Op zoek naar de historie van een bosgebied Martijn Boosten Praktijkexcursie Ketelwald 20 april 2011
De historie van een bosgebied
1. Bosgeschiedenis 2. Erfgoed
Bosgeschiedenis • Ouderdom van het bosgebied • Eigendomsgeschiedenis • Beheersgeschiedenis • Wat was de vroegere functie van het bos? • Hoe zag het bos er vroeger uit? • …
Boeken, rapporten en artikelen
Boeken, rapporten en artikelen • Boeken/Rapporten • Scripties ⇒ jaren 80 en 90 ca. 30 onderzoeken LH/LU • Artikelen => publicaties lokale historische verenigingen / heemkundekringen
Historische kaarten • www.watwaswaar.nl • Historische atlassen • Kadastrale atlassen 1832 (archief Stichting Boskaart Nederland 1832) • www.hisgis.nl • Tranchot kaart (1802-1807) en Müffling kaart (1815-1828) • Topographische kaart van de Veluwe en de Veluwezoom van M.J. de Man (1802-1812).
Hoog Soerense Bos op kaart van De Man 1807
Topografische kaart Landgoed Den Treek 1905
1933
1872
1915
1850-1864
Kadastrale kaart Grebbeberg 1832
Kadastrale kaart bosgebieden Westeinde (Dwingeloo) 1832
Rostwijk (1)
Boerenlaar (2)
Koeweiden (3)
Historische kaarten 1e t/m 4e bosstatistiek – 1938-1942 (CD Bos van Toen) – 1952-1963 – 1964-1968 – 1980-1983
Kaart Grebbeberg 1e bosstatistiek 1938-1942
Historische kaarten Overzicht van oudere kaarten: • Repertorium van Nederlandse kaartmakers www.maphist.nl/Repertorium_van_Nederla ndse_kaartmakers.pdf
‘Hoech Zuere bosch’ (Hoog Soerense bos) 1524
Ravensbos 1739
Ravensbos 1653
Reisbeschrijvingen
www.dbnl.nl
Raadplegen deskundigen • (oud) beheerder, boswachter, jachtopzichter e.d • Provinciale en gemeentelijke archeoloog • Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed www.cultureelerfgoed.nl • Heemkunde en historische verenigingen • Omwonenden en nazaten van de terreineigenaar of terreinbeheerder
Archieven • Oude beheerplannen, opstandsleggers • Koopaktes, aanlegbestekken, jaarrekeningen … • Markeboeken • Historische kranten • … www.archieven.nl http://kranten.kb.nl
(Lucht)foto’s, schilderijen, prenten, tekeningen, ansichtkaarten • http://beeldbank.nationaalarchief.nl • www.geheugenvannederland.nl • RAF foto’s: – www.aerial.rcahms.gov.uk – WUR bibliotheek (speciale collecties)
Vierde Gezicht vanaf de Heimenberg, ca. 1745, Jan de Beijer
Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN)
Celtic fields op een AHN kaart van Schaveren bij Epe (Waterschap Veluwe)
www.ahn.nl
Overige bronnen • Mondelinge overlevering (Oral History) • Plaats- en veldnamen (toponiemen) • Pollenanalyses
www.boshistorie.nl
Erfgoed • Materieel erfgoed: historische boselementen • Immaterieel erfgoed: – Toponiemen – Ervaringskennis – Plekgebonden verhalen, sagen & legenden, …
Historische boselementen Boombos, Hakhoutbos, Spaartelgenbos, Middenbos, Plantage, Griend, Strubben, Kooibos, Bladakker, Stinzenbos, Boomkwekerij / Plantsoenkwekerij, Arboretum, Bosket / Bosquet, Grensboom, Markeringsboom, Doeleboom, Bakenboom, Tiendboom, Kroezeboom / Kruisboom, Herdenkingsboom, Breukboom, Spijkerboom, Koortsboom / Lapjesboom, Galgenboom, Gerechtsboom / Gerechtsdingboom, Aanplakboom / Dorpsboom, Etagelinde, Kapelboom, Heilige boom, Kindertjesboom, Knotboom, Leiboom, Hoogstamvruchtboom, Boomgroep, Erfboom, Kopse boom, Wensboom/Droomboom, Doodsboom, Uitkijkboom, Kruipboom, Scheiboom, Schutsboom, Laan / Formele laan, Enkele laan, Dubbele laan, Driedubbele laan, Boomrij, Brandsingel, Sterrenbos, Patte d'oie / Ganzevoet, Berceau / Loofgang, Arboretumlaan, Houtwal, Houtsingel, Elzensingel, Geriefbosje, Pestbosje, Huftbosje, Koebocht / Koebosje, Dykswâl, Elzenmeet, Graft, Houtakker, Houtkade, Landscheiding, Haag, Struweelheg, Tuunheg, Vlechtheg, Tuin / Glint / Vrede, (Haag)Doolhof / Dwaaltuin, Hek, Tolhek, Wildweide / Voederakker, Warande, Brandstrook, Tocht / Netsteede, Legge, Bospoel, Hertenkolk, Veedrinkpoel, Kolk, Spoorkolk, Balkengat, Dobbe, Bluswaterpoel / Branddobbe, Hollestelle, Wasmeer, Grindput / Grindplas, Pet / Petgat / Trekgat, Zandput / Zandplas, Eenden(schiet)put, Eendenkooi, Visvijver, Vijver, Pingoruïne, Wiel, Wildwal / Wildvrede / Wildgraaf, Veekeringswal, Schapenkamp, Enkwal, Eswal, Grenswal, Celtic Field / Raatakker / Netakker, Landweer, Schans, Fort, Redoute / Ronduit, Lunet(te), Bedekte weg, Ringburcht, Kogelvangers, Tuinwal / Tuunwal, Bijenschans / Bijenstand, Kerkenschans, Stuifwal / Zandheg / Zandgraaf, Kribben, Zandwal, Schurveling, Dijk/Kade, Rabatten, Beplantingsgreppels, Leemkuil, Grindkuil, Kiezelkuil, Zand(win)kuil, Zaagkuil, Eekschillersputje / Zetstee / Eénmansputje, Ijzerkuil, Kleiput, Tichelput / Tichelgat, Inlaag, Karrenland / Karrenveld, Daliegat, Moernerings- en selneringsresten, ZaaipotBezandingsgreppel, Grondbewerkingsgreppel, Gerooide stobbe, Ha-ha, Kielspit, Grenskuil /, Kruiskuil, Isoleer/Vanggreppel, Loopgraaf, Schuttersput, Bomkrater, Geschutsstelling, Tankgracht (anti-tankgracht), Galgenberg, Grafheuvel, Urnenveld, (Grens)pol, Slakkenhoop, Uitzichtheuvel / Kiekenbelt / Belvedère, Molenberg, Motte / Kasteelberg, Terp / Wierd, Vluchtheuvel, Mijnberg, Karrenspoor, Hanzeweg, Hessenweg, Napoleonsweg, Romeinse weg, Jachtweg / Jachtlaan / Koningsweg / Prinsenweg, Doodweg / Lijkeweg / Lijkelaan, Kerkpad / Kerkenpad, Pelgrimsweg / Pelgrimspad, Paardenpaadje, Postweg, Knuppelweg / (Neolitische) Veenweg / Stokkenbrug / Veenbrug, Jaagpad, Bospad / Bosweg, Tra / Traai, Tiendweg, Holle weg / Graat / Greet, (Schaaps)driften, Veedrift / Heerdgang, (Steen)Voorde, Trambaan, Spreng / Sprengenbeek, Sprengkop, Bovenbeek / Opgeleide beek, Onderbeek, Wijerd / Stuwvijver, Duinrel, Turfvaart+D149, Pet / Petgat, Wijk, Zanderijvaart, Heigraaf, Kanaal, Mergelwand/-groeve, Vuursteengroeve, Zandgroeve, Grenspaal / Grenssteen, Schandpaal, Banpaal, Rollepaal / Rollenpaal, Wegkruis / Devotiekruis, Hagelkruis, Grenskruis, Zoenkruis, Ijskelder, Duiventil / Duiventoren, Hunebed, Folly, Landart, Slingermuur, Graf / Begraafplaats / Kerkhof, Put, Schaapskooi, Tabaksschuur, Steenfabriek, Kalkoven, Watermolen, Boerderijen en bijgebouwen, Kasteel / Landhuis
Historische boselementen • Wallen • Heuvels • Kuilen • Greppels • Historische wegen en paden • Poelen, sprengen, vijvers en kanalen • Brandsingels • Lanen en bomerijen • Markante bomen • Historische bostypen • Gebouwen en bouwsels
Veldinventarisatie
Veldinventarisatie L2 65
L7 5
V23
3
L8 8
L2 3
L8 3 L8 5
L9 2
L8 4
V90
L9 0
L1 9
2
L71
L7 3
L8 7
L8 1
L72
L8 6
9
41 L2 1 L9
L23 8
L2 4
9 L8
L7 4
L8 2
42
1
V21
2 P65 L
9 L1
L7 9
L7 6
V118
0
4
0 L8
L2 4
4 L2
L7 7
L7 8
V22
V24
V30
8 L1 0
L9 4 0 L1 0
L9 6
V101
9 L1 0
6
L9 7
22 L1
L1 2
L9 9
L1 14
(8)
3
L23 7
3
L1 9
2 L1
7 L2 2
V31
7
De Oude Bork (5)
V28
P19
V100
V33
5
P54
L1 2
1
9
3
1
5 L9
2 L1
L1 0
L1 0
2 L1
V32
4 L1
4
V25
4
2 L1
2 L1
L1 0
V26
19 L1 18 L1 0
L9 3
V34 P53
V29 P52
L1 11
4 L2 3
P51
10 L1
P20
5
4
V88
L13
3 L2
L1 0
6
L1 0
7
V27
L1 3
16 L1
3
1
L1 15
L2 3
3
V103
0 2 L1
V104
9
L2 3
6
9
L1 2
8
L2 2
6
V98
L2 2
L2 3
L1
3 L1
V102
L2 2
3 L2
L1 3
0
V106
2
V36 V99
P21
De Nieuwe Bork (6)
1
6 L2
3 L1
2 L2
3
6
V116 9 L1
P48
V37
2 L2
L1 3
5
L L113 3 97
5
8
8
L2 3
2
V105
100
200
400 meter 4
4 L1
2 L2
0 L1 4
0
Leg de inventarisatieresultaten goed vast, bij voorkeur zowel digitaal (GIS) als op kaarten met bijbehorende rapporten
3
Vragen
