1. GRIET OP DE BEECK De Morgen, zaterdag 26 mei 2012, p. 46, 785w. Je kan eindeloos debatteren en kranten vol schrijven over zelfgenoegzame rijke westerse samenlevingen en onontkoombaar bewegende volkeren, maar de impact is groter als Filip Berte er een tentoonstelling over maakt in het fijne - én vers met de MuseumPrijs 2012 bekroonde - STAM. Filip Berte is een dertiger, architect en schilder van opleiding, onder meer mee op de kaart gezet door CAMPO, het Gentse kunstencentrum dat hem nog altijd ondersteunt. Hij is gefascineerd door de manier waarop ...
2. VIER STEDEN IN DE MARGE De Morgen, donderdag 24 mei 2012, p. 32, 741w. In zijn film 'Brussels' portretteert kunstenaar Filip Berte daklozen en asielzoekers in de Europese hoofdstad. In het Gentse STAM bouwde hij met 'The Graveyard' een totaalinstallatie over de geografische en sociale marges van Europa.
3. Tentoonstelling rond steden in STAM Het Laatste Nieuws, vrijdag 18 mei 2012, p. 17, 183w. In het STAM start vandaag de nieuwe tentoonstelling 'Graveyard' van beeldend kunstenaar en architect Filip Berte. Daarvoor maakte hij vier films over evenveel steden.
4. Kunstenaar Filip Berte toont steden in de marge in Stam Het Nieuwsblad Online, donderdag 24 mei 2012, p. 0, 703w. De Gentse architect en kunstenaar Filip Berte is de eerste levende kunstenaar die tentoonstelt in het Stam. Voor zijn werk The Graveyard bezocht hij vier steden. Drie ervan liggen in de rafelranden van de Europese unie: Tbilisi (Georgië), Chisinau (Moldavië) en Melilla (Spaanse enclave in Marokko). De vierde stad is Brussel, als symbolische aankomstplek van zovele gelukszoekers uit die streken. Het is een kunstzinnig , inlevend maar ook soms onthutsend portret.
GRIET OP DE BEECK
26-05-2012
Pag. 46
'Laatste stop: Brussel'
Je kan eindeloos debatteren en kranten vol schrijven over zelfgenoegzame rijke westerse samenlevingen en onontkoombaar bewegende volkeren, maar de impact is groter als Filip Berte er een tentoonstelling over maakt in het fijne - én vers met de MuseumPrijs 2012 bekroonde - STAM. Filip Berte is een dertiger, architect en schilder van opleiding, onder meer mee op de kaart gezet door CAMPO, het Gentse kunstencentrum dat hem nog altijd ondersteunt. Hij is gefascineerd door de manier waarop mensen in na-oorlogse en postcommunistische samenlevingen omgaan met ruimtes. Al vele jaren werkt hij aan Eutopia, een groots project dat focust op vijf verschillende aspecten van Europa. The Graveyard is het derde luik, en bestaat uit vier films met bijbehorende kleine installaties, een kijkdoos en een reeks van tien minuscule schilderijtjes. Filip Berte trok naar vier steden in de rafelranden van de Europese Unie: Chisinau in Moldavië, Tbilisi in Georgië, Melilla (een Spaande enclave in Marokko) en tenslotte Brussel, als symbool van het centrum van Europa, de aankomstplek
voor wie vlucht of migreert. Van elke stad maakt hij zijn portret, zonder woorden, met klanken van geluidskunstenaar Ruben Nachtergaele. Tbilisi is de hoofdstad van een relatief nieuwe telg van Europa. Nog maar twee decennia een onafhankelijke republiek is het een trekpleister voor mensen uit Abchazië en ZuidOssetië die na burgeroorlogen in hun regio's in de hoofdstad hun toevlucht zochten. Ze werden tijdelijk ondergebracht in hotels en leegstaande gebouwen, en toen bleek tijdelijk opeens eeuwig te duren. Want niemand kan terug. Het zijn deze plekken die Filip Berte bezoekt. Eindeloos opeengestapelde blokkendozen kamertjes: te veel, te dicht, te troosteloos voor woorden. Dit zijn levens die niet lijken te tellen, Mensen die niet mee mogen doen, ontdaan van alle soorten menselijkheid. Hun bestaan: een vuile voorschoot groot. Filip Berte toont foto's van families, kiekjes van gezellige gezinnen, in een landschap of een huiskamer tegen een motiefbehang, maar de gezichten heeft hij weggewist. Confronterend om te zien. Ook Chisinau in Moldavië is een toonbeeld van de meest tergende soort van armoe. Mensen trekken naar andere landen om er wat te werken, waardoor kinderen bij één ouder blijven, of bij oma's, opa's of verre tantes. Kleintjes betalen de rekening van een land dat zijn draai maar niet kan vinden. Filip Berte schuift stills van de treurigste aller klaslokalen onder bewegende beelden van leerlingen die door gangen lopen. Hun blikken kan je niet goed zien, maar voelen doe je ze wel. Hij laat de jeugd ook door de landschappen dwalen, godverlaten, mooi ook soms, maar zonder welk comfort dan ook. Hopeloosheid waait je tot in de projectieruimte van het STAM snoeihard tegemoet. Aan sommig verdriet valt niet te ontsnappen. Melilla is een heel andere plek. Omdat het officieel Spaans grondgebied is in Marokko werd het de plaats vanwaar vluchtelingen en aanverwanten het continent proberen binnen te geraken. Om hen dat te verhinderen worden alle middelen uit de kast gehaald om grenzen zwaar te bewaken. De kunstenaar filmt de grenslijn als was de camera een nachtkijker, razendsnel langs de lijn. Het lijkt bijna een computerspel. De prijs: een leven in vermoede rijkdom en vrijheid. Tussendoor zie je foto's van mensen die zich op de vreemdste plekken proberen te verschuilen om zo de grens over te geraken. Van vluchtelingen in boten die hopelijk niet worden opgeslokt door zoveel zwarte zee. En dan een beeld van eentje die op de mooie stoepen mag lopen van het begeerde land: hij wast geduldig de blinkende auto van een witte westerling. Alsof dromen zomaar zouden uitkomen. Zijn laatste stop is Brussel. Thuishaven van zoveel daklozen, ze komen van ver of van dichtbij. Filip Berte toont de mensen niet. Hij laat hun plekjes zien. Hun kartonnen dozen, hun gore matrassen, hun dekens vol kattenhaar, hun gekoesterde plastic bidon, hun houten palet om een muurtje te maken tussen hen en een belachelijk koude wereld. In de installaties kiest hij per stad twee beelden, geprojecteerd in een houten bak waar je je hoofd kan insteken, waarbij je door de boxen aan weerszijden fragmenten hoort van gesprekken die hij had met volk ter plekke. Allemaal miserie, met een krak in de stem uitgesproken soms, nu en dan met bijna onbegrijpelijke dapperheid. Hier en daar een mening ook. The Graveyard stopt je kop vol vragen over de zin en onzin van Europa, over tendenzen in de wereld en wat daar hoegenaamd oplossingen voor zouden kunnen zijn. Meer nog treft het je knal in het hart. Omdat Filip Bertes artistieke interpretatie van de realiteit op alle mogelijke manieren zijn werk doet. Een project én een artiest om te volgen. Griet Op de Beeck is freelance journaliste voor deze krant.
GRIET OP DE BEECK © 2012 De Persgroep Publishing
VIER STEDEN IN DE MARGE
24-05-2012
Pag. 32
In zijn film 'Brussels' portretteert kunstenaar Filip Berte daklozen en asielzoekers in de Europese hoofdstad. In het Gentse STAM bouwde hij met 'The Graveyard' een totaalinstallatie over de geografische en sociale marges van Europa. In zijn poëziealbum van het vierde leerjaar stond dat hij bakker, architect of kunstenaar wilde worden. Twee van die drie beroepen oefent Filip Berte nu uit. De beeldend kunstenaar en architect werkt al sinds 2006 aan het ambitieuze project Eutopia. "Voordien heb ik een tijd als architect gewerkt, maar wat ik nu doe, heeft voor mij veel meer met architectuur te maken", zegt Berte. "Als architect creëer je een plaats met een bepaalde functie. Je geeft het gebouw vorm zodat het functioneert in een bepaalde context die erg beperkt is. Voor mij
ontbreekt daarbij reflectie over de maatschappij, over een grotere politiek-sociale context." Die reflectie is er wel in het beeldend werk van Berte. Eutopia is een intuïtief onderzoek naar het geografische, politieke, historische en culturele Europa. Het uiteindelijke werk is een huis met vijf kamers, die elk focussen op een bepaald aspect van de Europese context. "De benedenverdieping is Protected Landscapes, een werk over migratie en grenzen." De kelder, Collected Memory Mass Grave, graaft het donkere collectieve geheugen van Europa op en is momenteel te zien in het Caermersklooster in Gent. En nu is er in het STAM dus ook de tuin: The Graveyard. Steden in de marge. In The Graveyard brengt Berte vier steden in evenveel films in beeld: Tbilisi (Georgië), Chisinau (Moldavië), Melilla (Spaanse enclave in Marokko) en Brussel. Hij presenteert de films in een indrukwekkende totaalinstallatie. Op het binnenplein van het Stadsmuseum is een landkaart te zien. In een geluidswerk van Ruben Nachtergaele, die Berte vergezelde op zijn reizen en field recordings maakte, worden de steden opgeroepen via geluid. Binnen worden de vier films geprojecteerd. Voor de filmzalen ligt een kleine wachtzaal met lichtbakken met een foto en geluid. "Ik probeer de mensen die ik film altijd zo persoonlijk en menselijk mogelijk te benaderen. De films zelf bestaan vooral uit beelden, maar in deze lichtbakken kan ik de individuele verhalen van mensen presenteren." In Brussels laat Berte de onderbuik van de Europese hoofdstad zien. Hij toont al te herkenbare beelden: kartonnen dozen, vuile matrassen, dekens en plastic zakjes. Het is het lot van daklozen én van asielzoekers. "Door Brussels samen met Melilla te vertonen, leg ik een link tussen de steden. Melilla is een Spaanse enclave in Marokko, samen met Ceuta het enige stukje Europa op Afrikaans grondgebied. Afrikaanse asielzoekers zien het als een toegangspoort naar Europa en proberen de hekken die de grens moeten bewaken te beklimmen. Het is echt de Berlijnse Muur revisited, het IJzeren Gordijn van Marokko. Eens ze de muur zijn overgeraakt, moeten ze vaak meer dan een jaar wachten op hun papieren om de echte oversteek naar Europa op legale en veilige manier verder te kunnen zetten. Melilla wordt daarom gezien als één grote gevangenis of een opvangcentrum." Kankerplekken In Tbilisi is het niet veel beter. Daar wachten internally displaced people, vluchtelingen uit eigen land, in een tijdelijk onderkomen tot ze terug kunnen keren naar hun thuis. "Veel vluchtelingen uit de voormalige conflictgebieden Abchazië en Zuid-Ossetië zijn in Tbilisi ondergebracht in de voormalige Sovjethotels Hotel Abkhazti en Hotel Amirani. Daar wonen ze nu al meer dan tien jaar. Voor de regering zijn die hotels kankerplekken in de stad omdat ze de visualisering zijn van de onopgeloste problemen van het land." Moldavië, tot slot, is het armste land van Europa. "Op sommige plekken in het binnenland is er geen stromend water of elektriciteit. Een derde van de Moldaviërs woont en werkt daarom officieel in het buitenland. Met als gevolg kinderen die achterblijven in eenoudergezinnen of bij hun grootouders. In de film Chisinau focus ik dan ook op de jongere generatie om te zien hoe het land zal evolueren." Bertes ontzagwekkende beeldende project is het resultaat van vele reizen en reflectie. Hij werkt de thematiek uit in films, kijkdozen en schilderijen. Eutopia doet denken aan de stedencyclus Holoceen van het collectief Berlin. Zij portretteren steden in een crossover van theater en film. Berte onderzoekt een gelijkaardige thematiek in knappe beeldende installaties. Volgend jaar zal in Utrecht voor het eerst het volledige huis Eutopia gepresenteerd worden. www.stamgent.be
JOZEFIEN VB © 2012 De Persgroep Publishing
Gent-Wetteren-Lochristi
Tentoonstelling rond steden in STAM
18-05-2012
Pag. 17
In het STAM start vandaag de nieuwe tentoonstelling 'Graveyard' van beeldend kunstenaar en architect Filip Berte. Daarvoor maakte hij vier films over evenveel steden. Hij bezocht er drie op de rand van Europa en Brussel, het centrum van het continent. Die vier films zijn telkens in een aparte kamer van het oude Bijlokeklooster te bekijken. Die draaien rond Tbilisi (Georgië), Chiinu
(Moldavië), Melilla (Spaanse enclave in Marokko) en Brussel als symbolische aankomstplek voor velen die de Europese marge willen inruilen voor het centrum. "Die steden hebben een uniek verleden, maar ook een toekomst en relatie met Europa", aldus Berte. "Dat wou ik tonen. Dat doe ik niet letterlijk, maar meer zoals ik ze zelf heb ervaren." Hoewel het STAM zich hoofdzakelijk richt op het verleden, heden en de toekomst van Gent, heeft ook deze tentoonstelling er een plek, vindt Berte. "Dit is een centrumplek. Enkel daar kan je deze marge tonen." Graveyard van Filip Berte is vanaf vandaag te bezichtigen in het STAM en loopt nog tot 4 november. Meer info op www.stamgent.be (BVSG)
© 2012 Het Laatste Nieuws
Kunstenaar Filip Berte toont steden in de marge in Stam
Karel Van Keymeulen 24-05-2012 De gek oppelde afbeelding k an niet worden weergegev en. Het bestand is mogelijk v erplaatst, heeft een andere naam gek regen of is v erwijderd. Controleer of de k oppeling v erwijst naar het juiste bestand en de juiste locatie.
De Gentse architect en kunstenaar Filip Berte is de eerste levende kunstenaar die tentoonstelt in het Stam. Voor zijn werk The Graveyard bezocht hij vier steden. Drie ervan liggen in de rafelranden van de Europese unie: Tbilisi (Georgië), Chisinau (Moldavië) en Melilla (Spaanse enclave in Marokko). De vierde stad is Brussel, als symbolische aankomstplek van zovele gelukszoekers uit die streken. Het is een kunstzinnig , inlevend maar ook soms onthutsend portret. Filip Berte is bezig aan een omvangrijk project dat hij Eutopia doopte. Dat woord is een samentrekking van Utopia en Europa. Volgend jaar bouwt hij in Utrecht zijn Eutopia waarvan de Graveyard een onderdeel is. Het wordt een huis met vijf delen. Hij begon eraan in 2006. Voor een afstudeerproject had hji in Sarajevo gewerkt, later schakelde hij over naar de architectuur. Hij zoekt andere invalshoeken om naar Europa te kijken. Architect 'Mijn werk is dan ook evenzeer architectuur als beeldende kunst. In Sarajevo werkte ik aan een reconstructie van de nationale en de universiteitsbibliotheek van Bosnië-Herzegovina. Ik stelde politiek-maatschappelijke vragen. Wat is een bibilotheek, wat is cultureel erfgoed, wat is een multiculturele samenleving, wat is oorlog?', vertelt Berte. Vier kamers Maar laten we even naar het Stam gaan, waar hij in het voormalige Bijlokeklooster in vier aparte kamers vier films toont, één voor elke stad die Filip Berte bezocht. 'Ik reis samen met Ruben Nachtergaele. Hij is eveneens architect, maar schoolde zich om tot geluidskunstenaar', vertelt hij. Aan de vier films die hij toont werkte hij een jaar. Ommuurde stad We kijken samen naar de films. Melilla is een Spaanse encalve aan de Middellandse zee aan de grens met Marokko. Asielzoekers en vluchtelingen, vooral uit sub-Saharisch Afrika komen in dat stukje Europa terecht..Soms moeten ze daar maanden blijven in een opvangcentrum. 'De stad is in feite een open gevangenis, want ze is ommuurd met drie meter hoge ijzeren hekken die met hoogtechnologie in de gaten worden gehouden. In wachtkamer Melilla of fort Europa wachten gemiddeld 800 tot 1.000 mensen op een verdict', zegt Berte. Moldavië Moldavië is niet allen het armste, maar misschien ook het meest onbekende land van Europa, ook al is het een direct buurland van Roemenië. Het land kampt met een intern conflict omdat Transnitrië zich in 1991 mee weigerde onafhankelijk te verklaren. Daardoor stagneert het ook economisch en politiek. Chisinau In hoofdstad Chisinau spitste Berte zich toe op de jeugd, scholen en onderwijs. 'Veel kinderen groeien op in eenoudergezinnen of bijgrootouders of verwanten, omdat hun ouders in het buitenland zitten. Toch zijn die kinderen heel gedreven. Dat land is echt arm. Op sommige plekken lijkt het of je terug in de middeleeuwen bent verzeild. Ze hebben geen water en geen elektriciteit, geen verwarming en geen sanitair, ze rijden nog met paard en kar, ze doen aan ruilhandel en de wegen zijn abominabel', zegt Berte. Georgië
In Tbilisi, de hoofstad van Georgië met 1,1 miljoen inwoners, heb je dan weer dat enorme contrast tussen arme en heel rijke mensen. Hij bezoekt er mensen uit Abchazië en Zuid-Ossetië die in de voormalige Sovjethotels Abkhazeti en, Amirani wonen. In die gebieden woedden na de val van de Sovjet-Unie hevige burgeroorlogen. Deze burgers zijn vluchtelingen. Een terugkeer lijkt onmogelijk. Kleine camera Filip Berte zegt dat hij op een ouderwetse huiselijke manier gesprekken probeert te voeren. Hij werkt met een kleine camera, om niet aanwezig te zijn. 'Ik maak de mensen in precaire situaties ook duidelijk dat ik geen hulp kan verlenen', zegt hij.. Brussel Soms voelt hij zich niet goed door wat hij doet en ziet. 'Toen ik Brussel in een park in de buurt van de dienst Vreemdelingenzaken en op andere plekken de slaapplaatsen van asielzoekers, vluchtelingen en daklozen zonder papieren opzocht _ ze slapen onder bruggen, in portieken, in parken _ was ik er niet goed van', zegt hij. Zijn films zijn geen documentaires. Ze hebben een aparte en soms vervreemdende sfeer. Ze tonen een vreemde wereld, waarvan wij Europeanen nauwelijks een vermoeden hebben en dat in een tijd waarin we worden gebombardeerd met informatie. Berte graaft op een artistiek manier onder de oppervlakte en woelt vergeten werelden boven.
© 2012 Corelio
