09. Invularchitectuur

BOUWEN MET BAKSTEEN 3/09

Invularchitectuur nr 128 - driemaandelijks tijdschrift - juli-augustus-september 2009 - afgiftekantoor 8000 Brugge 1 - 2de afdeling

Bouwen met Baksteen is het driemaandelijks tijdschrift van de Belgische Baksteenfederatie. Voor meer informatie, aarzel niet ons te contacteren.

Abonnement: Catherine Bral Redactie: Laurie Dufourni Verantwoordelijke uitgever: Jozef Van Den Bossche http://www.baksteen.be e-mail: [email protected]

Adres: Kartuizersstraat, 19 bus 19 1000 Brussel tel. (02) 511 25 81 ~ fax (02) 513 26 40

Druk:

inhoud Invularchitectuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 Woning te Leuven - Coussée en Goris architecten . . . . . . . . . . . . . . . 2 Sociale woningen te Luik - Georges Eric Lantair . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Woon- en handelspand te Roeselare - Bernard Declerck en Griet Daels 6 Woning te Heverlee - Design en Architectuur Studio - DAS . . . . . . . . 8 Zoeklicht op Egide Meertens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Binnenlandse architectuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Kantoor- en handelsgebouw te Gistel - Joost Vanhove en Paul Vantieghem Techniek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 "Massief passief" bouwen . . . De baksteenoplossing voor het passief huis Belgische dakpan- en baksteenfabrikanten

invularchitectuur Foto: Studio Claerhout

Wanneer we een wandeling in

kleine gebouwtjes links en rechts, enz.

en dat zorgt voor een gunstige indruk

de stad maken, schenken we aandacht

zijn de eerste zaken die we opmerken.

van de plaats.

aan de coherentie en uniformiteit van de

En deze impressies kunnen onze per-

gebouwen. Vaak is dat een allegaartje

ceptie van een bepaalde plaats grondig

Net zoals het laatste puzzelstukje vul-

van allerlei stijlen, ritmes en materialen

vervormen.

len deze projecten van ‘Bouwen met

die een gevoel van verwarring uitstralen.

Baksteen’ een leemte op tussen de Als we daarentegen een bepaalde con-

bestaande gebouwen en zorgen ze zelfs

We zien ook gemakkelijk de zwakke

tinuïteit in het stadsprofiel gewaarwor-

voor een heropleving van de wijk.

punten van een straat of een wijk:

den en een zekere coherentie, zien we

braakliggende terreinen, een wirwar van

de omgeving als een volmaakt geheel

2

BOUWEN MET BAKSTEEN 1 2 3 4 veertigste jaargang 2009

Woning te Leuven Coussée en Goris architecten Foto’s: Wim Van Nueten

Dit project van de architecten Coussée en Goris heeft het hart van de inwoners van Leuven in meer dan één opzicht veroverd. Aanvankelijk was de bouwgrond ingepalmd door een garage, wat storend was voor het stadprofiel. Het nieuwe gebouw heeft een “natuurlijke” continuïteit gecreëerd in deze wijk die deel uitmaakt van het stadscentrum. Het gebouw is ontworpen om een verlengstuk te zijn van het aanpalende herenhuis maar dan met de mogelijkheid om te kunnen functioneren als een onafhankelijke eenheid. Toch zijn de twee woningen met elkaar verbonden dankzij een ingenieus spel van tussenverdiepingen en een lift die de twee delen herenigt, wat zorgt voor een doorgang tussen beide. Een dergelijk ontwerp laat de leden van eenzelfde gezin – ouders / kinderen – toe om samen te leven maar op een autonome manier. Het project geniet een grote erkenning doordat het de publieksprijs gewonnen heeft op een architectuurwedstrijd georganiseerd door de stad Leuven, mede omdat de woning hulde brengt aan een levensstijl die eigen is aan de inwoners van de studentenstad. Het is er namelijk de gewoonte om studenten bij gezinnen thuis onder

hebben naast het duplex-appartement

huisvesting beschikt over een private

te brengen. De architecten werden

onderaan een tweede appartement en

buitenruimte.

verleid door deze benaderingswijze en

vier studentenkamers gecreëerd. Elke


Recht uit het hart: voor dit project heb-

steen overwogen, namelijk omwille van

ben de architecten onmiddellijk bak-

zijn erg warme en genuanceerde tint.

www.coussee-goris.com

3

4


Sociale woningen te Luik Georges Eric Lantair Foto’s: Serge Brison/Carl Havelange

Het zijn ontmoetingen die u niet onverschillig laten. Zoals een glimlach of een blik een ontmoeting met een persoon kunnen kenmerken, is het voor een plaats zijn inwoners of zijn gebouwen die een onvergankelijke herinnering bij u nalaten, of omgekeerd, die ze u vlug doen vergeten. Deze Noorderwijk in Luik, waarin sinds kort dit geheel van drie sociale woningen is gevestigd, is alles behalve bucolisch. Dit stadseilandje is een opeenvolging van smalle percelen bebouwd met oude magazijnen en een bont geheel

Carl Havelange

van kleine constructies die zorgen voor

plaats. Hij heeft een gebouw neerge-

een pover imago van de wijk. Dankzij

poot dat op zichzelf al de nodige kracht

het stadsrenovatieprogramma waaron-

genereert om een nieuwe impuls aan

der dit project valt, is de tendens ech-

het stadsrenovatieproject te geven.

ter aan het omslaan.

De aan te gane uitdaging was ongetwij-

Dit stadsgedeelte heeft werkelijk al

feld de omvang: tegenover het bouw-

zijn bezittingen versterkt. Als teken

terrein staat een flatgebouw dat het

van een zekere kracht die een multi-

terrein domineert. De architect heeft

culturele sfeer aantrekt, is de ‘Rue des

vanzelfsprekend de typische elementen

Franchimontois’ ook de unieke as tus-

van de architectuur van het eilandje

sen de hellingen van Luik en de Maas.

opnieuw gebruikt - de materialen,

Ook een populatie van artiesten heeft

het ritme van de ramen, de afgedekte

de typische sfeer gevoeld die op deze

doorgang die de verschillende woonge-

plaats heerst. De wijk ondergaat veran-

deelten in stukken opdeelt, enz. Maar

deringen!

dankzij een stoutmoedige visie en een goede dosis doorzettingsvermogen om

Serge Brison

De interventie van de architect houdt

het project op een verzorgde manier

rekening met de stemming van de

ten einde te brengen, bevestigt het


het appartement een terras met dakbedekking. De materiaalkeuze en de uitvoering vertalen zich in een bepaald contrast met het bestaande geheel. Hier worden we geïnterpelleerd over en geconfronteerd Carl Havelange

met allerlei texturen: met een gladde baksteen en een zeer dikke, ruwe voeg

gebouw heden ten dage zijn aanwezig-

Om aan het programma te kunnen

van 2 cm... Geen enkel deel wint het

heid en zijn geldingsdrang en creëert

voldoen, heeft de architect één appar-

van een ander, maar allemaal vullen ze

het als het ware de indruk dat het goed

tement per niveau voorzien. Zowel de

samen elkaar aan.

weet “hoe met de ellebogen te werken”

huisvesting op het gelijkvloers als op de

om de wijk zijn kracht te tonen en zijn

eerste verdieping hebben een private

Een hoge, kleurrijke constructie die de

imago te verhogen.

tuin. Op de 2 en 3 verdieping heeft

wijk echt doet opleven!

e

Serge Brison

e

Serge Brison

5

6


Woon- en handelspand te Roeselare Bernard Declerck en Griet Daels Foto’s: Studio Claerhout

Het ontwerpen van een nieuwe pand in het specifieke gabarit van een straat is niet altijd eenvoudig. Dit hebben de architecten Bernard Declerck en Griet Daels in Roeselare ondervonden. Deze straat in het stadscentrum wordt gekenmerkt door statige herenhuizen. Enkele jaren geleden echter werd op de hoek van de straat en het plein een flatgebouw opgetrokken met sociale woningen. Het woonblok is veel hoger dan de herenhuizen. De overgang tussen de twee stijlen is te bruusk. Hoe kon men deze overgang verzachten? De architecten hebben een volumespel ontworpen die zorgt voor een zachtere overgang tussen de hoog en laag. Het

nieuwe gebouw fungeert als scharnier

Het opgetrokken volume huisvest een

en vervolledigt het gabarit.

boekenwinkel op twee verdiepingen, en


drie studio’s. Het is bovendien geheel

zend aan de winkel, zijn de gemeen-

onderkelderd.

schappelijke muren volledig in het wit geschilderd.

Het project vormt nu een belangrijke

Bovendien contrasteert de massiviteit

schakel in het staatbeeld.

van het bouwvolume met de openheid

Het spel van contrasten versterkt het

en transparantie van de handelszaak.

karakter van het pand.

Dit vormt ’s avonds een interessant

Vooreert contrast in de materiaalkeuze.

lichtspel.

Het nieuw volume is opgebouwd uit een genuanceerde, donkere baksteen,

Deze opmerkelijke ingreep creeërt een

dat het gebouw gewicht moet geven in

logische overgang tussen twee zeer

z’n omgeving. Tegelijk krijgt het hier-

verschillende stijlen, waardoor een har-

door een strenge uitstraling. Het wit in

monieus straatprofiel onstaat.

het interieur van de winkel daarentegen zorgt voor een sobere en uitnodigende atmosfeer. In de binnenkoer, aangren-

www.declerck-daels.be

7

8


Woning te Heverlee Design en Architectuur Studio - DAS Foto’s: Studio Claerhout

Deze stadswoning is een

Het brede, maar relatief ondiepe per-

Het terrein is daardoor uitgezuiverd en

weerspiegeling van de levenswijze van

ceel dat ze hebben uitgekozen, heeft

de straatbeeld is herbouwd. Een win-

zijn eigenaars. Voor dit jonge gezin is

onverwachte mogelijkheden blootge-

win-situatie voor iedereen!

het uitermate belangrijk om te kunnen

legd. Oorspronkelijk was het de tuin van

genieten van een aangename woonomge-

de aanpalende woning waarop drie gara-

Al vanaf het begin had de architect

ving. Ze waren op zoek naar een woning

ges en andere bijgebouwen stonden. De

een relatief gesloten en massieve gevel

die aan hun behoeften inzake grootte en

architect heeft het geheel geherstruc-

langs de straatzijde in gedachten. In

comfort voldeed, zonder daarbij in het

tureerd. Hij heeft de bestaande woning

zijn grondplan zijn de leefruimten naar

extreme te willen gaan... Kortom, een

gerenoveerd tot een patiowoning en

achter gebracht zodat deze kunnen

woning waarin comfortabel maar eenvou-

heeft zijn eigen woning ontworpen op

uitkijken op een binnenplaats bedekt

dig te leven viel.

het resterende gedeelte van het perceel.

met natuursteen, terwijl de functionele


functionele ruimten (inkomhal op het

Voor de materialen is de architect lang

enkele groene toetsen het alledaagse.

gelijkvloers, dressing en berging op de

op zoek geweest naar een baksteen

Leven in de stad brengt ook vele voor-

eerste verdieping en technische zolder

die overeenkomt met zijn visie op het

delen met zich mee, niet te vergeten

op de tweede verdieping) zich aan de

project. Hij heeft uiteindelijk gekozen

het mobiliteitsgemak. Het koppel heeft

straatkant bevinden.

voor een kleiklinker omwille van zijn

dit goed begrepen en verplaatst zich zo

Deze massieve muur wordt alleen door-

zeer genuanceerd aspect. De inkom is

veel mogelijk met de fiets.

broken door een grote opening voor

uitgewerkt met dezelfde kleiklinker ter-

de inkom en een terras op de eerste

wijl de binnenplaats geplaveid is met

verdieping. Dit beeld intrigeert voor-

blauwe hardsteen in dezelfde module.

bijgangers alhoewel het huis langs de achterzijde helemaal open is en baadt

De familie is gericht op ecologie en

in het licht.

mobiliteit. Zelfs in de stad verzachten

www.designenarchitectuurstudio.be

9

10


Zoeklicht op Egide Meertens


Een ontmoeting met Egide Meertens is een onderdompeling in zijn

Architecturale uitdagingen aangaan, is

Het project is gelegen op de Maas-

zijn dagelijkse bezigheid.

trichtersteenweg aan de brug over het

passie voor de architectuur. Want door

Albertkanaal. Het ligt op de verbin-

architect te worden, is zijn levenskeuze

Wat zijn de elementen die een project

dingsweg tussen Tongeren en Maas-

ten uitvoer gebracht.

interessant kunnen maken voor deze

tricht. Het project is gelegen nabij de

Vanaf zijn technisch secundair onderwijs

architect?

toekomstig vernieuwde brugsite. Links

wilde de architect andere horizonten ont-

Allereerst, de context. Elke situatie is

van het perceel bevindt zich het Albert-

dekken. Een echte uitdaging waarvan hij

vanzelfsprekend verschillend, maar of

kanaal, rechts ervan bevinden zich

de smaak vlug te pakken had! Vandaag

het nu in het stadslandschap is, zoals

enkele woningen in gesloten bebou-

de dag is het deze smaak van uitdaging

het geheel van drie appartementen

wing.

en van vernieuwing die hem stimuleert.

te Riemst of in het platteland zoals

Het karakter van het project wordt

Samen met zijn ploeg van zeven mede-

de woning N-J, sommige elementen

in sterke mate opgedrongen door de

werkers verwezenlijkt het architecten-

van de context kunnen op zich al het

verschillende randvoorwaarden. Het

bureau van Egide Meertens een dertigtal

begin van een uitdaging vormen: com-

samenspelen van de randvoorwaarden

projecten per jaar, hoofdzakelijk éénge-

plexiteit, reliëf, toegang, enz... Mooie

zorgt voor een hoge complexiteit van de

zinswoningen met oog op detail.

creatieve perspectieven dus voor Egide

context.

Meertens.

Het gebouw draagt bij tot de archi-

Architecturale uitdagingen

Trouwens, elke aanvraag van een

tecturale kwaliteit van de omgeving

Egide Meertens is geen man die routi-

opdrachtgever is op zich ook al uniek

en tracht de dialoog aan te gaan met

nematig te werk gaat. Een zelfde archi-

en vrij aantrekkelijk voor de architect.

de toekomstige brugsite, waarbij deze

tectuur opnieuw aanwenden staat niet

site met het nodige respect behandeld

in zijn woordenboek. Integendeel, hij is

Voor dit geheel van drie appartementen

continu op zoek naar nieuw te ontdek-

te Riemst vormde de context echter de

ken en te ontginnen gebieden.

doorslaggevende factor.

wordt.

11

12


Kwaliteitsprojecten, op kleine schaal Voor het architectenbureau van Egide Meertens is de omvang van het project niet van belang. Hij is niet op zoek naar projecten op grote schaal. Hij haalt bijvoorbeeld aan dat hij als architect in banale, betekenisloze architectuur niet geïnteresseerd is. Dit is namelijk niet zijn ding... Waar hij allereerst op zoek naar is, is de gewaarwording en het directe contact met de opdrachtgever en zijn behoeften om een gebouw “op maat” te ontwerpen, een gebouw dat aan zijn of haar verwachtingen voldoet. Het is daarom dat het bureau voorna-

anoniem; het bereiken en voldoen aan

Deze woning N. in Riemst is een kleine

melijk eengezinswoningen, flatgebou-

zijn of haar verwachtingen vervult de

gelijkvloerswoning met twee slaapka-

wen en sociale woningen op zijn actief

architect met trots. Voor Egide Meer-

mers. De inplanting op een hoekperceel

heeft.

tens wordt het succes van een project

heeft de inrichting sterk beïnvloed.

Door zijn ervaring, beschikt de archi-

bepaald door de mate van tevredenheid

De woning is ontstaan vanuit een sterk

tect vandaag over een goede vakkennis

van de gebruiker.

horizontaal en verticaal volumespel. De

en deskundigheid in de indeling van

De architect werkt graag op kleine en

gevels in bruine baksteen en hout wer-

ruimten, belichtingssfeer, enz... Hij kan

op lokale schaal. Zijn bekendheid ver-

den aangepast aan de omgeving.

zo zijn ervaring ten dienste stellen voor

krijgt hij via mond-aan-mond reclame...

een specifieke aanvraag van een bouw-

en dit geeft aan dat de klanten best wel

heer. Hier is de gesprekspartner niet

tevreden zijn!


De architect als raadgever

Tijdens het verloop is Egide Meertens

de architect veel geluk gehad: de klan-

Egide Meertens neemt zijn rol als raad-

aanwezig als raadgever. Hij wil zijn

ten die hem opzochten, hebben hem

gever heel persoonlijk. Om zijn “mis-

gewaarwording of perceptie niet laten

immers altijd een grote vrijheid van

sie” tot een goed einde te brengen,

primeren op de overtuiging van hoe

handelen en veel vertrouwen geschon-

dient hij zich volledig onder te dompe-

het project zou moeten zijn. Hij houdt

ken.

len in de sfeer die de klant wil geven

altijd in gedachten dat het uiteindelijk

aan zijn huisvesting.

de opdrachtgever is die tevreden moet

In de optiek om de behoeften van de

Daarom gaat hij enkel in zee met

zijn met de indeling, de kwaliteit van

klant te beschrijven en deze te vertalen

opdrachtgevers die een duidelijke visie

de ruimten en de graad van comfort

in een sterk architecturaal concept

hebben op architectuur die aansluit op

van zijn of haar woning. Waarom zou

stelt Egide Meertens vaak een “totaal-

zijn visie.

hij dan zijn eigen ideeën opdringen?

concept” voor.

Het is misschien wel de kunst van de

Tijdens het ontwerpen van de woning

De architect start met een blanco

architect om zich aan te passen aan

T-V in Tongeren werd vertrokken vanuit

pagina en maakt eerst en vooral een

de verwachtingen van de bouwheer en

de verschillende belevingswaarden van

uniek voorproject, want elke context,

zijn of haar ideeën te vertalen in een

iedere ruimte, die ondanks hun ver-

elk programma, elk budget is verschil-

architecturaal concept. Tot nu toe heeft

schillen toch vlot in elkaar overlopen.

lend! Het respecteren van het budget is trouwens één van de prioriteiten waar de architect zich voor een bepaalde opdracht aan moet houden.

13

14


Aangezien de woning zich binnen een verkaveling bevindt en de opdrachtgever toch gesteld is op zijn privacy werd besloten het natuurlijk licht voor de slaapkamers binnen te laten via de voor de buitenwereld afgesloten patio’s. Door het afwezig zijn van ramen in de gevelvlakken op het verdiep wordt de massiviteit van de woning benadrukt. Ook het gelijmde metselwerk draagt hier zijn steentje bij. Door de kleurnuancering van de baksteen straalt het volume een zekere warmte uit.


Materialen Voor de architect worden de gevel en de plannen tegelijkertijd ontworpen. Het ene beïnvloedt en voedt namelijk het andere. Al vanaf het begin integreert de architect zijn idee van gevelconcept: open of gesloten karakter, licht of massief en het type van openingen. De materiaalkeuze dringt zich vervolgens vanzelf op. Kleuren, texturen en formaten moeten de geest en de context van het project als het ware weerspiegelen. Het uitgebreide aanbod van bakstenen vormt op zich al een bron van inspiratie. Zoveel te ontdekken nuances… greren in haar omgeving. De woning is

licht grijze baksteen toegepast in com-

De woning N-J is gelegen in een

als het ware in de helling geschoven en

binatie met cederhout. Het samenspel

beschermd landschap. Op basis hier-

opgetrokken uit materialen die opgaan

van vormgeving, concept en materiaal-

van werd geopteerd om ontwerp te inte-

in het omringende landschap; er werd

gebruik resulteert in een zo min mogelijk aantasting van de unieke omgeving. Het volume dat het nachtgedeelte herbergt, werd grotendeels in de helling voorzien. De slaapkamers werden aan de voorzijde van de woning gesitueerd achter een volledig gesloten voorgevel. Hierachter bevinden zich echter een patio en een groot raamvlak, die de nodige openheid bieden zonder aan privacy te moeten inboeten.

15

16


Het daggedeelte en de volledige ach-

heid in de richting van het Limburgse

Sociale woningen

tergevel staan in sterk contrast met het

landschap en doen de leefruimtes

Een eerste belangrijke en bepalende

nachtgedeelte. Beide worden gekarak-

haast naadloos aansluiten op het ach-

beslissing voor dit project van tien

teriseerd door een uitgesproken open-

terliggend terrein.

sociale woningen was de keuze voor gekoppeld rijwoningtype. Deze keuze werd opgedrongen vanuit verschillende randvoorwaarden. Wanneer men zich vandaag als architectuurbureau bezig houdt met het ontwerpen en bouwen van sociale woningen, worden er in eerste instantie een aantal ontwerpbeslissingen opgedrongen vanuit een aantal ruimtelijke randfactoren: de almaar toenemende vraag voor een effectief en doordacht grondbeleid, de vereiste lage bouwkost, de vraag voor energiezuinige woningen,…


Deze randvoorwaarden dwingen de ont-

Daarnaast zijn er ook de ruimtelijke

zijn actiegebied verder te kunnen

werpers bewust om te springen met de

voorwaarden opgelegd door de onmid-

uitbreiden naar de oostkust en het

beschikbare ruimte. Op architecturaal

dellijke omgeving. Elke woning staat

hinterland. Geen twijfel mogelijk dat

en stedenbouwkundig vlak resulteert

in verhouding tot zijn omgeving. Een

zijn enthousiasme en creativiteit zullen

dit in een zoektocht naar een zo zui-

woning in de stad verschilt van een

leiden tot nog maar eens een succes-

nig mogelijk geschakeld woningtype

woning in een landelijke omgeving.

verhaal.

zonder in te boeten aan woonkwaliteit. Dit kunnen open, halfopen of gesloten

Toekomstperspectieven

woningen zijn, maar ook al dan niet

De activiteiten van het bureau van

grondgebonden appartementen.

Egide Meertens concentreren zich

Bovenstaande voorwaarden zijn voor-

heden ten dage voornamelijk op

waarden die quasi overal gelden.

Limburg en Nederland. Hij hoopt om

www.egidemeertens.be

17

18


Winkel- en kantoorgebouw te Gistel Joost Vanhove, Paul Vantieghem Foto’s: Studio Claerhout

Het is niet eenvoudig voor een handelszaak om zich te promoten.

Paul Vantieghem de opdracht gegeven om een sterk concept te realiseren.

Reclame, website en mond-aan-mond zijn de klassieke media. Maar ook de

Doordat het perceel klein is, heeft de

architectuur van een gebouw kan voor het

architect gekozen voor een constructie

creëren van een bepaald beeld helpen bij

in de hoogte waarbij hij zorgt voor een

de commerciële activiteit.

mooie overgang naar het aanpalend

Dankzij een opvallende architectuur is dit

huisje. De architect heeft rekening

commerciële gebouw een referentiepunt

moeten houden met verschillende

geworden in de kleine stad Gistel.

stedenbouwkundige voorschriften niet alleen op gemeentelijk vlak maar

Voor de aanleg van dit nieuwe gebouw

ook op regionaal vlak, aangezien het

was de winkel gehuisvest in het gebouw

gebouw zich langs een regionale weg

ernaast, gedeeltelijk voor de woning

bevindt. Uiteindelijk is een erg interes-

van de eigenaars. Door het perceel op

sant volumespel ontstaan.

te kopen waar de nieuwe handelszaak zich dezer dagen bevindt, hebben ze

De architectuur straalt massiviteit uit,

ervoor gekozen om het oude, bestaande

enkel gelijkvloers zijn grote ramen voor-

huisje af te breken. Ze hebben ook de

zien voor de winkel. Grote openingen in

jonge architecten Joost Vanhove en

de verdiepingen zouden namelijk het


den tussen lege en volle muurvlakken. Om een dergelijk architecturaal voorwerp te kunnen realiseren, hebben de architecten het volle vertrouwen gekregen van de opdrachtgevers. De keuze viel op een rode, levendige baksteen. Voor de hoeken en de opengewerkte claustra werden bakstenen speciaal op maat vervaardigd. De opslagruimte is op een discrete manier ingeplant aan de achterzijde. De nadruk wordt absoluut gelegd op het hoofdgebouw in rode baksteen. De architecten hebben een groot reclageheel onderuit halen. De oplossing lag

zon en voor een uniek uitzicht vanuit

mebord met de naam van de winkel

in het aanwenden van metselwerk met

het kantoor. Hoewel de opengewerkte

erop ingewerkt in de zijgevel. De com-

opengewerkte claustra: deze zorgen

claustra werden gerealiseerd zonder

merciële activiteit en het gebouw zelf

voor het behoud van de massiviteit van

metselverband, is de aannemer er goed

zijn vandaag nauw met elkaar verbon-

het gebouw, voor bescherming tegen de

in geslaagd om het evenwicht te behou-

den.

19

20


“Massief passief” bouwen.... de baksteenoplossing voor het passiefhuis Woning te Gent

Architect: Kristof Cauchie - Studiebureau: 3DB

Aanvankelijk werd het concept

De baksteenindustrie heeft altijd

in het centrum van de technische ont-

van een passiefhuis uitsluitend geassoci-

geluisterd naar de nieuwe eisen van

wikkelingen binnen onze industrie. Het

eerd met een lichte skeletbouw ingevuld

de maatschappij om te zoeken naar

is daardoor dat de geïsoleerde spouw-

met isolatie. Vandaag is het passiefhuis

innovatieve, technische oplossingen die

muur de niet-geïsoleerde spouwmuur in

een meer toegankelijke realiteit gewor-

voldoen aan hun behoeften. Dit is terug

de jaren ’70 heeft vervangen, namelijk

den voor een groot aantal kandidaat-

te vinden op allerlei technische domei-

om de eisen van de K70 nadien K55

bouwers!

nen, zoals bijvoorbeeld in de akoestiek,

te bereiken. De spouwmuur heeft

de duurzaamheid van de materialen...

bovendien de volle muur vervangen om

en zoveel meer.

het probleem van waterabsorptie op te

Het thermische comfort stond altijd al

lossen.


De baksteenindustrie heeft vandaag

De ambitieuze doelstellingen die de

nog altijd de koelte in oude gebouwen

opnieuw een belangrijke stap gezet door

maatschappij van de bouwsector ver-

omwille van de dikke, massieve muren.

de weg van de passiefhuisconstructie en

wacht worden perfect gerealiseerd.

Het comfort binnenin de woning tijdens

lage energie in te slaan.

de zomer is allesbepalend maar ook het

Eén en ander lag natuurlijk wel voor

Thermische inertie: een troef voor ther-

moeilijkst om te garanderen, vooral bij

de hand. Zowel langs de zijde van de

misch comfort tijdens de winter en de

materialen die gevoelig zijn aan over-

bouwheren, bouwdeskundigen als van

zomer

verhitting. De thermische inertie blijft

de politieke beslissers... wordt sterk de

De thermische inertie van muren

de meest doeltreffende manier voor het

nadruk gelegd op een verlaging van het

gebouwd uit zware materialen is een

beperken van oververhitting zonder de

energieverbruik. Bouwheren wensen

belangrijk element voor ons thermisch

installatie van een klimaatbeheersings-

niet af te wijken van onze degelijke

comfort. De muren werken als een

systeem.

Belgische bouwtraditie die zijn kwali-

warmteaccumulator die deze warmte

Bovendien wordt bij de passiefbouw

teit heeft bewezen.

dan met een zekere vertraging afgeeft

vaak gebruik gemaakt van zonwe-

Passiefhuizenbouw kon zich in het

aan de woning. Tijdens zonnige winter-

ringsystemen om de oververhitting te

begin niet doorzetten omdat architec-

dagen wordt de opgeslagen warmte in

beperken: als de verticale, geauto-

ten en bouwheren enkel konden terug-

de muren ‘s avonds afgegeven.

matiseerde rolluiken een must zijn,

vallen op alternatieve zoals bijvoorbeeld

In de zomer accumuleren de muren

heeft men hier gekozen voor een een-

houtskeletbouw, ingevuld met isolatie.

de warmte van de buitenomgeving om

voudige en natuurlijke oplossing. Een

Maar vandaag de dag kunnen we ook

die nadien, bij het afkoelen, terug af te

bestaande boom, prima georiënteerd!

gewoon een passiefhuis bouwen met

geven naar buiten. Temperatuurspieken

Zonder bladeren kan de woning de zon-

traditionele keramische materialen met

worden zo gedempt en met vertraging

nestralen opvangen. En in de zomer

gewaarborgde prestaties.

gevoeld. We waarderen nu inderdaad

zorgen de bladeren voor schaduw.

21

22


Het bouwprincipe: een extra geïsoleer-

Het ontwerpbureau 3DB te Gent,

geplaatst zodat de verbindingen elkaar

de en hermetische bouwschil

gespecialiseerd in passiefbouw, heeft

niet overlappen. Om te zorgen voor een

De traditionele spouwmuur bestaat uit

het dossier behandeld en het bouw-

winddichtheid zijn de verbindingen

elementen die vandaag de dag ook de

concept “massief passief” uitgewerkt.

tussen de isolatieplaten voorzien van

basis mogen vormen voor het concept

Volledigheidshalve dienen we hier ook

kleefband. Deze uitvoering waarborgt

van passiefconstructies uit baksteen,

te wijzen op de samenwerking tussen

een betere dichtheid dan deze geleverd

namelijk duurzame materialen met een

fabrikanten van verschillende materia-

door een isolatiesysteem bestaande uit

grote warmtecapaciteit, een isolatie-

len, zoals baksteen, isolatiematerialen,

één enkele laag met dezelfde dikte en

laag, een afvoer voor regenwater onder-

verankeringshaken, dakpannen, zonne-

laat plaatsingsfouten minder tot expres-

aan de muur, enz...

cellen, enz...

sie komen. Ten opzichte van wat de voorgeschre-

Het ging niet enkel om het creëren

ven normen (E100, K45 in Vlaanderen)

van een geïsoleerde bouwschil rond de

voorzien, dient men hier rekening te

structuur van de woning om de trans-

houden met een verbreding van de

missieverliezen te beperken, maar ook

buitenmuren voor deze passiefwoning

deze bouwschil hermetisch af te slui-

met 10 cm. In het verleden kon dit

ten voor de infiltratie van buitenlucht

een hindernis vormen, maar dit is niet

(winddichtheid) en de exfiltratie van

langer het geval aangezien iedereen nu

binnenlucht (luchtdichtheid).

bewust is van de nood aan energiebesparing. Net zoals men een extra trui

Allereerst is de isolatielaag in PUR-

aantrekt tijdens de winter, aanvaardt

platen verdubbeld om een dikte van

men nu gemakkelijk dat er rond de

16 tot 20 cm te bereiken. Deze dub-

woning een extra isolatiebescherming

bele laag is op een kruiselingse wijze

aangebracht wordt.


De bepleistering en de luchtdichte

nog belangrijker rol in de verslechte-

Een hoge technologie

folies waar het pleisterwerk stopt, voor-

ring van de energieprestaties van de

De woning wordt continu voorzien van

komen de warmteverliezen via spleten

woning.

verse lucht via een ventilatiesysteem

en kieren.

Dat is de reden waarom men vooral

D+ met een zeer efficiënte warmte-

Dit aspect is cruciaal voor de pas-

de muren/ramen- en de muren/dak-

terugwinning. Geen verwarming dus

siefbouw omdat het evenwicht tussen

verbindingen goed dient te verzorgen.

maar een naverwarming van ingaande

warmte-invoer en warmteverlies heel

Men voorkomt zo alle zwakke punten

lucht dankzij bij voorbeeld een bodem-

fragiel is.

die koudebruggen kunnen veroorzaken.

waterwisselaar met glycolwater die de

De uitvoeringsdetails zijn beschikbaar

Dit is essentieel want de woning is

ondergrondse temperatuur aanwendt.

op de site www.passiefhuisplatform.

dampdicht. Het vocht in de binnen-

Het glycolwater is de warmtedrager en

be, rubriek “bouwdetails” of via de site

lucht kan alleen worden afgevoerd via

brengt de warmte terug naar de inge-

www.massiefpassief.be. Zie hier enkele

een ventilatiesysteem of het opendoen

blazen lucht.

voorbeelden gerealiseerd op de bouw-

van de ramen. In de passiefbouw is elk

werf van de woning te Gent.

koud punt dus ook extra gevoelig voor

De elektrische voeding wordt nooit

condensatieproblemen. Dit dient men

onderbroken omwille van de 30 foto-

Een uitvoering zonder defecten

dus absoluut te voorkomen!

voltaïsche zonnepanelen van 0,7 m²

Een perfect ontwerp en een perfecte

Wat pure vakkennis betreft, evolueren

die zijn geplaatst. Deze werden dis-

uitvoering gaan uiteraard hand in hand.

de Belgische ondernemers stilletjes

creet geïntegreerd in de dakpannen

Maar voor een passiefwoning speelt

aan naar een specialisatie in passief-

en maken deel uit van een esthetisch

elke ontwerp- of realisatiefout een

bouw.

geslaagd project.

23

24


Woning te Gent: enkele cijfers

Een eenvoudig aanpasbaar concept

Bovendien blijft de architecturale vrij-

De woning is gecertificeerd als “pas-

Het programma van deze passiefwo-

heid volledig bestaan. Alleen één ding

siefhuis”. Ze voldoet aan volgende

ning was zeer klassiek. Alle ontworpen

verandert: vandaag nestelt ook het pas-

criteria: U-waarde van de muren

details voor deze viergevelwoning zijn

siefhuis zich volop in uw creativiteit!

< 0,15 W/m²K en jaarlijks netto-ener-

gemakkelijk toe te passen voor eender

gieverbruik <= 15 kWh/m².

welke andere vrijstaande woning of

Het bewijs is vandaag geleverd dat de

l -waarde van de geperforeerde, kera-

villa. Ze zijn zelfs bruikbaar bij een rij-

baksteenindustrie niet rust als het over

mische blokken: 0,26 W/mK

woning, op voorwaarde dat de gemeen-

duurzaam bouwen gaat!

U-waarde van de buitenmuren:

schappelijke muren geïsoleerd zijn.

0,124 W/m²K

Het concept wordt nu ook aangewend

De energieprestaties bereiken K18 en

voor andere types gebouwen, zoals

www.massiefpassief.be

E46.

appartementen, schoolgebouwen, rust-

www.3db.eu

huizen,…

www.architectcauchie.be

Belgische dakpan- en BaksteenfaBrikanten Bakstenen voor gewoon metselwerk: V : volle baksteen voor gewoon metselwerk P : geperforeerde baksteen voor gewoon metselwerk L : geperforeerde baksteen met lichte scherf Bakstenen voor gevelmetselwerk S : strengpersgevelsteen (‘machinale’ gevelsteen) H : handvorm en vormbakperssteen K : klampsteen A : andere soorten (traditionele en ‘rustieke’ gevelstenen zoals veldovensteen, baksteen op basis van leisteen, enz.) Andere producten: W : welfsels D : dakpannen en muurdeksels T : Boomse kerktegels, ongeglazuurde tegels O : straatklinkers • Voor details over het productiegamma van elke fabriek, kan men zich best rechtstreeks tot de bedrijven wenden. • De lijst is samengesteld op basis van de ledenlijsten van de B.B.F. Vele producenten verkopen hun producten al dan niet exclusief, via een afzonderlijke verkoopsorganisatie. In de gevallen waar dit nuttig lijkt, is de naam tussen haakjes bijgevoegd.

O o s t - Vl a a nde r e n • Kleiprodukten HOVE bvba Lindendreef 101 9400 Ninove Tel. (054) 33 26 67 Fax (054) 32 82 38 (V-H-A) • Steenfabriek VANDE MOORTEL nv Scheldekant 7 9700 Oudenaarde Tel. (055) 33 55 66 Fax (055) 33 55 70 www.vandemoortel.be (H-O) • SVK nv Aerschotstraat 114, 9100 Sint-Niklaas Tel. (03) 760 49 00 Fax (03) 777 47 84 www.svk.be (V-P-L-S-H-W) • Wienerberger nv - divisie STEENDORP Kapelstraat 112a 9140 Steendorp www.wienerberger.be (V-P-L)

We s t - Vl a a nde re n • Wienerberger nv - Steenbakkerij EGEM nv Brugsesteenweg 170 8740 Egem (Pittem) Tel. (051) 46 07 01 Fax (051) 46 07 04 www.wienerberger.be (V-P-L-S)

• Wienerberger nv - Desimpel KORTEMARK Industries nv Hoogledestraat 92, 8610 Kortemark Tel. (051) 57 57 00 Fax (051) 57 57 02 www.wienerberger.be (V-P-L-S-H) • Wienerberger nv - Terca ZONNEBEKE nv Ieperstraat 186 8980 Zonnebeke Tel. (051) 78 80 60 Fax (051) 77 10 38 www.wienerberger.be (V-P-S) • Steenbakkerij DE KEIGNAERT nv Stationsstraat 30, 8460 Oudenburg Tel. (059) 25 50 50 Fax (059) 26 89 87 www.dekeignaert.be (V-S-H) • Steenbakkerij DUMOULIN nv Rollegembosstraat 9 8880 Ledegem Tel. (056) 50 98 71 Fax (056) 50 41 92 (V-P) • WIENERBERGER nv Terca, Desimpel, Porotherm, Koramic Kapel ter Bede 86 8500 Kortrijk Tel. (056) 24 96 35 Fax (056) 51 92 75 (V-P-L-S-H-A-O)

L im b u rg • Steenfabriek HEYLEN nv 2de Carabinierslaan 145 3620 Veldwezelt-Lanaken Tel. (089) 71 51 38 Fax (089) 72 28 80 www.heylen-bricks.be (H) • Steenfabriek NELISSEN - HAESEN nv Kiezelweg 460 3620 Veldwezelt Tel. (012) 45 10 26 Fax (012) 45 53 89 www.nelissen.be (H) • Wienerberger nv - divisie Terca SCHOUTERDEN Venlosesteenweg 70 3680 Maaseik Tel. (089) 56 40 38 Fax (089) 56 81 83 www.wienerberger.be (H-A) • Steenfabrieken VANDERSANDEN nv Riemstersteenweg 300 3740 Spouwen Tel. (089) 51 01 40 Fax (089) 49 28 45 www.vandersanden.be (H)

• Steenfabriek VANDERSANDEN nv Nijverheidslaan 11 3650 Lanklaar Tel. (089) 79 02 50 Fax (089) 75 41 90 www.vandersanden.be (H) • Wienerberger nv - divisie Terca TESSENDERLO Havenlaan 10 3980 Tessenderlo Tel. (013) 35 91 60 Fax (013) 35 91 61 www.wienerberger.be (P-L)

Antw erpen • Wienerberger nv - divisie NIEL Landbouwstraat 98 2845 Niel Tel. (03) 880 70 61 Fax (03) 880 70 66 www.wienerberger.be (H) • Wienerberger nv - divisie RUMST Nieuwstraat 44 2840 Rumst Tel. (03) 880 15 20 Fax (03) 844 28 11 www.wienerberger.be (V-P-L-S) • Swenden Nieuwstraat 2 2840 Rumst Tel. (03) 844 22 22 Fax (03) 844 38 02 • DESTA nv

Heerle 11

2322 Minderhout (Hoogstraten) Tel. (03) 315 70 99 Fax (03) 315 81 48 www.desta.be (S-O) • Steenbakkerij FLOREN nv Vaartkant Rechts 4 2960 St.-Lenaarts Tel. (03) 313 81 98 Fax (03) 313 71 56 www.floren.be (V-S) • Wienerberger nv - divisie Terca NOVA Steenbakkersdam 10 2340 Beerse Tel. (014) 61 10 99 Fax (014) 61 04 32 www.wienerberger.be (V-P-L-S) • Wienerberger nv - divisie Terca SAS Sint Jozefslei 6 2310 Rijkevorsel Tel. (014) 62 20 10 Fax (014) 61 22 33 www.wienerberger.be (H-A) • Wienerberger nv - divisie Terca BEERSE Absheide 28 2340 Beerse Tel. (014) 61 19 75 Fax (014) 61 22 33 www.wienerberger.be (H)

• Wienerberger nv - divisie Terca QUIRIJNEN Sint Jobbaan 58 2390 Westmalle Tel. (03) 311 51 12 Fax (03) 311 62 56 www.wienerberger.be (V-S-H-A)

B rabant • Steenfabrieken VANDERSANDEN nv Kortenbos 14 1790 Hekelgem Tel. (053) 66 85 51 Fax (053) 66 71 41 www.vandersanden.be (H)

H enegouw en • Wienerberger nv - divisie Terca PERUWELZ Rue de l’Europe, 11 7600 Péruwelz Tel. (069) 77 97 10 Fax (069) 77 97 11 www.wienerberger.be (H) • Briqueterie de PLOEGSTEERT sa 'Barry' Chaussée de Bruxelles 33 7534 Barry Tel. (069) 53 26 00 Fax (069) 53 26 09 www.ploegsteert.com (S) • Wienerberger nv - divisie Terca WARNETON Chaussée du Pont Rouge 57 7784 Warneton (Comines) Tel. (056) 58 88 10 Fax (056) 58 85 35 www.wienerberger.be (H) • Briqueterie de PLOEGSTEERT sa Touquetstraat 228 7782 Ploegsteert Tel. (056) 56 56 56 Fax (056) 56 55 01 www.ploegsteert.com (P-L-W)

N amen • Wienerberger nv - divisie WANLIN Route de Beauraing 131 5564 Wanlin Tel. (082) 66 55 00 Fax (082) 66 55 17 www.wienerberger.be (S-A-O)

Pour recevoir cette revue en français, contactez-nous au 02/511.25.81

09. Invularchitectuur

Recommend Documents