1
1. Inleiding Meer dan de helft van de Vlaams-Brabantse bibliotheken verzorgt een boekendienst aan huis en/of werkt samen met rusthuizen en/of rust- en verzorgingstehuizen. Ook in de bibliotheek zelf komen heel wat senioren en/of personen met een leesbeperking (blinden, slechtzienden, personen met dyslexie, personen met MS...). Voor veel van deze personen kunnen leeshulpmiddelen en het gebruik van luisterboeken op Daisy-formaat een middel zijn om te (blijven) genieten van literatuur. Het Streekgericht Bibliotheekbeleid van de provincie Vlaams-Brabant nam in het verleden reeds stappen om de bibliotheekdiensten voor minder mobiele personen en/of slechtziende personen te stimuleren en ondersteunen. Zo kunnen de Vlaams-Brabantse bibliotheken wisselcollecties groteletterboeken aanvragen en worden er diverse studiedagen en vormingsmomenten georganiseerd. Voor de werking van zowel bibliotheek aan huis als bibliotheek aan bed (rusthuizen....) is er een praktische handleiding ter beschikking. (zie http://sbb. vlaamsbrabant.be) Het streekgericht bibliotheekbeleid wil blijven investeren in deze doelgroep en stelt daarom vanaf maart 2008 infokoffers met Daisy-speler, luisterboeken en een aantal leeshulpmiddelen ter beschikking van de openbare bibliotheken. Deze koffers kunnen worden uitgeleend zodat de bibliotheken de materialen kunnen promoten aan slechtzienden of aan personen die in regelmatig in contact komen met ouderen/slechtzienden. (reservatie aanvragen via
[email protected])
2. Wat zit er in de koffer? 2.1 Daisy-speler, - boeken en - software A. Wat is Daisy ? Daisy is de naam van het nieuwe standaardformaat voor luisterboeken op cd-rom en staat voor Digital Accessible Information System. Overal ter wereld worden luisterboeken in de speciale bibliotheken voor mensen met een leeshandicap nu in dat formaat geleverd. In Daisy-boeken is een digitale structuur aangebracht. Dankzij die structuur kunt u door het boek bladeren, van zin naar zin, van bladzijde naar bladzijde en van hoofdstuk naar hoofdstuk. Zo kan je stukken opnieuw beluisteren of stiekem vooruit lezen. Het Daisy-boek wordt gebrand op een cd-rom en is het best beluisterbaar op de speciale Daisy-speler of via de Daisy-software (= freeware) op een PC. Alleen op deze wijze kan de lezer van alle navigatiefunctionaliteiten genieten. Deze uitgebreide navigatiestructuur en de hogere comprimeermogelijkheid (tot 22 uur speelduur op één cd-rom) wijzen op een meerwaarde tegenover het gewone luisterboek. Bovendien zijn er extra functionaliteiten, zoals: pauzes inlassen, erin bladeren of grasduinen, bladwijzers plaatsen en de favoriete passages herlezen, het geluid en de snelheid van het voorlezen regelen, ergens stoppen met lezen en automatisch herbeginnen op die plaats, een slaaptoets instellen waarbij na enige tijd de Daisy-speler zichzelf uitschakelt (in elke koffer zit een praktische handleiding voor het gebruik van de Daisy-speler).
2
D A I S Y S P E L E R
Victor Reader
Plextalk
B. Daisy-boeken (digitale luisterboeken) Daisy-boeken, bedoeld voor (oudere) mensen met een visuele leeshandicap (blinden, 1 slechtzienden, dyslectici, personen met MS...) kunnen worden geleend via Luisterpunt . Omdat Daisy-boeken kunnen rekenen op een speciale vrijstelling van het reproductierecht en het leenrecht, mogen ze enkel aan deze doelgroep worden uitgeleend.
B.1 Wisselcollecties Daisy-boeken Elke bibliotheek kan een collectie Daisy-boeken aanvragen bij Luisterpunt. Deze 'wisselcollectie' kan de bibliotheek dan binnen haar eigen werking gebruiken. Er staan zowel Daisy-boeken met fiction voor volwassenen als jeugd ter beschikking. Selectie van de titels kan gebeuren door Luisterpunt of door de bibliotheek zelf. Praktisch : • Elk Daisy-boek is voorzien van een unieke barcode bruikbaar voor de uitlenende bibliotheek. • Elk Daisy-schijfje bevat naast auteur, titel en speelduur ook de naam van de uitlenende bibliotheek. • Het Daisy-schijfje kan je voorzien van een beveiligingsstrip. • Het doosje met het Daisy-boek bevat auteur, titel en een korte annotatie. De titelbeschrijvingen van de Daisy-boeken uit de wisselcollecties worden ook ingevoerd in de Vlacc. Dit verhoogt het gebruiksgemak en de uniformiteit bij het werken met deze wisselcollecties. De opgenomen titels uit de wisselcollecties vindt u op http://zoeken.bibliotheek.be door als zoekterm ‘Daisy’ in te tikken en vervolgens als materiaalkeuze ‘Daisy’ aan te vinken. Het downloaden van deze titelbeschrijvingen dient titel per titel te gebeuren en is identiek aan het downloaden van andere Vlacc-records. 1
Een samengaan van de vroegere Vlaamse Klank- en Braillebibliotheek (VKBB) uit Jabbeke en de Vlaamse Luister- en Braillebibliotheek (VLBB) uit Brussel die vanaf 1 juni 2008 met een geïntegreerde uitleendienst van start gaat
3
De invoer in de Vlacc van deze Daisy-boeken laat toe dat de openbare bibliotheken de records kunnen overnemen (downloaden) in hun lokaal systeem voor de uitleenduur van de wisselcollectie.
B.2 Personen die rechtstreeks Daisy-boeken aanvragen bij de Luisterpunt. Particulieren kunnen de Daisy-boeken uiteraard ook rechtstreeks bij de Luisterpunt aanvragen. Dit kan zowel on line via de publiekscatalogus, als schriftelijk, telefonisch en per mail. Naast de catalogus wordt maandelijks een aanwinstenlijst gepubliceerd in het luistertijdschrift Van Mensen & Boeken (ook te consulteren op de website van Luisterpunt) De Daisy-boeken worden dan in een aangepaste verpakking opgestuurd via de post. Deze dienstverlening (ook de verzendkosten) is gratis.
C. beluisteren via een Daisy-speler De Daisy-spelers zijn perfect afgestemd op de behoeften van blinden en slechtzienden: ze hebben grote, duidelijke knoppen en iedere knop heeft slechts één functie. Ze worden geleverd met een duidelijke gebruiksaanwijzing, waarin de mogelijkheden van het toestel nauwkeurig worden uitgelegd. Voor mensen met een leeshandicap zijn dit de handigste toestellen. Er is een infotoets op het toestel zelf en een telefonische helpdesk (gratis infolijn 0800 23 055).Voordeel Daisy-speler voor oudere mensen: een familielid/verzorger kan alles instellen zodat de gebruiker enkel de aan-/uitknop hoeft te bedienen.
D. beluisteren via de PC De Daisy-boeken kunt u ook beluisteren op uw pc. De Luisterpunt levert u gratis op aanvraag op een cd-rom de speciale software die u hiervoor nodig heeft. U kunt Daisy ook beluisteren met Windows Media Player, maar alleen met de specifieke Daisy-software heeft u alle navigatiemogelijkheden..
E. via een cd- of dvd-speler met mp3-ondersteuning Daisy-boeken zijn ook te beluisteren via een MP3-speler, maar deze zijn niet speciaal aangepast aan het lezen van Daisy-boeken en zijn dus minder gebruiksvriendelijk. De mogelijkheden zijn beperkt: u kunt enkel van hoofdstuk naar hoofdstuk navigeren, en niet van bladzijde naar bladzijde of van zin naar zin.
4
2.2.Leeshulpmiddelen Mensen met een leeshandicap kunnen al geholpen zijn met eenvoudige leeshulpmiddelen. Sommige bibliotheken bieden bijvoorbeeld vergrootbladen of leesbrillen aan, die men in de bib kan gebruiken. Deze infokoffer bevat zowel eenvoudige als duurdere exemplaren:
Vergrootblad-Bladzijdeloep Een bladzijdevergroter vergroot in één keer een oppervlakte van 22 x 16 centimeter. Het helpt overbelasting van de ogen voorkomen. De bladzijdevergroter maakt het lezen van kranten, boeken en andere documenten aangenamer.
B
L A D Z I J D E L O E P
5
Loepen Het aanbod aan loepen is heel groot, variërend van de ouderwetse handloep tot een elektronische zakloep met een beeldschermpje dat vele malen vergroot. De loep maakt het lezen gemakkelijker.
H A N D L O E P R E C H T H O K I G 2,3 X vergrotend L O E P MET L E D V E R L I C H T I N G 5X vergrotend
6
Leeslineaal Een leeslineaal vergroot variërend van 1,5 tot 2,2 maal de regel waarop de lineaal wordt gelegd. Leeslinealen met een volglijntje zijn ook vaak goed voor mensen met dyslexie.
L E E S L I N E A A L 22 cm 1,5 X vergrotend
3. Tips voor gebruik infokoffers en daisymaterialen Hoe kan de bibliotheek in dit kader haar informatieve rol vervullen. Enkele suggesties en tips : Gebruik in de bibliotheek:
Promotie via themastand met koffer en grootletterboeken Lezers van grootletterboeken wijzen op de koffer en uitleg geven Expliciet aandacht vestigen op de koffer tijdens rondleiding voor senioren(vereniging) Infosessie geven voor personeel van OCMW, rusthuis, instelling e.a. Plaats een aantal Daisy-boeken bij de grootletterboeken (indien deze afzonderlijk staan) Plaats een aantal Daisy-boeken in de AVM-afdeling Een goede dienstverlening vereist uiteraard dat ze gekend is bij het voltallige personeel
7
Gebruik via boekendienst-aan-huis of in een rusthuis: Een belangrijk deel van de doelgroep is waarschijnlijk minder mobiel. Misschien hebt u al een boekendienst aan huis, of een werking met rusthuizen. In dat geval kan de wisselcollectie Daisy-boeken ook op deze manier ingezet worden. U kan het toestel ook inzetten om demonstraties te geven in een rusthuis en het daar tijdelijk achterlaten. Eventueel kan de bibliotheek zelf een Daisy-speler aanschaffen. Hebt u nog geen boekendienst aan huis of een samenwerking met een rusthuis en bent u hierin geïnteresseerd, raadpleeg dan zeker de handleiding die het SBB Vlaams-Brabant samenstelde. U vindt een link naar deze gids op:http://sbb.vlaamsbrabant.be onder de rubriek publiekswerking/ doelgroepenwerking. Hoe bereik ik mijn doelgroep? Hou in al uw communicatie leesmoeilijkheden: • • •
rekening
met
de
doelgroep
van
mensen
met
Gebruik eenvoudige zinnen Gebruik een duidelijk lettertype: Arial, Tahoma en Verdana zijn geschikt Iconen kunnen de tekst ondersteunen
Meer informatie over communiceren met personen met een handicap kan u onder andere terugvinden in “Over de drempel. Toegankelijke communicatie en informatie voor doelgroepen met een handicap” van Leen Haesaert (ISBN: 90 8584 291 3) Om nieuwe mensen (niet bibliotheekbezoekers) te bereiken zijn er een aantal mogelijkheden. Een goede stap is het inschakelen van intermediairs. Wie zijn intermediairs in dit geval: • • • • • •
rusthuizen huisdokters en oogartsen seniorenverenigingen de lokale mutualiteit zelfhulporganisaties voor mensen met dyslexie en andere leesmoeilijkheden …
Het kan nuttig zijn om voor u zelf en uw gemeente een denkoefening te maken om te kijken welke personen of organisaties u allemaal zou kunnen aanspreken. Het loont zeker de moeite om ook brochures te verspreiden in de wachtzalen van dokters, mutualiteiten enz.
4. Meer weten 4.1 Websites en contactgegevens Tot juni 2008 kan je terecht op de website http://vlbb.bib.vlaanderen.be. Tel 02 423 04 25 - e-mail -
[email protected] Vanaf juni 2008 kan je terecht op de website Luisterpuntbibliotheek : www.luisterpuntbibliotheek.be
van
de
nieuwe
Vlaamse
Daisy Vlaanderen: http://www.Daisyvlaanderen.be/
8
Daisy Consortium: http://www.daisy.org/ Vlaamse Daisy- en braillecatalogus: http://daisybraille.bibliotheek.be/ (dit is de on line catalogus met reserveringsfunctie)
4.2. Tussenkomst voor personen met een handicap Mensen met een Vlaams Fondsnummer (Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap) kunnen het toestel gratis krijgen. Individuele personen kunnen een tussenkomst krijgen bij de aanschaf van een Daisyspeler via het Vlaams Agentschap voor personen met een handicap (www.vaph.be) Alle van zijn hen
informatie omtrent de procedure om zo’n tussenkomst te krijgen staat op de website het Vlaams Agentschap in de sectie ‘Hulpmiddelen’. Als er dus bibliotheekgebruikers die zich na een eerste kennismaking zelf een toestel wensen aan te schaffen kan u hier naar doorverwijzen. Luisterpunt verleent hierin ook informatie en advies.
4.3. meer info over leeshulpmiddelen Algemeen Zeer goede informatie over hulpmiddelen voor personen met een handicap (uitgebreider dan enkel leeshulpmiddelen) kan men vinden bij het Kennis- en Ondersteuningscentrum dat een multimediale databank van hulpmiddelen voor personen met een handicap heeft uitgebouwd: vlibank. Meer info: KOC, Sterrenkundelaan 30, 1210 Brussel. Tel : 02-225 86 61 - Web : http://www.koc.be - mail:
[email protected] Bij Blindenzorg Licht en Liefde vzw kan men ook terecht voor allerlei advies: Meer info: Blindenzorg Licht en Liefde vzw, Oudenburgweg 40, 8490 Varsenare- tel 050 40 60 50 - weg: http://www.blindenzorglichtenliefde.be - mail:
[email protected]
Leveranciers van leeshulpmiddelen (eenvoudige optische hulpmiddelen tot hoogtechnologische) Aberis Groeneweg 58 3001 Heverlee Tel.: (016)23 49 09 Fax: (016)23 56 62 E-mail:
[email protected] Website: http://users.telenet.be/aberis/index-midden.htm Productgamma: Communicatie slechtzienden Advanced Technics Tweehuizenweg 81 bus 9 1200 Brussel Tel.: (02)763 09 08 Fax: (02)763 09 08 E-mail:
[email protected] Website: http://www.advtechnics.com Productgamma: Communicatie slechtzienden/blinden
9
Blindenzorg Licht en Liefde - Hulpmiddelendienst Oudenburgweg 40 8490 Varsenare Tel.: (050)40 60 52 Fax: (050)38 64 83 E-mail:
[email protected] Website: http://www.blindenzorglichtenliefde.be Productgamma: ADL, Communicatie slechtzienden/blinden, Mobiliteit, Werken, Wonen Blindenzorg Licht en Liefde - Dienst Informatietechnologie Bij de Dienst Informatietechnologie van Blindenzorg Licht en Liefde kunt u terecht als u meer wil vernemen over de meerwaarde die de informaticatechnologie kan betekenen voor mensen met een visuele beperking. Ernest Solvaystraat 77 3010 Leuven Tel.: (016)73 52 40 Fax: (016)35 35 04 E-mail:
[email protected] Website: http://www.blindenzorglichtenliefde.be Productgamma: Communicatie slechtzienden/blinden Brailleliga Engelandstraat 57 1060 Brussel Tel.: (02)533 32 11 Fax: (02)537 64 26 E-mail:
[email protected] Website: http://www.braille.be Productgamma: ADL, Communicatie slechtzienden/blinden, Mobiliteit, Werken, Wonen Data Braille Service Antwerpsesteenweg 96 2940 Hoevenen-Stabroek Tel.: (03)828 80 15 Fax: (03)828 80 16 E-mail:
[email protected] Website: http://www.databraille.be Productgamma: ADL, Communicatie slechtzienden/blinden, Mobiliteit, Werken, Wonen De Ceunynck nv Kontichsesteenweg 36 2630 Aartselaar Tel.: (03)870 37 51 Fax: (03)887 19 20 E-mail:
[email protected] Website: http://www.deceunynck.be Productgamma: Communicatie slechtzienden (optiek) Editec 5, rue des Berceaux 7061 Casteau Tél.: (065)72 32 45 Fax: (065)72 38 16 Productgamma: Communicatie slechtzienden/blinden
10
Ergra Engelen Kerkstraat 23 2845 Niel Tel.: (03)888 11 40 Fax: (03)888 14 36 E-mail:
[email protected] Website: http://www.ergra-engelen.be Productgamma: Communicatie slechtzienden/blinden Erocos International Dokter Van de Perrestraat 176-178 2440 Geel Tel.: (014)76 55 20 Fax: (014)76 55 21 E-mail:
[email protected] Website: http://www.low-vision.be Productgamma: ADL, Communicatie slechtzienden/blinden, Werken Eschenbach Visueel Centrum Plezantstraat 42 9100 Sint-Niklaas Tel.: (03)766 64 99 Fax: (03)778 01 98 E-mail:
[email protected] E-mail:
[email protected] Website: http://www.visueelcentrum.be Productgamma: Communicatie slechtzienden Eurobraille Belgique 90-92, avenue Dailly 1030 Bruxelles Tel.: (02)241 65 68 Fax: (02)215 88 21 E-mail:
[email protected] Website: http://www.eurobraille.fr/ Productgamma: Communicatie slechtzienden/blinden Freedom Scientific Belgium BVBA Steenweg op Gierle 339-b 2300 Turnhout Tel.: (014)43 69 00 Fax: (014)43 69 01 E-mail:
[email protected] Website: http://www.freedomscientific.be Integra Belgium Naamsesteenweg 386 3001 Heverlee Tel.: (016)35 31 30 Fax: (016)35 31 44 E-mail:
[email protected] Website: http://www.integra-belgium.com Productgamma: ADL, Communicatie slechtzienden/blinden, Mobiliteit, Werken, Wonen
11
Interpoint nv Celestijnenlaan 48 3001 Heverlee Tel.: (016)20 12 30 Fax: (016)32 19 86 E-mail:
[email protected] Website: http://www.interpoint.be Productgamma: Communicatie slechtzienden/blinden (brailleprinters) Koba Vision De Oude Hoeven 6 3971 Leopoldsburg Tel.: (011)34 45 13 Fax: (011)34 85 25 E-mail:
[email protected] Website: http://www.kobavision.be Productgamma: Communicatie slechtzienden Koninklijke Maatschappij voor Blinden en Slechtzienden (KMB) vzw De Koninklijke Maatschappij voor Blinden en Slechtzienden vzw (KMBS) is een diensverlenende organisatie specifiek voor visueel gehandicapte personen sinds 1891. Ons uitgangspunt is hulpverlening naar mensenmaat, volgens de individuele noden en behoeften van personen met een visuele handicap en zijn omgeving. Durletstraat 43 2018 Antwerpen 1 Tel.: (03)248 54 78 Fax: (03)248 08 63 E-mail:
[email protected] Website: http://www.kmbsvzw.be Productgamma: ADL La Lumière rue Fabry 17 4000 Liège Tél.: (04)252 00 70 Fax: (04)254 23 56 E-mail:
[email protected] Website: http://www.lalumiere.be Low Vision centrum UZ Sint-Rafaël Revalidatiecentrum voor Slechtzienden Kapucijnenvoer 33 3000 Leuven Tel.: (016)33 23 94 E-mail:
[email protected] Website: http://www.uzleuven.be/UZroot/content/Home/wieiswie/diensten/oogziekten/raadplegin g/index.cfm?&specialized=A8445F80-21EA-11D5-849900B0D03E4E1E Productgamma: Communicatie slechtzienden/blinden, Mobiliteit
12
LVI Belgium (Low Vision International) Meylstraat 4 2540 Hove Tel.: (03)455 92 64 Fax: (03)455 92 88 E-mail:
[email protected] Website: http://www.lvi.be Productgamma: Communicatie slechtzienden, Werken Optelec NV (Tieman group) Baron Ruzettelaan 29 8310 Brugge Tel.: (050)35 75 55 Fax: (050)35 75 64 E-mail:
[email protected] Website: http://www.optelec.be Productgamma: Communicatie slechtzienden/blinden Presoft Bethaniëlei 23 2930 Brasschaat Tel.: (03)663 42 71 Fax: (03)663 07 63 E-mail:
[email protected] Productgamma: Communicatie slechtzienden/blinden Sensotec Gistelsesteenweg 112 8490 Varsenare Tel.: (050)39 49 49 Fax: (050)39 49 46 E-mail:
[email protected] Website: http://www.sensotec.be Productgamma: ADL, Communicatie slechtzienden/blinden, Mobiliteit, Werken, Wonen Van Hopplynus Vision Care Koningsstraat 101 1000 Brussel Tel.: (02)214 09 50 Fax: (02)214 09 57 Website: http://www.vanhopplynus.be Productgamma: Communicatie slechtzienden Viakan (signalisatiemiddelen voor blinden en slechtzienden) Kasteelstraat 8b 1650 Beersel Tel.: (02)331 25 63 Fax (02)331 25 62 E-mail:
[email protected] Website: http://www.viakan.be Productgamma: Mobiliteit
13
