SONNENWIJZER 2015/1 € 1,50
OP NAAR 2017! SONNENBORGH MUSEUM & STERRENWACHT
INHOUD
3 Verduisterde zonsverduistering trekt veel bezoekers naar Sonnenborgh 4 Dagje uit 6
Buys Ballot en de wetenschap van het weerbericht: interview met weerman Peter Kuipers Munneke
8 Het scheikundig lab van Barchusen 9 Duizenden stofdeeltjes op ramkoers met de aarde 10 Kidspagina: maak je eigen astrolabium & ga mee op sterren-zomerkamp! 12 Fotopagina 14 Verliefd op Sonnenborgh 15 Vrienden van Sonnenborgh
2 Sonnenwijzer – 2015/1
COLOFON Sonnenwijzer is een uitgave van de Stichting Vrienden van Sonnenborgh in nauwe samenwerking met Sonnenborgh – museum & sterrenwacht. Redactie Peter Eillebrecht, Bas Nugteren, Jasper Pothoven, Brechtje van Riel, Jacco Vink, Sebastiaan de Vet. Met bijdragen van Peter Kuipers Munneke, Anka Konings, Elise van Winden. Beeld Astronomy Picture of the day, De Utrechtse Internet Courant, JWG, Timo van der Horst, Zeb Németh, Sonnenborgh - museum & sterrenwacht, Universiteitmuseum, Elise van Winden. Ontwerp DeVrijerVanDongen Druk Veldhuis Media BV, Raalte Oplage 2.000 exemplaren
VOORWOORD
TERUGBLIK
Verduisterde zonsverduistering trekt veel bezoekers naar Sonnenborgh
Op naar 2017! In de afgelopen jaren heb ik herhaaldelijk aandacht gevraagd voor de donkere financiële wolken die boven Sonnenborgh hingen. Momenteel krijgt Sonnenborgh ca. 50% van haar exploitatie gedekt door subsidies, en rest verdienen we zelf met o.a. kaartverkoop en verhuur. In 2017 moeten we ca. 70% zelf verdienen. Een hele opgave. Maar we denken dat dit kan op basis van de ontwikkelingen van de afgelopen twee jaar en de plannen die we hebben voor de toekomst. Er is dan wel tijdelijk extra steun nodig voor investeringen en overbrugging. Onlangs werd duidelijk dat Sonnenborgh hiervoor extra steun krijgt van de Gemeente Utrecht, Universiteit Utrecht, KF Hein Fonds Monumenten en Stichting Vrienden van Sonnenborgh. Daar zijn we enorm blij mee, we kunnen weer vooruit!
Sebastiaan de Vet De zon, afgedekt voor 80% door de maan is geen alledaagse gebeurtenis. Om die reden telde de rij voor de ingang op 20 maart al snel 250 wachtende mensen. Net als voor het overgrote deel van Nederland leek door het dikke wolkendek een goede blik op de verduistering uit te blijven. Toch ging er enkele minuten na het moment van maximale verduistering een golf van luid enthousiast gejuich door de sterrenwacht. Heel even, voor een paar seconden lang, konden de bezoekers door de wolkensluiers de verduisterde zon in de vorm van een maansikkel zien.
In de komende tijd gaan we een aantal vernieuwingen realiseren. We denken hierbij bijvoorbeeld aan het opknappen van het ‘zonnehuisje’ met daarin de wereldberoemde zonneheliograaf, of een nieuwe tuinaanleg in de sfeer van de originele hortus uit 1639. U hoort van ons.
NOS JOURNAAL
Nog tien jaar wachten en dan krijgen we een nieuwe kans om een vergelijkbare verduistering te bekijken. Dat maakte deze verduistering van 81% een unieke gebeurtenis. Correspondent Gerri Eickhof van het NOS Journaal was daarom met een satellietwagen aanwezig om in een speciale uitzending live vanaf Sonnenborgh verslag te doen van de verduistering.
Maar voor nu: een Sonnenwijzer die Sonnenborgh in brede zin laat zien. Als geboorteplaats van het KNMI, als chemisch laboratorium van Barchusen, als plek om heel veel sterren te zien, en… als plek om verliefd op te worden.
REUSACHTIG ZONSBEELD
Bas Nugteren Directeur Sonnenborgh – museum & sterrenwacht
SONNENBORGH museum & sterrenwacht Zonnenburg 2, 3512 NL Utrecht T (030) 820 1420 www.sonnenborgh.nl
[email protected] Openingstijden Dinsdag t/m vrijdag: 11.00 - 17.00 uur Zondag: 13.00 - 17.00 uur Sonnenborgh wordt structureel ondersteund door de Gemeente Utrecht en de Universiteit Utrecht.
SONNENBORGH’S SUNDAY SOLAR SCIENCE SHOW 21 JUNI 2015
Op de dag dat de zon het langst schijnt, zondag 21 juni, trapt Sonnenborgh het zomerseizoen af met een spetterende nieuwe activiteit: Sonnenborgh’s Sunday Solar Science Show. Een interactieve lezing waarin experimenten en prachtige beelden de boventoon voeren om je uit te leggen hoe de zon aan zijn licht komt, wat licht precies is, en wat we van licht kunnen leren. Passend, want 2015 is ook nog eens het internationale jaar van het licht!
Met goede reden, want Sonnenborgh is dé Nederlandse zonnesterrenwacht bij uitstek. Neem bijvoorbeeld de telescopen. De historische zonnespectrograaf, de derde die er ooit ter wereld werd gebouwd, is nog steeds in gebruik. Via een ingenieus spiegelsysteem wordt in deze telescoop het zonlicht vanaf het dak door een meterslange buis naar de Zon-zaal gebracht. Hier kunnen we een reusachtig zonsbeeld projecteren om zonnevlekken te bekijken en rafelen we het licht uiteen in alle kleuren van de regenboog. Zo kunnen we laten zien dat er op de zon verschillende materialen voorkomen zoals het element natrium. Dat zit bijvoorbeeld ook in keukenzout. Daarnaast is het ook mogelijk om in één kleur naar de zon te kijken met de Lunt-zonnekijker. Hiermee werp je een blik op de uitbarstingen en vlammen die aan het oppervlak van de zon vrijkomen. Tot de volgende verduistering kan je dus elke zonnige zondag op Sonnenborgh - zonder wachtrij voor de ingang een prachtige blik werpen op de zon.
3 BOVEN Het moment suprême op Sonnenborgh:
ONDER Zoeken naar een straaltje zon.
8 seconden zicht op de zonsverduistering door de wolken. Foto: Zeb Németh
Foto: De Utrechtse Internet Courant
DAGJE UIT
WAT IS ER TE DOEN OP SONNENBORGH? tie rma r i n fo te i ten e e i M : a c t iv over ser veren h.nl r en e nen borg .son www
STERREN KIJKEN VOOR KIDS AFTRAP ZOMERSEIZOEN: SONNENBORGH’S SUNDAY SOLAR SCIENCE SHOW 21 JUNI 2015
OPEN MONUMENTENDAG
Kom alles te weten over de zon in de spectaculaire nieuwe zonneshow!
ELKE ZATERDAGAVOND HALF SEPTEMBER T/M HALF APRIL 2016 19.30 – 21.00 UUR
HERFSTVAKANTIE 17 T/M 25 OKTOBER 2015
Niemand vroeg naar bed! Speciaal voor kinderen van 6 tot 12 jaar en hun ouders is er elke zaterdagavond een sterrenkijkavond. Neem bij helder weer een kijkje door de telescopen van Sonnenborgh en ontdek alles over de maan, planeten en sterren.
Een week vol voorstellingen in het planetarium, extra kinderkijkavonden, de Culturele Zondag Alles Kids én de Nacht van de Nacht.
Vergeet niet te reserveren De kijkavonden zijn druk bezocht en beperkt toegankelijk. Reserveer een plek via de website.
12 SEPTEMBER 2015 Gratis openstelling van het monumentale bastion en uitleg over een van de topstukken in het museum: de zonnespectrograaf.
ZON OP ZONDAG ELKE ZONDAG TUSSEN 13.00 EN 17.00 UUR
GRAND DÉPART: ÉCHTE STERREN ZIE JE OP SONNENBORGH
Ontdek alles over onze buurtster, het zonne-onderzoek op Sonnenborgh en de geheimen van het zonlicht. En kijk bij helder weer door de grootste zonnekijker van Nederland!
4 Sonnenwijzer – 2015/1
Gratis toegang voor vrienden van Sonnenborgh. Vriend worden? Zie pagina 15.
ELKE VRIJDAGAVOND HALF SEPTEMBER T/M HALF APRIL 2016 20.00 – 21.30 UUR Met eigen ogen glasnevels, planeten en het maan oppervlak van dichtbij zien? Op de sterrenkijkavonden van Sonnenborgh zie je meer. Ook met bewolkt is er een interessant programma met een lezing en een rondleiding door het museum. Vergeet niet te reserveren De kijkavonden zijn druk bezocht en beperkt toegankelijk. Reserveer een plek via de website.
5 JULI 2015 Maak de start van de Tour de France mee op Sonnenborgh. De renners rijden vlak langs het bastion! Voor en na de etappe bekijk je échte sterren in de sterrenwacht.
STERRENKIJKAVONDEN
HALLOWEEN 31 OKTOBER 2015 Griezelen in het middeleeuwse bastion en de sterrenwacht. Een superspannende kijkavond in het donker!
CURSUSSEN STERRENKUNDE ELK VOOR- EN NAJAAR Meer weten over het heelal? Elk voorjaar en najaar zijn er cursussen sterrenkunde, voor kinderen en volwassenen, op Sonnenborgh. 5
SCIENCE ACHTER SONNENBORGH
BUYS BALLOT EN DE WETENSCHAP VAN HET WEERBERICHT INTERVIEW MET WEERMAN PETER KUIPERS MUNNEKE
Moet ik een jas meenemen, kunnen we dit weekend BBQ-en? Vragen die ons allemaal dagelijks bezighouden. Maar vóór 1854 viel er geen zinnig antwoord op te geven. Pas bij de komst van het KNMI en de eerste weerberichten kon de weersverwachting op wetenschappelijke wijze worden gegeven, in plaats van op basis van weerspreuken als ‘Donderweer in juni maakt het koren dik’. Grondlegger van het KNMI was de beroemde wetenschapper Buys Ballot. Geboorteplaats van het KNMI: Sonnenborgh. Buys Ballot – bekend van de naar hem vernoemde wet – richtte in 1854 op Sonnenborgh het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI) op. Buys Ballot was een bijzondere wetenschapper, die veel voor elkaar kreeg: hij zorgde dat er overal in Nederland metingen werden gedaan en liet als eerste een weerbericht maken. Hij maakte stormwaarschuwingen voor schepen en bracht de samenwerking tussen weerkundigen uit verschillende landen op gang. Het KNMI bleef tot 1897 op Sonnenborgh. Daarna verhuisde het KNMI naar De Bilt, waar het nu nog steeds zit, omdat daar beter waargenomen kon worden.
Het KNMI op Sonnenborgh in 1865.
HOE VOORSPELDE MEN HET WEER IN DE TIJD VAN BUYS BALLOT?
“De middelen die Buys Ballot tot zijn beschikking had om een weersverwachting op te maken zijn in geen enkel opzicht te vergelijken met alle bronnen aan informatie die een meteoroloog tegenwoordig tot zijn beschikking heeft. In de tijd van Buys Ballot stond de weerkunde nog helemaal in de kinderschoenen. Buys Ballot was een van de eersten die begreep hoe je uit de windrichting de ligging van hoge- en lagedrukgebieden kon afleiden. Voor zijn tijd was het – letterlijk – een volslagen verrassing uit welke hoek de wind de volgende dag zou waaien. Ik weet het niet zeker, maar misschien kwam de meteorologie als vakgebied pas zo laat op gang omdat je voor een gedegen studie van luchtstromingen in de atmosfeer gegevens over een groot gebied moet verzamelen. Als je alleen maar metingen op één plek doet mis je de samen hang op de grote schaal. Alsof je zittend in je achtertuin probeert de vogeltrek te bestuderen. In de 19e eeuw was de communicatie over lange afstanden nog uitermate traag en ingewikkeld. Buys Ballot zag als eerste in dat een gestructureerde studie van de atmosfeer alleen kon plaatsvinden met een internationaal meetnetwerk dat gegevens met elkaar uitwisselde. Dat leidde tot de oprichting van het KNMI en later van de WMO (World Meteorological Organization, red.), waarvan Buys Ballot de grondlegger was. Het was in de tijd van Buys Ballot heel lastig om iets te zeggen over het weer van de volgende dag. Er bestonden veel weerspreuken die enig houvast boden (Avondrood, mooi weer aan boord, morgenrood, regen in de sloot). Buys Ballot ontwikkelde de stormseinpaal – aëroklinoscoop – een instrument dat aangaf hoe sterk het drukverschil was. Daaruit kon je in extreme omstandigheden een storm een paar uur van tevoren zien aankomen. De vanzelfsprekendheid waarmee we tegenwoordig moeiteloos een week later een barbecue met mooi weer plannen was in die tijd volstrekt ondenkbaar. Overigens interesseerde ook vrijwel niemand zich voor de weersverwachting. Rond 1880 wilden maar drie kranten het KNMI-weerbericht plaatsen. De andere kranten zagen het nut er niet van in.”
Peter Kuipers Munneke (Foto: NOS)
6 Sonnenwijzer – 2015/1
PETER KUIPERS MUNNEKE OVER BUYS BALLOT EN ZIJN VOORSPELLEND VERMOGEN:
Buys Ballot
HOE GAAN JULLIE NU TE WERK BIJ HET MAKEN VAN EEN WEERBERICHT? “Tegenwoordig heeft de meteoroloog overal ‘ogen en oren’. Talloze satellieten bieden een blik op bewolking en vocht vanuit de ruimte. Internationale meetnetwerken tonen op internet ‘real-time’gegevens over temperatuur, wind, neerslag en bewolking. Wereldwijd worden ballonnen
met meetapparatuur opgelaten om te meten hoe de atmosfeer er op grote hoogte uitziet. Bovendien beschikt de meteoroloog tegenwoordig over krach tige weermodellen. Dat zijn computerprogramma’s gebaseerd op natuurkundige wetten, die in staat zijn een aantal dagen vooruit het weer te bereke nen. Vooruitgang in natuurkundige kennis, maar ook in computertechnologie, stelt ons tegenwoor dig in staat om een aantal dagen in de toekomst te kijken, iets waar Buys Ballot alleen maar van kon dromen.” HOE ZOU EEN WEERBERICHT ERUIT ZIEN ALS JE DAT MET DE APPARATUUR VAN 1854 ZOU OPSTELLEN? “Ik zou me in 1854 heel ongemakkelijk voelen als weerman. Op basis van een handjevol waarne mingen op Sonnenborgh is het verschrikkelijk lastig om een verwachting voor de volgende dag te maken. Ik zou alleen maar verwachtingen vol algemeenheden kunnen geven.”
Aëroklinoscoop van Buys Ballot: met deze seinpaal introduceerde de toenmalig KNMI-directeur de stormwaarschuwingen in Nederland. Een model van deze aëroklinoskoop is te zien in Sonnenborgh.
HET KNMI TERUG OP SONNENBORGH De eerste plannen voor een nieuwe tentoonstelling op Sonnenborgh over weerkunde zijn gemaakt. In de tentoonstelling zal er veel aandacht zijn voor Buys Ballot en zijn betekenis voor de wetenschap. Oorspronkelijke meetinstrumenten van Buys Ballot zullen (tijdelijk) terugkomen op de plek waar ze het eerst gebruikt werden. De tentoonstelling is een gezamenlijk project van het KNMI en Sonnenborgh en zal naar verwachting in 2016 geopend worden. 7
SCIENCE ACHTER SONNENBORGH
ACTUEEL
HET SCHEIKUNDIG LAB VAN BARCHUSEN ÉÉN VAN DE VERHALEN VAN SONNENBORGH
Duizenden stofdeeltjes op ramkoers met de aarde
De Geminiden in 2012 boven Centraal China. (Foto: Astronomic Picture of the Day)
Sebastiaan de Vet
Bas Nugteren Beneden in het bastion van Sonnenborgh is nog te zien dat daar ooit het scheikundig laboratorium van Johann Conrad Barchusen (1666-1723) gehuisvest was. Het is één van de verhalen die je op Sonnenborgh kunt ontdekken. Te midden van de veelheid aan bijzonder sterrenkundig erfgoed op Sonnenborgh, wordt dit nog wel eens over het hoofd gezien. Ten onrechte, want dit laboratorium neemt een interessante plaats in de grote geschiedenis van de wetenschap in. Bij de renovatie van het complex in 2000 kwam het laboratorium als verrassing te voorschijn. Het oogt weinig opvallend, maar is daar niet minder bijzonder om. Een paar lage muurtjes geven nog de bebouwing aan van het laboratorium dat daar in 1695 gebouwd werd. Deels op het Terreplein, deels in één van de kazematten. Teruggevonden en nu nog te zien in een vitrine is de wonderschone alambiek (destilleertoestel) die gebruikt werd in het laboratorium.
Het laboratorium van Barchusen.
Barchusen was een tijdgenoot van de beroemde geneeskundige en scheikundige Boerhaave, en de eerste scheikundedocent – later hoogleraar – in Utrecht. In zekere zin was hij een pionier in zijn vakgebied, want hij gaf scheikunde een eigenstandige plaats binnen de Utrechtse universiteit. Hij bezag scheikunde dan ook niet, zoals gebruikelijk, als hulpwetenschap voor geneeskunde, maar als een zelfstandig vakgebied. In een aantal boeken zoals Pharmacopoeus synopticus (1690), Pyrosophia (1698), Acroamata (1703) en Historia medicinae (1710) systematiseerde hij de kennis die er toen was en zette hij deze in een aantal scheikundige principes uiteen. Barchusen had voor zijn benoeming in Utrecht veel gereisd. Zo was hij de lijfarts en vlootcommendant van de Venitiaanse Doge geweest en met hem op veldtocht meegegaan naar de Peloponnesos. Bij zijn dood liet Barchusen een deel van zijn bibliotheek na aan de universiteitsbibliotheek waar deze nog steeds te vinden is.
Doe jij ook altijd een wens als je een vallende ster ziet? Vallende sterren zijn in werkelijkheid stofdeeltjes die vanuit de ruimte met grote snelheid de atmosfeer van de aarde binnen vliegen. Elke avond zijn er wel een paar vallende sterren te zien, maar er zijn momenten in het jaar dat je enkele tientallen of honderden vallende sterren per uur kunt zien: een sterrenregen. De bekendste sterrenregens zijn de Perseïden (dit jaar op 13 augustus) en de Geminiden (dit jaar op 14 december). Tijdens een sterrenregen moet de aarde door een stukje ruimte vliegen met veel meer stofdeeltjes. De aarde vliegt dan door het stofspoor dat in het verleden door een komeet is achtergelaten. Kometen zijn vieze sneeuwballen die uit ijs en stof bestaan. Als ze dichter bij de zon komen, smelt het ijs weg en blijven de kleine stofdeeltjes in de ruimte achter. Sterrenregens worden vernoemd naar het sterrenbeeld van waar de vallende sterren vandaan lijken te komen. De Perseïden zijn een mooi voorbeeld en misschien de meest beroemde doordat deze midden in de zomer te zien zijn. Op vakantie zien veel mensen deze vallende sterren vanuit het sterrenbeeld Perseus voorbij flitsen. In december kan je tijdens de Geminiden soms wel honderd vallende sterren per uur tellen. Heel af en toe zijn er ook hele heldere vallende sterren te zien. Die noemen we vuurbollen en het zijn vaak stukjes steen die afkomstig zijn uit de planetoïdegordel tussen de planeten Mars en Jupiter. TUREN NAAR VALLENDE STERREN EN VUURBOLLEN
8 Sonnenwijzer – 2015/1
De originele alambiek van Barchusen.
Met een speciale meteorencamera op het dak van Sonnenborgh wordt de hemel boven Utrecht afgespeurd naar nieuwe vallende sterren en vuurbollen. Op 19 oktober 2014 was het raak: de camera registreerde een grote vuurbol die door veel mensen in Nederland en België werd gezien. Na wat rekenwerk bleek dat de vuurbol niet ontstond door een brokje steen uit de planetoïdegordel, maar door een brokstuk dat uit de buitenste randen van ons zonnestelsel kwam. Waarschijnlijk verdampte een stuk ijs
van een komeet die avond aan de hemel boven Nederland. Het speuren naar vallende sterren en vuurbollen is daarom erg interessant. In 2013 werd bijvoorbeeld een heldere vuurbol waargenomen die werd veroorzaakt door een klein stukje steen dat mogelijk als meteoriet was ingeslagen ergens op de Veluwe. Het stukje steen is alleen nooit gevonden. Diverse sterrenkundigen turen daarom met meteorencamera’s naar de nachtelijke hemel in de hoop de vuurbol waar te nemen van de volgende Nederlandse meteoriet.
9
KIDSPAGINA
EN DO
!
K AM
Een astrolabium, waarschijnlijk uit Engeland, gemaakt rond 1370.
EN G I E E KJ A A M IUM B A L O AS T R
GA MEE NE R R E T S OP M P! A K R E M ZO
Een astrolabium is een instrument waarmee je de hoogte van objecten kunt bepalen. Bijvoorbeeld een boom, maar ook de plaats van een hemellichaam boven de horizon. Je kunt er dus mee meten hoe hoog een ster aan de hemel staat. Het instrument werd in de 4e eeuw na Christus uitgevonden en 1200 jaar lang gebruikt om te navigeren!
AS T R O L A
WAT MOET JE DOEN? 1 Knip het astrolabium uit en plak het op het karton (of stevig papier). Knip dan opnieuw het astrolabium uit. 2 Knip het rietje zo dat de lengte gelijk is aan de bovenkant van het astrolabium. Plak het rietje vast aan het astrolabium met 3 plakband. Zorg dat je nog steeds de graden kan lezen! Maak een klein gaatje op de plek van het zwarte 4 rondje. Haal hier de draad doorheen en plak de draad aan de achterkant vast. Knoop het gewichtje aan de voorkant aan de 5 draad vast. Je hebt nu een astrolabium gemaakt! 6
Op de kampen wordt er zodra het helder dreigt te worden meteen een warme trui aangetrokken en ga je samen met de begeleiders de sterrenbeelden opzoeken die je ´s middags hebt leren kennen. Of je kijkt door een telescoop naar een nevel of een mooie planeet. Dat betekent dus lekker lang opblijven! Ook overdag doen we aan sterrenkunde. Natuurlijk zijn er lezingen (op makkelijk én moeilijker niveau), maar je kunt ook gaan knutselen. Verder doen we overdag ook allerlei andere leuke dingen: sport, spelletjes, een speurtocht en lekker zwemmen! En mocht het weer per ongeluk tegenzitten, dan wordt er binnen een hoop lol gemaakt. Je hebt dus sowieso een heleboel plezier!
o ep r kg
Z E U IT K N IP D E H E M !) R E IE P (O F KO
voor S
te r
Je astrolabium zou er ongeveer zo uit moeten zien!
Dit is wat je eigenlijk meet; de hoek die het object met de horizon heeft.
De JWG organiseert jaarlijks drie zomerkampen, voor verschillende leeftijden: het JongerenKamp van zeven dagen voor jongeren van 8 tot en met 13 jaar, het OuderenKamp van twaalf dagen voor jongeren van 12 tot en met 18 jaar, en het Buitenlandkamp van tien dagen voor 18 jaar of ouder. Dit laatste kamp vindt plaats in Oostenrijk, vlakbij de sterrenwacht van Koenigsleiten. Meer informatie kun je vinden op deze site, waar je je ook kunt opgeven: www.sterrenkunde.nl/jwg/ zomerkampen.
u nde
Deze kidspagina’s worden gemaakt door de Jongerenwerkgroep voor Sterrenkunde (JWG). De JWG is een vereniging voor jongeren van 8 tot 21 jaar die geïnteresseerd zijn in sterrenkunde. De leden komen regelmatig bij elkaar om op allerlei manieren aan sterrenkunde te doen, en natuurlijk ook gewoon voor de gezelligheid. www.sterrenkunde.nl/jwg
nk
10 Sonnenwijzer – 2015/1
B IU M
re
HOE GEBRUIK JE HET ASTROLABIUM? • Stel je wilt de hoogte van een boom bepalen. Kijk door het rietje naar de boom toe. • Laat iemand anders de hoek aflezen, dat is de hoek die de draad aanwijst. • Probeer nu eens een ander object dat kleiner (of groter) is!
Hoe vaak gebeurt het wel niet dat je ´s nachts naar boven kijkt en alleen maar de helderste sterren ziet? Helaas zal de gemeente de lantaarns niet uitdoen. En zelfs als dat zou gebeuren zie je opeens wel een heleboel sterren, maar die mooie nevels die je op al die foto´s ziet zijn onbereikbaar zonder telescoop. De zomerkampen van de JWG zijn dé oplossing! Samen met andere jonge sterrenkundigen ga je namelijk naar een kampeerboerderij ver van de grote steden, waar het fantastisch donker is!
Jongerenw er
WAT HEB JE NODIG? • Stevig papier of karton • Draad van ongeveer 30 cm lang • Plastic drinkrietje • Lijm • Schaar • Plakband • Klein gewichtje, bv. een metalen ring
P
11
DE ZONSVERDUISTERING VAN 20 MAART 2015 Op Sonnenborgh, en in de rest van Nederland, moesten we genoegen nemen met een paar seconden zicht op de zonsverduistering (zie pagina 3). Oud-Sonnenborgh-medewerker Elise van Winden zat wél op de eerste rang: in Spitsbergen (in Adventdalen naast Longyearbyen) nam ze deze foto op het moment suprême.
12 Sonnenwijzer – 2015/1
Foto: Elise van Winden
13
VANUIT HET BESTUUR
Ik kwam er voor het eerst en keek eens kritisch om me heen. Een beetje een gekke plek, daar boven op die stadse berg. Ik zag de sterrenwacht, liep door het museum en nam alles in me op. Ik stond op het balkon en keek uit over de gracht. Wat een schoonheid dacht ik daar. Ik kwam er weer en ik liep de diepte in. Wat een pracht daar onderin. Ik vroeg: vertel me eens wat meer. Ik had geen idee! De sterrenwacht, het zonnehuisje, de hortus, het bastion.
Verliefd op Sonnenborgh Sonnenborgh door de ogen van nieuw bestuurslid Anka Konings
De verhalen van haar ontdekkers, ontdekte ik daarna. Buys Ballot, Minnaert, hun geest zit verscholen in de stenen, het interieur, de telescopen, de kelder en het dak. De bevlogenheid van haar medewerkers raakte me toen ik hen vroeg naar hun verhaal. Ik merk het aan mezelf, ik voel het aan mijn lijf: langzaam word ik verliefd. Het laat me niet meer los. De verhalen die hier verborgen liggen, moeten verteld. De plek lijkt klein, haar ziel is groot. En ik heb een droom. Een droom dat niet alleen ik deze ontdekkingen doe, maar zoveel mensen meer. Zijn dromen bedrog? Soms wel, maar in dit geval is het voorbestemd!
VRIENDEN
Stichting Vrienden van Sonnenborgh Draagt u Sonnenborgh – museum & sterrenwacht een warm hart toe? Word dan lid van de Stichting Vrienden van Sonnenborgh! Door vriend te worden levert u direct een bijdrage aan de realisatie van tentoonstellingen, educatieve projecten, conservering en uitbreiding van de collectie. VRIENDEN
Als vriend ondersteunt u Sonnenborgh en geniet u zelf van een aantal aantrekkelijke voordelen. Al voor € 50 per jaar ontvangt u:
BEDRIJFSVRIENDEN VAN SONNENBORGH • BOTS VAN RAVENHORST ADVOCATEN • CATERING OUD LONDON B.V. • HERMANS & SCHUTTEVAE NOTARISSEN N.V. • INSTITUTE FOR MARINE AND ATMOSPHERIC RESEARCH UTRECHT • JURRIËNS EXPLOITATIEMAATSCHAPPIJ B.V.
• Het gehele jaar gratis entree • Twee keer per jaar het blad de Sonnenwijzer • Uitnodiging voor 1 à 2 Vriendenactiviteiten
• LEADERS AGAINST ROUTINE
Als particuliere vriend kunt u ook een Fonds op naam stichten. Dit kan vanaf € 5.000 per jaar. U krijgt dan, naast de gebruikelijke voordelen als vriend, een inhoudelijke rol in het bepalen van waar Sonnenborgh het geschonken bedrag aan zal besteden (bijvoorbeeld educatie, collectie, tentoonsteling, speciale doelgroep).
• PINO COMMUNICATIE | EVENEMENTEN | CONGRESSEN
• MOLENBEEK MAKELAARS B.V.
• RABOBANK UTRECHT EN OMSTREKEN • VAN BEEK & PARTNERS VASTGOEDBELEGGINGEN B.V. • VAN DIEPEN VAN DER KROEF ADVOCATEN
BEDRIJFSVRIENDEN
Bedrijfsvrienden steunen Sonnenborgh met een financiële bijdrage vanaf € 500 per jaar, gedurende 3 jaar. Naast de voordelen die u als vriend heeft kunt u als bedrijfsvriend bovendien rekenen op speciale kortingen voor het huren van de fenomenale locatie inclusief de binnenplaats uit 1522 en naamsvermelding. Schenkt u € 2.500 per jaar, gedurende 3 jaar, dan wordt u Partner en organiseren we voor u in overleg ook een jaarlijkse activiteit, exclusief voor uw werknemers of relaties, zoals een wetenschapsavond, kijkavond of planetariumvoorstelling. Als Partner Plus schenkt u € 5.000 per jaar en maken we met u een afspraak op maat, zowel wat betreft de besteding van het bedrag als de tegenprestatie.
• VFM FACILITY EXPERTS
ONDERWIJSVRIENDEN
Onderwijsvrienden steunen heel doelgericht de kernactiviteit van Sonnenborgh: educatie. Met een bijdrage van € 1.000 per jaar helpt u bij de ontwikkeling van onderwijsactiviteiten en lesprogramma’s, het opleiden van educatieve begeleiders etc. U krijgt hiervoor naamsvermelding en wordt uiteraard op de hoogte gehouden van de besteding van het geld. BELASTINGVRIJ SCHENKEN
Sonnenborgh – museum & sterrenwacht is aangemerkt als Algemeen Nut Beogende Instelling. Dat betekent dat uw giften aftrekbaar zijn van de belasting.
Word ook vriend, bedrijfsvriend of onderwijsvriend! www.sonnenborgh.nl 15
Samenwerken en kennis delen
op financieel gebied én op andere vlakken.
Informatie en kennis toegankelijk maken Rabobank verbind mensen en deelt haar financiële kennis. Ook ondersteunt ze organisaties die op andere vlakken kennis delen, zoals Sonnenborgh - museum & sterrenwacht. Zo versterken we elkaar en komen we samen verder.
www.rabobank.nl/utrecht Een aandeel in elkaar
