Plot
Vanuit louter esthetiek kan een gebouw niet bestaan. Techniek leidt op zichzelf eveneens tot niets. Braaf de bouwregelgeving en de voorschriften van producenten naleven levert evenmin een samenhangend geheel op. Nodig is verwondering voor ontwerpen èn maken. Ingenieursbureau Boorsma uit Drachten heeft vanuit deze fascinatie een volledig houten bouwwerk ontworpen en laten maken. De vroegere ambachtsman bouwde vanuit de regionale traditie. (Be)denken en doen waren in zijn persoon geïntegreerd. Hetgeen hij maakte bezat een harmonie, die de bouw nu kwijt is. Hoe kunnen we in de postmoderne tijd gebouwen maken met een innerlijke kwaliteit, zonder te vervallen in nostalgie? De bouwtechniek heeft sinds de industriële revolutie een enorme vlucht genomen. Vooral op deelniveau: de bouwcomponent en het subsysteem. Zij worden in glossy brochures aangeprezen om hun esthetische, technische en economische sublimiteit. Bouwproducten worden projectonafhankelijk ontwikkeld om 'open' te kunnen bouwen en in grote aantallen te fabriceren.
Kruse en Zumthor Deze probleemstelling lag ten grondslag aan het afstudeerproject Hoe simpel is de eenvoud? van Frank Terpstra in de richting Bouwtechnisch Ontwerpen aan de Technische Universiteit Eindhoven (juni 2003). In dit studieproject zijn twee voorbeeldgebouwen geanalyseerd, waarin de geschetste problematiek op voortreffelijke wijze is opgelost. Dit betreft Kinder Insel Hombroich van de Duitse architect Oliver Kruse en Kunsthaus Bregenz van de Zwitserse architect Peter Zumthor.
Ontwerper als marionet Op projectniveau is de bouwwereld echter nog altijd gestoeld op de traditioneel opgeknipte bouwkolom. Daarnaast is de laatste decennia een papieren tijger ontwaakt: bouwregelgeving en technische normen voor allerlei deelaspecten. Als gevolg neemt de juridisering toe. Bouwprojecten worden veelal aangestuurd door procesmanagers, die met name in geld en planning denken. De ontwerper heeft op dit toneel geen vat meer op het geheel. Hij is steeds vaker een marionet. Zowel de kwaliteit van het uiteindelijk gerealiseerde ontwerp als het bouwproces lijden onder de desintegratie. Hoe krijgt een ontwerpteam het geheel (weer) in de vingers: een regisserend principe, dat leidend is vanaf idee tot gerealiseerd gebouw?
1. Gebouw heeft relatie met specifieke plek. 2. De plattegronden zijn helder ten opzichte van de constructie en het concept. 3. De plaatsing van de bouwdelen volgt uit het concept. 4. Rust, originaliteit en eenheid. 5. De details maken deel uit van het concept. 6. De installaties maken deel uit van het concept.
Samenraapsel Bouwen is tegenwoordig veelal bijeenbrengen van een grote hoeveelheid (standaard)onderdelen, die niet of nauwelijks op elkaar zijn afgestemd. Dit leidt vaak tot een samenraapsel van technisch noodzakelijke oplossingen, die het concept of het idee van het gebouw niet versterken, maar aantasten en troebel maken. Het organisatorisch opgeknipte en versnipperde ontwerp- en bouwproces, dat om het eigenlijke maken heen gaat, houdt het bouwen bijkans volledig in zijn greep. De kwaliteit van het gebouwde staat onder druk door de opeenstapeling van deeloplossingen en de toenemende coördinatie tussen de diverse partijen.
Kwaliteiten Beide gebouwen hebben een hoog architectonisch en bouwtechnisch niveau en bezitten navolgende kwaliteiten:
Lessen Om gebouwen te ontwerpen waarin de bouwtechniek is geïntegreerd met het architectonische ontwerp, dienen de volgende lessen te worden opgevolgd: 1. Ontwerp gebouw voor de specifieke plek. 2. Scheid verschillende typen functies. Er is een relatie tussen de functie, de organisatie van de plattegrond en de verschijningsvorm. 3. Ontwerp met een weloverwogen maatsysteem. 4. Kies een beperkt aantal puur toepasbare materialen, 5. Ontwerp specifieke details. 6. Ontwerp installaties integraal met concept. De zes punten gelden niet als een lijstje dat moet worden afgevinkt. Ze z ijn gedurende het gehele ontwerpproces en op alle schaalniveaus van belang en hebben voortdurend onderlinge wisselwerking.
Nieuwe berging Ingenieursbureau Boorsma heeft onlangs het naast haar kantoor gelegen gebouw aan de Lavermanstraat 7 verworven. Een bestaande berging vormde in de nieuwe situatie een ruimtelijke en visuele barrière. Het project behelst vervangende nieuwbouw. Tevens is het parkeerterrein vergroot.
Relatie opdrachtgever - ontwerper Opdrachtgever, dhr. ir. K. Boorsma, heeft het programma van eisen, zoals op blad 03 weergegeven, vastgesteld. Andere eis was een hoogwaardig bouwtechnisch ontwerp. Ontwerper heeft het ontwerp op volledig autonome basis gemaakt, onafhankelijk van de dagelijkse bureauwerkzaamheden. Opdrachtgever heeft tijdens het ontwerpproces voortdurend als klankbord gefungeerd. Houtexpert ir. Jan Banga heeft van begin af aan de noodzakelijke adviezen gegeven op het gebied van hout en houtconstructies. Tektoniek Het verkrijgen van een hoog bouwtechnisch gehalte vraagt veel aandacht voor de aspecten structuur, maakbaarheid, detaillering en materiaaltoepassing. Het gaat niet om het gevelbeeld. Het gaat om de consequente wijze waarop de verschillende bouwmassa's en onderdelen zijn samengesteld. Het begrip tektoniek beschrijft het symfonische spel van materiaal, structuur en ruimtelijke beleving. Het gebouw is wat het is. Er is geen onderscheid tussen concept en materialisatie. Evenmin tussen ruwbouw en afbouw. Het ontwerp is aanraakbaar. Het materiaal laat aflezen hoe het gebouw is gemaakt. Projectlocatie: Terrein kantoor Ingenieursbureau Boorsma B.V. Gerben Sondermanstraat 2 / Lavermanstraat 7 9203 PV Drachten Opdrachtgever: Ingenieursbureau Boorsma B.V. Drachten ir. K. Boorsma Ontwerp: ir. Frank Terpstra, Ingenieursbureau Boorsma B.V. Adviseur (hout)constructies: ir. Jan Banga, Ingenieursbureau Boorsma B.V. Realisatie: Friso Bouwgroep, de bedrijfsonderdelen: - Aannemingsmaatschappij Friso Leeuwarden - Houkesloot Prefab Leeuwarden Bouwperiode: februari - juli 2009
07400 | Nieuwbouw berging Ingenieursbureau Boorsma b.v. FT 25-08-2010 | schaal -
Conceptvorming
3
BERGRUIMTE
TRANSLUCENTE TUSSENZONE
2
BOOTTRAILER + ZOLDER
1
WERKBANK
OVERDEKTE BUITENRUIMTE
Programma
Omschrijving
De nieuwe berging biedt plaats aan de volgende objecten en functies: - een trailer met 16-kwadraat van 6,4 m lang; 2,05 m breed en 2,0 m hoog - een eenvoudige werkbank - bergruimte voor buitenmaterieel en gereedschap - een overdekte buitenruimte
De berging bestaat uit twee uit elkaar geschoven basisvolumes, welke door een gemeenschappelijk trechtervormig dak worden verbonden.
bovenaanzicht maquette (zonder dak)
Het basisvolume, dat is gebaseerd op een vierkante plattegrond, vloeit voort uit de trechtervorm van het dak. De zuidwesthoek van deze bouwmassa is uitgesneden tot buitenruimte. Deze ruimte heeft een relatie tot de terreininrichting voor het kantoorgebouw met houten, bolvormig kunstwerk en geeft de berging een extra dimensie als shelter annex follie. Tevens is het de natuurlijke locatie waar zich de trechteruitloop bevindt. Het smalle plattegronddeel, dat de buitenruimte omarmt, biedt plaats aan een kleine werkbank voor eenvoudige werkzaamheden. Het tweede basisvolume biedt plaats aan de boottrailer en is voorzien van een zolder. Door het noordelijke dakschild van het trechterdak te verlengen en om te buigen, verbindt het dak de beide hoofdvolumes en ontstaat de noodzakelijke gebouwhoogte ter plaatse van de voornoemde zolder. De bandrastermaat van 182 mm vloeit voort uit het wandpakket < materialisatie >. De moduulmaat van 2440 mm vloeit voort uit de afmetingen van een plaat < materialisatie > en de breedte van de trailer < functie >.
zuidwest aanzicht maquette (zonder dak)
noordwest aanzicht maquette
De berging is volledig in hout uitgevoerd. De hoofdvolumes bestaan uit houtskeletbouw wanden, bekleed met horizontale open gevelbekleding van fijnbezaagd western red cedar. De moduulmaat van de gevelbekleding dicteert de hoogtematen. De afwijkende gevelvlakken tussen de beide hoofdvolumes bestaan uit verticale western red cedar latten, welke zijn aangebracht tegen translucente polyester beplating. De liggers en de hoekkolom zijn uitgevoerd in gelamineerd lariks. Het trechterdak is vervaardigd van Fins vurentriplex van 18 mm dik, dat in vier lagen overlappend is verlijmd tot constructieve dakelementen. De EPDM dakbedekking is bij de dakranden omgeplakt en beëindigd met een halfronde druiplat. Rondom het gebouw en ter plaatse van de overdekte buitenruimte ligt splitverharding. Het hemelwater valt uit de western red cedar trechteruitloop en stroomt op zichtbare wijze over het betonnen zitelement weg.
07400 | Nieuwbouw berging zuidwest aanzicht maquette
oostaanzicht maquette
Ingenieursbureau Boorsma b.v. FT 25-08-2010 | schaal 1:250
4
Lavermanstraat
Lavermanstraat
10515 kantoor Lavermanstr. 7
kantoor Lavermanstr. 7
N
te slopen berging ca. 55 m
fietsenstalling
2
: : :
Drachten C 6359 & 10515 (resp. G. Sondermanstraat 2 en Lavermanstraat 7)
Lavermanstraat
Lavermanstraat
Kadastrale gemeente Sectie Perceelnummers
berging
6359 kunstwerk kantoor Gerben Sondermanstraat 2
kantoor Gerben Sondermanstraat 2
Gerben Sondermanstraat
vroegere situatie
Gerben Sondermanstraat
nieuwe situatie
07400 | Nieuwbouw berging Ingenieursbureau Boorsma b.v. FT 25-08-2010 | schaal 1:500
westaanzicht
zuidaanzicht
begane grond
A bergruimte
C
D
E
F B
zolder
boottrailer 2050 x 6400
A
vaste werkbank
B
C
oostaanzicht D
F
E
noordaanzicht
verdieping
07400 | Nieuwbouw berging Ingenieursbureau Boorsma b.v. FT 25-08-2010 | schaal 1:100
12.
13. 3. 2.
1.
doorsnede A
doorsnede B
11. 10. 9.
5.
8.
< waterafvoer
4.
doorsnede C
doorsnede D
doorsnede E
doorsnede F
7.
6.
07400 | Nieuwbouw berging Ingenieursbureau Boorsma b.v. FT 25-08-2010 | schaal 1:100
182
2258
182
2258
182
2258
182
2622
2258
2622
4880
gevel A
2258
182
2622
10
2243
5
2622
gevel D
182
2258
182
2258
182
2258
1402 10 1018 10
2622
10
2430
182
2258
2258
gevel E
182
2258
5
2243
10
2622
182
182
182
3569
3569
182
3746
10
3746
Translucente wand tussenzone
Houtskeletbouw wanden
De wandvulling tussen de beide gebouwvolumes bestaat uit verticale, fijnbezaagde western red cedar latten 38x38 mm. Per wandvulling 29 latten van 38 mm met 30 gelijke tussenafstanden. Daarachter polyesterplaat (translucent), tegen horizontale regels geschaafd 38x138 mm.
De houtskeletbouw wanden hebben een totale dikte van 182 mm. Ze bestaan uit vuren stijlen geschaafd exact 40x120 mm. De h.o.h. afstand van 610 mm vloeit voort uit de handelsmaat van het Fins vurentriplex (1220 x 2440 mm, dik 18 mm) waaruit de binnenzijde van de wanden bestaat en waarvan het dak is gemaakt.
gevel D
18
146
16
10
45°
5
91
7
16.
67 48
16
130
gevel B
gevel F
gaaswand G
2258
2622
182 16 28 120
7 5 gevel A
aanduiding gevelvlakken
2258
gevel F
14.
15.
182
gevel E
gevel C
182
gevel C
37x140-10=5170
182
26x140-10=3630 15x140-10=2090
2258
4x140+10=570
182
26x140-10=3630
2258
11x140-10=1530
182
11x140-10=1530
2258
182
gevel B
3x140-10=410
182
2258
23x140-10=3210
3x140-10=410 26x140-10=3630
15x140-10=2090
37x140-10=5170
182
23x140-10=3210
2258
17x140-10=2370
182
37x140-10=5170
2258
17x140-10=2370
182
67 48 91
wandopbouw
wandopbouw
(verticaal | schaal 1:10)
(horizontaal | schaal 1:10)
Aan de buitenzijde een pakket van dampopen waterkerende folie, verticale vuren latten 28x48 mm en western red cedar (wrc) open gevelbekleding van fijnbezaagde planken dik 16 mm met werkende breedte van 140 mm. Tussen de delen onderling een vrije ruimte van 7 mm aanhouden (gemeten loodrecht op de afschuinde rand). De hoogtes van het gebouw vloeien voort uit de verticale moduulmaat van exact 140 mm van de open gevelbekleding. De onderzijde van de onderste plank bevindt zich 10 mm minus peil. Ter plaatse van hoeken worden de western red cedar delen onder verstek afgekort met een tussenafstand van 7 mm onderling. De primaire gevelhoogten zijn combinaties van 11+4+11+11 planken. Maximaal 37.
07400 | Nieuwbouw berging Ingenieursbureau Boorsma b.v. FT 25-08-2010 | schaal 1:100
182
40x120
10
2090+
40x120
detail 3
- wrc 28x48 verlijmd aan wrc deel
(sp.b.)
24x48
2090+
a= 30
wrc 28x64 verlijmd aan geveldeel (t.p.v. deur)
40x120 24x48
28 42
28 42
40x120
detail 2
(sp.b.)
deuropbouw van bu naar bi: - 16 mm wrc open gevelbekleding - lat 16x48 mm - dampopen en waterkerende laag verlijmd op triplex - 3x18 = 54 mm Fins vurentriplex verlijmd met PU-lijm
16
16 54
16
detail 5
var. 38x138
38 6
16 54
182 138
38x138
detail 5a t.p.v. deur in gevel E
86 16
detail 7
16 54
10
130 wandopbouw van bu naar bi: - 16 mm wrc open gevelbekleding - vert. latten 28x48 mm - dampopen waterkerende laag - stijl- en regelwerk 40x120 mm conform wandtekeningen - 18 mm Fins vurentriplex
wrc 44x138
8
1528+
kozijnkader
dak: - EPDM dakbedekking, verlijmd - 4 lagen 18 mm vurentriplex overlappend verlijmd
verticaal is var. offsetmaat is 69 mm
wrc 44x174
10 130
40x120
44
beglazing m.b.v. band en kit
a= 30
- dampopen waterkerende folie met rvs nieten op bovenrand wrc deel (onzichtbaar) a = 30 mm
dampopen waterkerende folie met rvs nieten op bovenrand wrc deel (onzichtbaar) a = 30 mm
10 16
18
130
wrc 44x174
130
10
dampopen waterkerende folie met rvs nieten op bovenrand wrc deel (onzichtbaar) a = 30 mm
120
a= 30
16 28
15
10
rvs hoeklijn 40x40 mm 8
split 44
44
afwerkvloer 50 mm met Asford Formula
wandvulling A2 en E3 van bu naar bi: - vert. latten wrc 38x38 mm tussenafstand 38,53 mm - t.p.v. elke nagel kunststof ring dik 5 mm - 0,75 mm polyesterplaat, transculent - regels 38x138
38x138 40x100
afwerkvloer 50 mm met Asford Formula
10
afwerkvloer 50 mm met Asford Formula
40x100 ondersabeling met vochtkerende laag
stelregel o.k. = peil 130
stelregel o.k. = peil 40x120
44
betonvloer met vorstrand
detail 1
(sp.b.)
detail 4
detail 6 07400 | Nieuwbouw berging Ingenieursbureau Boorsma b.v. FT 25-08-2010 | schaal 1:5
0=peil
77
2622
doorsnede kilkeper
56x96
3609+
dakrand: - 4 lagen 18 mm Fins vurentriplex overlappend verlijmd - zuiver half ronde lat 72x36 mm - verlijmde EPDM dakbedekking
detail 12 (sp.b.)
182 138
3620+
6 38
40x120
(schaal 1:100)
wrc 38x38
wrc 38x38
2524+
2448+
77
40x120
detail 10 20
96
klos 40x120
44
2360+ 182
40x120
70
40x120 3620+
10
56x96
12x63
77
40x120
wrc 44x182
56x96
wrc 38x38
24x48
scharnieren AXA 184715-23V
deur (zie details 4 & 5)
detail 8
182
WRC fijnbezaagd voorzijde vlak met overige geveldelen
44
detail 11 bepaling kilkeperhoek
dakrand=72
dakrand=72
96
42
4298+
strook dampopen waterkerende laag (ook achter polyester)
14 4°
2622
12 60
dak: - EPDM dakbedekking, verlijmd - 4 lagen 18 mm Fins vurentriplex overlappend verlijmd 182
detail 16
detail 9 (wandelement B2 en C1)
3210+ 182
2258
dakhelling (schaal 1:50) 1260 2622
tan α = α = 25,666575
10
40x120 28x48
12x63
40x120
40x120
40x120
40x120
40x120 40x120
wrc 44x177
24x48
wrc 44x177
77
α
9x140=1260
dampopen waterkerende laag doorzetten
77
2622
28x48
182
detail 13
detail 14 terugliggende regel / bies tussen gevelbekleding en dakplaat zwart schilderen
detail 15 07400 | Nieuwbouw berging Ingenieursbureau Boorsma b.v. FT 25-08-2010 | schaal 1:5
dampopen waterkerende laag doorzetten
strook triplex is "glaslat"
gelamineerd lariks 160x410
450
H.1b-sp
H.1a-sp
H.1d-sp
H.1a
H.1c-sp
H.1b
H.1c
Eerste plaatnaad laag 1 aftekenen op de werkvloer als referentielijn voor de plaatverdeling. Deze lijn vormt samen met de hartlijn tevens de referentie voor het aftekenen van de blauwe zaaglijn. Referentielijn en hartlijn staan zuiver haaks op elkaar.
H.1d
H.1f-sp
H.1f H.1e-sp
H.1e
H.1g-sp
75
H.1g
50
50 15
15
0 H.1h-sp
H.1h
75
0
250 250
dakelement H1, H2 en H3
H.2c-sp
150 50
607,5 450
1057,5
legplan in bovenaanzicht van triplexlaag 1 en triplexlaag 3
H.2b-sp
H.2a
H.2b
H.2f-sp
H.2f H.2e-sp
H.2d
H.2e
1220
H.2g
H.2h
H.2j-sp
H.2j H.2i
15
dakelement H2
0
50
75
50
50 H.2k
194
dakelement J1
H.2h-sp
dakelement H1
dakelement J2
1220 dakelement H3
H.2c
dakoverzicht
dakelement H1, H2 en H3
schaal 1:200
legplan in bovenaanzicht van triplexlaag 2 en triplexlaag 4
15 75
0 Nagelvrije zones
07400 | Nieuwbouw berging Ingenieursbureau Boorsma b.v. FT 25-08-2010 | schaal 1:50
