- Instemmen met het rapport - Vervolgstappen aan de orde stellen in het GGA - Ter info naar de raadcommissie

Advys oan Boargemaster en wethâlders Koördinearjende sektor III

Registraasjenûmer: Ferwert, d.d. 21 november 2012

Underwerp:

Proefproject Hallumerhoek

Advys fan: HF

Sektor I Boargersaken

Sektor II Middels & Stipe

Sektor III Grûngebiet

Sintrale ynkeap

Stêfburo

Griffier

d.d.

d.d.

d.d.

d.d.

d.d.

d.d.

Akkoart

d.d.

d.d.

d.d.

d.d.

d.d.

d.d.

Sjoch taljochting

d.d.

d.d.

d.d.

d.d

d.d.

d.d.

Akkoart haad koördinearjende sektor

Gearfetsjend advys:

-

Instemmen met het rapport Vervolgstappen aan de orde stellen in het GGA Ter info naar de raadcommissie

Bijlage: rapport

ZOZ Akkoart gemeentesiktaris

d.d.

par. Akkoart

Opmerkings siktaris

Beprate

Opmerkings

Boargemaster Wethâlder I Wethâlder II Beslút B & W d.d. 27 november 2012

nûmer: 24P

CONFORM ADVIES

De gemeentesiktaris, Ja Publikaasje gemeentlike website:

Nee Yn ‘e ried fan:

Toelichting, In het kader van de gebiedsontwikkeling (IGO) is een proces opgestart om te onderzoeken hoe om te gaan met landbouwverkeer op gemeentelijke erftoegangswegen. Dit zijn in Ferwerderadiel alle wegen in het buitengebied op de N357 na. Dit vraagstuk speelt in meer gemeenten daarom is het onderzoek uitgevoerd in het verband van de Gebiedsbewijze aanpak (GGA) van de provincie en gemeenten in Noordwest Fryslân. In het GGA proces wordt ambtelijk en bestuurlijk gesproken over afstemming van verkeerszaken. Het onderzoek is, in opdracht van de gemeente Ferwerderadiel, uitgevoerd door het Kenniscentrum Shared Space van de NHL. Voor het project is het gebied ten noorden van Hallum als proefgebied gekozen. Voor dit gebied is onderzoek uitgevoerd om maatregelen te zoeken die bijdragen aan een verbetering voor de veiligheid en het beheer van erftoegangswegen. Daarnaast moet het ook in andere regio’s kunnen worden toegepast. Deze maatregelen hebben als voorwaarden dat ze moeten aansluiten bij het lokale beleid en bij de ruimtelijke kwaliteit van het gebied. Voor het vervolg van het proces willen de deelnemende gemeenten en provincie een uitvraag/brainstormsessie doen in de streek waarin het proefproject speelt om de gebiedskennis van betrokkenen te kunnen gebruiken. Hierna kan een definitief maatregelenpakket met mogelijke maatregelen worden opgesteld. De eerste stap hierin is een bestuurlijk overleg in GGA Noord-west verband organiseren om het rapport en de te volgen werkwijze verder te bespreken. Voor Ferwerderadiel kunnen de maatregelen worden uitgewerkt voor alle wegen, in het proces waarin beleid en beheer worden afgestemd. Dit past ook in het plan om het beheer in Ferwerderadiel meer te digitaliseren. Het advies is in te stemmen met het rapport en met de te volgen werkwijze. Sector Grondgebied Harry Feenstra

Veiligheid & beheersbaarheid erftoegangswegen Proefproject Hallumerhoek – gemeente Ferwerderadiel

juli 2012

veiligheid & beheersbaarheid erftoegangswegen

Veiligheid & beheersbaarheid erftoegangswegen Proefproject Hallumerhoek – gemeente Ferwerderadiel

opdrachtgever: opdrachtnemer: plaats: datum:

proefproject Hallumerhoek – gemeente Ferwerderadiel

gemeente Ferwerderadiel Kenniscentrum Shared Space NHL Hogeschool Leeuwarden juli 2012

2


INHOUD INLEIDING............................................................................................................................................................................................................................... 4 WERKWIJZE ............................................................................................................................................................................................................................ 5 KADERS .................................................................................................................................................................................................................................. 6 ANALYSE ................................................................................................................................................................................................................................ 8 KNELPUNTEN & OPGAVES ...................................................................................................................................................................................................... 22 WENSBEELD: VISIE OP FUNCTIE EN INRICHTING ............................................................................................................................................................... 23 MAATREGELENCATALOGUS ............................................................................................................................................................................................... 27 HOE VERDER? ...................................................................................................................................................................................................................... 36 LITERATUUR.......................................................................................................................................................................................................................... 37 COLOFON ............................................................................................................................................................................................................................. 38


3


INLEIDING Inleidend Het platteland verandert. Schaalvergroting van de landbouw, toename van recreatief medegebruik, bevolkingskrimp, veranderende mobiliteitsbehoeften; allemaal ontwikkelingen die het gebruik en de beleving van het platteland sterk beïnvloeden. Mede door deze veranderingen is op het platteland de hinder, overlast en (subjectieve en objectieve) verkeersonveiligheid ten gevolge van het verkeer een steeds actueler thema. Enerzijds omdat deze verkeersproblematiek in de afgelopen jaren lijkt toe te nemen en anderzijds omdat het van groot belang is om de beleving en leefbaarheid van het platteland in de toekomst te waarborgen en daarmee mede antwoord te geven op autonome ontwikkelingen zoals de bevolkingskrimp en de vergrijzing van onze bevolking. In Fryslân is ongeveer 80% van de grond in gebruik voor landbouwdoeleinden, waarvan 70% voor de melkveehouderij en ook in Fryslân is bovengenoemde verandering steeds meer merkbaar. In Noardwest-Fryslan constateren wegbeheerders dat op de veelal smalle erftoegangswegen in het buitengebied de overlast door trillings- en geluidshinder en beheerslasten dusdanig zijn, dat maatregelen wenselijk worden geacht. De specifieke problemen die zich manifesteren in deze regio zijn met name de overlast van het landbouwverkeer voor bewoners en medeweggebruikers, de relatief hoge aantal ongevallen met landbouwverkeer en de verreden wegkanten en –bermen, met hoge onderhoudslasten als gevolg. Door schaalvergroting in de landbouwsector zal deze problematiek onder ongewijzigde omstandigheden in de toekomst verder toenemen. De aan de Gebiedsgerichte Aanpak (GGA) in Noardwest Fryslân deelnemende gemeenten Littenseradiel, Menaldumeradiel, Het Bildt, Leeuwarderadiel en Ferwerderadiel willen onderzoeken op welke wijze de knelpunten nader kunnen worden geïnventariseerd en welke oplossingen passend en effectief kunnen zijn. In dit kader wordt een proefproject uitgevoerd in (een deel van) het gebied Hallumerhoek in de gemeente Ferwerderadiel. Uitgangspunt hierbij is dat de problematiek op de wegen in het proefproject model staan voor problemen op erftoegangswegen in de gehele regio. Door een specifieke inventarisatie, observatie en analyse uit te voeren in het proefgebied en daar geschikte maatregelen aan te koppelen wordt getracht een methodiek te ontwikkelen die regiobreed is toe te passen. Uitgangspunt hierbij is dat maatregelen worden gezocht die aansluiten bij het lokale beleid en de specifieke ruimtelijke kwaliteiten van het gebied. Het landschap en de cultuurhistorie van het gebied vormen daarbij een belangrijke basis. De gemeente Ferwerderadiel, de werkgroep Landbouwverkeer – bestaande uit leden van de GGA Noardwest-Fryslân – en de provincie Fryslân hebben Kenniscentrum Shared Space van de NHL Hogeschool verzocht deze pilot uit te voeren


4


WERKWIJZE Er is gekozen voor een gefaseerde aanpak, waarbij vooreerst een aantal stappen door de werkgroep zijn doorlopen. Deze eerste fase van de pilot betreft de volgende onderdelen: -

Vaststellen van het proefgebied Inventarisatie vigerende beleidskaders en –plannen, relevante literatuur en juridische kaders Inventarisatie van het gebied Analyse gebiedsspecifieke knelpunten en achterliggende oorzaken van de knelpunten Opstellen maatregelencatalogus

In voorliggend document zijn de uitkomsten van bovengenoemde onderdelen opgenomen. Na afronding van deze onderdelen worden de uitkomsten getoetst door middel van een aantal externe sessies, waarbij stake-holders uit het gebied of vertegenwoordigers daarvan, wordt gevraagd om input. Tevens zullen deze partijen betrokken worden bij het opstellen van een maatregelenpakket. De tweede fase van de pilot betreft de onderstaande onderdelen en wordt in een latere fase uitgevoerd. -

Controlerende inventarisatie gebiedsspecifieke knelpunten met externe stake-holders Benoemen van de belangrijkste doelen in relatie tot de knelpunten en oorzaken Opstellen maatregelenpakket Realisatie maatregelen Evaluatie van de getroffen maatregelen


5


KADERS Streekplan provincie Fryslân Bij toekomstige ruimtelijke en infrastructurele ontwikkelingen vormt het behoud van de landbouwfunctie als sociaaleconomische drager van het landelijk gebied uitgangspunt. Het Streekplan biedt randvoorwaarden voor schaalvergroting, verbreding en verdieping én voor gebiedsontwikkeling met aandacht voor natuurlijke en landschappelijke waarden. Onderkend wordt dat grotere landbouwmachines geschikte wegen vereisen en dat scheiding met overig verkeer gewenst kan zijn. Duurzaam Veilig & Dielde Romte Alle wegbeheerders In Fryslân passen de weginrichtingsprincipes van Duurzaam Veilig toe. Dit betekent dat verschillen in snelheid, richting en massa van weggebruikers zoveel mogelijk worden voorkomen door de functie, vorm, en het gebruik van het wegennet zoveel mogelijk op elkaar af te stemmen. Er wordt daarvoor onderscheid gemaakt tussen wegen met een stroomfunctie, wegen met een ontsluitingsfunctie en overige wegen (erftoegangswegen). Voor het gemeentelijk netwerk van erftoegansgwegen geldt dat in het landelijk gebied maar vooral in de dorpen en kernen het gemotoriseerd verkeer te gast is en de leefbaarheid voorop staat. De bereikbaarheid van het landelijk gebied zal gewaarborgd moeten blijven, waarbij de verkeersknelpunten zoveel mogelijk door middel van natuurlijke elementen worden opgelost in plaats van verkeersborden, drempels en vernauwingen. Bij het zoeken naar oplossingen vormt het concept Dielde Rome (Shared Space) een belangrijk uitgangspunt, waarbij de invloed van de lokale bevolking, het landschap en de cultuur-historie belangrijke instrumenten vormen om tot gedragsbeïnvloeding te komen. Kwaliteitsnetwerk voor landbouwverkeer Naar aanleiding van landelijke ontwikkelingen op het gebied van wetgeving voor landbouwvoertuigen heeft de provincie Fryslân het Kwaliteitsnetwerk voor landbouwverkeer in ontwikkeling. Dit instrument dient als een provinciebreed en samenhangend netwerk van provinciale en gemeentelijke routes, die fysiek geschikt zijn voor zwaar verkeer met een bestemming in het buitengebied. Het netwerk heeft ten doel om de verkeersveiligheid, -afwikkeling en de leefbaarheid te verbeteren en dient bij te dragen aan de bewuste locatiekeus van verkeersaantrekkende bestemmingen in het buitengebied. Provinciaal Meerjarenprogramma Landelijk Gebied (pMJP) Bij integrale gebiedsontwikkeling op basis van de pMJP wordt naast de thema´s landbouw en visserij, gewerkt aan de thema’s natuur, water, recreatie & toerisme, landschap en de sociaal – economische vitaliteit van het platteland. Binnen deze thema’s is het programma gericht op inrichten van gebieden voor grondgebonden landbouw, realiseren van ruimtelijke structuren, en maatregelen ten behoeve van Nationale landschappen en Ecologische Hoofdstructuren. Ook kunnen maatregelen gericht zijn op specifieke recreatieve aspecten. Binnen gebiedsontwikkelingsplannen is het beleid om gebruik van de openbare weg door agrarisch verkeer zoveel mogelijk te voorkomen.


6

veiligheid & beheersbaarheid erftoegangswegen Landbouwstructuuronderzoek Fryslân 2011 (concept) Het landbouwsstructuuronderzoek Fryslan biedt als uitkomst dat de ontwikkeling van de schaalvergroting bij akkerbouw- en melkveebedrijven door zal gaan. Voor de gemeente Ferwerderadiel geldt dat bij melkveebedrijven veldkavels van voldoende omvang en met geconcentreerde ligging een alternatief vormen voor huiskavels. In overdrukgebieden hebben bedrijven echter minder huiskavels, wat tot extra verkeersbewegingen leidt. Door de toename van het toeristisch mede-gebruik van het buitengebied wordt het belang van een goede verkaveling niet meer een landbouwkundig of bedrijfsmatig probleem, maar een maatschappelijk probleem. Adviesboek de Nije Pleats yn Fryslân De Nije Pleats is een adviesinstrument voor de ruimtelijke inpassing van agrarische bedrijven bij uitbreiding of verplaatsing. Verkeerseffecten als gevolg hiervan maken hier onderdeel van uit. Aangegeven wordt dat bedrijfsuitbreidingen discutabel zijn, indien bestemmingsverkeer door bebouwde omgeving rijdt. Ontsluitingswegen dienen bij voorkeur 4 meter breed te zijn en opritten tenminste 50 meter gelegen vanaf kruispunten. Bij schaalsprongen is de geschiktheid van de infrastructuur een belangrijke afwegingsfactor. Groenstructuurplan Ferwerderadiel - landschap in een zee van groen De gemeente Ferwerderadiel heeft te kampen met uitval van iepen door iepenziekte. Daardoor is de herplant van  iepen wenselijk. Om deze herplant op een goede wijze te realiseren is een groenstructuurplan opgesteld die richting en sturing geeft aan het verwijderen en aanplanten van groen in de gemeente. Op deze wijze wordt nieuw groen in de landschappelijke context geplaatst en levert het een bijdrage aan de herkenbaarheid van het landschap. Het plan geeft daarmee niet alleen richting aan het herplanten van iepen maar vormt ook de leidraad voor andere groenopgaven binnen de gemeente.


7


ANALYSE Landschap Het onderzoeksgebied voor deze pilot ligt in de gemeente Ferwerderadiel. Deze plattelandsgemeente is geleden in Noard-west Fryslân en kent een sterk agrarisch karakter. Het gebied is onderdeel van een zeekleilandschap en ligt in het Friese terpengebied dat vanaf de 10e eeuw is bedijkt. Kwelders, oeverwallen en dijken zijn belangrijke bouwstenen van het landschap en vormen elementen die een belangrijke rol kunnen spelen in de inrichting van de openbare ruimte. In vroeger tijden kon het zeewater via geulen en prielen tot diep in het binnenland doordringen. Het reliëf van het landschap is terug te voeren op een ondergrond van kwelders, geulen en zeearmen. Hierdoor is een landschappelijke structuur ontstaan met een onregelmatige, kleinschalige blokverkaveling. De loop van de wegen in het gebied verlopen deels grillig. In het open landschap zijn dorpen en bebouwingsclusters veelal gelegen op de hoger gelegen terpen en op de kwelderwal. Herkenbaar in het landschap zijn ook de ‘states’, buitenplaatsen uit de middeleeuwen die veelal nabij de huidige provinciale weg N357 zijn gelegen. Deze N357 – gelegen op de voormalige noordoostelijke bedijking van het gebied Oostergo vormt zowel landschappelijk, ruimtelijk-economisch en verkeerskundig de belangrijkste drager van het gebied. Daarnaast is op diverse plekken het oude tracé van de spoorlijn Leeuwarden – Dokkum in het landschap terug te vinden.


8

veiligheid & beheersbaarheid erftoegangswegen Beelden van de kwelderwal

Kenmerken:  Bochtig verloop van wegen  Losse en geclusterde bebouwing langs de weg  Groene eilanden en solitaire bomen


9


Beelden van het kleilandschap

Kenmerken:  Rechtlijnig verloop van wegen  Ontbreken van beplanting en bebouwing  Smalle wegprofielen


10

veiligheid & beheersbaarheid erftoegangswegen Provinciale infrastructuur N357 De provinciale weg N357 (Stiens-Holwert) wordt op dit moment opgewaardeerd tot volwaardige gebiedsontsluitingsweg. Aanleiding voor dit project is de grote mate van onveiligheid op het traject, vooral veroorzaakt door het sterk bochtige verloop van de weg, met vele eenzijdige ongevallen en ongevallen op kruispunten en inritten als gevolg. Ook het vele landbouwverkeer dat mede gebruik maakt van de N357 tussen Hallum en Holwert leidt tot verslechterde doorstroming en inhaalongevallen. De kruising van de N357 met de Doniaweg in Hallum geldt als een groot knelpunt voor overstekende fietsers. Met onder andere verbreding, de aanleg van passeerstroken, de scheiding van fietsers en landbouwverkeer op de parallelstructuur tussen Stiens en Hallum en een betere markering en geleiding dient te verkeersveiligheid en doorstroming op de N357 in de toekomst beter te zijn gewaarborgd. Gemeentelijke infrastructuur. Voor het gemeentelijk netwerk van erftoegangswegen geldt dat in het landelijk gebied maar vooral in de dorpen en kernen het gemotoriseerd verkeer te gast is en de leefbaarheid voorop staat. Op netwerk niveau is hierbij de basisvoorwaarde dat het hoofdwegennet voldoende kwaliteit en capaciteit heeft om het doorgaand verkeer hierover af te wikkelen. De bereikbaarheid van het landelijk gebied zal gewaarborgd moeten blijven, waarbij de verkeersknelpunten zoveel mogelijk door middel van natuurlijke elementen worden opgelost in plaats van verkeersborden, drempels en vernauwingen. Bij het zoeken naar oplossingen vormt de lokale bevolking het landschap en de cultuur historie het belangrijkste uitgangspunt. Landbouwverkeer speelt bij de inrichting van het lokale wegennet een specifieke rol met specifieke kenmerken, effecten en eisen. Met name als gevolg van de schaalvergroting zullen intensiteiten en afmetingen van het zwaar verkeer van en naar de grote bedrijven toenemen . Effecten van ontwikkelingen en maatregelen op het onderliggende wegennet Ten gevolge van een aantal ontwikkelingen en maatregelen in het gebied doen zich een aantal verkeerskundige effecten voor op het onderliggende wegennet. Het gaat hierbij om: -

Maatregelen N357 - vervallen van aansluitingen en uitritten leiden tot andere routekeuzes op het onderliggende wegennet. Aanleg rotonde/nieuwe ontsluiting Industrieterrein Doniaweg in Hallum Realisatie gemaal in combinatie met ontwikkeling informatiecentrum bij het Noorderleeg (Fryske Gea) Opwaardering route Marrum- Wanswerd-Burdaard als gebiedsontsluitingsweg met vrijliggende fietsvoorzieingen Verbeteren leefbaarheid en ruimtelijke kwaliteit door aanpassing inrichting openbare ruimte dorpskernen


11

veiligheid & beheersbaarheid erftoegangswegen Afbakening plangebied voor pilot Voor deze pilot is gekozen voor een relatief klein onderzoeksgebied. Op onderstaande kaart staat de afbakening van het onderzoeksgebied aangegeven. In het zuidoosten wordt het gebied begrens door de provinciale ontsluitingsweg N357 en aan de noordzijde door de zeedijk. De gebieden, zowel ten westen als ten oosten van het onderzoeksgebied kenmerken zich door een soortgelijke landschappelijke karakteristiek en problematiek.

Afbakening onderzoeksgebied


12

veiligheid & beheersbaarheid erftoegangswegen Netwerk van wegen In het gebied ligt een wegenstructuur die uiteenvalt in de gebiedsontsluitingsweg N357 en de overige wegen die allen zijn aangewezen als erftoegangsweg. De structuur van het wegennet kenmerkt zich door een aantal wegen die parallel aan de N357 en de kustlijn door het gebied van het zuidwesten naar het noordoosten lopen. Deels haaks sluiten diverse wegen aan, die deze parallelle structuren met elkaar verbinden. De wegenstructuur in het gebied is nauw verbonden aan de wijze waarop het landschap in de afgelopen eeuwen is ontstaan.

Netwerk van wegen


13

veiligheid & beheersbaarheid erftoegangswegen Recreatief netwerk In het gebied lopen tal van recreatieve fiets- en wandelroutes. Ook bevinden zich in het gebied een aantal toeristische en recreatieve bestemmingen. Belangrijkste attractiepunt is het natuur-educatief recreatiecentrum en slechtweer- accommodatie De Seedykster Toer aan de zeedijk. In de toekomst zal nabij het nieuw te bouwen boezemgemaal Vijfhuizen ten westen van het recreatiecentrum een bezoekerscentrum van het Fryske Gea worden ontwikkeld.

Recreatief netwerk


14

veiligheid & beheersbaarheid erftoegangswegen Kwaliteitsnetwerk landbouwverkeer In het gebied zijn een aantal routes aangewezen als onderdeel van het provinciale kwaliteitsnetwerk landbouwverkeer. Deze routes dienen fysiek geschikt te zijn voor zwaar verkeer met een bestemming in het buitengebied. Het netwerk heeft ten doel om de verkeersveiligheid, -afwikkeling en de leefbaarheid te verbeteren en dient bij te dragen aan de bewuste locatiekeus van verkeersaantrekkende bestemmingen in het buitengebied.

Kwaliteitsnetwerk landbouwverkeer


15

veiligheid & beheersbaarheid erftoegangswegen Routes lokaal landbouwverkeer Schaalvergroting van de landbouw leidt tot gespecialiseerde landbouw met grote tot zeer grote bedrijven. Door deze schaalvergroting is er behoefte aan specifieke hoofdroutes voor het landbouwverkeer. Daarnaast vindt ook een ontwikkeling van verbreding en verdieping van agrarische bedrijvenplaats. De bedrijfsvoering wordt mede gericht op andere diensten, zoals natuur- en landschapsbeheer, wateropvang, recreatie en zorg. Daarnaast vindt er verdieping plaats door aan specialisatie extra producenten en diensten te koppelen. In de landbouwsector voltrekt zich door de schaalvergroting ook een schaalvergroting in de landbouwvoertuigen. Juist deze voertuigen maken gebruik van de lokale wegen. Het is daarom van belang om te onderzoeken welke routes in het gebied van belang zijn voor het landbouw verkeer. Het is wenselijk om rekening te houden met routevoering van het landbouwverkeer bij de fysieke inrichting en onderhoud van het wegennet, evenals bij afwegingen over locaties voor (uitbreidingen) van verkeer aantrekkende functies in het gebied. In het gebied heeft een inventarisatie plaatsgevonden van routes van alle in het gebied gelegen agrarische bedrijven. Op de kaart (zie volgende bladzijde) is op basis van bedrijfslocatie en grondgebruik aangegeven welke routes worden gebruikt. De aangegeven routes betreffen niet het verkeer van loonbedrijven in het gebied of doorgaand landbouwverkeer door het gebied. Op de kaart is zichtbaar dat het zwaartepunt van de routes door het gebied via de Hoge Heerenweg verlopen. Deze routes vallen samen met routes voor langzaam verkeer. In het zuidelijk deel verlopen de meeste lokale verkeersbewegingen via de Mariëngaarderweg en in het noorden via de Wybengaloane. Beide routes zijn niet opgenomen in het kwaliteitsnetwerk landbouwverkeer. In een aantal gevallen verlopen de routes ook naar gebieden buiten het onderzoeksgebied. Vooral in de dorpskernen van Hallum en Marrum kan dit tot overlast en onveiligheid leiden. In Marrum, waar alternatieve routes aanwezig zijn, zijn om de overlast en onveiligheid in de kom tegen te gaan in 2011 maatregelen genomen in de vorm van een lengtebeperking.


16


Routes lokaal landbouwverkeer


17

veiligheid & beheersbaarheid erftoegangswegen Wegbreedtes In het gebied heeft een inventarisatie plaatsgevonden van wegbreedtes. Op onderstaande kaart zijn de wegbreedtes van de wegen in het gebied aangegeven. Tevens zijn de beschikbare gegevens van verkeersintensiteiten aangegeven in het kaartbeeld.

Wegbreedtes en intensiteiten


18

veiligheid & beheersbaarheid erftoegangswegen Verkeersveiligheid Van de periode 2006-2010 zijn de verkeersveiligheidgegevens voor het gebied Hallumerhoek, inclusief het proefgebied in beeld gebracht. Verdeling naar jaar: totaal ongevallen

slachtoffer ongevallen

ernstige ongevallen

dodelijke ongevallen

ziekenhuis ongevallen

overige gew. ongevallen

UMS ongevallen

Totaal

2006

1

1

1

0

1

0

0

4

2007

4

2

0

0

0

2

2

10

2008

3

1

1

0

1

0

2

8

2009

3

0

0

0

0

0

3

6

2010

2

0

0

0

0

0

2

4

Totaal

13

4

2

0

2

2

9

Verdeling naar vervoerwijze: totaal bestuurders

totaal slachtoffers

totaal ernstige slachtoffers

Personenauto

10

8

4

Vrachtauto

3

0

0

Overige voertuigen

2

0

0

Bromfiets +

1

1

0

Fiets

1

0

0

Totaal

17

9

4


19

veiligheid & beheersbaarheid erftoegangswegen Verdeling naar hoofdtoedracht: totaal ongevallen


ernstige ongevallen




UMS ongevallen

Niet ingevuld

4

0

0

0

0

0

4

Geen voorrang verlenen

1

1

0

0

0

1

0

Fout door bocht

4

2

1

0

1

1

2

Te veel rechts rijden

1

0

0

0

0

0

1

Fout oversteken

1

0

0

0

0

0

1

Slippen

1

0

0

0

0

0

1

Macht over stuur verliezen

1

1

1

0

1

0

0

Totaal

13

4

2

0

2

2

9


ernstige ongevallen




UMS ongevallen

Verdeling naar aard: totaal ongevallen Dier

1

0

0

0

0

0

1

Vast voorwerp

4

1

1

0

1

0

3

Frontaal

2

1

1

0

1

0

1

Flank

2

1

0

0

0

1

1

Eenzijdig

4

1

0

0

0

1

3

Totaal

13

4

2

0

2

2

9


20

veiligheid & beheersbaarheid erftoegangswegen De verkeersongevallencijfers tonen aan dat in het gebied relatief veel eenzijdige ongevallen met personenauto’s gebeuren. Deze ongevallen gebeuren veelal in bochten, waarbij bestuurders in aanraking komen met vaste voorwerpen. Ongevallen waarvan de locatie bekend is en voor zover ze in het afgebakende onderzoeksgebied plaatsvonden, zijn op onderstaand kaartbeeld opgenomen.

Ongevallenlocaties


21


KNELPUNTEN & OPGAVES Op basis van de hierboven beschreven analyse kunnen de volgende knelpunten en toekomstige opgave voor het gebied Hallumerhoek worden gedefinieerd. 

Schaalvergroting landbouwverkeer



Toenemende beheerslasten plattelandswegen voor verhardings- en bermonderhoud



Toenemende verstedelijking buitengebied door gebiedsvreemde wegmeubilair en -markering



Eénzijdige verkeersongevallen



Overlast en onveiligheid in de kernen door landbouwverkeer



Toenemend conflict tussen landbouwverkeer enerzijds én recreatief medegebruik plattelandswegen en toename oudere verkeerdeelnemers anderzijds.


22


WENSBEELD: VISIE OP FUNCTIE EN INRICHTING Op basis van de inventarisatie van de huidige structuur, gebruik en toekomstige ontwikkelingen kan een wensbeeld worden opgesteld van de afwikkeling van het verkeer in het gebied. Voor het gebied Hallumerhoek zou dit wensbeeld als onderstaand aangegeven weergegeven kunnen worden. In het rood is de belangrijkste ontsluitingsweg in het gebied – de N357 – aangegeven. In het blauw zijn de voorkeursroutes aangegeven voor landbouwverkeer en de verkeersaantrekkende voorzieningen. Deze wegen verbinden via de kortste of meest optimale route de verkeersaantrekkende voorzieningen in het gebied (gemaal Vijfhuizen en Seedykster Toer) met het hoofdwegennet (N357) opgenomen. Deze wegen worden getypeerd als verblijven & ontsluiten. De overige wegen in het gebied zijn aangegeven in het groen en hebben de primaire functie ten behoeve van het verblijven.

Wensbeeld afwikkeling


Landschap

23

veiligheid & beheersbaarheid erftoegangswegen De inrichting en daarmee de beïnvloeding van het verkeersgedrag vindt in beginsel plaats door de inzet van maatregelen die aansluiten of gebruik maken van de kwaliteiten van het landschap en de cultuurhistorie in het gebied. De verschijning van de weg speelt een belangrijke rol in de perceptie van het landschap. Het ontwerpen van de plattelandswegen dient het eigene van de omgeving en de mensen die er wonen en werken uit te drukken. Uiteraard is het fundamenteel dat deze wegen voor alle functies in het gebied Hallumerhoek een goede bereikbaarheid garanderen. En een absoluut uitgangspunt is dat geen concessies mogen worden gedaan ten aanzien van verkeersveiligheid. In aansluiting op het gemeentelijke beleid van de gemeente Ferwerderadiel worden verkeersknelpunten daarbij zoveel mogelijk door middel van de inzet van natuurlijke, landschappelijke of cultuurhistorische elementen aangepakt. Met het toepassen van bomen en beplanting is het onlangs vastgesteld zijnde groenstructuurplan Ferwerderadiel een belangrijk kader. Met een visie op de wijze van verkeersafwikkeling en een landschappelijke typering van het gebied kunnen per weg en locatie een aantal fysieke maatregelen worden benoemd. In onderstaande tabel wordt per wegtype aangegeven op welke wijze de weg in beginsel wordt ingericht en beheerd. Navolgend wordt voor de aspecten nader aangegeven op welke wijze dit in het gebied kan worden vormgegeven. Functie van de weg

Verblijven & ontsluiten snelheid poorten dwarsprofiel lengteprofiel bermen belijning kruispuntmaatregelen snelheidsremmers verharding beheer straatmeubilair & verlichting passeeroplossingen bewegwijzering routering/intensiteiten

Ontwerpsnelheid 60km/h gebiedseigen 3,5m – 5,5m kwelderwal: bochtig aangevuld met landschappelijke elementen kwelder: rechtlijnig aangevuld met landschappelijke elementen extensief beheer/particulier beheer geen belijning of kantbelijning inzet natuurlijke landschapselementen en verhardingskleur landschappelijke elementen of gebiedseigen maatregelen gesloten asfaltverharding of beton adaptief minimaal verbreding met grasbetontegels/passeerstroken icm uitritten zeer beperkt en kleinschalig of alleen voor langzaam verkeer wegfsluitingen, locatiebeleid of kavelruil


Verblijven ontwerpsnelheid 60km/h gebiedseigen <3,5m kwelderwal: bochtig aangevuld met landschappelijke elementen kwelder: rechtlijnig aangevuld met landschappelijke elementen extensief beheer/particulier beheer geen belijning inzet natuurlijke landschapselementen landschappelijke elementen of gebiedseigen maatregelen gesloten asfaltverharding, beton of half-verharding (puin) adaptief, verweren of overdragen aan particulieren minimaal passeerstroken icm uitritten geen of alleen voor langzaam verkeer wegfsluitingen, locatiebeleid of kavelruil

24

veiligheid & beheersbaarheid erftoegangswegen Maximale snelheid & poorten Voor het gebiedsnetwerk geldt dat in principe overal de maximale ontwerpsnelheid 60 km per uur is. Op termijn wordt gestreefd in het gehele buitengebied een maximaal toegestane rijsnelheid van 60 km per uur in te voeren. Hoe hard er daadwerkelijk gereden wordt is daarmee niet gezegd. De plattelandsweg kenmerkt zich immers door een enorme differentiatie in vorm, gebruik en omgeving. Voor die delen die samenvallen met de voet- of fietsnetwerken zal 60 km per uur vaak nog veel te hard zijn. Daartegenover is op een overzichtelijke lange rechte ruilverkavelingweg 80 km per uur soms best acceptabel. Belangrijk is daarom dat de entree naar het gebied inderdaad ook een andere wereld oproept; een wereld van landschap en mensen waarin de automobilist te gast is. Het dwarsprofiel Richtlijnen geven een bandbreedte aan voor maten van een dwarsprofiel. De keuze wordt nu veelal gebaseerd op voertuigen en intensiteiten. Daarmee wordt de auto vaak de maat der dingen. Beter is om voor het hele gebied te bekijken wat voor deze weg absoluut nodig is, en dan vanuit alle ruimtelijke functies waarvan het verkeer er één is. De keuze van aankleding van weg en bermen is in combinatie met een logisch dwarsprofiel en een goede materiaalkeuze op termijn altijd de beste oplossing. Bij de maatregelencatalogus zijn een aantal profielen aangegeven die voor het proefgebied toegepast kunnen worden. Het lengteprofiel De weg wordt in het landschap ingebed en verbeeldt de landschappelijke waarden. Op de kwelderwal vertoond het wegennet van oudsher een bochtig verloop langs de boerderijen en woningen. In de kwelder wordt het landschap en het wegennet gekenmerkt door rechte lange lijnen. De weg vertelt van plek tot plek een verhaal over het landschap, waarbij de bijzondere plekken als parels aan een snoer de route vormen en kunnen helpen het verkeersgedrag te beïnvloeden. Bermontwerp Steeds meer valt een enorme toename van bermschade in vooral het najaar op te merken. Een eerste vraag moet zijn hoe erg het probleem überhaupt is. Het weghalen van belijning heeft vaak een positief effect. Ook het toepassen van passeerstroken op logische plaatsen kan (tot 1500 motorvoertuigen per etmaal) de bermschade beperken. Ook door anders te snoeien en de bermen en struiken tot de aan verharding te laten groeien, door niet of minder maaien van gras in de bermen en bermen te laten verwilderen kan hierin positief werken en heeft tevens een snelheidsverlagend effect. Voor veel wegen op de kwelderwal kan worden gewerkt met aanvullende beplanting of bomen. In de kwelder is dat minder passend. Door een ander patroon van onderhoud zijn soms weer fraaie bloemen- en vlinderrijke bermen te verkrijgen en kan de rijsnelheid worden beperkt. Beplanting kan een goed instrument zijn om signalen in het wegbeeld over te brengen, bijvoorbeeld bij woningen en boerderijen.


25

veiligheid & beheersbaarheid erftoegangswegen De belijning In de huidige nieuwe richtlijnen voor plattelandswegen wordt vaak het niet toepassen van belijning geadviseerd. Alleen bij dwingende redenen (bochtaccentuering) kunnen een 1-3 kantbelijning of houten bermpaaltjes worden toegepast. De maximale verharding achter de streep dient niet meer dan 35 cm zijn, om de indruk van een fietsstrook te voorkomen. Kruispunten Over het algemeen vallen op kruispunten veel ongevallen, hoewel dat in dit gebied anders is. Ontwerpuitgangspunt is een lage snelheid op de kruisingen door gebruik te maken van natuurlijke landschapselementen zoals lage beplanting, struiken, water, hoogteverschillen en de visuele relatie met de bestaande bebouwing. De toepassing van beplanting dient overeenkomstig het onlangs vastgesteld zijnde Groenstructuurplan Ferwerderadiel te zijn. Snelheidsremmers Traditionele snelheidsremmers worden buiten de kom in principe niet toegepast. Snelheidsproblemen worden opgelost door wijzigingen in het wegbeeld door meer gebogen tracés, het versmallen van de weg of het gebruik van bomen, struiken en landschappelijke elementen om te komen tot een vernauwend wegbeeld. Het wegdek Het type verharding bepaalt voor een groot deel de beleving van de weg. In principe wordt gebruik gemaakt van context-eigen materialisering. Een asfaltweg met een slijtlaag past vaak prima in het landschap. Toegevoegde elementen en straatmeubilair Verkeersborden zijn in principe niet gewenst uitzonderingen daargelaten. Ook voor openbare verlichting geldt langs plattelandswegen dat in principe geen verlichting wordt geplaatst, behalve waar dit dringend wenselijk of noodzakelijk blijkt. Bewegwijzering voor de auto wordt zoveel mogelijk beperkt. Voor de twee verschillende landschapstypen kunnen de volgende specifieke maatregelen worden ingezet: Landschapstype

Kwelderwal Maatregelen

    

Lage beplanting op kruisingen en attentiepunten Benadrukking bochtig verloop met beplanting Aardappelkisten als poort Brugelementen als poort Verbreding met grasbetontegels/passeerstroken icm uitritten


Jonge kwelder    

Afwijkende verhardingskleur op kruisingen en attentiepunten Aardappelkisten als poort Brugelementen als poort Verbreding met grasbetontegels/passeerstroken icm uitritten

26


MAATREGELENCATALOGUS Belijning dient zoveel mogelijk te worden beperkt op erftoegangswegen. Als geen volwaardige fietsstrook mogelijk is, kan kantbelijning en een rode asfaltstrook beter worden weggelaten. Alleen bij dwingende redenen (bijvoorbeeld voor een bochtaccentuering) kan een 1-3 kantbelijning worden toegepast. De maximale verharding achter de streep dient niet meer dan 35 cm zijn, om de indruk van een fietsstrook te voorkomen. Smalle wegen worden bij voorkeur voorzien van plaatselijke passeerstroken op logische plaatsen, waarbij een combinatie met uitritten vaak de meest passende oplossing is om bermschade als gevolg van het in- en uitdraaien bij erven, kavels en percelen te voorkomen.


27


Belijning dient zoveel mogelijk te worden beperkt op erftoegangswegen. Als geen volwaardige fietsstrook mogelijk is, kan kantbelijning en een rode asfaltstrook beter worden weggelaten. Alleen bij dwingende redenen (bijvoorbeeld voor een bochtaccentuering) kunnen een 1-3 kantbelijning of houten bermpaaltjes worden toegepast. De maximale verharding achter de streep dient niet meer dan 35 cm zijn, om de indruk van een fietsstrook te voorkomen. Op termijn wordt gestreefd in het gehele buitengebied een maximaal toegestane rijsnelheid van 60 km per uur in te voeren. Belangrijk is daarbij dat de entree naar het gebied inderdaad ook een andere wereld oproept; een wereld van landschap en mensen waarin de automobilist te gast is. Voor poorten of ten behoeve van verlagen van snelheden of verhogen van het attentieniveau kunnen landschappelijke elementen of gebiedseigen maatregelen worden getroffen. Op de kwelderwal is beplanting een mogelijkheid, maar kan, net als in de kwelder ook gebruik worden gemaakt van elementen die passen in het landschap en de identiteit van het gebied, zoals in dit geval landbouwhekken.


28


Het type verharding bepaalt voor een groot deel de beleving van de weg. In principe wordt gebruik gemaakt van contexteigen materialisering. Een asfaltweg met een slijtlaag of een betonverharding past vaak prima in het landschap. Een halfverharding van puin voorkomt echter hoge snelheden en oneigenlijk gebruik van het wegennet als sluiproute en is daarom voor rustige plattelandswegen een alternatief. Op belangrijke fietsroutes is een dergelijke oplossing minder comfortabel. Een smalle verharde rijloper voor fietsers kan daarbij een tussenoplossing zijn.


29


Principeprofiel 1: Verblijven Voor de wegen met een primaire functie ten behoeve van het verblijven in het gebied wordt een ontwerpsnelheid van 60km/h gehanteerd. Op de kwelderwal kennen de wegen een bochtig verloop; in de kweldergebieden zijn de wegen rechtlijnig. Wegen kennen een gesloten asfaltverharding, betonverharding of een half-verharding (puin). Voor de toegankelijkheid kunnen de wegen plaatselijk worden verbreed met bijvoorbeeld grasbetontegels ten behoeve van het passeren.


30


Principeprofiel 2: Verblijven Overwogen kan worden om wegen met een verblijfsfunctie te laten verweren of in te richten tot een pad met een half-verharding (puin). Deze inrichting is minder geschikt op de belangrijkere routes voor fietsverkeer.


31


Principeprofiel 3: Verblijven Op de kwelderwal kennen de wegen een bochtig verloop; in de kweldergebieden zijn de wegen veelal rechtlijnig. Voor poorten of ten behoeve van verlagen van snelheden of verhogen van het attentieniveau kunnen landschappelijke elementen of gebiedseigen maatregelen worden toegepast. Op de kwelderwal is (lage) beplanting een mogelijkheid, maar kan, net als in de kwelder ook gebruik worden gemaakt van elementen die passen in het landschap en bij de identiteit van het gebied, zoals in dit geval aardappelkratten.


32


Principeprofiel 4: Verblijven & ontsluiten Op de kwelderwal kennen de wegen een bochtig verloop; in de kweldergebieden zijn de wegen veelal rechtlijnig. Deze wegen kennen een gesloten asfaltverharding of een betonverharding. Voor de toegankelijkheid kunnen wegen (bij voorkeur plaatselijk) worden verbreed met grasbetontegels ten behoeve van het passeren.


33


Principeprofiel 5: Verblijven & ontsluiten Voor de wegen in het gebied wordt een ontwerpsnelheid van 60km/h gehanteerd. Voor poorten of ten behoeve van verlagen van snelheden of verhogen van het attentieniveau kunnen landschappelijke elementen of gebiedseigen maatregelen worden toegepast. Op de kwelderwal is beplanting een mogelijkheid, maar kan, net als in de kwelder ook gebruik worden gemaakt van elementen die passen in het landschap en bij de identiteit van het gebied, zoals in dit geval landbouwhekken.


34


Principeprofiel 6: Verblijven & ontsluiten Op de kwelderwal kennen de wegen een bochtig verloop; in de kweldergebieden zijn de wegen veelal rechtlijnig. Deze wegen kennen een gesloten asfaltverharding of betonverharding. Voor de toegankelijkheid kunnen we wegen (bij voorkeur plaatselijk) worden verbreed ten behoeve van het passeren. Voor poorten of ten behoeve van verlagen van snelheden of verhogen van het attentieniveau kunnen landschappelijke elementen of gebiedseigen maatregelen worden toegepast. Op de kwelderwal is beplanting een mogelijkheid, maar kan, net als in de kwelder ook gebruik worden gemaakt van elementen die passen in het landschap en bij de identiteit van het gebied, zoals in dit geval aardappelkratten.


35


HOE VERDER? In voorliggend document zijn de uitkomsten van een eerste inventarisatie van knelpunten en oorzaken voor de plattelandswegen in een deel van het gebied Hallumerhoek weergegeven. Tevens is een doorkijk gegeven op welke wijze in de toekomst maatregelen kunnen worden getroffen om te komen tot een veilig, aantrekkelijk en beheersbaar netwerk van plattelandswegen. Deze methodiek kan model staan voor een proces voor het gebiedsgewijs opstellen van plannen in het kader van de streekagenda of als een kader voor beheer en onderhoud van plattelandswegen in Noardwest-Fryslan. Een dergelijk proces dient in dat geval met de diverse externe stakeholders in het gebied te worden doorlopen. Op basis van de in deze pilot doorlopen stappen zou een dergelijk proces de volgende inhoudelijke stappen dienen te bevatten: 1. 2. 3. 4.

5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.

Formuleren projectdoelstellingen Vaststellen plangebied In beeld brengen van de kaders en kansen (beleid, ontwikkelingen, €, etc.) Analyse van het plangebied a. Gebruik infrastructuur (routes, intensiteiten, wegbreedtes, etc.) b. Landschap en cultuurhistorie c. Verkeersveiligheid d. Klachten en wensen uit het gebied Formuleren knelpunten Formuleren doelstellingen Visie op wegennet (relatie tussen functie, inrichting en gebruik) en landschap Opstellen gebiedseigen maatregelencatalogus Keuze van maatregelen en deze als proef uitvoeren Evaluatie proefmaatregelen Agenda voor de toekomst (maatregelenpakket) en prioritering


36


LITERATUUR Plattelandswegen mooi en veilig – een beeldenboek, CROW-publicatie 259, Ede 2008 Weg van het landschap – wegen voor mensen, Hans Monderman, Programmabureau Weg van het landschap, Groningen 2004 Verkeersonveiligheid Landbouwvoertuigen – een analyse voor de periode 1987-2008, C.F. Jaarsma en J.R De Vries, Wageningen Universiteit, 2010 Groenstructuurplan Ferwerderadiel - landschap in een zee van groen - Dienst Landelijk Gebied, Groningen 2012 Schetsboek Ferwerderadiel – Dienst Landelijk Gebied, Leeuwarden 2010


37


COLOFON Auteurs: Sjoerd Nota & Henk Veenstra Kenniscentrum Shared Space – NHL Hogeschool Bezoekadres: Rengerslaan 10 8917 DD Leeuwarden Postadres: Postbus 1080 8900 CB Leeuwarden Telefoon: 058 251 2010 E-mail: [email protected] juli 2012

Projectgroep: Harry Feenstra Theun Wever Jelle Linting Peter Post Henk Hiemstra Piet Plantenga Dirk Lont Sjoerd Nota Henk Veenstra

- gemeente Ferwederadiel - gemeente Menaldumadeel - gemeente Het Bildt - gemeente Littenseradiel - gemeente Leeuwarderadiel - gemeente Franekeradeel - provincie Fryslân - kenniscentrum Shared Space - NHL Hogeschool - kenniscentrum Shared Space – NHL Hogeschool


38

- Instemmen met het rapport - Vervolgstappen aan de orde stellen in het GGA - Ter info naar de raadcommissie

Recommend Documents