HET SOCIALE NETWERK Mensen zijn sociale wezens. De meeste mensen hebben behoefte aan contact en aan samenleven met anderen. Zowel gezins- en familieleden als vrienden zijn waardevolle schakels in uw sociale netwerk. Dat netwerk is niet alleen belangrijk omdat het u ondersteuning kan bieden, maar het is tevens een buffer tegen eenzaamheid en hulpeloosheid. Over het algemeen hebben ouderen een sociaal netwerk van zo’n vijf tot vijftien personen, ondanks de veranderingen gedurende hun levensloop. Toch bestaan relaties met anderen niet uitsluitend uit aangename momenten. Het verlies van een dierbare kan een leegte achterlaten of soms is een scheiding de enige optie bij een moeilijke relatie. Als u het moeilijk hebt om het einde van een relatie te verwerken, kunnen vrienden en familie u de nodige steun bieden. Daarnaast zijn er verschillende diensten waar u met uw problemen terechtkunt.
1. De partnerrelatie 1.1 Een relatie in evolutie De relatie met de partner is belangrijk bij het ouder worden, niet alleen voor het verlenen van steun en zorg bij (lichamelijke) problemen, maar eveneens voor de dagelijkse sociale interactie. Vaak gaat het om langetermijnrelaties. Huwelijksverjaardagen van vijftig, zestig jaar en langer zijn niet meer zo ongewoon. De partners hebben dan ook een gedeeld levensverhaal. Doordat de partners een lange geschiedenis van gedeelde ervaringen kennen vormen koppels in langetermijnhuwelijken vaak een eenheid. De invloed die u hebt op uw partners manier van denken, welzijn en gezondheid, hangt af van hoe u met elkaar omgaat. Om uw langetermijnrelatie te onderhouden, moet u niet alleen praten over verwachtingen en plannen, maar worden die best op elkaar afgestemd, ook al lukt dat niet altijd.
50
HET SOCIALE NETWERK
Met het ouder worden treden veranderingen op, doelen vallen weg: de kinderen verlaten het huis of de professionele activiteit loopt op haar einde. Dat is het moment waarop partners meer tijd samen kunnen doorbrengen. Na vele jaren samenwonen zijn gewoontes opgebouwd. De confrontatie met elkaar en de veranderde situatie kunnen die routine aan het licht brengen en irritatie opwekken. Om een relatie nieuw leven in te blazen, moeten de vaste patronen en moeilijkheden besproken en aangepakt worden. Bij vernieuwde afspraken moet plaats zijn voor wat u, maar ook uw partner, belangrijk vindt. U kunt beiden, zowel samen als apart, nieuwe rollen opnemen in de maatschappij. Door aandacht te hebben voor elkaar als individu en elkaar te waarderen, blijft de relatie vernieuwend en de moeite waard om in te investeren. Het feit dat u geen partner meer hebt door overlijden of door scheiding, kan een invloed hebben op uw sociaal leven. Ook een ernstige ziekte van uw partner kan de relatie veranderen. Nog anders is het voor wie alleen is en een nieuwe relatie niet aandurft. Het alleen zijn kan na de pensionering confronterend zijn. Het kan helpen om hierover te praten met een vertrouwenspersoon.
1.2 Moeilijkheden binnen de relatie Problemen en tegenslagen komen in de beste families voor en kunnen van allerlei aard zijn: relationele problemen, problemen met de gezondheid, overlijden, seksuele problemen, moeilijkheden van financiële en materiële aard enzovoort. 1.2.1 Mogelijke relatieproblemen bij koppels op leeftijd U en uw partner kunnen momenten doormaken waarbij de relatie onder druk komt te staan. Sommige koppels slagen erin om op eigen kracht versterkt uit die periode te komen. Andere koppels hebben het moeilijk om hun relatieproblemen zelf op te lossen. informatie
Tele-Onthaal - www.teleonthaal.be - tel. 106
51
1.2.2 Geweld binnen de partnerrelatie Rond partnergeweld heerst vaak een sfeer van taboe en schaamte. Partnergeweld komt echter voor in alle lagen van de bevolking, in alle leeftijdsklassen, ongeacht de levensovertuiging en relatievorm. Zowel vrouwen als mannen zijn het slachtoffer. Onder geweld verstaan we niet alleen fysieke mishandeling, maar ook geestelijke mishandeling en seksueel misbruik. De wet op partnergeweld voorziet in een betere bescherming van het slachtoffer tegenover de gewelddadige partner en legt de materiële gevolgen bij de scheiding vast. De woning, bijvoorbeeld, wordt bij voorkeur toegewezen aan de persoon die slachtoffer is van het echtelijk geweld en die om het gebruik van de woning verzoekt. Dat geldt zowel voor gehuwden als voor wettelijk samenwonenden. Als slachtoffer van partnergeweld kunt u terecht bij zelfhulpgroepen en in vluchthuizen. Dergelijke initiatieven werken in alle discretie en steunen en beschermen u. De centra voor algemeen welzijnswerk zorgen voor opvangmogelijkheden, psychosociale begeleiding en relatietherapie. Geweld komt niet alleen voor tussen partners, maar ook familieleden kunnen de oudere mis(be)handelen. informatie
• • • • • •
CAW Federatie - www.caw.be Steunpunt Algemeen Welzijnswerk - www.steunpunt.be Tele-Onthaal - www.teleonthaal.be - tel. 106 Trefpunt Zelfhulp - zelfhulpgroepen Vlaams Meldpunt Ouderenmis(be)handeling - tel. 078 15 15 70 Departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin - Afdeling Welzijn en Samenleving (zie Vlaamse overheid)
Als u dringend hulp nodig hebt, kunt u het noodnummer bellen: 100 (Europees noodnummer geldig in de hele Europese Unie: 112) of het politiekantoor in uw buurt.
52
HET SOCIALE NETWERK 1.3 Het beëindigen van een relatie: (echt)scheiding Als samenleven met de partner niet meer mogelijk is, bestaat de mogelijkheid om te scheiden, ongeacht uw leeftijd. De laatste jaren komt het vaker voor dat partners op latere leeftijd scheiden. Waar kunt u terecht voor hulp en advies bij scheiding? • Advocaat Wie een echtscheidingsprocedure start of erin verwikkeld raakt, kan een beroep doen op een advocaat. Die biedt gepaste informatie en advies aan. Minder kapitaalkrachtigen kunnen terecht bij een pro-Deoadvocaat. informatie
Orde van Vlaamse Balies - www.advocaat.be
• Notaris Koppels die scheiden met onderlinge toestemming kunnen door een notaris een regelingsakte laten opmaken. Daarin worden afspraken vastgelegd, bijvoorbeeld voor de verdeling van goederen. Het eerste advies van een notaris is doorgaans gratis, bij een advocaat niet. informatie
Koninklijke Federatie van het Belgisch Notariaat - www.notaris.be
• Huis van Bemiddeling Het Huis van Bemiddeling is een initiatief van het Vlaams Notariaat met als doel het publiek te informeren over bemiddeling. Hoe verloopt bemiddeling? Wat kost bemiddeling? Welke notarissen doen aan bemiddeling? informatie
Huizen van Bemiddeling - www.huizenvanbemiddeling.be
53
• Bemiddelaar in familiezaken Zowel advocaten, notarissen als personen die werken als therapeut, maatschappelijk assistent of begeleider kunnen optreden als bemiddelaar in familiezaken. De bemiddelaar is een deskundige en onpartijdige derde die ondersteuning biedt aan de betrokken partijen. Hij probeert de partners tot wederzijdse akkoorden en afspraken te brengen over allerlei zaken die een echtscheiding met zich meebrengt. De rechter kan een bemiddelaar aanstellen als de partijen daarom vragen of hij kan dat uit eigen beweging doen. • Justitiehuizen In Vlaanderen zijn er 14 justitiehuizen waar u juridisch eerstelijnsadvies krijgt van advocaten. U kunt er terecht met de meest uiteenlopende vragen over (echt)scheiding. Justitiehuizen vindt u in Antwerpen, Brugge, Brussel, Dendermonde, Gent, Hasselt, Ieper, Kortrijk, Leuven, Mechelen, Oudenaarde, Tongeren, Turnhout en Veurne. informatie
Federale Overheidsdienst Justitie - www.just.fgov.be (zie federale overheidsdiensten)
• De wetswinkel De wetswinkel beantwoordt allerlei juridische vragen waaronder vragen over (echt)scheiding. Beroepsjuristen geven steeds een eerste algemeen en oriënterend advies. Er zijn afdelingen in verschillende Vlaamse steden. informatie
www.dewetswinkel.be
• Centra voor algemeen welzijnswerk (CAW) Als u wilt weten waar u staat in een geschil met uw partner, wat uw rechten en plichten daarin zijn en welke stappen u moet ondernemen, dan kunt u advies vragen bij een centrum voor algemeen welzijnswerk. Ook wie op zoek is naar psychologische en juridische ondersteuning kan hier terecht.
54
HET SOCIALE NETWERK
informatie
• •
CAW Federatie - www.caw.be Departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Afdeling Welzijn en Samenleving www.vlaanderen.be/algemeenwelzijnswerk (zie Vlaamse overheid)
• Zelfhulpgroepen Zelfhulpgroepen kunnen een steun zijn in de confrontatie met (echt)scheidingsmoeilijkheden. Zelfhulpgroepen bieden juridische bijstand en morele ondersteuning. informatie
Trefpunt Zelfhulp
1.4 Een nieuwe relatie op oudere leeftijd Mensen leven dan wel langer, maar blijven niet noodzakelijk hun hele leven bij dezelfde partner als gevolg van overlijden of een relatiebreuk. Het aangaan van een nieuwe relatie is echter niet voor elke oudere zo eenvoudig. Het ontmoeten van een nieuwe partner is niet altijd gepland. Het verloop van een nieuwe relatie kan echter door meerdere factoren al dan niet positief beïnvloed worden: de mate van de flexibiliteit van de oudere, zijn verdraagzaamheid, zijn communicatieve vaardigheden. Elke nieuwe relatie vraagt aanpassing van beide partijen. Een andere factor die niet verwaarloosd mag worden, zijn de meningen en gevoelens van de kinderen. Voor hen is zo’n nieuwe relatie niet altijd vanzelfsprekend. Een goed gesprek tussen alle partijen kan nuttig zijn om meer duidelijkheid te scheppen en begrip voor elkaar op te brengen.
55
