Masarykova základní škola Klatovy, tř. Národních mučedníků 185, 339 01 Klatovy; 376312154, fax 376326089 E-mail:
[email protected]; internet: www.maszskt.investtel.cz
Kód přílohy – vzdělávací materiál – č. šablony/č. sady/č. materiálu: Autor: Vzdělávací oblast – předmět: Ročník, cílová skupina: Téma DUM: Druh učebního materiálu: Časová náročnost: Potřeby pro realizaci: Anotace, základní pojmy:
Datum vytvoření: Ověřeno ve výuce (datum, třída, jméno ověřovatele):
VY_32_INOVACE_CH8SA_01_03_07 Mgr. Emilie Salvetrová Člověk a příroda - chemie VIII. ročník; 13 – 14 let Uhlík Prezentace s interaktivitou 1 vyučovací hodina Periodická soustava prvků, Power Point, pracovní list křížovka Opakování řešením tajenky, vysvětlení složení uhlovodíků a vztah k fosilním palivům – uhlí (druhy, těžba uhlí, užití), ropa, zemní plyn, doprava fosilních paliv – ropovody, plynovody 03.03.2012 30.03.2012; VIII. A; Mgr. Emilie Salvetrová
7. hodina, uhlovodíky 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 1. FORMA VÝSKYTU UHLÍKU 2. ORGANICKÉ LÁTKY PŮSOBENÍM KONCENTR. H2SO4 3. VYBROUŠENÝ DIAMANT 4. SLOUČENINY, JEJICHŽ PŘÍTOMNOST VE VODĚ PODPORUJE RŮST SINIC A ŘAS 5. SOUČÁST AKUMULÁTORŮ 6. PRODUKT NEUTRALIZACE 7. LÁTKA, MĚNÍCÍ BARVU PODLE pH 8. ZDROJ UHLÍKU 9. JEDNOTKA MĚŘÍCÍ HODNOTU VYBROUŠENÝCH DIAMANTŮ 10. LÁTKY ODŠTĚPUJÍCÍ HYDROXIDOVÝ ANION
1.
T
U
H
A
2.
U
H
E
L
N
A
3. 4.
F
5.
R
I
L
I
A
N
T
O
S
F
O
R
E
Č
N
A
N
O
L
O
V
O
V
O
D
A
I
N
D
I
K
Á
T
O
R
H
L
Í A
R
Á
T
7. U
9. 10. Z
K Á
Í
B
6.
8.
T
S
A
D
Y
Y
1. FORMA VÝSKYTU UHLÍKU 2. ORGANICKÉ LÁTKY PŮSOBENÍM KONCENTR. H2SO4 3. VYBROUŠENÝ DIAMANT 4. SLOUČENINY, JEJICHŽ PŘÍTOMNOST VE VODĚ PODPORUJE RŮST SINIC A ŘAS 5. SOUČÁST AKUMULÁTORŮ 6. PRODUKT NEUTRALIZACE 7. LÁTKA, MĚNÍCÍ BARVU PODLE pH 8. ZDROJ UHLÍKU 9. JEDNOTKA MĚŘÍCÍ HODNOTU VYBROUŠENÝCH DIAMANTŮ 10. LÁTKY ODŠTĚPUJÍCÍ HYDROXIDOVÝ ANION
Uhlovodíky • Sloučeniny uhlíku a vodíku; C a H • organická chemie = obor zabývající se sloučeninami uhlíku (kromě CO2, CO, H2CO3)
Energie z uhlí
Uhlí - hnědočerná až černá hornina, - hořlavá, - s vysokým obsahem uhlíku – až 95 % (+ voda, sloučeniny síry, plynné složky, …).
Druhy uhlí – podle stáří a obsahu uhlíku: - antracit, - černé uhlí (až 90 % uhlíku) – u nás 40 %, - palivo, surovina v chemickém průmyslu, - těží se v hlubinných dolech - hnědé uhlí (méně než 73 % uhlíku) – u nás 60 %, - těží se převážně v povrchových dolech, - palivo v tepelných elektrárnách (skleníkový efekt).
Předpokládaná doba spotřeby uhlí na zemi 200-300 let Procentuální zastoupení států dle uhelných zásob USA – 23% Rusko – 17% Čína – 13% Indie – 10% Austrálie – 9% JAR – 5% Česká republika – 0,6%
Objem těžby u nás (miliony tun) rok 1819 – 0,076 rok 1871 – 4,07 rok 1890 – 8,3 rok 1915 – 14,5 rok 2005 – 13,2
Podmínky v hlubokých dolech až 40°C vlhkost 100% Roční spotřeba uhlí ve světě Čína – 1,5mld tun USA – 1,06mld tun Indie – 0,45mld tun Rusko – 0,29mld tun
Ložiska uhlí v ČR • Výskyt uhelných ložisek na území ČR je patrný z mapy: • Geografické rozmístění hnědouhelných ložisek v ČR. Hnědé uhlí: 1 severočeská hnědouhelná pánev, 2 sokolovská pánev, 3 chebská pánev, 4 žitavská pánev, 5 ložisko Uhelná, 6 výskyty křídového uhlí v okolí Moravské Třebové, 7 jihomoravská lignitová pánev, 8 jihočeské pánve. • Černé uhlí: Hornoslezká pánev, Kladenská pánev, Oslavanská pánev (vytěžena).
Naleziště: Hnědé uhlí: Mostecko, Teplicko, Chomutovsko Černé uhlí: Ostravsko-karvinská pánev, kladenskoslánská pánev, žacléřsko-svatoňovická pánev
Kvalitu paliva určuje výhřevnost = = kolik tepla se uvolní spálením určité hmotnosti paliva, - čím starší, tím obsahuje více uhlíku a má větší výhřevnost
Fosilní paliva • vznik ze zbytků pravěkých organizmů fosilizací (fosilie = zkamenělina). • uhlí z rostlin – přesliček a plavuní, • ropa – pravděpodobný vznik rozkladem pravěkých rostlin a živočichů, • zemní plyn – doprovází ložiska ropy a uhlí
Doprava uhlí, ropy a zemního plynu - železniční, - ropovody (Družba, Adrie, Ingolstadt), - plynovody.
Ropovod Ingolstadt – zkratka IKL Ingolstadt – Kralupy nad Vltavou – Litvínov (plán), skutečnost z Vohburgu do Nelahozevse
Spotřeba zemního plynu v ČR (objem při 15°C) a trasa tranzitního plynovodu Tranzit přes území ČR.
Zemní plyn • plynná směs látek, • doprovází ropu (případně uhlí), • dvojnásobná výhřevnost oproti uhlí (černému), • hlavní složka - methan
Zdroje:
http://www.cerneuhli.cz/vznik-uhli/; [cit. 3. března 2012] http://www.cerneuhli.cz/cisla-o-cernem-uhli; [cit. 3. března 2012] ŠKORPÍK, Jiří. Fosilní paliva, jejich využití v energetice a ekologické dopady, Transformační technologie, 2011. Brno: Jiří Škorpík, [online] pokračující zdroj, ISSN 1804-8293. Dostupné z http://www.transformacnitechnologie.cz/fosilni-paliva-jejich-vyuziti-v-energetice-a-ekologickedopady.html; http://cs.wikipedia.org/wiki/Ropovod_Dru%C5%BEba; [cit. 3. března 2012] http://cs.wikipedia.org/wiki/Plynovod_Jamal_-_Evropa; [cit. 3. března 2012]