09

Instituut voor Interactieve Media

Content & Redactie propedeuse blok 1 ‘08/‘09

naam:

____________________________________________

groep:

____________________________________________

nummer:

____________________________________________

e-mail:

____________________________________________

Inhoud Inleiding

pagina 2

Algemene zaken • Leerdoelen en criteria • Lesprogramma van week tot week • De stenen tafels van Content & Redactie • Overzicht bijeenkomsten en deliverables • Urenverantwoording + voorbeeldtabel • Gefaseerd werken + voorbeeldtabel • Schematisch einddocument • Je artikelen gebundeld op papier (overzicht) • Feedbackformulier

pagina 3 pagina 4 pagina 5 pagina 6 pagina 7 pagina 8 pagina 8 pagina 9 pagina 10 pagina 11

De morgen van morgen • De morgen van morgen – theorie en voorbeeld

pagina 12 pagina 13

Nieuws- achtergrondartikel • Het nieuwsachtergrondartikel - theorie • Fase 1 - brainstorm • Fase 2 – schema • Fase 3 – eerste versie • Fase 4 & 5 – eindversie (voorbeeld en puntjes op de i)

pagina 14 pagina 15 pagina 16 pagina 17 pagina 18 pagina 19

Necrologie/recensie • De necrologie – theorie • Fases 1 tot en met 5 • Necrologie - voorbeeldartikel • Recensie – theorie • Recensie – handleiding • Recensie – voorbeeldartikel

pagina 20 pagina 21 pagina 22 pagina 23 pagina 24 pagina 25 pagina 27

Interview/column • Het interview – theorie • Question-quote interview – voorbeeldartikel • De column – theorie • Column – voorbeeld

pagina 28 pagina 29 pagina 31 pagina 32 pagina 33

Nieuwsflitsen • Nieuwsflitsen – theorie en voorbeelden

pagina 34 pagina 35

Evaluatie • Evaluatie – uitleg opdracht

pagina 36 pagina 37

Tips & trics voor de meest gangbare teksten • a. Algemeen • b. Werkwijze • c. Opbouw • d. Zinsconstructie • e. Vocabulaire/idioom • f. Redigeren • g. Interpunctie in citaten, titels en ironie • h. Afkortingen en getallen • i. Cursief, vet, kapitalen en andere fontzaken

pagina 38 pagina 39 pagina 39 pagina 39 pagina 40 pagina 40 pagina 40 pagina 40 pagina 41 pagina 41

Content & Redactie ‘08/’09

1

Inleiding

De strijd met de kwelgeest Taal is het belangrijkste communicatiemiddel dat de mens ter beschikking heeft. Ook in onze beeldcultuur, zélfs in de wereld van interactieve media is taal een onontbeerlijk gereedschap om je boodschap bij de ontvanger te krijgen. Wanneer je correct en doeltreffend communiceert met baas, personeel, opdrachtgever of consument, versterkt dat je concurrentiepositie aanzienlijk. Taallenigheid is een onderschatte sleutel naar succes. Niet voor niets zei Voltaire al: ‘Taal is de mens gegeven om zijn gedachten te vermommen.’ Om dat adagium op doeltreffende (en ethische!) manier toe te passen, moet je wel met tenminste je moerstaal overweg kunnen. Ook in geschrift! Oei, het vermaledijde woord is gevallen: geschrift. Jazeker, je gaat een blok lang werken aan je geschreven Nederlands. Lastig? Ja! Vervelend? Nee! Noodzakelijk? Beslist! Om je vertrouwd te maken met het schrijven van heldere teksten is het vak Content & Redactie in het leven geroepen. We helpen je je angst voor het witte scherm te overwinnen. Daarnaast leer je je gedachten te ordenen en die op doeltreffende wijze om te toveren tot hapklare informatie voor de ontvanger van je boodschap. Zoals gebruikelijk bij IAM vertalen we de leerdoelen in een speels programma. Daarbij spelen de andere disciplines van de studie in de kantlijn mee. We gaan een online krant maken. Meer precies: de krant van de toekomst. Dat doen we met behulp van de blogapplicatie Wordpress. Zo oefen je behalve je schrijfvaardigheid ook je kunsten als IAM-producent. Last but not least, je werkt aan je toekomstvisie. Die toekomstvisie is ondergeschikt aan je schrijfontwikkeling. Maar een reëel beeld van de wereld over, pak ‘em beet, twintig jaar is een doeltreffend wapen voor jou als IAM professional. Een klas vol studenten die achter laptops websites bouwen, lijkt niet waarschijnlijk in 2028. Aan de andere kant is ook een reisbureau gespecialiseerd in ruimtevakanties niet te verwachten. In je eindproduct (de krant) willen we teruglezen dat je hebt nagedacht over wat ons de komende decennia staat te wachten op technologisch, sociaal en maatschappelijk terrein. Hierin nemen we een voorschot op het vak Geschiedenis van Kunst & Media, dat later in het jaar volgt. Je mag overigens best eens lekker over de top door je verbeelding de vrije loop te laten, want ook fantasie is een belangrijk fundament in de interactieve wereld. Vind daarin een gulden middenweg. In dit naslagwerk vind je alles wat er de komende zes weken van je wordt verwacht. Verder zijn er documenten in opgenomen die je helpen een toegankelijk geschreven krant te maken. Gebruik de tiplijst (achterin het werkboek) als checklist bij het produceren van je artikelen. Als je gedegen aan dit vak werkt, merk je dat het witte scherm zo angstaanjagend niet meer is. Let maar op, je gedachten helder en toegankelijk verwoorden is te leren. Sterker: die voormalige kwelgeest zeurt om jouw ideeën en hersenspinsels. En dan blijkt schrijven nog leuk ook. Veel plezier, succes en sterkte! Theo Ploeg & Hein Bijvoet Augustus 2008


2

algemene zaken


3

Vak: Studiejaar: Periode(s): Aantal studiepunten: Docenten:

Content en Redactie (PCR1) Propedeuse Blok 1 2 studiepunten Theo Ploeg en Hein Bijvoet

Leerdoelen 1. De student kan de aangeboden journalistieke schrijfprincipes toepassen. 2. De student ontwikkelt een lenige pen om zijn boodschap in geschrift aan verschillende doelgroepen over te brengen. 3. De student creëert een visie op de toekomst, gebaseerd op hedendaagse tendensen. Plaats in het leerplan Als IAM-professional ontkom je er niet aan: schrijven. Helder en correct formuleren is niet alleen noodzakelijk, maar betekent ook een streepje voor op de concurrentie. Het vak Content en redactie legt het fundament voor de vele tekstvormen die een IAM professional hanteert. De schrijfopdrachten staan alle in het teken van de toekomst. Zo maakt de student op een frivole manier kennis met een ander belangrijk aspect binnen de opleiding: het ontwikkelen van een reëel beeld van de mogelijkheden die interactieve media de komende jaren bieden. Werkwijze Gedurende het blok werkt een ieder aan zijn eigen digitale krant van de toekomst. Daarin komt een aantal schrijfgenres terug in vier artikelen. Veel alleen oefenen, maar ook veel overleggen en feedback geven en krijgen. Tijdens de werkgroepen bespreekt de docent theorie, maar de lessen zijn gelardeerd met brainstorms, discussies en taalspelletjes ter lering en vermaak. Lesstof • Opbouw en stijl van verschillende tekstgenres (theorie en opdrachten). • Oefeningen ter ontwikkeling van een visie op de toekomst van de media en de samenleving in het algemeen. Criteria 1. 2. 3. 4. 5.

Het eindproduct is compleet en geschreven in correct Nederlands. Het eindproduct is zowel digitaal (blog) als op papier ingeleverd. Het eindproduct is in begrijpelijke taal geschreven en toegankelijk geformuleerd. De informatie in de krant is relevant en geeft blijk van visie op de toekomst. De student is pro-actief, houdt zich aan deadlines en is aanwezig tijdens de werkgroepen.

Toetsing In de zesde werkgroep (de eerste na het herfstreces) levert elke student zijn krant van de toekomst volgens instructies van de docent op. Op basis daarvan ontvangt de student een rapport waarin feedback en een beoordeling zijn geformuleerd. Voldaan aan de criteria levert een voldoende op. De volgende punten kunnen de beoordeling verhogen naar ruim voldoende, goed of uitmuntend: 1. Een bovengemiddeld taalgevoel blijkend uit een rijke vocabulaire, idioom en stilistische vaardigheden. 2. Het vermogen en de durf om buiten de gebaande paden te treden zonder het doel uit het oog te verliezen. 3. Buitengewoon originele ideeën omtrent de toekomst van interactieve media en de samenleving in het algemeen, zonder de realiteit uit het oog te verliezen. Herkansing is niet mogelijk omdat het een practicum betreft. Aanvulling is alleen dan mogelijk wanneer de student actief aan het programma heeft deelgenomen en een krant heeft ingeleverd. Lesmateriaal Verplicht: werkboek, door opleiding verstrekt. Aanbevolen: Alles met letters, van bijbel tot pindakaaspot.


4

Lesprogramma van week tot week Lesweek 1 (38)* – Slijp de pennen • Huishoudelijke zaken. • Introductie van het vak. • Relevantie en doel van het vak. • Uitleg opdracht 1. • Taalspelletje of -oefening. Lesweek 2 (39)* – Less is more • Beeldend schrijven. • Doornemen werkboek. • Mindmap van de toekomst. • Bespreking huiswerk. • Theorie en oefenen met nieuwsartikel. • Taalspelletje of -oefening. Lesweek 3 (40)* – Over de doden niets dan goeds • Huiswerkbespreking. • Werkwijze van de schrijver. • Theorie en oefenen met necrologie. • Taalspelletje of -oefening.

Huiswerk • Afmaken, uploaden en opsturen opdr. 1. • Bestuderen t/m opdracht 2. • Vragen reader formuleren. • Feedback geven als corrector. • Blog aanmaken (Wordpress). • Feedback mee naar volgend college.

Huiswerk • Afmaken, uploaden en opsturen opdr.2. • Bestuderen opdracht 3. • Feedback geven als corrector. • Feedback mee naar volgend college.

Huiswerk • Afmaken, uploaden en opsturen opdr.3. • Bestuderen opdracht 4. • Feedback geven als corrector. • Feedback mee naar volgend college.

Lesweek 4 (41)* – Stijlvol of stijlloos • Terugblik Werkgroep 1 t/m 3. • Huiswerkbespreking. • Theorie en oefenen met QQ interview. • Theorie en oefenen met column. • Taalspelletje of -oefening.

Huiswerk • Afmaken, uploaden en opsturen opdr 4. • Bestuderen opdracht 5. • Feedback geven als corrector. • Feedback mee naar volgend college. • Vragen tbv feedback opsturen.

Lesweek 5 (42)* – Sleipen, veilen, poleisten • Redigeren: hoe? • Laatste oefeningen/spelletjes. • Resumé alle deelopdrachten. • Individuele feedback. • Peptalk laatste loodjes.

Huiswerk • Afmaken, uploaden en opsturen opdr.5. • Feedback geven als corrector. • Feedback mee naar volgend college. • Alle artikelen redigeren. • Inleiding schrijven tbv eindopdracht. • Vakevaluatie (opdr VI) maken. • Artikelen bundelen als opgedragen.

(43)* – Herfstreces

Lesweek 6 (44)* – Vers van de pers • Inleveren eindopdracht (gebundelde artikelen). • Promotekst krant maken en voordragen. • Evaluatiegesprek van het vak en het blok. • Elkaars kranten bewonderen. Lesweek 7 (45)* – Op het matje • Individuele feedback. • Uitleg herstelopdracht.

* tussen haakjes staan de weeknummers van het kalenderjaar NB: vergeet je urenverantwoording niet bij te houden Content & Redactie ‘08/’09

5

De stenen tafels van Content & Redactie

1. Gij voert opdrachten uit als door de docent opgegeven. 2. Gij beschikt over een deugdelijke spellingcontrole, hanteert die doeltreffend en actief. De zaken die de spellingcontrole niet voor u oplost, beheerst u zelf. 3. Gij voorziet correspondentie altijd van uw voor-, achternaam én klaskleur. 4. Gij hanteert literatuur als aangegeven. 5. Gij overschrijdt geen deadlines. 6. Gij bezoekt alle colleges en volgt die aandachtig met uitzondering van overmacht en noodweer. Dan licht u de docent in per e-mail. 7. Gij licht bij onverwachte vertraging een collega-student in, die de oorzaak van uw oponthoud aan de docent meldt. 8. Gij gebruikt zonder opgaaf van gegronde reden voor studiezaken geen ander account dan uw HvA adres (ook geen lussen of andere zichtbare constructies naar hotseknotsadressen van Hotmail, Gmail etc.). 9. Gij levert tekstdocumenten (mits niet anders opgegeven) altijd aan als .doc. Dus niet als ander tekstdocument of pdf. 10. Uw werk getuigt van toewijding en u toont zich pro-actief.

Nota Bene: voldoen aan bovenstaande geboden is een voorwaarde voor feedback en/of een eindbeoordeling


6

college 3 necrologie of recensie

college 4 column of interview

college 5 alle artikelen oppoetsen

college 6 (opleveren papieren krant) feedbackformulier

college 7 (feedback voor onvoldoendes) Op ‘t matje

opleveren herstelde artikelen

eindbeoordeling aanvullers**

3

4

5

6

7

8

9

zondag 16 november, 21.30 uur

dinsdag 11 november, 14.00 uur

week 45 (op de college-uren)

week 44 zondag 2 november om 21.30 uur

week 42 (In college 6 papieren krant opleveren)

bericht van docent

deadline

individueel

klassikaal college bericht van docent

Individueel advies

week 41 klassikaal college vier nachten na het college om 20.30 uur deadline



grijs: verplichte bijeenkomsten op school Content & Redactie ‘08/’09

NB: degenen die een voldoende of hoger scoren sluiten Content & Redactie af bij nummer 6, onvoldoendes gaan door naar nummer 9

** weer onvoldoende betekent vak volgend jaar opnieuw volgen

bijzonderheden


datum/deadline

* voorbeeld bestandstitel: 01groenveerbertvander > exact zo: dus geen underscores, spaties of hoofdletters of andere fratsen

op bureau van je docent (doos met klaskleur)

Vers van de pers voldoende: fb.form, onvoldoende: rooster

herfstreces

Sleipen, veilen, poleisten Slijpen, vijlen, polijsten

Een schizofreen is nooit alleen 04kleurachternaamvoornaamtussenvoegsel*

Over de doden niets dan goeds 03kleurachternaamvoornaamtussenvoegsel*

Less is more 02kleurachternaamvoornaamtussenvoegsel*

college 2 nieuwsartikel

2

Slijp de pennen 01kleurachternaamvoornaamtussenvoegsel*

college 1 de morgen van morgen

titel/bestandsnaam/info

1

college/opdracht

Bijeenkomsten en deliverables Content & Redactie

7

Urenverantwoording Zeikerds zijn we niet, wij schrijvers. We zetten de meter niet aan bij het eerste potje brainstormen. Maar er moet wel brood op de plank. En als het even kan ook een plakkie kaas. Dus we moeten wel onze uren een beetje in de gaten houden. En de klant heeft ook recht op verantwoording van ons gage. Dus we houden onze werktijd netjes bij in een tabel. Maak een dergelijk iets als hieronder en houd dat consciëntieus bij. In je bundel voeg je je urenverantwoording toe. Gespreid over zeven weken is voor de opdrachten die op stapel staan, 34 uur begroot. Daarvan gaan er 10 op aan (groeps)bijeenkomsten/colleges. Buiten die sessies om is er dus nog 24 uur over om de klus te klaren. Gemiddeld vier uur per week. Moet kunnen. Zeker omdat wij schrijvers geen zeikerds zijn. Hieronder een voorbeeld van hoe je het zóú kunnen doen.

De morgen van morgen Nieuwsachtergrondartikel Recensie/ necrologie Column/ interview Nieuwsflitsen Bevindingen (evaluatie) Redigeren alle artikelen Inleiding, inhoudsopgave Opmaken, printen, inbinden

Fase 1 45 minuten

Fase 2 nvt

Fase 3 1 ½ uur

Fase 4 1 uur

Fase 5 15 minuten

Totaal 3 ½ uur

45 minuten

1 uur

2 uur

1 uur

½ uur

½ uur

1 uur

1 ½ uur

1 ½ uur

15 minuten

2 uur

1 uur

½ uur

½ uur

15 minuten

1 uur

nvt

1 uur

15 minuten

15 minuten

5 uur 15 minuten 4 uur 45 minuten 4 uur 15 minuten 2 uur

15 minuten

15 minuten

1 uur

15 minuten

nihil

nvt

nvt

nvt

2 uur

½ uur

2 uur 15 minuten 2 ½ uur

15 minuten

15 minuten

1 uur

nvt

nihil

1 ½ uur

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

1 uur 27 uur

Gefaseerd werken Het komt in deze reader herhaaldelijk naar voren: een artikel schrijf je niet in één keer achter elkaar. Daaraan werk je in fases. Een goed stuk vormt zich namelijk juist dan wanneer je níét achter je bureau zit. Daarom is het zaak tussen de verschillende wordingsstadia periodes van ontspanning in te bouwen. Je ideeën verdienen het niet om afgeraffeld te worden. Hieronder staat in een tabel hoe je je opdrachten kunt uitvoeren. Natuurlijk vraagt niemand van je om exact dit format te volgen, maar als leidraad is het een handig hulpmiddel. Want ten overvloede: een uurtje voor de deadline beginnen is een halsmisdrijf. Dat getuigt van minachting voor een ieder die je verhaal onder ogen krijgt, jezelf incluis. Ergo: gefaseerd werken is het ELFDE GEBOD!

Wanneer Wat Tijd

Fase 1 asap na college brainstorm ± 30 minuten

Fase 2 dag na college schema vullen ± 30 minuten

Fase 3 volgende dag versie 1 ± 2 uur

Fase 4 volgende dag eindversie ± 45 minuten

Fase 5 later die dag puntjes op i ± 15 minuten


8

Een vrije opdracht Ga loos! Zijn er helemaal geen restricties? Jawel! Je kijkt vanuit de dag dat jouw krant verschijnt terug naar het heden. Wat is er veranderd? Was vroeger alles beter of is de wereld er juist mooier op geworden? Neem een ferm standpunt in, maar verlies je niet in schelden of lyriek. Wees subtiel. Het beste is een anekdote te beschrijven. Daaraan hang je een overtuiging op. Durf je gedachten de vrije loop te laten. Gebruik 300 tot 350 woorden.

Hier schrijf je de lead van een nieuwsartikel. Kom direct to the point (de vijf w’s) en vergeet daarbij niet te prikkelen verder te lezen. Gebruik maximaal veertig woorden, gevolgd door ‘lees meer’. Het achterliggende stuk bevat tussen de 400 en 500 woorden.

Recensie Maken ze nog films in Holly- of Bollywood of is het allemaal virtual experience in 2028? Bestaat de romancier nog en staan er nog artiesten op de planken? Kortom, schrijf een recensie. 400 tot 500 woorden

Interview met jezelf

Natuurlijk heb je het helemaal gemaakt over twintig jaar. Reden genoeg om jouw krant op te sieren met een interview met jezelf als hot shot in de wereld van de (interactieve) media. Aanleiding van het artikel beschrijf je hier in veertig woorden. Het hele interview beslaat 400 tot 500 woorden.

Wie zou er in de week voorafgaand aan het verschijnen van jouw krant zijn gestorven? Een politicus, een sportheld, iemand van het koningshuis? Beschrijf beeldend het leven van de betreffende persoon. Neem sprekende anekdotes op. Op de homepage veertig, erachter 400 tot 500 woorden.

Necrologie

Column

Advertentie

Nieuwsartikel

Today’s honest eternal news january 1 2029

Content & Redactie ‘08/ 09

--Weer: niets nieuws onder de zon, middagtemperaturen van 12.00 tot 18.00 uur, tegenwind--

Pappenheimer top De pappenheimer staat er lekker bij dit jaar. Maar boeren in de pieperpolder klagen over een schromelijk tekort aan robots om de geliefde knollen te oogsten.

Topics op de bon Studenten IAM verzinnen voor het twintigste jaar topics. Inmiddels zijn ze bijna op. Van overheidswege is bepaald dat studenten er nog maar vijf in plaats van acht mogen verzinnen.

Minimaal acht nieuwsflitsen, bestaand uit één kopzin, gevolgd door een korte lead. Voorbeelden:

The Then

Hoofdredactie: Thein Bijploeg

9

Je artikelen gebundeld op papier Aan het eind van het blok publiceer je je krant bij Wordpress. Ook lever je je geredigeerde artikelen, je eerste versies en je schema’s in een overzichtelijke bundeling aan. Je doet dat op de manier zoals hieronder beschreven. Uiteraard voorzie je je papieren versie van een voorwoord of inleiding en een inhoudsopgave en wat je verder relevant vindt. Zorg verder dat het er verzorgd en aantrekkelijk uitziet.

Inleiding, url en inhoudsopgave

de morgen van morgen versie 1

nieuwsartikel schema

nieuwsartikel versie 1

de morgen van morgen versie 2

mag beide op één pagina

nieuwsartikel versie 2

deze 2 pagina’s gespiegeld

necrologie/ recensie schema

necrologie/ recensie versie 1

necrologie/ recensie versie 2

deze 2 pagina’s gespiegeld

interview/ column schema

interview/ column versie 1

interview/ column versie 2

deze 2 pagina’s gespiegeld (columns mogen beide op één pagina)

vakevaluatie en urenverantwoording


10

Feedback Hieronder een feedbackformulier, zoals je dat aan het eind van het vak opgestuurd of overhandigd krijgt.

Feedback en beoordeling Content & Redactie ‘08/‘09 Naam: Klas: Wanneer je aan de criteria onder categorie a hebt voldaan, heb je minimaal een voldoende. Als je aan één van die criteria niet voldoet, zijn de overige categorieën niet ingevuld. Je dient je werk dan te herstellen volgens instructies van de docent. De categorieën b tot en met d tonen een verfijning van de beoordeling. a. criteria het eindproduct is compleet en geschreven in correct Nederlands het eindproduct is zowel digitaal (blog) als op papier ingeleverd het eindproduct is begrijpelijk geschreven en toegankelijk geformuleerd de informatie in de krant is relevant en geeft blijk van visie op de toekomst deadlines zijn gehaald, colleges gevolgd, en de houding was pro-actief

ja ja ja ja ja

nee nee nee nee nee

b. taalvaardigheid opbouw artikelen zinsconstructie vocabulaire

o v rv g u o v rv g u o v rv g u

c. intellectualiteit & creativiteit diepgang visie originaliteit

o v rv g u o v rv g u o v rv g u

d. professionaliteit & gedrevenheid look & feel krant toewijding/inzet werkproces

o v rv g u o v rv g u

Opmerkingen van de docent

Eindbeoordeling:


11

opdracht I de morgen van morgen


12

De morgen van morgen - theorie Deze introductieopdracht is bedoeld om de pennen los te maken. We gaan met weinig woorden veel zeggen. We toveren met een piepklein stukje tekst een hele wereld op het netvlies van de lezer. Jóuw wereld over twintig jaar. Dat kan door suggestief te schrijven. Sfeermaken. Een schilderijtje van letters. Niet exact benoemen wat je over wil brengen, maar om de hete brij heen schrijven. Dat is de kunst. Naast het slijpen van de pen, is deze opdracht bedoeld om een eerste reële blik in jouw toekomst te werpen. De opdracht luidt: Beschrijf in maximaal honderd woorden (platte tekst) hoe jouw doordeweekse ochtend er over twintig jaar uitziet. Dat wil zeggen, je verhaal behelst de tijd tussen het moment van wakker worden tot het moment dat je op je werk arriveert. In je tekst kan de lezer ten minste vier zaken ontdekken: 1. hoe je woning er uitziet 2. hoe je gezinssamenstelling is 3. In wat voor omgeving je leeft 4. Wat voor werk je doet Checklist voor auteur en corrector: - heeft het werk een kop? - voldoet het werk aan de opgegeven lengte (maximaal 100 woorden)? - is het werk foutloos geschreven? - zijn de vier zaken uit de opdracht duidelijk geworden? - is er suggestief geschreven? - is er een sfeerplaatje ontstaan? - zijn er vragen opgeworpen die niet zijn beantwoord? - andere zaken? Andere geschriften met een vergelijkbare aanpak: - advertentietekst - sommige poëzie - sfeerverhaal - mood description - sommige columns Belangrijk: Deadline: vier nachtjes slapen na het college om 20.30 uur. Vergeet niet je corrector én je docent je werk als Word document op te sturen. Titel van je document: 01kleurachternaamvoornaam.doc Onderstaand stukje is een voorbeeld. Wie weet helpt het je op weg.

Toekomstmuziek Het grind knarst. Een kus op mijn wang. Hein junior vlijt zich naast mij. Tikt op mijn knie. ‘Er lag nog rijp op de wei vanmorgen, ouwe.’ ‘Ik zag het, jongen. Toch zwemmen er al eendjes in de vliet.’ ‘Hoe doet de kleine man ‘t?’ ‘Hij leest de stripjes in de krant al.’* Een tureluur splijt de hemel. De fiere eik ruist. Zoete geur van cake dwarrelt langs. Weg is ‘ie, mama knuffelen. In de voormalige koeienstal wacht onze holografische opera. Hij maakt de beelden, ik de muziek. Tijd genoeg. Bij boer Jacobs loeit een koe. * Welke cinefiel herkent dit citaat?


13

opdracht II nieuwsachtergrondartikel


14

Het nieuwsachtergrondartikel - theorie Het nieuwsartikel kent een strak format. Altijd is een recente gebeurtenis de aanleiding voor het verhaal. Die gebeurtenis staat centraal en je valt dan ook met de deur in huis. In de opening (lead) staan de zogenaamde vijf w’s beschreven: wie, wat, waar, wanneer en waarom (en soms ook hoe). Direct to the point dus. Langzaam ontvouwt je verhaal zich, waarbij het steeds iets verder van de kern verwijderd raakt. Het is als een steen die je in een vijver gooit. De waterrimpeling golft zich van de kern vandaan en verzwakt met elke cirkel tot er geen verband meer zichtbaar is met het ‘epicentrum’. Zo creëer je een verhaal dat als het ware oprolbaar is. Je kunt van onder af passages of alinea’s wegstrepen, terwijl een heldere verhaallijn blijft bestaan. Karakteristieken van het nieuws -achtergrondartikel*: - pakkende kopzin - de vijf w’s - oprolbaarheid (steen in vijver) - zakelijk/feitelijk geschreven - de suggestie van objectiviteit - bronvermeldingen (in het artikel zelf) - geen herkenbare conclusie of uitsmijter Checklist voor auteur en corrector: - heeft het werk een kop? - voldoet het werk aan de opgegeven lengte (400 tot 500 woorden)? - is het werk foutloos geschreven? - is het artikel oprolbaar? - is er helder en toegankelijk geschreven? - is er een (reëel) toekomstbeeld neergezet? - zijn er vragen opgeworpen die niet zijn beantwoord? - andere zaken? Andere geschriften met een vergelijkbare structuur: - zakelijk rapport - briefing - debriefing - persbericht - marketingplan Opbouw:

Een spetterende kopzin lead: de 5 w’s, de relevantie en/of het bestaansrecht van het artikel details over de gebeurtenis. Hoe, hoeveel, wat was de reden etc. hoor (een bron), meer details, meer op de achtergrond ingaan (technische uitleg) of meer achtergrondinformatie meer over het onderwerp/tendensen een aanschurkend onderwerp of een uitdieping van het thema Eventueel terugkomen op de gebeurtenis (een additioneel ‘weetje’) NB: op de volgende pagina’s de wording van een nieuwsachtergrondartikel. * Natuurlijk zijn er andere karakteristieken denkbaar en natuurlijk vind je artikelen die niet aan alle karakteristieken voldoen. Voor deze opdracht zijn dit de meest in het oog springende eigenschappen. Content & Redactie ‘08/’09

15

Fase 1 – brainstorm Leuk, al die informatie over een nieuwsartikel. Maar ik heb nog nooit zo’n verhaal geschreven en aan de informatie op de vorige pagina heb ik niet genoeg. Hoe moet ik in hemelsnaam beginnen? Een begrijpelijk euvel. Daarom op deze en volgende pagina’s een duw in de rug en een overzicht van de wording van een nieuwsartikel. Wie? Het kan alleen, maar beste is sparren. Dus met twee of meer mensen (medestudenten, vrienden, familie). Wat? Brainstorm op onderwerpen – zoveel mogelijk opties. Waar? Trein, bus, fiets, terras, kroeg, kantine, hei, bos, strand. Wanneer? Asap na het ontvangen van de opdracht of het voorbereidend college. Waarom? Alleen door een lijst van ‘topics’ te maken, kun je bepalen welk onderwerp je goed ligt en waarover je voldoende informatie kunt verzamelen of verzinnen. Hoe? Te beginnen in je hoofd en pratend met je sparringpartner. Altijd een kladblok bij de hand voor invallen. Later overzetten op pc. Eerste associaties ook al noteren. Resultaat: 1. HvA failliet – Wanbeleid directeur Theo Ploeg - Ploeg smeet met geld - nam investeerders mee naar men’s clubs - verrijkte zichzelf met exorbitante bedragen uit de collegegelden - vergreep zich aan studenten 2. Schuilkerk ontdekt in Wognum - Acht atheïsten standrechtelijk geëxecuteerd - AOA (Atheïsten Opsporings Apparaat) detecteerde een defecte chip in de hersenstam in de buurt van Alkmaar - er werd gepredikt uit Darwin’s Origin of Species 3. DreamPalice sluit deuren – bijna iedereen heeft een VRT (virtual reality tub) - virtueel leven doet iedereen thuis in de VRT (een kleine ruimte in huis) - …………………………………………………………………………………. 4. Brand in gebouw Europese Moslim Alliantie (EMA) in Amsterdam - aanslag door wie? Onderzoek loopt - voormalig Amstel Hotel zit nu regering van deelstaat Europa - joodse veiligheidsdienst - islamitische politie & ordedienst - al eerder brand (opgeëist door nationalisten) 5. Weer ongeluk met hoovertube - …………………………… 6. Ceo Holographics Europe René Prinz : ‘In najaar spacebody versie 23 verkrijgbaar.’ - ................................................. - ................................................. 7. Kabinet Van Bommel II doet monarchie vallen - privileges koningshuis vorig jaar al opgeheven - geen plaats meer voor erfopvolging - koning Willem IV opgenomen in psychiatrische kliniek


16

Fase 2 – schema Het onderwerp is bepaald. Nu start de puzzel: het bundelen van je gedachten. Dat doe je door tekstblokken met steekwoorden en korte omschrijvingen te vullen. Dat invullen gaat niet in één keer. Je zult merken dat je wat moet schuiven van de ene naar de andere alinea. Dat is passen en meten en nadenken geblazen. Maar het is beslist noodzakelijk. Je kunt beter met wat woorden heen en eer schuiven dan met hele strofes, waardoor je hele passages moet herschrijven. Ergo: laat je niet verleiden deze fase over te slaan, het kost je uiteindelijk veel meer tijd. ….of erger: een onvoldoende! Resultaat: Kop: aanslag(?)regeringsgebouw Lead (wie, wat, waar, wanneer, waarom, hoe): Wat: brand Wanneer: gisterenavond Waar: regeringsgebouw (voormalige Amstel Hotel) Europese Moslim Alliantie (EMA) Wie: slachtoffers Waarom: aanslag niet uitgesloten volgens politie Alinea 1 (het ‘hoe’ meer specifiek): Vijf knallen Uitslaande brand Evacuatie buurt Middernacht: brand meester Alinea 2 (het ‘waarom’ meer specifiek): Ordedienst sluit aanslag niet uit Detonatiemechanisme gevonden? Alinea 3 (speculaties, meningen, verklaringen): EMA: joodse veiligheidsdienst dader Represailles onvermijdelijk Alinea 4 (uitleg, achtergrond): 2020 EMA regering > conflicten moslims – joden Ordedienst ingesteld om partijen uit elkaar te houden Manschappen uit andere hoofdsteden voor hulp Alinea 5 (historisch – verband met het nieuws): Eerder brand bij EMA Nationalisten eisten aanslag op Burgemeester hield boel bij elkaar Alinea 6 (historisch – niet per se een verband met het nieuws): Eerder brand bij EMA Nationalisten eisten aanslag op Burgemeester hield boel bij elkaar


17

Fase 3 – eerste versie Het schema is gevuld, de weerslag van je gedachten. Gelijkertijd is het de structuur van je artikel. Dat staat nu stevig in de steigers. Eigenlijk hoef je alleen nog maar zinnen te smeden van de zaken die je in het schema hebt genoteerd. Maar ja, da’s makkelijker gezegd dan gedaan. Een toegankelijke zin maken is een kunst apart. Noeste arbeid, mag je er gerust aan toevoegen. In één keer lukt het beslist niet. Daarom is fase III nog niet de laatste. Leg de boel weg en ontspan. Ga rennen langs het strand, mediteer een stukje, vang een visje of laat de hond uit. Kortom, kauw er een tijdje op of als je tijd hebt, slaap er een nachtje over. Het resultaat: Gisteravond heeft er brand gewoed op de bovenste etage van het regeringsgebouw van de Europese Moslim Alliantie (EMA) in Amsterdam, het voormalige Amstel Hotel. De Islamitische Politiedienst spreekt van een terroristische aanslag. Ordedienst Blackwater sluit dat niet uit, maar verwacht pas vanmiddag uitsluitsel. Voor zover bekend Er vielen geen slachtoffers. Getuigen hoorden even na negenen vijf harde knallen in het voormalige Amstel Hotel. Even daarna stond de bovenste verdieping van het gebouw in vuur en vlam. De hele buurt werd geëvacueerd omdat de vlammen zouden kunnen overslaan naar panden in de onmiddellijke omgeving. Volgens de woordvoerder van de Islamitische Brandweer Centrale is dat niet gebeurd omdat het niet noemenswaardig woei. Om 24.00 uur gaf de brandweer het sein brand meester. Blackwater, de andere grote Ordedienst in de Europese hoofdstad gebiedsdeel Holland, heeft nog te weinig zicht op de situatie om conclusies te trekken. ‘De EMA heeft pas vanochtend toegang gegeven tot het gebouw. Gezien de recente ontwikkelingen sluiten wij een aanslag echter niet uit,’ aldus woordvoerder Erik Hufkens. Er gaat een gerucht als zou er een detonatiemechanisme zijn gevonden. Hufkens ontkent, noch bevestigt dit. Erka Yildrim, voorzitter van de EMA in Amsterdam, is niet van plan het onderzoek van Blackwater af te wachten. ‘Het is mij duidelijk. Het is een oorlogsverklaring van de joodse veiligheidsdienst. Represailles zijn onvermijdelijk.’ Na deze verklaring spoedde Yildrim zich naar een urgent beraad op geheime locatie. Sinds 2020, waarin de EMA een eigen onafhankelijke regering in diverse gebiedsdelen van Europa installeerde, lopen de conflicten tussen joden en moslims hoog op. Blackwater, ingehuurd door de Nationalistische Regering Holland, heeft onder meer de taak om conflicten tussen de twee groepen te vermijden. Blackwater laat manschappen overkomen uit de andere Europese hoofdsteden Brussel, Parijs en Keulen om de veiligheid van de joodse gemeenschap te garanderen. In maart 2015 kocht de EMA het Amstel Hotel in Amsterdam met financiële middelen van een anonieme geldschieter uit Dubai. Sindsdien heeft het eind negentiende eeuw gebouwde pand een opmerkelijke gedaanteverwisseling ondergaan. Met name de drie grote minaretten aan weerzijden van het gebouw zijn een doorn in het oog van de joodse gemeenschap die zich heeft gevestigd aan de andere zijde van de Amstel. Het is niet de eerste brand in het regeringsgebouw van de EMA. Eind vorig jaar brandde de serre van het gebouw aan de Amstel uit. Toen eisten de Nationalisten de aanslag op. Een conflict werd toen in de kiem gesmoord door slim optreden van Burgemeester Tjibbe Boukhari, die de boel zogezegd bij elkaar hield.


18

Fase 4 & 5 - eindversie en puntjes op de i Nu is het nog een kwestie van schaven en polijsten. Ook nu geldt weer dat het minder lijkt dan het is. Je moet je eigen werk kritisch onder ogen durven komen en bereid zijn nog een keer na te denken over je formuleringen. Meestal kan er links en rechts nog wel wat uit aan stoplappen en partikels. Schrijven is immers schrappen. Verder staan wat afrondende zaken op de agenda: kop en tussenkopjes, datum, naam en dat soort zaken. Gebeurd? Dan volgt het sluitstuk, fase 5. Leg je artikel nog één keer weg en pak na weer een periode van ontspanning de tiplijst (achterin deze reader) erbij als checklist. Alle puntjes op de i? Opsturen. Resultaat:

Brand bij EMA waarschijnlijk aanslag Gisteravond heeft er brand gewoed op de bovenste etage van het regeringsgebouw van de Europese Moslim Alliantie (EMA) in Amsterdam. De Islamitische Politiedienst spreekt van een terroristische aanslag. Ordedienst Blackwater sluit dat niet uit, maar verwacht pas vanmiddag een bevestiging. Er vielen voor zover bekend geen slachtoffers. Getuigen hoorden even na negenen vijf harde knallen in het voormalige Amstel Hotel. Even daarna stond de bovenste verdieping van het gebouw in lichterlaaie. De buurt werd geëvacueerd omdat de vlammen dreigden over te slaan naar de omliggende panden. Volgens de woordvoerder van de Islamitische Brandweer Centrale was dat zeker gebeurd wanneer de straffe wind van vanmiddag niet was gaan liggen. Tegen middernacht gaf de brandweer het sein brand meester. Aanslag Blackwater, de andere grote Ordedienst in de Europese hoofdstad gebiedsdeel Holland, heeft nog te weinig zicht op de situatie om conclusies te trekken. ‘De EMA heeft pas vanochtend toegang gegeven tot het gebouw. Gezien de recente ontwikkelingen sluiten wij een aanslag echter niet uit,’ laat woordvoerder Erik Hufkens weten. Het gerucht als zou er een detonatiemechanisme zijn gevonden, wil Hufkens ontkennen, noch bevestigen. Oorlogsverklaring Erka Yildrim, voorzitter van de EMA in Amsterdam, is niet van plan het onderzoek van Blackwater af te wachten. ‘Het is klip en klaar. Het is een oorlogsverklaring van de joodse veiligheidsdienst. Represailles lijken onvermijdelijk.’ Na deze verklaring haastte Yildrim zich naar een spoedberaad op geheime locatie. Veiligheid Sinds 2020, waarin de EMA een eigen onafhankelijke regering in diverse gebiedsdelen van Europa installeerde, lopen de gemoederen tussen joden en moslims hoog op. Blackwater, ingehuurd door de Nationalistische Regering Holland, heeft onder meer de taak om conflicten tussen de twee groepen te vermijden. Blackwater laat manschappen overkomen uit de andere Europese hoofdsteden Brussel, Parijs en Keulen om de veiligheid van de joodse gemeenschap te garanderen. Minaretten In maart 2015 kocht de EMA het voormalige Amstel Hotel in Amsterdam met financiële middelen van een anonieme geldschieter uit Dubai. Sindsdien heeft het eind negentiende eeuw gebouwde pand een opmerkelijke gedaanteverwisseling ondergaan. Vooral de drie grote minaretten aan weerzijden van het gebouw zijn een doorn in het oog van de joodse gemeenschap. Deze vestigde zich begin jaren tien gedwongen aan de overzijde van de Amstel. Nationalisten Het is niet de eerste brand in het regeringsgebouw van de EMA. Eind vorig jaar brandde de serre van het gebouw aan de Amstel uit. Destijds eisten de Nationalisten de aanslag op. Een conflict werd toen in de kiem gesmoord door adequaat optreden van Burgemeester Tjibbe Boukhari, die de boel zogezegd bij elkaar hield. Theo Ploeg


19

opdracht III necrologie/recensie


20

De necrologie - theorie De necrologie is een variant op het nieuwsachtergrondartikel. Er is iemand gestorven en daarvan maakt jouw krant melding. Toch verraadt het woord necrologie dat het niet zomaar het bericht is van iemands overlijden. Het is een sfeerverhaal, een biografie in een notendop. De man of vrouw heeft blijkbaar een voor jouw lezers boeiend leven geleid en daarin wil ik als lezer een ‘smakelijk’ kijkje krijgen. Dat dwingt tot een iets andere opbouw dan het nieuwsartikel. Karakteristieken* - sfeervol - gelardeerd met anekdotes - citaten van de overledene en/of nabestaanden - een zweem van subjectiviteit - feiten kloppen - niet chronologisch Checklist voor auteur en corrector: - heeft het werk een kop? - voldoet het werk aan de opgegeven lengte (400 tot 500 woorden)? - is het werk foutloos geschreven? - is het artikel volgens de opbouw als hieronder geschreven? - is er helder en toegankelijk geschreven? - werd je meegenomen in het leven van de overledene? - zijn er vragen opgeworpen die niet zijn beantwoord? - andere zaken? Andere geschriften met een vergelijkbare structuur: - voorwoord - reportage - veel proza/literatuur - (lange) promotionele tekst - recensie (soms) Opbouw

een spetterende kopzin lead: sfeerplaatje (anekdote, citaat, beschrijving) + melding dood de 5/4 w’s + doodsoorzaak + waarom een necrologie verdiend nieuwsfeiten: begrafenis, uitspraken nabestaande(n) het belangrijkste óf meest recente bezigheden van de overledene terug naar het begin van de loopbaan en verder nog verder terug (familie, jeugd) terug naar het heden > conclusie NB I: plagiaat is ten strengste verboden! Laat je niet verleiden. NB II: svp niet je docent of andere naasten als onderwerp. * Natuurlijk zijn er andere karakteristieken denkbaar en natuurlijk vind je artikelen die niet aan alle karakteristieken of aan de opgegeven opbouw voldoen. Voor deze opdracht zijn dit de meest in het oog springende eigenschappen. Content & Redactie ‘08/’09

21

Fase 1 – brainstorm Fase I voltrekt zich exact als bij het nieuwsartikel. Je maakt een lijst van interessante personen en je schrijft je eerste associaties erbij. Ook hier geldt weer: ’t beste met sparringpartner(s). Bedenk vooral wat de persson in kwestie nog gáát doen de komende twee decennia. Als dat nergens terugkomt in je verhaal, zit er een leemte van twintig jaar in iemands leven. Dat kan, maar niet voor deze opdracht, want we willen je fantasie teruglezen. Resultaat: 1. Peter R. de Vries - president Verenigde Lage Landen in 2020 - geliquideerd door J.P. Balkendende junior - schafte doodstraf (uit 2015) in 2022 weer af - felle strijd met islamitische regering EMA 2. Richard Dawkins - vrijheidsstrijder atheïsme - opgepakt in atheïstische schuilkerk en standrechtelijk geëxecuteerd 3. Michael Jackson - gestorven in eenzaamheid op heropende Alcatraz - zat levenslang voor pedofilie - geld op aan procederen 4. Beatrix - gestorven aan wrok - monarchie gevallen - zoon niet bij uitvaart - lange vingers en lange tenen - collaborateur 5. Bill Gates - dood door depressie - niet meer rijkste man op aarde - kon Google niet stuiten > Microsoft ingelijfd 6. Robbie Robot - eerste robot met menselijke emoties - zelfmoord (hoe?) - goeroe voor emorobs - miljoen emorobs bij uitvaart

Fase 2 – schema Keus gemaakt na een periode van ‘inweking’, dan schema maken. Dat schema vul je dus anders in dan bij het nieuwsartikel. Volg de blokken zoals op de vorige pagina getoond. Uiteraard is het verstandig dat schema ook niet in één keer af te willen hebben, maar daarin intervallen in te bouwen.

Fase 3 – eerste versie Als je schema naar wens is gevuld, ga je alinea’s en zinnen bouwen van de zaken uit het schema. Als je afdwaalt van je schema (dat gebeurt vast) werk dat dan eerst weer bij. Wanneer je je eerste versie af hebt, vergeet dan niet een relatief lange pauze in te lassen alvorens te gaan polijsten. Wanneer je dat werkelijk doet, haal je het beste uit jezelf.

Fase 4 & 5 Op de volgende pagina het resultaat van bouwen, schaven, vijlen en poetsen aan ons aller moeder, hare majesteit, koningin der Nederlanden, Beatrix Wilhelmina Armgard van Oranje Nassau.


22

Bij de dood van Beatrix van Oranje Nassau

Lange tenen en nog langere vingers Baarn, 13 september 2028. Doortrapt, vals, genadeloos. Een leven van achterbakse hoogmoed die haar zoon én de monarchie deden vallen. Gisteren overleed Beatrix Wilhelmina Armgard van Oranje Nassau, voorheen koningin der Nederlanden. Gestikt in woede en wrok. In Slot Drakensteyn ligt het majesteitelijk lichaam opgebaard. Buiten plengen prinsen en prinsessen tranen zo koud als ijspegels voor het volk dat zo graag wordt besodemieterd. Willem IV ontbreekt wegens privézaken in het krokodillentheater. Een jachtpartijtje met de Keniaanse maffia onderbreek je niet voor een uitvaart. Zelfs niet één waarnaar je jaren hebt gehunkerd. Kennisinjecties Koninginnedag 2021: Bea trok haar koninklijke scheur open. Ze deed troonsafstand, maar eerst nog wat ritselen. Willem Alexander was geholpen aan zijn gebrekkige eruditie, zo sprak majesteit plechtig richting holocam. De kennisinjecties sloegen niet aan, zijn hersenstam was te nauw. Nieuwe kennis hecht eenmaal uitsluitend aan bestaande kennis, zo kakelde moeke voorwaarts. Juntaleider Bea’s missie leek te slagen. Kabinet Van Bommel II greep de situatie gretig aan. In 2022 reduceerde de premier de staatkundige macht van Koning Onbenul tot een symboolfunctie. Dat maakte háár, Beatrix van Oranje Nassau, de laatste wáre vorstin der Nederlanden. En belangrijker: Maxima liet haar koninkje een jaar nadien verscheurd op paleis Soestdijk achter. Geen macht geen Maxima. Die vervloekte Argentijnse, dochter van een juntaleider, maar met natuurlijke panache. Een eigenschap die de kille Beatrix groen en geel deed uitslaan. Daar was ze vanaf. Megalomanen Maar Bea onderschatte het gewicht van republikein Van Bommel. In 2024 ontnam hij het koningshuis alle onroerend goed en financiële privileges. Een jaar later viel de monarchie definitief. Beatrix had haar hand schromelijk overspeeld. Megalomanen wanen zich wel vaker onaantastbaar. Bordeel Verraad, het is een familietrekje van de Oranjes. Was het niet haar bloedeigen vader die de slag bij Arnhem aan de moffen oplepelde in een Limburgs bordeel? Resultaat: de hongerwinter boven de rivieren, twintigduizend doden. Te vroeg verliefde Bea zich vervolgens met een adellijke nazi. En keer op keer lapte ze de grondwet aan haar laars door burgers die haar onwelgevallig waren te laten afluisteren en schaduwen. Failliet En dan Bea’s lange vingers. Lakeien sleurden kunstwerken uit galeries, de facturen deponeerde ze onverwijld in de openhaard. Een lokale cateraar ging onlangs failliet nadat madam de middenstander een partijtje liet arrangeren. Oranjes betalen niet. Een principekwestie. Polonaise Zo beduimelde Beatrix decennialang het oranjeblazoen met schandvlekken, gelijk haar voorvaderen deden. Woensdagochtend stiefelt het majesteitelijk overschot voorop in een polonaise van parvenu’s richting Nieuwe Kerk te Delft. Na 89 jaar haar laatste faux pas. Hein Bijvoet


23

De recensie Voor hen die zichzelf eens even lekker willen testen, is de recensie een geschikte uitdaging. Hoewel de structuur veel weg heeft van die van een necrologie, is er toch weer een andere denkwijze voor nodig. Het artikel op de volgende pagina’s is een handleiding die je op weg helpt en die je in moeilijke fasen in het wordingsproces bijstaat. Hieronder de inmiddels welbekende lijstjes. Karakteristieken van het nieuws -achtergrondartikel*: - pakkende kopzin - sfeerplaatje - feiten kloppen - meeslepend - helder en toegankelijk - streng doch rechtvaardig/kritisch - mening mag/moet doorklinken - in tegenwoordige tijd geschreven Checklist voor auteur en corrector: - heeft het werk een kop? - voldoet het werk aan de opgegeven lengte (400 tot 500 woorden)? - is het werk foutloos geschreven? - is het werk in de tegenwoordige tijd geschreven? - is het verhaal meeslepend, wil je zelf de ervaring ondergaan? - is er helder en toegankelijk geschreven? - is er een (reëel) toekomstbeeld neergezet? - zijn er vragen opgeworpen die niet zijn beantwoord? - andere zaken? Andere geschriften met een vergelijkbare structuur: - uiteenzetting van een klacht - sommige persberichten - sommige speeches - veel proza en literatuur Opbouw:

een spetterende kopzin lead: sfeerplaatje/anekdote/citaat + gegevens/aanleiding. meer anekdotes, sfeer en/of achtergrondinformatie meer anekdotes, sfeer en/of achtergrondinformatie meer anekdotes, sfeer en/of achtergrondinformatie spetterende uitsmijter/conclusie

* Natuurlijk zijn er andere karakteristieken denkbaar en natuurlijk vind je artikelen die niet aan alle karakteristieken voldoen. Voor deze opdracht zijn dit de meest in het oog springende eigenschappen.


24

Handleiding recensie schrijven Het schrijven van een recensie is een makkie. Kijk maar op internet. Het schrijven van een góéde recensie is andere koek. Dat is namelijk een vak apart en verre van eenvoudig. Nu is het schrijven van een recensie van een liveconcert dat plaatsvindt in 2028 iets bijzonders. Je kunt er immers niet lijfelijk bij aanwezig zijn. Het is de of vraag muzikanten en bands die momenteel de dienst uitmaken over twintig jaar nog steeds actief zijn. Ruim baan dus voor je eigen fantasie. Want trekken we in 2030 nog steeds massaal naar concertzalen of festivals in de polder? De meeste regels, tips en trucs voor het schrijven van een goede recensie blijven echter toepasbaar. Doe er je voordeel mee. Recensie versus sfeerverslag Een recensie is iets anders dan een sfeerverslag. Bij een recensie staat een kritische mening centraal. Een sfeerverslag is vooral beschrijvend van aard en is niet kritisch. Meningen komen overigens wel voor in sfeerverslagen. Ze worden dan opgetekend uit de mond van bezoekers van het concert of evenement. Wat de schrijver van het verslag er van vindt, blijft onzichtbaar. Algemene aspecten Een recensie schrijf je niet voor jezelf, maar voor je lezers. Vraag je dus af wie die lezer is. Kortom: Voor welk medium schrijf je de recensie? Wat is de doelgroep van het medium? Wie is mijn lezer? Wat wil ik mijn lezer vertellen? Wat weer mijn lezer en wat niet? Welke eisen stelt het medium aan mijn recensie? (lengte, opmaak, stijl, etc.) Voorwerk Normaal gesproken bereid je je als recensent goed voor op het bijwonen van een concert. Je moet immers weten waarover (of over wie) je schrijft. Dus verdiep je je in het verleden van een artiest. Wat zijn de feiten (geschiedenis, optredens, albums, etc.)? Nog interessanter: wat zijn de roddels (relaties, drugsproblemen, etc.)? Normaal gesproken ga je op zoek naar iets unieks. Iets waarover nog niet is geschreven en waarvan je hoopt dat andere recensenten het niet ontdekken. Welke informatie wel en welke niet interessant is, hangt in hoge mate af van je lezer. Een concert in 2028 valt uiteraard niet op deze manier voor te bereiden. Aan jou de taak om de feiten en de roddels zélf te construeren, maar wel zo dat het voorstelbaar is. Vergeet ook niet dat de cultuur in twintig jaar tijd veranderd is. Je zult die verandering zelf moeten invullen. Stel eventueel een fictieve biografie op van de (fictieve) artiest. Concertbezoek Ook dat zit er zonder tijdmachine niet in. Normaal gesproken is dit het advies aan recensenten: “Sper je oren én ogen wijd open. Zorg dat niets je ontgaat. Neem bij voorkeur een klein boekje en pen mee om notities te maken. Het gaat niet alleen om wat er op het podium gebeurt, ook randverschijnselen zijn essentieel. Hoe reageert het publiek? Hoe is de organisatie van het concert? Gaan er dingen mis? Is er een doel? Een boodschap die overgebracht wordt? Slaagt men daarin? Waarom wel, waarom niet? Natuurlijk: het draait om het optreden zelf. Blijf gedurende het hele concert kritisch, ook al ben je fan. Ben je geen fan? Zet vooroordelen opzij. Onthoud wat er goed is, wat er slecht is. Let op


25

aparte poses, bewegingen, hoe de band communiceert met het publiek. Welke instrumenten, welke nummers, wijkt de uitvoering af van de cd? Blijf bij voorkeur tot het einde: de toegift kan het best of juist het slechtst zijn.” Het moge duidelijk zijn: je zult het optreden zelf moeten construeren. Doe dat doordacht en met oog voor detail. Details zijn de krenten in de pap voor een recensent. Zo kun je er voor zorgen dat jouw recensie afwijkt van die in andere media (een concert van Prince in Ahoy wordt door zo’n zeven kranten, vijf tijdschriften en tientallen internetmagazines gerecenseerd). Aan het werk! Een goede recensie is meer dan alleen je mening over wat je hebt gezien, gehoord en ervaren. Het medium is immers ook onderdeel van de boodschap (vrij naar McLuhan). Je verhaal zelf is dus net zo belangrijk als je mening. Vergeet daarnaast niet ook iets te zeggen over de artiest zelf en over de sfeer tijdens het concert. Gebruik deze indeling: 25% mening: over het concert, de muzikanten, de nummers, de kwaliteit, etc. 25% sfeer: hoe vinden de bezoekers het, is er interactie, hoe is de zaal, etc. 25% achtergrond: wat is het voor band, wat maken ze voor muziek/kunst, wat hebben ze al gedaan, etc. 25% verdelen over de vorige drie naar eigen inzicht. Knoop daarom de volgende regels/tips in je oren: • Schrijf beknopt, wissel veel korte zinnen af met een aantal lange. • Schrijf actief (vermijd lijdende vorm) en persoonlijk. • Pas op voor een overdaad aan abstracties en mooischrijverij. • Niet te veel werkwoorden (zullen moeten kunnen worden gelezen...). • Schrijf in de tegenwoordige tijd. Stel je voor dat je een miniverhaal schrijft waarin je kort en bondig je mening weergeeft. Zeg iets maar één keer! Indeling: Kop: kort, uitnodigend, prikkelend en samenvattend Korte intro: paar regels om aandacht lezer te trekken Middendeel: de saaiere kost met de beschrijving waar het eigenlijk om gaat Afsluiting: de conclusie maakt het verhaal rond, liefst door terug te grijpen naar de intro Belangrijkste: verkondig geen onzin én boei de lezer!


26

Zo vader zo zoon: familie Doherty zuipt, vloekt en tiert Een hoer is ze, tiert Pete Doherty in de microfoon. Nee, het zestienjarige model Mary Green kan geen goed meer doen bij de popster. Nadat ze Pete vorige maand in bed betrapte met talkshowpresentatrice Elvira de Montaigne, pakte de struise Amerikaanse haar biezen. Gisteravond genoot het publiek er, in een uitverkocht Theater van de Vrede, met volle teugen van. Leedvermaak, dáár gaat het bij Doherty immers om. Niet om z’n muziek. Ach, we weten inmiddels niet beter. Het leven van Pete Doherty – dit jaar vijftig geworden – hangt van excessen aan elkaar. Negen maal bezocht hij een afkickkliniek, drie maal werd gevreesd voor zijn leven. Zijn affaires met Kate Moss, Amy Winehouse en Katje Schuurman zijn legendarisch. Tijdens zijn korte verblijf in een psychiatrisch ziekenhuis in Wenen, leek het de goede kant op te gaan. Het album – Doherty and Friends, met onder andere bijdragen van de stokoude Bob Dylan en zijn toenmalige scharrel Schuurman – dat hij er maakte, is zonder twijfel zijn beste. Interessant detail: z’n zoon Jesus is er als tienjarig jongetje op te horen. Vanavond flankeert Jesus (21) zijn vader op het mooiste podium van Europa. Al tijdens het openingsnummer – Don’t Look Back Into The Sun van The Libertines – moet z’n gitaar het ontgelden. ‘Fucking magnificant shit!’, brult Jesus in de microfoon en slaat het ding stuk. Zo vader, zo zoon. Even later heeft Amy Winhouse, z’n moeder met wie Pete een kortstondige affaire had in 2007, het gedaan. Jesus klokt een halve fles wodka weg, waggelt naar voren en schreeuwt: ‘Mijn moeder is een fucking hoer!’ Het publiek klapt zo hard het kan. Hier is het voor gekomen. Jammer, want dronken of niet, vader en zoon spelen het alweer twintig jaar oude oeuvre van The Libertines en Babyshambles met ongekende passie en urgentie. In een tijd waarin akoestische en analoog versterkte instrumenten vrijwel onzichtbaar zijn geworden, tonen vader en zoon Doherty zich als gepassioneerde kruisvaarders voor de rock’n’roll. Niet dat het iets uithaalt. Tijdens de explosieve versie van Neil Youngs Rocking In The Free World lazert Pete omver. Jesus is woest op zijn vader, slaat z’n vijfde gitaar in gruzelementen en valt bij het overeind helpen van Pete zelf op de grond. Minutenlang liggen ze - onder een aanhoudend en daverend applaus - vredig naast elkaar. Vanuit de persruimte is zijn gekreun duidelijk te horen: ‘Wanneer sterf je nou eens, gore klootzak.’ Pijnlijk, maar ook ongelooflijk mooi. Lange leve rock’n’roll! Lang leve de familie Dohetry! Gezien: The Ultimate Doherty Experience 17 oktober 2029 Theater van de Vrede, Maastricht Twintigduizend bezoekers Zeven miljoen kijkers live-uitzending via NL-Pop Theo Ploeg


27

opdracht IV column/interview


28

Het interview met jezelf - theorie Jij bent natuurlijk een gigantische hotshot in de (interactieve) media over twintig jaar. Daar wil ik als lezertje wel rode oortjes bij krijgen. Dus vooruit met de geit, neem jezelf een interview af. Het betreft een zogenaamd question-quote (qq) interview. Na een korte inleiding waarin de relevantie van het interview duidelijk wordt, volgt een vraag (question) van de interviewer en daaronder staat het antwoord (quote) van de geïnterviewde. Lijkt makkelijk en qua schrijfvorm is het dat ook. Je kunt namelijk vrij dicht bij spreektaal blijven, het zijn immers quotes en die moeten een beetje lezen alsof je ze hoort. Maar let op! Het aantal woorden dat je hebt, staat niet toe dat je maar wat uit je nek kletst over hoe rijk en beroemd je wel niet bent. Nee, we willen exact weten wat je bezighoudt en waarméé je je bezighoudt. Verder willen we een blik in de toekomst kunnen werpen door de dingen die jij te vertellen hebt. En dat alles vergt weer puzzeldrift. Doe weer een brainstorm. Handig is om dat in de vragende vorm te doen. Zo heb je straks een stuk of veertig vragen aan jezelf over je toekomst. Uiteraard bestaat je eindartikel niet uit veertig vragen met antwoorden, maar daarover verderop meer. Beantwoord de vragen die je hebt geformuleerd en cluster vervolgens de subonderwerpen. Kijk vervolgens goed naar wat relevant en boeiend is om werkelijk te schrijven. Als je dat hebt gedaan zet je je belangrijkste zaken over in een schema, waarin je misschien alvast een paar vragen hebt geformuleerd. Waak voor teveel vragen. Een stuk of zes of zeven is toereikend. Je kunt namelijk meer beantwoorden dan de vraag alleen….. Voorbeeld: Was u altijd al zo’n racist? ‘Ik zou niet weten waarom ik een racist zou zijn? Ik ben wetenschapper en aldus lijkt het mij mijn plicht wereldkundig te maken dat ik ontdekt heb dat het ene mensenras verhoudingsgewijs minder intelligent is dan het andere………………..’ De vraag is eigenlijk niet beantwoord. De wetenschapper kan nog eindeloos doorneuzelen over zijn bevindingen. O ja, let ook even op de opmaak en de manier waarop de aanhalingstekens zijn geplaatst. NB: je hoeft je bij deze schrijfvorm niet te bekommeren over een bepaalde volgorde. Hoewel, chronologisch kán echt niet. Natuurlijk open je met een vraag die aansluit bij de relevantie van het artikel. Bestudeer de volgende pagina en het voorbeeldartikel nauwkeurig voordat je begint.


29

Karakteristieken* - robuust - mening klinkt hard door - rechtdoor - spreektaal(achtig) - niet chronologisch - anekdotes - visie - uitleg - geen open deuren Checklist voor auteur en corrector: - heeft het werk een kop? - voldoet het werk aan de opgegeven lengte (400 tot 500 woorden)? - is het werk foutloos geschreven? - is er helder en toegankelijk geschreven? - is er een (reëel) toekomstbeeld neergezet? - zijn er vragen opgeworpen die niet zijn beantwoord? - is duidelijk waar de persoon in kwestie mee bezig is? - leert de lezer de geïnterviewde (een beetje) kennen? Andere geschriften met een vergelijkbare structuur: - ondernemingsplan - delen van een briefing - delen van een debriefing - notulen - agenda - delen van grotere geschriften als een rapportage, scriptie, progressieverslag etc. Opbouw

spetterende kopzin (citaat of typerende beschrijving) lead: relevantie + kort sfeerverslag start quotes: aanleiding interview meer achtergrondinformatie duik in een donkergrijs verleden diepe zieleroerselen & drijfveren toekomstvisie uitsmijter: krachtige uitspraak NB: bovenstaande blokken lopen niet per se synchroon met de vragen

* Natuurlijk zijn er andere karakteristieken denkbaar en natuurlijk vind je artikelen die niet aan alle karakteristieken voldoen. Voor deze opdracht zijn dit de meest in het oog springende eigenschappen.


30

‘Paris Hilton levensgevaarlijke megalomane’ Auteur van De ondergang van de bovenkamer spreekt zich uit Op het bankje voor de oude hoeve zit hij. Wilde grijze krullen, vurige blik. Nerveus schuif ik aan bij de auteur van De ondergang van de bovenkamer. Een gesprek met Hein Bijvoet is boeiend, maar vermoeiend. Meneer Bijvoet…. ‘Gelieve geen eerbied te veinzen op mijn erf, jongmens. Hein voor jou dus.’ In De ondergang van de bovenkamer spreekt u -excuus- je over het failliet van het intellect door artificiële intelligentie. Vanwaar die conclusie? ‘Het boek behandelt de vergaring van eruditie. De van nature geestelijk inferieure nouveau riche, die zich in kleinoden als ferrari en gucci hult, laat zich injecteren met bizarre kennis. Hele bibliotheken schuiven ze via de hersenstam de bovenkamer in. Decennialang volstond de Quote 500 en de pronte voorgevel van ’t vrouwtje om op de afterparty van De toppers goede sier te maken. Prachtige façades voor een leeg huis. Prima, niemand had last van deze enclave van armen met geld.’ Theo Ploeg noemt u/jou een sikkeneurige charlatan. ‘Iemand die op zijn zestigste achter undergroundbandjes aanhobbelt, is een groot denker. Hij verdient ons aller instemmend knikken.’ Je hebt een leven lang gestudeerd. The rich and famous tikken een paar miljoentjes neer bij de AI-kliniek en halen je links en rechts in. Is het ordinaire kinnesinne? ‘Voor naijver verwijs ik je juist naar de kunstmatige bollebozen. De één koopt het gedachtegoed van Albert Einstein voor tienmiljoen, de volgende Niels Bohr erbij voor het dubbele, een derde jaagt Stephen Hawkins de nek in. Drie halen, twee betalen. Vroeger sneden de patjepeeërs op over hun vrouwelijke of zakelijke intuïtie, niet meer dan een alibi voor hun gebrek aan eruditie. Maar vergist u niet meneertje, eruditie is geen synoniem voor wijsheid.’ Is AI niet óók een zegen voor de wereld, iedereen die alle talen spreekt? ‘Als iedereen elkaar verstaat, verstaat zich niemand meer. Een Toren van Babel, zeg ik. Chaos en wanorde, dood en verderf.’ Paris Hilton liet zich onlangs voor anderhalfmiljard aan kennis toedienen. Gevaarlijk? ‘Wijsheid is het destillaat van kennis die jaren heeft gerijpt. Een leven lang observatie, de oude boer wiens eksteroog hem inseint dat het seizoen omslaat. Paris Hilton heeft geen eksteroog. Een imbeciel met overschot aan kennis. Er is geen bezinksel, geen verband tussen die miljoenen weetjes. Dat leidt tot megalomanie en het gepeupel zal haar volgen.’ Bent u altijd zo cynisch geweest? Scheer je weg vlerk. Je interrumpeert me telkenmale juist als ik het zwijgen aanvang. Hein Bijvoet


31

De column - theorie De column is een vrije opdracht. Uitermate geschikt voor de literatoren onder ons die zich gevangen voelden in het keurslijf van schema’s. Het devies is dan ook: laat je gaan, ga maar eens schaamteloos over de top. Dus open een leeg Word document en kliederen maar! Ja ja…. Dat zou leuk zijn, maar helaas, als je lukraak gaat beginnen wordt het he-le-maal niks. Ook hier een brainstorm vooraf. Juist een column verdraagt geen willekeur. Er is nagedacht over de opbouw, de tone of voice, elk woord is overwogen. En jawel, dan is de opdracht óók nog eens voorgeschreven: Waan jezelf in 2028. Er is veel veranderd. Vroeger, ja vroeger, toen was alles veel………….. Aan jou om de puntjes in te vullen. Daarvoor heb je 300 tot 350 woorden. Veel is dat niet. Zeker niet omdat we weer een beeld van de wereld van 2028 willen meekrijgen ook. Daarom kun je het beste je eerste schrijfervaringen van dit blok er weer bijpakken. Suggestief schrijven, beelden oproepen. Niet door alles te benoemen, maar door de lezer het te laten zien: don’t tell, show! Verder geldt het advies: beperk je tot een scène, een anekdote, een sfeertekening. Jouw hele wereld incluis je gedachtegoed aan mij uit de doeken doen, lukt toch niet in 350 woorden. Nog een advies: schelden doet geen pijn. Wees zuinig met krachttermen. Zo nodig, beter jezelf te bedienen van ironie, sarcasme en minachting richting je onderwerp. Karakteristieken* - power - subjectiviteit vereist - een afwijkende mening - ironie - humor - feiten hoeven niet te kloppen - suggestief - metaforen, beeldspraak en vergelijkingen - sprekend idioom en vocabulaire Checklist voor auteur en corrector: - heeft het werk een kop? - voldoet het werk aan de opgegeven lengte (300 tot 350 woorden)? - is het werk foutloos geschreven? - Is er een reëel toekomstbeeld beschreven? - is er suggestief geschreven? - is er een sfeerplaatje ontstaan? - zijn er vragen opgeworpen die niet zijn beantwoord? - andere zaken? Andere geschriften met een vergelijkbare aanpak: - advertentietekst - sommige poëzie - betoog - mood description - veel proza en literatuur Opbouw:

spetterende kopzin vrije opbouw * Natuurlijk zijn er andere karakteristieken denkbaar en natuurlijk vind je artikelen die niet aan alle karakteristieken voldoen. Voor deze opdracht zijn dit de meest in het oog springende eigenschappen.


32

Gitaarspelen? Kan iedereen! Altijd al Eddie van Halen willen zijn? Geen probleem. Voor een miljoen of vijf is zijn kennis de jouwe. Of je er iets mee kunt? Zeker, alle solo’s die Eddie tijdens zijn leven heeft gespeeld, vloeien uit je vingers. Mooi, dat zeker. Maar creatief? Niet echt. Het was een zware avond in Paradiso. Kid van Brengen, de miljardair die zich onlangs liet inspuiten met de kennis van gitaarvirtuoos Eddie van Halen, bracht de ene na de andere klassieker ten gehore. Foutloos, uiteraard. Het publiek? Futloze veertigers en vijftigers die Van Brengen vanuit het pluche lagen aan te staren. Kid zelf gaapte meerdere malen opzichtig. Tja, vermoeiend om zittend en met de benen hoog een klein half uur te tokkelen. Interessant concert, zoals de Krant voor het Middelmatige Volk vanochtend kopte? Geschiedverkrachtig komt dichter in de buurt. Afgelopen week bezocht ik -als zestiger een vreemde eend in de bijt- het illegale poppodium X. Ook daar stond het repertoire van Van Halen op het programma. Ditmaal mét zang, drums en bas. Het groepje twintigers worstelde zich met moeite door het materiaal heen. Niet gemakkelijk te spelen. Natuurlijk. De passie, het spelplezier en de rock’n’roll-show maakten alles goed. Rock zoals het hoort te klinken, inclusief fouten en falende apparatuur. Tja, de illustere Hein Bijvoet beschrijft het uitstekend in zijn bestseller De Ondergang van de Bovenkamer. Echte creativiteit is niet te koop. Moeten we terug naar 2008 toen bandjes als Arctic Monkeys en The Sugarettes zonder Artificial Intelligence de sterren van de hemel speelden? Nee, dat ook weer niet. Niets mis met vooruitgang. Althans, zolang er sprake is van kwaliteit. Gitaarspelen? Kan iedereen. Goed gitaarspelen? Dát vraagt om creativiteit. Het bewijs? Vrijdagavond in X. Zoals gewoonlijk sta ik links vooraan. Spreek me aan, drinken we een illegaal biertje aan de bar. Op mijn kosten, dat spreekt. Theo Ploeg


33

opdracht V nieuwsflitsen


34

Nieuwsflitsen Nog een opdracht? Jazeker, maar in dit geval wel een heel aardige, want je hebt ‘em als het goed is voor een groot deel al gedaan. Tijdens het brainstormen voor de artikelen zijn er onderwerpen afgevallen. Die kun je nu mooi weer inzetten, want we gaan minstens acht nieuwsflitsen onze krant opnemen. Meer specifiek: een kopzin en een mininieuwsberichtje eronder. Hieronder een paar voorbeelden. Een speelse, maar zeer nuttige opdracht. Je leert in een paar zinnen een complete boodschap over te brengen. Karakteristieken van het nieuws -achtergrondartikel*: - nieuwswaarde - pakkende kopzin - prikkelend geschreven - ballast overboord - informatie duidelijk, maar wel uitnodigend om meer te weten - makkelijk te lezen en te onthouden - geen onnodige woorden - creatieve constructies Checklist voor auteur en corrector: - is het werk foutloos geschreven? - Is er sprake van nieuwswaarde? - is de informatie duidelijk? - zijn de eerste zinnen pakkend? - Nodigen de tekstjes uit meer aan de weet te komen? - andere zaken? Andere geschriften met een vergelijkbare structuur: - korte promotionele teksten (copywriting) - headlines - e-mails - titels van de meeste geschriften - verwijsteksten (bijvoorbeeld op websites) Opdracht: Voeg aan je krant minimaal (meer mag dus ook) acht nieuwsflitsen toe, bestaande uit een kopzin en een korte uitwerking (twee, drie of vier zinnen). Voorbeelden: 1. Directeur HvA Theo Ploeg op non-actief Het college van bestuur onder voorzitterschap van Hein Bijvoet heeft Ploeg de wacht aangezegd. Ploeg zou met zijn handen niet uit de kas en van de studentes af kunnen blijven. Ploeg was niet bereikbaar voor commentaar. Het gerucht gaat dat hij zich in zijn VRT (virtual reality tub) schuilhoudt. 2. Acht atheïsten standrechtelijk geëxecuteerd In een boerenstal in Wogmeer, een gehucht onder de rook van Spierdijk is gisteren een atheïstische schuilkerk opgerold. Acht wetenschappers waren in diep gebed tot Charles Darwin, toen ze werden verrast door de ARS (Atheïsten Razzia Service). De lijken zijn ter plekke verwerkt tot brandstof. 3. Hein Bijvoet junior sleept achtste Wimbledon titel in de wacht In een zonovergoten Londen is Bijvoet gehuldigd door Prinses Diana, de vorig jaar geïncarneerde moeder der Britten. Bijvoet pakte het record van ‘Pistol’ Pete Sampras af, die in het jaar 2000 tot zeven titels kwam. Vader Bijvoet nam er nog maar eentje op de tribune.


35

opdracht VI evaluatie


36

De evaluatie – de opdracht Ook docenten kunnen niet zonder feedback. Daarom tot slot nog een evaluatieopdracht. Al moet je natuurlijk ook hier correct en toegankelijk schrijven, we verwachten geen ingewikkelde schema’s, maar een to the point documentje met je ervaringen. Het is maar wat je kwijt wil. Dat kan dus ook heel goed één voorval of een mening over één zaak zijn. Je standpunt is van geen enkele invloed op je beoordeling. Dus wees vooral eerlijk. Om je gedachten op gang te brengen, hieronder wat zaken die je erbij zou kunnen slepen. Maar wees nou niet zo suf om dit lijstje minutieus te volgen. -

Wat waren je verwachtingen vooraf? Heb je wat opgestoken van het vak? Zo ja, wat? Zo nee, hoe komt dat? Wat vond je van het lesprogramma? Wat vond je van de docent? Waren de opdrachten te moeilijk of te makkelijk en waarom? Was er een ontwikkeling in je interesse? Kijk je nu anders tegen schrijven aan dan vooraf? Heb je wat aan het werkboek gehad. Heb je gedisciplineerd gewerkt of alles op het laatste moment?

Nou ja, je ziet, er is voldoende stof om over te schrijven. Gebruik niet meer dan 250 woorden voor deze evaluatie. Schrijf je frustraties van je af. Leef je uit. Ten overvloede: dit stukje wordt niet beoordeeld op structuur en toegankelijkheid, maar wel op spelling en grammatica. O, en vergeet geen kopzin, svp!


37

tips & trics voor de meest gangbare teksten


38

Tips & trics voor de meest gangbare teksten Waarde studenten, Alle denkbare tips & trics om tot een toegankelijk en correct geschreven artikel te komen, gegroepeerd in een overzicht. Het is geen gedetailleerde theorie, daarvoor verwijzen we je naar gespecialiseerde literatuur. Hanteer dit document als een checklist en je zult zien dat je schrijfvertrouwen toeneemt en het witte-scherm-syndroom goeddeels verdwijnt. Succes, Theo & Hein

a. Algemeen 1. Hoewel nooit je baas, doch immer je knecht: zorg voor en deugdelijke spellingcontrole. 2. Hanteer naslagwerken (Check je Tekst/De Schrijfwijzer/Het Groene Boekje etc.). En natuurlijk dit werkboek. 3. Bepaal van tevoren welke ‘melodie’ en invalshoek bij de doelgroep past. 4. Werk gefaseerd (zie ook werkwijze). 5. Doe degelijke research, maar ook dorpspomponderzoek. Om in de diepte te geraken, moet je eerst door de oppervlakte. NB: googlen volstaat meestal niet. 6. Stel jezelf vragen en laat anderen vragen stellen over het onderwerp. 7. Roep geen vragen op die je niet beantwoordt. 8. Dubbel geen informatie.

b. Werkwijze 1. Begin zo snel mogelijk met brainstormen. 2. Schrijf invallen, subonderwerpen, vragen en/of bruikbare woorden direct op. 3. Gun jezelf tijd om je gedachten te ordenen. Doe dat zoveel mogelijk op schrift (aantekeningen). 4. Neem relevante zaken uit je aantekeningen over in een bouwschema. Daarin bundel je gedachten en subonderwerpen. NB: zorg voor oprolbaarheid (zie ook onder Opbouw). 5. Start met het schrijven van een lead (zie ook onder Opbouw). 6. Maak een eerste (ruwe) versie. 7. Herschrijf je eerste versie. 8. Voeg als laatste een kop toe. NB: de kop mag je ook nog na het redigeren toevoegen. 9. Slijpen en polijsten. 10. Redigeren. Ook door anderen laten lezen en feedback geven. 11. Laatste check. Deze altijd vooraf laten gaan door een periode van ontspanning. 12. Vergeet je naam niet te vermelden. Gefaseerd aan een stuk werken kost evenveel tijd als kort voor de deadline beginnen. Maar het resultaat is aanzienlijk beter. Bouw tussen de verschillende scheppingsstadia voortdurend intervallen in. Ga naar kroeg, kerk of kantine. Als je tijd hebt, slaap er een nacht over. Je artikel vormt zich in je onderbewuste tijdens de intervallen. (Let wel: ontspannen is iets anders dan geen zin/inspiratie, dus ik stop maar weer.)

c. Opbouw 1. Gebruik een schema om je gedachten te bundelen en een volgorde te bepalen van subonderwerpen (zie boven). 2. De invulling van de lead (inleiding) is afhankelijk van het doel van de tekst. Soms een sfeerplaatje. Maar meestal relevantie/bestaansrecht van je stuk, overwegend vertaald in de vijf W’s. Een (verkapte) vraagstelling zit er ook vaak in. 3. Construeer alinea’s van elk ongeveer dezelfde lengte. Gebruik eventueel tussenkopjes. NB: geen tussenkopje tussen lead en de daaropvolgende alinea.


39

4. Zorg voor samenhang tussen de alinea’s, alsook voor informatie binnen één alinea. 5. Een chronologisch opgebouwde tekst is vaak opsommerig en daardoor saai. 6. De meeste publicaties zijn van onderaf oprolbaar. Een steen in een vijver doorstaat de vergelijking ook. 7. Gebruik citaten, anekdotes, voorbeelden en illustraties ter verluchtiging. 8. Construeer een duidelijk slot. Bijvoorbeeld de sandwichconstructie. 9. Een verhaal moet makkelijk verteerbaar zijn: voorkauwen.

d. Zinsconstructie 1. Punten later aanbrengen is lastiger dan korte zinnen samenvoegen. Start een eerste versie daarom altijd volgens het principe ‘één gedachte, één zin’. Bepaal je interpunctie overwogen. 2. Schrijf actieve zinnen, vermijd de lijdende vorm. 3. Gooi ballast overboord. 4. Schrijf niet nodeloos ingewikkeld. Ter illustratie van de punten hierboven: Schrijf niet: ‘In dit artikel zal geprobeerd worden aan te tonen dat criminelen naast hun zwarte kant in principe best een goed hart kunnen hebben.’ Beter is: ‘In dit artikel toon ik aan dat criminelen behalve een zwarte kant, ook een goed hart hebben.’

e. Vocabulaire/idioom 1. Vermijd een overvloed aan adjectieven. Woorden als leuk, enorm, vreselijk, schitterend en lekker zeggen meestal niets. 2. Beter: illustreren door treffende zelfstandige naamwoorden en werkwoorden te gebruiken. Een groot wit gepleisterd huis is een paleis of in ironische zin: een suikertaart. Stoer lopen is paraderen of pauwen. 3. Kortom, ‘don’t tell, show’. Altijd? Neen, er zijn uitzonderingen. Als je iets gruwelijks wilt vertellen werkt ‘tell’ vaak beter dan ‘show’ bijvoorbeeld. Ook in een zakelijke tekst kun je beter niet te veel showen. 4. Stoplappen en partikels in de voddenmand. ‘Toch best wel eens dat je denkt van zo.’ Bah! 5. Vermijd quasi gewichtigheid. Laat pedanterie maar aan Stefan Sanders over. Schrijf niet: ‘De onderhavige kwestie is er één van eminente importantie.’ Beter: ‘Het is een belangrijke zaak.’ 6. Gebruik synoniemen. Dezelfde woorden in één alinea en zeker in één zin, leiden af.

f. Redigeren 1. Lees je tekstuele vorderingen op gezette tijden hardop aan jezelf voor. Beter nog is aan anderen voor te lezen. Je haalt zo bananen en stroperige zinnen/passages uit je tekst. 2. Laat je tekst door ter zake kundigen lezen om onwaarheden op te sporen en adviezen ter inhoudelijke verbetering te geven. 3. Laat je tekst door leken lezen ter controle op begrijpelijkheid en toegankelijkheid. 4. Benader je tekst als een leek en/of buitenstaander. Is het boeiend? 5. Bezie elk woord afzonderlijk ter controle. 6. Laatste check… Naam, kop, lay out. Hieronder nog een paar zaken, die in de tiplijst geen plek hebben gekregen, maar wel handig zijn om mee te pikken.

g. Interpunctie in citaten, titels en ironie ‘Wanneer je iemand citeert, moet de lezer dat als zodanig herkennen.’ Docent Content & Redactie Hein Bijvoet bespreekt een lastig fenomeen. Bijvoet: ‘Je schrijft een dubbele punt nadat je iemand


40

hebt aangekondigd, voegt een spatie toe, opent de aanhalingstekens en aan het eind van het citaat zet je de punt of de komma binnen de aanhalingstekens.’ ‘Elke alinea sluit je af met aanhalingstekens. Gaat je citaat een volgende alinea verder, dan zet je de aanhalingstekens opnieuw,’ vervolgt Bijvoet zijn relaas. ‘Je ziet dat ik één aanhalingsteken gebruik, maar twee mag ook. Ik kies voor één omdat ik twee gebruik voor een citaat in een citaat.’ Ja ja, een citaat in een citaat...? Bijvoet verduidelijkt: ‘Komt vaak voor hoor. “Een citaat in een citaat, heeft nog nooit iemand geschaad,” zei mijn opa altijd. Veel tijdschriften schrijven een citaat in een citaat cursief. Dat is een prima oplossing,’ lijkt de IAM docent te besluiten. Niets is minder waar. ‘Je ziet vaak titels tussen aanhalingstekens. “Het Parfum” van Patrick Süskind bijvoorbeeld. Dat is nergens voor nodig. Je schrijft de titel al met kapitalen, dus is het duidelijk dat het geen flesje geurwater, maar in dit geval een boek betreft,’ aldus de taaldocent. Eerder schreef Bijvoet dat je punten en komma’s binnen de aanhalingstekens zet, maar is dat wel altijd zo? ‘Goeie vraag,’ antwoordt Bijvoet en vervolgt: ‘Ik vind het een zwaktebod, maar bezondig mezelf er ook vaak aan: aanhalingstekens om ironie te verduidelijken. Je staat met je fiets aan de voet van de Mont Ventoux en merkt eufemistisch op: “Leuk “bergje”.” Je ziet hier dat de aanhalingstekens als uitleg van je ironie links van de punt zijn geplaatst, maar die van het citaat in het citaat erbuiten. Maar goed dat ik daarmee mijn betoog niet afsloot, want dan had je dit gekregen: “Leuk “bergje”.”’

h. Afkortingen en getallen Afkortingen als d.w.z. of n.a.v. of m.v.g. of z.s.m. schrijf je uit. Niet in een kattenbelletje aan een collega, maar wel in een ‘serieuze’ tekst. Afkortingen als namen van bedrijven schrijf je één keer uit met tussen haakjes de afkorting. Daarna volstaat de afkorting. Voor namen geldt meestal: één keer voluit met titel of functie, daarna alleen achternaam. Voorbeeld: Het instituut voor Interactieve Media (IAM) aan de Hogeschool van Amsterdam (HvA) heeft wederom analfabeten aan het schrijven gekregen. IAM docent Hein Bijvoet noemt het een doorbraak op de HvA. Bijvoet: ‘Het is ongelofelijk! Dit jaar een hele horde leren schrijven. Maar liefst negentig.’ Aha… negentig. Hoe zit het met cijfers en getallen? Cijfers van één tot en met twintig schrijf je uit. Dan wordt het 21 tot en met 29. Dan weer dertig, vervolgens 31 – 39, veertig etc. Honderd, duizend, honderdduizend, miljoen en miljard schrijven we ook uit, evenals tienmiljoen en zeventigmiljard (ondanks dat Word het fout rekent). Hoe zit het met ingewikkelde grote getallen? Het verschilt nogal eens per redactie of uitgave, maar dit is wat je meestal ziet: 843 duizend, 388 miljoen 238 Wanneer je veel verschillende getallen moet schrijven, kies dan voor alleen cijfers. Voorbeeld: ‘van de 23 studenten, hebben er 20 geleerd een toegankelijk artikel te schrijven.’ Andere uitzonderingen zijn opsommingen en data. Die schrijven we ook als cijfers. Voorbeeld: Afgelopen 10 juni zijn tien studenten uit lokaal 10 gestuurd nadat zij in tien minuten tafel 10 hadden verorberd. Rangtelwoorden schrijven we ook zoveel mogelijk uit. De eerste keer, de tiende van de maand, haar negentigste verjaardag, zijn honderdste medaille etc.

i. Cursief, vet, kapitalen en andere fontzaken Het staat je vrij met je opmaak te goochelen, mits dat goochelen een doel dient. Maar er zijn wel richtlijnen. Hieronder de belangrijkste.


41

Cursief kun je gebruiken voor een buitenlands woord dat niet is ingeburgerd. Schrijf database niet, maar webbased wel cursief. Verder zagen we al dat cursief een handig middel is voor een citaat in een citaat. Ook zie je vaak dat titels van films, boeken, kunstwerken cursief zijn gedrukt. Niet fout, maar ook niet nodig. Soms zie je zelfs titel cursief én tussen aanhalingstekens. Da’s echt Bah! Vet gebruik je in een tekst uitsluitend wanneer je er iets belangrijks uit wilt lichten. Wees er spaarzaam mee. Verder kun je het gebruiken om kopjes van platte tekst te onderscheiden. Datzelfde geldt voor onderlijnen. KAPITALEN. Je ziet ze vaak in kopzinnen boven artikelen van studenten opduiken. Niet doen! Kijk de krant er maar op na: nergens tref je een kopzin in zijn geheel in kapitalen geschreven. Ik zou hoofdletters dan ook voorbehouden voor noodgevallen. Wanneer je het wel uit zou willen SCHREEUWEN. Fonts. Kies doorgaans voor een helder leesbaar font. Verdana/Arial/Times new roman. Natuurlijk zijn er redenen om Isabelle te kiezen (voor een verjaardagsuitnodiging), Vivaldi (voor een spijskaart) of Wingdings (voor analfabeten). Kortom, als een ‘afwijkend’ font geen meerwaarde biedt, niet doen.

Ten slotte Taal is het meest gebruikte menselijke communicatiemiddel. Het is alom en immer aanwezig. Doe daarmee je voordeel. Wees alert op taal en geniet door de lawine van diarree ook van de schoonheid van het woord. Als je dat doet en je verwerkt al dat fraais in geschrift, is schrijven nog vermakelijk ook. En dan hebben wij best wel zoiets van doe gewoon je eigen ding, weet je wel. AAAAAAARH!


42

09

Recommend Documents