wintersportoord bij heel wat Belgen. Sneeuwzekerheid wordt gegarandeerd door de ideale ligging en de kunstmatige besneeuwing. Het gebied doet er ook heel wat aan om te moderniseren met onder andere nieuwe liftinfrastructuur. Voor gezinnen met kinderen is dit ook de ideale vakantieplaats. Zo heb je bijvoorbeeld Dolomiti Super Kids, voordelige pakketten voor gezinnen met kinderen. Daarnaast is de skipas voor kinderen hier gratis tot en met 8 jaar. Zowel als geoefende snowboarder en langlaufer kan je hier terecht. Faciliteiten zijn er genoeg voor beide sporten.
29
€ 41/dag, € 209/week € 29/dag, € 147/week
€ 1388/week € 1254/week
In hoogseizoen, skipas Skirama Kronplatz Vergelijkingsprijs Adac Skiguide 2010: prijsschatting op basis van driesterrenaccommodatie en skipas in relatie met ski- , sport- en vrijetijdsmogelijkheden. 30
71
72 Fiche San Martino di Castrozza Geografie
Land Regio Skigebied
Infrastructuur
Totaal pistes (km) Moeilijke pistes (km) Middelmatige pistes (km) Gemakkelijke pistes (km)
Italië Trentino San Martino di Castrozza
Snowpark Aantal sleepliften Aantal stoeltjesliften Aantal kleine cabineliften Aantal grote cabineliften Tandradbaan Sneeuwkanonnen Gratis openbaar vervoer Aantal pax/dag
61 16 28 17
4 16 2 1
(59 km)
30160
Alpineskiën Langste afdaling Carosello delle Malghe: Tognola Uno, 3 km, middelzwaar, 750 m hoogteverschil Passo Rolle: Castellazzo, 2.5 km, middelzwaar, 400 m hoogteverschil Zwaarste afdaling Carosello delle Malghe: Direttissima, 2.5 km, zwaar, 700 m hoogteverschil Passo Rolle: Paradiso 1, 1.5 km, zwaar, 320 m hoogteverschil Verlichte pistes Col Verde: Colverde, 2 km, middelzwaar 500 m hoogteverschil
Snowboard Carosello delle Malghe: Snowpark San Martino (600 m) met quarterpipe, slides, jumps, … Passo Rolle: Rolle Railz Park met quarterpipe, slides, jumps, …
Langlaufen Langste traject Passo Cereda: Padreterno, 15 km, middelzwaar Hoogste traject Passo Rolle: Passo Rolle, 5 km, middelzwaar (1900-2100m) Verlichte trajecten Calaita: Pra´ delle Nasse, 2 km, licht
Andere activiteiten
Schaatsen, ijsklootschieten, curling, paardenslee, cinema, theater, bergbeklimmen, sneeuwschoenwandelen,
73 sporcentra, nachtskiën, wellness, shopping, … Familie/Kinderen
Familierestaurant Tapijtlift voor kinderen Oefenterrein voor kinderen Kinderopvang Skischool kleuters Skischool kinderen Aangepaste activiteiten
/
/ /
Wandelwegen, aangepaste spelen, skipas gratis tot 8 jaar
Après/Evenementen
/
Kostprijs skipas31
Volwassene Kind
Accommodatiemogelijkheden
Hotels, appartementen
Kostprijs overnachting32
Hotel Vakantiewoning
Aandacht voor duurzaamheid
Er zijn geen noemenswaardige projecten te vinden.
Bereikbaarheid
San Martino di Castrozza is bereikbaar met de auto, trein, bus en vliegtuig.
Conclusies
San Martino is een klein winteroord, waar wintervakanties voor families uiterst geschikt zijn. Er zijn verschillende initiatieven om zowel kinderen als volwassenen te amuseren. Er zijn aangepaste liften en hellingen, animatie, babysitting, … Er is nu ook een nieuw ‘kinderland’ Martino il lupo birichino voor kinderen van 3 – 11 jaar met animatie en aangepaste activiteiten. In bepaalde periodes is het zelfs voor kinderen tot 8 jaar volledig gratis (accommodatie, skipas en skischool). Voor wie skiet, snowboard of langlauft zijn er natuurlijk genoeg mogelijkheden aanwezigen. Het is en blijft natuurlijk een klein skioord, dus er zijn beperkingen. Maar een snowpark mocht hier niet ontbreken om snowboarders aan te trekken.
31
€ 45/dag, € 225/week € 32/dag, € 158/week
€ 1230/week (2ADT) € 875/week (2ADTen2CHD)
In hoogseizoen, skipas Dolomiti Superski Vergelijkingsprijs Adac Skiguide 2010: prijsschatting op basis van driesterrenaccommodatie en skipas in relatie met ski- , sport- en vrijetijdsmogelijkheden. 32
74
75 Fiche Zermatt Geografie
Land Regio Skigebied
Infrastructuur
Totaal pistes (km) Moeilijke pistes (km) Middelmatige pistes (km) Gemakkelijke pistes (km)
Zwitserland Wallis en West-Zwitserland Zermatt
Snowpark Aantal sleepliften Aantal stoeltjesliften Aantal kleine cabineliften Aantal grote cabineliften Tandradbaan Sneeuwkanonnen Gratis openbaar vervoer Aantal pax/dag
334 59 199 76
20 23 9 13 1 (135 km)
99496
Alpineskiën Langste afdaling Klein Matterhorn-Plateau Rosa: Matterhorn glacier paradise – Zermatt, 17 km, middelzwaar, 2263 m hoogteverschil Zwaarste afdaling Matterhorn Glacier Paradise: Stockhorn, 2.5 km, zwaar, 690 m hoogteverschil Verlichte pistes /
Snowboard Matterhorn Glacier Paradise: Gravity Park (300 m) met quarterpipe, slides, jumps in alle moeilijkheidsgraden en halfpipe. Hier wordt ook het Zwitsers kampioenschap gehouden.
Langlaufen Langste traject Skiregion: Tash – Randa, 12 km, licht Hoogste traject Skiregion: Furi – Schweigmatten, 6 km, middelzwaar (1864 m) Verlichte trajecten /
76 Andere activiteiten
Schaatsen, tennis, deltavliegen, ijsklootschieten, curling, overdekt zwembad, paardenslee, cinema, theater, sneeuwschoenwandelen, nachtskiën, heliskiën, sleeën, ijsklimmen, ijshockey, wellnesscentrum, …
Familie/Kinderen
Familierestaurant Tapijtlift voor kinderen Oefenterrein voor kinderen Kinderopvang Skischool kleuters Skischool kinderen Aangepaste activiteiten
/
Rodelbanen, wandelwegen, Wolli Park dichtbij het Sunnegga paradise station, gratis skipas tot 9 jaar
Après/Evenementen
Zwitsers kampioenschap snowboarden, Alpine Week Zermatt, Koni Hallenbarter’s nordic walking days
Kostprijs skipas33
Volwassene Kind
Accommodatiemogelijkheden
Hotels, appartementen, chalets, groepsaccommodatie, iglovillage
Kostprijs overnachting34
Hotel Vakantiewoning
Aandacht voor duurzaamheid
Sinds 2002 werd er tussen 500000 en 1000000 euro geïnvesteerd in milieuaangelegenheden. De liften hebben een certificaat ISO 1400135. Er zijn al enkele passieve gebouwen, er wordt gebruik gemaakt van zonne-energie, er zijn maatregelen getroffen ter bescherming van de fauna en flora en er wordt ook heraangeplant.
Bereikbaarheid
Zowel met de auto, het vliegtuig, als met de trein is het mogelijk om Zermatt te bereiken.
Conclusies
Zermatt is een skioord gelegen aan de voet van de Matterhorn. Dit is één van de bekendste bergen, te danken aan zijn unieke vorm en is gelegen in de Walliser Alpen. In deze regio zijn heel wat gezondheid resorts
33
€ 73/dag, € 359/week € 37/dag, € 180/week
€ 2079/week (2ADT) € 1436/week(2ADTen2CHD)
In hoogseizoen, skipas Zermatt Vergelijkingsprijs Adac Skiguide 2010: prijsschatting op basis van accommodatie en skipas in relatie met ski- , sport- en vrijetijdsmogelijkheden. 35 Certificaat voor milieumanagement 34
77 aanwezig. In de stad zelf zijn enkel elektrische wagen toegelaten, waardoor je hier een zeer gezonde lucht hebt. Zermatt is één van de best ontwikkelde en hoogste skigebieden ter wereld. Er zijn pistes van allerlei moeilijkheidsgraden. Ook voor snowboarders en langlaufers zijn er heel wat mogelijkheden. Voor families met kinderen is Zermatt ook een zeer goede keuze. Hier bevindt zich bijvoorbeeld het Wolli Park. Dit is een park speciaal gericht op kinderen die leren skiën. Hierbij wordt ook gebruik gemaakt van de figuur Wolli, die de kinderen amuseert.
78
79 Fiche Jungfrau Region Geografie
Land Regio Skigebied
Infrastructuur
Totaal pistes (km) Moeilijke pistes (km) Middelmatige pistes (km) Gemakkelijke pistes (km)
Zwitserland Berner Oberland Jungfrau Region 428 378 210 140
Snowpark Aantal sleepliften Aantal stoeltjesliften Aantal kleine cabineliften Aantal grote cabineliften Tandradbaan Sneeuwkanonnen
17 38 9 10 4 (110 km)
Gratis openbaar vervoer Aantal pax/dag
46450
Alpineskiën Langste afdaling First: Oberjoch – Schreckfeld – Grindel – Grindelwald, 12 km, middelzwaar, 1450 m hoogteverschil Kleine Scheidegg/Männlichen: Lauberhorn-Kleine Scheidegg-Brandegg-GrindelwaldGrund, 12 km, middelzwaar, 1450 m hoogteverschil Mürren-Schilthorn: Schilthorn-Engetal-Kanonenrohr-Winteregg, 7 km, zwaar, 1400 m hoogteverschil Zwaarste afdaling First: First-Egg-Bort-Grindelwald, 6 km, zwaar, 1118 m hoogteverschil Kleine Scheidegg/Männlichen: Lauberhorn-Weltcup-Rennstrecke, 4.46 km, zwaar, 1025 m hoogteverschil Mürren-Schilthorn: Schilthorn, 2.5 km, zwaar, 400 m hoogteverschil Verlichte pistes First: Grindelwald Bodmi, 1 km, licht, 48 m hoogteverschil Kleine Scheidegg/Männlichen: 0.1 km, licht, 20 m hoogteverschil
Snowboard First: White Elements met slides, jumps, superpipe, … Kleine Scheidegg/Männlichen: groot funpark met halfpipe, beginnerspark, … Mürren-Schilthorn: funpark (300 m) met jumps, slides, halfpipe, …
80 Langlaufen Langste traject Grindelwald: Grund-Mettenberg-Grund, 7.5 km, middelzwaar Lauterbrunnental: Lauterbrunnen-Stechelberg-Lauterbrunnen, 16 km, licht Hoogste traject Grindelwald: Bussalp, 3 km, licht (1800 m) Mürren: licht Verlichte trajecten Grindelwald: Gletscherschlucht, 1 km, licht
Andere activiteiten
Schaatsen, deltavliegen, ijsklootschieten, curling, overdekt zwembad, cinema, theater, discotheek, sneeuwschoenwandelen, ijsklimmen, sleeën, wellnesscentra, …
Familie/Kinderen
Familierestaurant Tapijtlift voor kinderen Oefenterrein voor kinderen Kinderopvang Skischool kleuters Skischool kinderen Aangepaste activiteiten
/
Rodelbanen, wandelwegen, Snowli Children’s Club, snow tubing, gratis skipas tot 6 jaar
Après/Evenementen
Poolrace and BigAirBAG Jump Contest, Splash the Pool Race, SnowopenAir on the Kleine Scheidegg, International Lauberhorn World Cup Ski Race (Wengen), World Snow Festival, Inferno Race (Mürren), Swiss Company Ski Challenge, Velogemel World Championship, Faulhorn Classic, White Style Open (Mürren), Horn-sledge race, Skicross World Cup
Kostprijs skipas36
Volwassene Kind
Accommodatiemogelijkheden
Hotels, appartementen
Kostprijs overnachting37
Hotel Vakantiewoning
36
€ 38.2/dag, € 178.8/week € 19.4/dag, € 89.8/week
€ 1787/week (2ADT) € 1564/week(2ADTen2CHD)
In hoogseizoen, skipas Sportpass Grindelwald/Wengen, First, Kleine Scheidegg/Männlichen Vergelijkingsprijs Adac Skiguide 2010: prijsschatting op basis van accommodatie en skipas in relatie met ski- , sport- en vrijetijdsmogelijkheden. 37
81 Aandacht voor duurzaamheid
Er is aandacht voor duurzame ontwikkelingen maar er zijn geen noemenswaardige projecten te vinden.
Bereikbaarheid
De Jungfrauregio is bereikbaar met auto en trein.
Conclusies
De Jungfraure regio is gelegen in de Berner Alpen. Hier bevinden zich de bergen Jungfrau, Eiger en Mönch. Het is een skigebied van middelmatige grote. Er zijn heel veel faciliteiten voor zowel skiërs, snowboarders en langlaufers van alle moeilijkheidsgraden. Voor de snowboarders zijn er verschillende snowparken aanwezig die het hen naar hun zin moeten maken. Naast de piste zijn ook heel wat activiteiten te beleven voor de niet-skiër. Ook voor gezinnen met kinderen is het een ideaal gebied. Er wordt ook gebruik gemaakt van een animatiefiguur in samenwerking met de Snowli Children’s Club. Daarnaast zijn er ook aangepaste skischolen, crèches, … In het gebied worden heel wat evenementen georganiseerd, wat toch een zekere bekendheid aan het gebied heeft.
82
83 Fiche Pizol Geografie
Land Regio Skigebied
Infrastructuur
Totaal pistes (km) Moeilijke pistes (km) Middelmatige pistes (km) Gemakkelijke pistes (km)
Zwitserland Oost-Zwitserland Pizol 40 4 11 25
Snowpark
Aantal sleepliften Aantal stoeltjesliften Aantal kleine cabineliften Aantal grote cabineliften Tandradbaan
5 3 2 / /
Sneeuwkanonnen Gratis openbaar vervoer Aantal pax/dag
(6 km)
5000
Alpineskiën Langste afdaling Laufböden-Pardiel-Wildboden-Bad: 9 km, middelzwaar, 1700 m hoogteverschil Zwaarste afdaling Arvenegg: 2 km, zwaar, 500 m hoogteverschil Verlichte pistes Maienberg-Furt: 3 km, middelzwaar, 500 m hoogteverschil
Snowboard Snowpark Punkt 22 met quarterpipe, slides en jumps, geschikt voor zowel beginners als gevorderden
Langlaufen Langste traject / Hoogste traject Bad Ragaz: Winterpanoramaweg, 3 km, licht (2220 m) Verlichte trajecten /
Andere activiteiten
Schaatsen, tennis, deltavliegen, ballonvaren, overdekt zwembad, paardrijden, paardenslee, cinema, theater, sneeuwschoenwandelen, …
84 Familie/Kinderen
Familierestaurant Tapijtlift voor kinderen Oefenterrein voor kinderen Kinderopvang Skischool kleuters Skischool kinderen Aangepaste activiteiten
/
/
Après/Evenementen
/
Kostprijs skipas38
Volwassene Kind
Accommodatiemogelijkheden
Hotels, vakantiewoning
Kostprijs overnachting39
Hotel Vakantiewoning
Aandacht voor duurzaamheid
Er zijn geen noemenswaardige duurzame projecten, er worden wel al labels uitgereikt aan hotels die duurzaam handelen.
Bereikbaarheid
Het gebied is bereikbaar per auto en trein.
Conclusies
Pizol is een klein wintersportgebied gelegen in Oost – Zwitserland. Het aantal kilometers pistes blijven dan ook gering. Het is een ideaal gebied voor de beginnende skiër en snowboarder. Voor wie langlauft zijn er zeer weinig mogelijkheden. Er worden wel activiteiten ontwikkeld voor kinderen, maar een kinderopvang is bijvoorbeeld niet aanwezig.
38
€ 48/dag, € 204/week € 24/dag, € 102/week
€ 1130/week (2 ADT) € 650/week (2ADTen2CHD)
In hoogseizoen, skipas Pizolbahnen, Wangs, Bad Ragaz Vergelijkingsprijs Adac Skiguide 2010: prijsschatting op basis van accommodatie en skipas in relatie met ski- , sport- en vrijetijdsmogelijkheden. 39
85
86 Fiche Whistler Blackcomb Geografie
Land Regio Skigebied
Infrastructuur
Totaal pistes (km) Moeilijke pistes (km) Middelmatige pistes (km) Gemakkelijke pistes (km) Snowpark Aantal sleepliften Aantal stoeltjesliften Aantal kleine cabineliften Aantal grote cabineliften Tandradbaan
Canada British Columbia Whistler Blackcomb 228 61,1 102,3 64,6
16 19 4 / /
Sneeuwkanonnen
Gratis openbaar vervoer
Aantal pax/dag
65907
Alpineskiën /
Snowboard Snowpark met allerlei faciliteiten zoals tafels, rails, … (335m)
Langlaufen: 28 km aan langlaufpistes
Andere activiteiten
Heli-skiën en snowboarden, tubepark, sneeuwscooter, natuurfotografie, sleeën, paardenslee, ecotours, hondenslederennen, sneeuwschoenwandelen, helikoptertours, tasting tours, snowcat tours, ijshockey, bungee, wildlife tours, …
Familie/Kinderen
Familierestaurant Tapijtlift voor kinderen Oefenterrein voor kinderen Kinderopvang Skischool kleuters Skischool kinderen Aangepaste activiteiten
/ / /
Whistler Kids Pass Programs
87 Après/Evenementen
2010 Olympic and Paralympic Winter Games, TELUS World Ski & Snowboard Festival, Whistler Cup, Burton Week, MS Trust Monster Ski - ski & snowboard challenge, Blackcomb Glacier – Summer skiing,
Kostprijs skipas40
Volwassene Kind
Accommodatiemogelijkheden
Hotels, appartementen, chalets, bed & breakfasts, groepsaccommodatie
Kostprijs overnachting41
Hotels Vakantiewoning
Aandacht voor duurzaamheid
Project rond herbruikbare energie : Fitzsimmons Creek Renewable Energy Project. Er is een volledig team voor de regio van Whistler Blackcomb die werkt rond duurzaam toerisme en ze hebben al heel wat awards gewonnen.
Bereikbaarheid
Per vliegtuig en auto
Conclusies
Whistler Blackcomb is een vrij groot skiresort gelegen in British Columbia, Canada. Er worden momenteel heel wat inspanningen gedaan om sneeuwmachines, liften en trajecten in orde te krijgen voor de komende 2010 Olympic and Paralympic Winter Games. Vrij uniek is de mogelijkheid voor andersvaliden om te leren skiën! Er zijn heel wat mogelijkheden voor zowel de beginnende als de gevorderde skiër en snowboarder. Er is ook een snowpark aanwezig. Langlaufers kunnen genieten van 28 km trajecten. Er is heel wat te doen rond duurzaam toerisme, duurzame ontwikkeling. De skigebieden zijn dan ook gelegen te midden van bosgebied.
40 41
In hoogseizoen, skipas Whistler en Blackcomb mountains Gebaseerd op driesterrenhotel en chalet met één slaapkamer
93 CAD/dag, 397 CAD/week 46 CAD/dag, 203 CAD/week
89 CAD/nacht 149 CAD/nacht
88
89 Fiche Åre Geografie
Land Regio Skigebied
Infrastructuur
Totaal pistes (km) Moeilijke pistes (km) Middelmatige pistes (km) Gemakkelijke pistes (km) Snowpark Aantal sleepliften Aantal stoeltjesliften Aantal kleine cabineliften Aantal grote cabineliften Tandradbaan
Zweden Jämtland Åre 75 3,8 20,2 51
24 5 2 1 /
Sneeuwkanonnen
/
Gratis openbaar vervoer
/
Aantal pax/dag
36560
Alpineskiën /
Snowboard Er is een snowpark aanwezig in Åre met halfpipes, funpark.
Langlaufen 70 km langlauftrajecten
Andere activiteiten
Nachtskiën, sneeuwscooter, heli-skiën, ponytrekking, parapente, sleeën, honden- en rendierensledetochten, ijsvissen, ijsrijden, ijskarten, …
Familie/Kinderen Kindvriendelijk resort
Après/Evenementen
/
Kostprijs skipas
Volwassene Kind
Accommodatiemogelijkheden
Hotels, appartementen
€ 33/dag, € 166/week /
90 Kostprijs overnachting
Hotel Vakantiewoning
770 GBP/week/persoon/HB 370 GBP/week/persoon
Aandacht voor duurzaamheid
Zweden is een land die duurzaamheid hoog in het vaandel draagt, specifieke projecten voor de wintersportplaats zijn echter niet te vinden.
Bereikbaarheid
Per vliegtuig en per auto
Conclusies
Åre is het grootste skigebied van Scandinavië en een zeer toegankelijk gebied voor beginners. Het is zeer mooi gelegen tussen de dennenbossen. Het gaat ook om een familievriendelijk skioord.
91
92 Fiche Kranjska Gora Geografie
Land Regio Skigebied
Infrastructuur
Totaal pistes (km) Moeilijke pistes (km) Middelmatige pistes (km) Gemakkelijke pistes (km)
Slovenië Gorensjka Kranjska Gora 20 2 8 10
Snowpark Aantal sleepliften Aantal stoeltjesliften Aantal kleine cabineliften Aantal grote cabineliften Tandradbaan
13 6 / / /
Sneeuwkanonnen
/
Gratis openbaar vervoer
/
Aantal pax/dag
18941
Alpineskiën Hellingen zijn van een goed niveau voor de beginnende skiër en snowboarder
Snowboard Heel wat mogelijkheden voor de beginnende snowboarder
Langlaufen 40 km langlaufpistes
Andere activiteiten
Bergbeklimmen, sleeën, sneeuwwandelingen, sneeuwmobiel, honden- en rendiersledetochten, snowbiking, ijsschaatsen, overdekt zwembad, nachtskiën, …
Familie/Kinderen Familievriendelijk resort met kinderopvang, kinderpiste, skilift voor kinderen en andere animatie
Après/Evenementen
Alpine Ski World Cup competitie
Kostprijs skipas
Volwassene Kind
€ 147/week € 94/week
93 Accommodatiemogelijkheden
Hotels, appartementen
Kostprijs overnachting
Hotel Vakantiewoning
Aandacht voor duurzaamheid
Er zijn geen noemenswaardige projecten.
Bereikbaarheid
Bereikbaar per auto of vliegtuig.
Conclusies
Ideaal gebied voor de beginnende en licht gevorderde skiër en snowboarder.
€ 51/nacht/persoon € 45/nacht/persoon
94
95 7.3
Conclusies
In het algemeen gaan de verschillende wintersportgebieden vrij goed rekening houden met de algemene en specifiekere trends. Eerst en vooral worden overal faciliteiten aangeboden voor zowel skiërs, snowboarders als langlaufers. Voor de skiërs probeert men zo veel mogelijk variatie aan te bieden in de verschillende moeilijkheidsgraden van de pistes. Snowboarders kunnen in zo goed als alle skigebieden gebruik maken van de faciliteiten die specifiek op hen gericht zijn. Snowparks zijn overal aanwezig, de ene al wat groter dan de andere. Daarbij wordt soms ook rekening gehouden met duurzaamheid zoals bijvoorbeeld in Portes du Soleil, waar men een volledig ecologisch snowpark heeft opgericht. Hier maakt men gebruik van natuurlijke obstakels zoals boomstammen en objecten gemaakt uit hout. Langlaufers kunnen dan weer genieten van trajecten in verschillende moeilijkheidsgraden, op verschillende hoogtes, … In de meeste gebieden kan men nu ook al nachtskiën of avondskiën. Daarnaast zijn de meeste skigebieden nu ook voorzien van sneeuwkanonnen die het tekort aan sneeuw kunnen opvangen en waardoor men toch kan blijven genieten van de wintersport. Of het nu een groot of klein wintersportoord is, naast de pistes worden overal zeer veel andere activiteiten aangeboden. Personen die niet skiën of geen volledige dag skiën kunnen bijvoorbeeld genieten van wellnesscentra, paardrijden, ijsschaatsen, rodelbanen, enz. Voor wie meer actie wil, kan in sommige gebieden zelf eens gaan heli-skiën of snowboarden, deltavliegen, parapente, enz. Hier hebben de wintersportgebieden al een zeer goed en uitgebreid aanbod om de behoeften van de consument tegemoet te komen. Naast activiteiten vinden er ook in zeer veel gebieden verschillende evenementen plaats. In de meer bekende en grote gebieden zoals bijvoorbeeld Alpe d’Huez of de Jungfrau Regio worden heel veel sportwedstrijden georganiseerd zoals bijvoorbeeld de Wereldbeker Skiën of Snowboarden. Duurzaamheid is ook één van de nieuwste trends, maar de meeste wintersportgebieden zijn daar nog niet actief mee bezig. Er zijn hier en daar wel kleine initiatieven en in sommige gebieden worden de toeristen wel geïnformeerd over kleine acties die men kan ondernemen om hieraan mee te werken, maar die blijven meestal gering. Voor de onderzochte gebieden zagen we dat vooral Zwitserland een goed voorbeeld is. Zij hebben voor het land in het algemeen al bepaalde projecten op poten staan, en in sommige gebieden zoals Zermatt werden al certificaten verdiend met het duurzaam omgaan van de infrastructuur en pistes. Ook in Alpe d’Huez zijn er al certificaten verdiend voor duurzaam management en worden de toeristen bewust gemaakt over duurzaam toerisme. Portes du Soleil geeft dan ook een goed voorbeeld met het ecologische snowpark. In Whistler Blackcomb bestaat er dan weer een heus team die zich inzet voor duurzaamheid in de regio. Hier gaan ze bijvoorbeeld gaan werken rond ‘renewable energy’.
96 Families met kinderen kunnen zo goed als overal terecht. In elk wintersportoord zijn wel faciliteiten te vinden voor deze doelgroep. Dit is dan ook heel belangrijk voor wintersportoorden, want kinderen zijn de toekomst van morgen. De faciliteiten gaan van crèches, skischolen voor kleuters en kinderen, tot heuse winterparken specifiek gericht op deze doelgroep. Skipassen worden altijd gratis aangeboden voor kinderen tot aan een bepaalde leeftijd. In het gebied van Whistler Blackcomb werken ze zelfs met de Whistler Kids Pass Programs waarbij pakketten aangeboden worden met skipas, overnachting, … Wat de prijs van accommodatie en skipassen betreft maakt het niet altijd uit of je nu naar een groot, klein of middelmatig skigebied trekt. Soms liggen de prijzen van een middelmatig gebied hoger dan een groot gebied.
97
8 Algemeen besluit Op de vraag of wintersportoorden aanpassingen doen als gevolg van de trends binnen het sneeuwtoerisme kunnen we volmondig ‘ja’ antwoorden. Natuurlijk kan er niet op elke trend evenveel ingespeeld worden. Zo zien we dat vooral de infrastructuur goed aangepast wordt aan de noden van de verschillende sporttakken. Ook het aanbod naast de piste wordt zeer ruim. Als we dan kijken naar duurzaam toerisme, vind ik persoonlijk dat er nog heel wat werk aan de winkel is, ook al zijn er hier en daar wat projecten in opbouw. Het schrijven van een bachelorproef rond sneeuwtoerisme vond ik niet zo evident. Dit heeft te maken met het feit dat het niet gemakkelijk is om cijfers te vinden over sneeuwtoerisme. Ik denk dat het belangrijk is dat er meer onderzoek verricht wordt naar deze tak van het toerisme, ook omdat het toch een groot aandeel betreft van het volledige wintervakantieaanbod van de touroperators. Op die manier kan er veel beter ingespeeld worden op de behoeften van de consument.
98
9 Bronnen 9.1
Literatuurlijst
9.1.1 Artikelen Brusten, E. (2009, September). Thomas Cook naar Lapland. Travelexpress, 264, p. 5. N.d. (2009, september). ASTERIA naar Lapland. Travelexpress, 264, p. 15. N.d. (2009, September). ENJOY PARADISE Top-skiresort in Wyoming. Travelexpress, 264, p. 17. De Winter, M. (2009, december). Zwart ijs in Zweden. Reizen Magazine, 12, p. 84-87. N.d. (2009, maart). Åre, natuurlijk en trendy. Travel Magzine, 265, p. 50. N.d. (2009, September). Ook niche t.o.’s profileren zich. Travelexpress, 274, p. 34. N.d. (2009, oktober). Nathalie Constant, Manager selfdrive & winter sports Thomas Cook. Travel Magazine, 275, p. 17. N.d. (2009, september). De sneeuw en de crisis. Travel Magazine, 274, p. 29. N.d. (2009, februari). Winter. Reizen Magazine, 2, p. 20-23. N.d. (2009, september). Toeristische diensten promoten kwaliteit tegen de crisis. Travel Magazine, 274, p. 30. W.V. (2009, oktober). Skiliefhebbers vinden op een Franse piste nu zelfs een lokale Yeti. Travelexpress, 265, p. 38. N.d. (2009, oktober). Nieuws van de Franse pistes. Travel Magazine, 275, p. 4. Brusten, E. (2009, september). Skiworld: ski met het vliegtuig. Travelexpress, 264, p. 9. Van Lierde, G. (2009, september). Sneeuw en shortski zijn geen synoniem van mekaar. Infotravel,6, p. 8-9. REIZEN Magazine Special Wintersport (2009). De mooiste skigebieden in Europa. REIZEN Magazine Special Wintersport (2010). Alle populaire skigebieden. Mediargus De Morgen Het Laatste Nieuws De Standaard Weekend Knack
9.1.2 Brochures
Vos Travel (winter 2009-2010). Ski en Snowboardvakanties. Roeselare. Josk Reizen (winter 09-10). Wintersport zonder zorgen. Lokeren. Evertravel (2010). Landscape. St-Job-in-'t Goor. Jetair (winter 2009-10). Sneeuwvakanties. Oostende. Thomas Cook (winter 2009-2010). Wintersport. Zwijnaarde. Snowtravel (2009-2010). Begeleide wintersportvakanties. Hasselt.
99 Bureau Scandinavia (november 2009 – april 2010). Finland – Ijsland – Noorwegen; Hurtigruten. Brussel Landscape (2010). Italië – Oostenrijk – Frankrijk. Landal Ski Life (2009/2010). Wintersport.
9.1.3 Scripties en officiële publicaties
WES onderzoek 2007, 2005, 2003, 2001 Cijfers Toerisme Vlaanderen ABTO April 2009 ABTO November 2009 Skiing Holidays – International, Travel & Tourism Analyst, n°3 March 2006 Adac Ski Guide 2010
9.1.4 Internet www.ski-frankrijk.be www.wintersport-vakantie.be www.tourpress.nl www.thomascook.be www.neckermann.be www.pegase.be www.jetair.be www.sunjets.be www.landscapeski.be www.clubmed.be www.bureauscandinavia.be www.josk.be www.snowtravel.be www.sunweb.be www.skiworld.be www.sportura.be www.lagrange-vacances.com www.montana.be www.enjoyparadise.be www.landal.be
100 www.bbi-travel.be www.escapetravel.be www.asteriaexpeditions.be www.gallia.be www.vostravel.be www.joker.be www.northandaway.be www.myswitzerland.com www.wintertrex.nl www.volkskrant.nl www.portesdusoleil.com www.alpedhuez.com www.praloup.com www.best-of-zillertal.at/winter/ www.whistlerblackcomb.com www.skistar.com/are www.kr-gora.si www.abondance.org www.ski-alpes.fr www.skiwelt.at www.kitzbuehel-alpen.com www.wilderkaiser.info www.hohe-salve.com www.katschberg-rennweg.at www.katschberg.at www.atlvalsesiavercelli.it www.monterosa.com www.aiatmonterosawalser.it www.larosiere.net www.lathuile.it www.pila.it www.kronplatz.com www.sanmartino.com
101 www.zermatt.ch www.grindelwald.ch www.mymuerren.ch www.pizol.com www.spavillage.ch www.powderhounds.com www.kr-gora.si 9.2
Lijst van figuren
Figuur 1: Skigebieden in de Franse Alpen .................................................................................. 7 Figuur 2: Haute Savoie ................................................................................................................ 9 Figuur 3: Savoie .......................................................................................................................... 9 Figuur 4: Isère ............................................................................................................................. 9 Figuur 5: Haute Alpes/Alpes Maritimes ..................................................................................... 9 Figuur 6: Skigebieden in Oostenrijk .......................................................................................... 10 Figuur 7: Kärnten ...................................................................................................................... 12 Figuur 8: Ober- en Niederösterreich ........................................................................................ 12 Figuur 9: Salzburgerland ........................................................................................................... 12 Figuur 10: Steiermark ............................................................................................................... 12 Figuur 11: Tirol .......................................................................................................................... 12 Figuur 12: Vorarlberg................................................................................................................ 12 Figuur 13: Skigebieden Italië .................................................................................................... 13 Figuur 14: Lombardeie, Aostatal en Piemonte ......................................................................... 15 Figuur 15: Zuid-Tirol en Belluno ............................................................................................... 15 Figuur 16: Trentino ................................................................................................................... 15 Figuur 17: Skiregio's Zwitserland .............................................................................................. 16 Figuur 18: Berner Oberland ...................................................................................................... 18 Figuur 19: Graubünden............................................................................................................. 18 Figuur 20: Oost - Zwitserland ................................................................................................... 18 Figuur 21: Wallis en West - Zwitserland ................................................................................... 18 Figuur 22: Centraal - Zwitserland ............................................................................................. 18 Figuur 23: Marktanalyse Belgische markt ................................................................................ 19 Figuur 24: West-Europa, Centraal-Europa, Oost-Europa ......................................................... 20 Figuur 25: Gebergten Bulgarije................................................................................................. 22 Figuur 26: Skigebieden Turkije ................................................................................................. 23 Figuur 27: Scandinavië .............................................................................................................. 24 Figuur 28: Canada en de Verenigde Staten .............................................................................. 26 Figuur 29: Rocky Mountains ..................................................................................................... 27
102 9.3
Lijst van tabellen
Tabel 1: Infrastructuur Franse Alpen .......................................................................................... 9 Tabel 2: Franse skiregio’s in de Alpen ........................................................................................ 9 Tabel 3: Infrastructuur Oostenrijk ............................................................................................ 11 Tabel 4: Skiregio's Oostenrijk ................................................................................................... 12 Tabel 5: Infrastructuur Italië ..................................................................................................... 15 Tabel 6: Skiregio's Italië ............................................................................................................ 15 Tabel 7: Infrastructuur Zwitserland .......................................................................................... 17 Tabel 8: Skiregio's Zwitserland ................................................................................................. 18
