-ei
3
N
c á 3 c
C
=
-c co c ,
*
C
ce) o b
«i
T E
SI
• cn
C co 0)0) LT
E
*_ ■ c
EE
t,tKA_ mineralogische kring antwerpen vzw De Mineralogische Kring Antwerpen v .z .w . werd opgericht op 11 mei 1963 . De zetel is gevestigd in de Ommeganckstraat 26 te B-2000 Antwerpen . De statuten verschenen onder nr . 9925 in de Bijlage tot het S .S . van 17 11 77 . Geonieuws verschijnt maandelijks . behalve in juli en augustus . Geonieuws is wettig gedeponeerd bij de Koninklijke Biblioteek van Belgie onde r nr . BD 3343 . Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt doo r middel van druk, fotokopie, mikrofilm of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever . Redakteur en verantwoordelijke uitgever : H . Dillen, Doornstraat 15 . B-2780 Sint-Gillis-Waas . Tel . 03/770 60 07 . Lay-out en technische realisatie : J . en C . Luyten-Wouters . Ferdinand Maesstraat 35 . B-2571 Waarloos . BETALINGEN BELGIE
: GBM-rekening 220-0571141-41 t .n .v . M .K .A . v .z .w . . Sportstraat 2 bus 5 . B--2610 WILRIJK - andere betalingen : H8K--rekening 880-1909401--03 o f p .r . 000-1155095-19 t .n .v . M .K .A . v .z .w . . Marialei 43 . B--2120 SCHOTEN .
: - kontributie
NEDERLAND
:
alle betalingen : girorekening (NL) 51 91 1 0 t .n .v . M .K .A_ v .z .w ., Sportstraat 2 bus 5 , B-2610 WILRIJ K
B .T .W .--nummer
: 687 .082 .474 .
NUTTIGE ADRESSE N BENDER P . en H ., A .Van den Bosschelaan 121 . B-2100 DEURNE . Tel .03/324 .51 .52 . Mineraal van de maand . DE BRUYN L . . Lindenlei 152, B-2120 SCHOTEN . Tel .03/658 .69 .33 . Technische realisaties,uitleendienst . D'HAENENS P . . Koningin Elisabethlaan 35, B-2700 SINT-NIKLAAS . Tel .03/777 .06_64 . DILLEN H ., Doornstraat 15 . B- SINT-GILLIS-WAAS . Te1 .03/770 .60 .07 . Sekretaris . redakteur Geonieuws, dokumentatiedienst . JENSEN J . . Petrus Delenstraat 3, B-2140 WESTMALLE .
Samenaankoop . vindplaatsenkartoteek . LUYTEN-WOUTERS C . en J . . Ferdinand Maesstreat 35 . B-2571 WAARLOOS . Lay-out en technische realisatie Geonieuws, ontwerpen . OP DE BEECI{ E ., Curielaan 22, bus 6, B-2120 SCHOTEN . Tel .03/658 .54 .34 . Vergaderingen RVB . SCHUYBROECK E . . Karel de VIe straat 11 . B-2030 ANTWERPEN . Te1 .03/542 .40 .87 . Bibliotekaris . TAMBUYSER J . . Jan Samijnlaan 37, B-2100 DEURNE . Tel .03/325 .03 .93 . Identifikatiedienst . TAMBUYSER P „ Bovenweg 23 . NL-1871 VN SCHOORL . Te1 .00131/2209/2987 . Kursussen, werkgroep edelsteenkunde . VAN GOETHEM 1. . . Boterlaarbaan 225, B-2100 DEURNE . Te1 .03/321 .50 .60 . Voorzitter, werkgroepen, opvang nieuwe leden, kuiturele raden . public relations . VAN HEE P ., Marialei 43 . B-2120 SCHOTEN . Tel .03/645 .29 .14 . Ondervoorzitter, koordinator beurzen en tentoonstellingen . VAN HEE-SCHOENMAECKERS A . . Marialei 43 . B--2120 SCHOTEN . Tel .03/645 .29 .14 . Penningmeesteres .
VAN TICHELEN W ., Van Putlei 37 bus 9 . B-2018 ANTWERPEN . Tel .D3/237 .58 .18 . Mede-bibliotekaris . VERCAMMEN A ., Palmanshoevestraat 21 . B-2610 WILRIJK . Tel .03/827 .32 .11 . Ekskursies, exposentenadministratie Minerent . VERCAMMEN K ., Sportstraat 2, bus 5, B-2610 WILRIJK . Tel .03/827 .59 .52 . Ledenadministratie . kontributie .
/ Cp
et(
MKA- kalender
❑ Zat€rc3as
11
47
maart
198 8
Maandelijkse vergadering in het lokaal van de H .B .K ., Lange Lozanastraat 250-258 te 2000 Antwerpen . 19 .00 h : gelegenheid tot transakties, raadplegen van de bi blioteek, identifikaties, afspraken voor ekskur sies, aanbod van het mineraal van de maan d (thaumasiet-XX van Zuid-Afrika) . 20 .00 h : voordracht met dia's doo r de heer W . ISRAEL ove r "DE MINERALEN VAN HOTAZEL, ZUID-AFRIKA " De heer en mevrouw Israel bezochten reeds verschillende malen Zuid-Afrika, en het gebie d van Hotazel in het bijzonder . Bij hun laatste bezoek aan deze streek in 1987 hebben ze wee r prachtige specimens en . . . mooie dia's meegebracht . Allen daarheen dus ! o
Z at. r cl a
s
1 2
r na. a r t
1 9 88
Vergadering van de WERKGROEP EDELSTEENKUNDE in het lokaa l Ommeganckstraat 26 te 2000 Antwerpen, van 9 .30 h tot 12 h . Agenda : "Absorptiespektra van edelstenen" . Demonstratie van het gebruik van de spektroskoo p bij het onderzoek van edelstenen . De spektra van d e voornaamste edelstenen zullen worden toegelicht e n in de praktijk worden getoond . ❑ Zatte rdag -
26
maart
1 9 88 _
Vergadering van de WERKGROEP BELGISCHE MINERALEN in het lokaal Ommeganckstraat 26 te 2000 Antwerpen, van 10 tot 12 h . Agenda : * verwelkoming van nieuwe geinteresseerden (er zij n tot nu toe al 16 deelnemers ) * "BEEZ" : ieder brengt indien mogelijk enkele specimens mee van Beez uit de eigen verzameling . Aan de hand daarvan warden de e i genschappen van de e r voorkomende mineralen besproken . Tevens word t aandacht besteed aan de g esteenten . * Iedereen deelt data mee van de in de komend e maanden geplande ex p loratietochten, zodat, indie n gewenst, afspraken kunnen worden gemaakt . We verzoeken onze leden in de mate van het mogelijke materiaal en apparatuur (bv . loupe, stereomikroskoop . . .) zel f mee te brengen . Omslaqfoto
Vanadinietkristallen van Touissit , Marokko . XX tot 1 cm lang . Foto en verzameling H . Dillen .
48
MKA -nieuws
0
Onze erevoorzitter op rust gesteld ! Prof . Dr . S . AMELINCKX, sinds vele jaren erevoorzitter van d e MKA, werd in oktober 1987 op rust gesteld . Op 22 januari 198 8 nam hij officieel afscheid van het Studiecentrum voor Kernener gie te Mol, waarvan hij direkteur-generaal was . Prof . Amelinckx werd geboren in Willebroek op 30 oktober 1922 , en was sinds 1922 als doctor in de wetenschappen verbonden aa n het studiecentrum, met als specialiteit : fysika van de vast e stof . Hij had ook een onderwijsopdracht in het RUCA en het UIA . Bij gelegenheid van de officiele afscheidsviering kreeg hij d e "cravat van commandeur in de kroonorde", een hoge koninklijk e onderscheiding . De Raad van Bestuur en de leden van de Mineralogische Krin g Antwerpen v .z .w . feliciteren hun erevoorzitter van harte met d e hoge onderscheiding, en wensen hem veel geluk, een goed e gezondheid en . . . veel vrije tijd toe !
0
TENTOONSTELLING "FOSSIELEN VAN BELGIE " Onze zustervereniging Belgische Vereniging voor Paleontologi e organizeert van 30 april tot 15 mei 1988 een tentoonstellin g met als motief : "FOSSIELEN VAN BELGIE" . Deze tentoonstelling gaat door in het K .B .I .N ., Vautierstraa t 27-31 te-Brussel, en is dagelijks geopend van 9 .30 h tot 17 h . De toegang tot het museum (met inbegrip van de tentoonstelling ) kost 50 F . De nieuwe publikatie van de B .V .P ., "Fossielen va n Belgie", zal in de boetiek van het museum beschikbaar zijn . Enkele topics : het Midden-Devoon van de noordrand van de Ardennen ; het jura van de Gaume ; het Onder Krijt van Bracqueg nies ; silex uit het Boven Krijt van Haspengouw ; neogene zee zoogdieren ; pliocene invertebraten . Mineralenverzamelaars kunnen van de gelegenheid gebruik make n om ook de nieuwe mineralententoonstelling van het museum te be zoeken . Zowel de tentoonstelling van de B .V .P . als die van he t museum zelf loont de moeit e
Q Mineralogische reis naar TURKIJ E Voor de achtste maal reeds organiseert medelid de heer C . van der Vleute n in 1988 een mineralogische reis naar Turkije . Deze keer gaat de reis naar flost-Anatoli, een gebied dat zowel o p geologisch als op mineralogisch gebied heel veel te bieden heeft . Het vertrek is voorzien op 16 juni 1988, en de reis duurt 23 of 24 dagen . Het aantal deelnemers is beperkt tot 18, zodat elke deelnemer op de lang e tocht twee zitplaatsen ter beschikking heeft in de komfortabele bus . De reissom ligt in de buurt van 3100 Hfl . per persoon .
49
Belangstellenden nemen rechtstreeks kontakt op met de heer C . van de r Vleuten, Tuinfluiterstraat 16 te NL-1749 VP WARMENHUIZE N (tel . 00/31/2269 1808) .
Q Mineralogische vakantie in de Harz (D ) Een hotel in Osterode (Harz, D) richt 7 mineralenweken in (in juni , augustus, september en oktober 1988) . Een verblijf met 7 overnachtinge n (half-pension) kost 298 DM per persoon . Daarbij is inbegrepen : dagelijks mineralenzoektocht o .I .v . F . KLOSE , auteur van " Mineralienfuhrer Harz " , en 's avonds gelegenheid tot ruile n en determineren van de vondsten (in het hotel is zelfs een stereomikros koop ter beschikking !) . Verder is er o .a . een bezoek voorzien aan d e verzameling van de technische universiteit van Clausthal, en aan de mij n Sachsenstollen in het Lauthental . Geïnteresseerden nemen rechtstreeks kontakt op met Hotel " Zur Tannen " , Familie Klose, Rollberg 39, D-3360 OSTERODE (Harz) . Tel . (D) 5522/5890 of 5522/6861 .
fluorescentie
r. layens
situatieschet s
Volgens de recente literatuur zouden zowat 290 minerale n fluoresceren . Dat is een kleine 10 % van alle gekende minerale n Het aantal fluorescerende mineralen is als volgt verdeeld : Franklin (New Jersey, USA) heeft niet voor niets de eretite l "Fluorescent capital of the world" gekregen : tot nu toe werde n er zo'n 300 verschillende mineralen gevonden, waarvan er 6 0 fluoresceren .
50
algemeen
elementen sulfiden halfden oxiden, hydroxiden carbonaten boraten sulfaten wolframaten, molybdaten fosfaten, arsenaten silikaten organische verbindingen
1 2 11 8 38 26 21 5 40 135 3
Franklin, New Jersey, US A 0 1 1 2 7 2 2 2 9 30 0
Jaarlijks vindt men nog nieuwe mineralen, waarvan er natuurlij k ook fluoresceren . Enkele voorbeelden : charlesiet (1983) , minehilliet (1984) en turneaureiet (1985) . Verder blijkt uit de tabel dat de silikaten goed vertegenwoordigd zij n In België is het Mekka van de fluorescerende mineralen volgen s mij Plombières (Bleiberg) . Voor zover dit na te gaan is, i s dit de enige plaats in België waar je 6 verschillende fluorescerende mineralen kunt vinden : fluorescentie S .W . aragonie t calcie t gip s hydrozinkie t smithsonie t willemiet
gee l roo d geel-wi t wit-blau w wi t groen
fosforescenti e
L .W . geel geel-wi t -
+ + +
Literatuu r LOYENS R . (1986), " Fluorescentie-aktivatoren", Geonieuw s 11(7), 135-139 . LOYENS R . (1986), " Fluorescerende mineralen in Belgi ë " , Geonieuws 11(5) , 89-90 . ROBBINS M . (1983), " The collecto r ' s book of fluorescent mineral s " , Va n Nostrand Reinhold Co ., New York, USA . ROBBINS M . (1985), " Frankli n ' s fluorescent minerals", Rocks and Mineral s 60(5), 235-244 . ROBBINS M . (1987), " Fluorescent minerals - expanding the list " , Rocks and Minerals, 62(1), 53-54 . DILLEN H .,
geo -nieuws kort
51
Q KRUI SWQaRIJRAAIJSEL . A
E
C
D
m MEM
2
E D
H
I
R O MC I
. EENER
a 4 E C C 1E 3
F 6
HIERNAAST VINDT U DE OPLOSSING VAN HET KRUISWOORDRAADSEL VAN VORIGE MAAND VAN DE HEER A . JACDUET . WI1 HOPEN DAT U ER VEEL PLEZIER AAN HEBT BELEEFD .
R YE 5 M li M MÏW 6 0 " 1;11 s = 1111 e B
O
E
B
B
E
ECR E CA
1
E
E
R O E CE E E mE ■ * 9 MI N E A B 111 8
D
E
T
10
Q Diamant uit gas . . . Onderzoekers in vele landen werken koortsachtig aan nieuws metodes om kunstmatig diamant te fabriceren . In de natuur wordt diamant gevormd onder extreem hoge druk e n temperatuur, héél diep in de aardkorst dus . Ook syntetische diamanten worden onder zulke omstandighede n gemaakt . Recente proeven wezen uit dat men uit een gasfaze bij vee l lagere druk ook diamant kan afzetten . Zo kan diamant ontstaa n bij bestraling van een mengsel van waterstof- en acetyleenga s bij zo'n 800°C met een krachtige laser (golflengte 193 nm) . De "produktie" van diamant is echter heel traag : op een uu r kan op die manier op materialen als silicium, siliciumdioxide , aluminiumoxide en germanium een laagje van 3p.m diamant worde n afgezet . Er zal dus nog veel onderzoek nodig zijn om deze metode rendabe l te maken, maar uit technologisch standpunt biedt het afzette n van een laagje diamant op andere materialen wel heel interessante perspektieven . Literatuur
: HECHT J . (1987), " The chemical vapour that grows diamond s " , De Belgische Diamantnijverheid 57(1), 25 . H . DILLE N
52
0
Z
(gr
1-1
t
een
In 1967 was er in de INNO zogenaamde "Erazilie-maand" . met de pompeuze naam "Arrivage du Brésil a 1'Innovation" . Ik was niet weg te slaan bij een stand met mineralen . waa r miin aandacht naar een stuk agaat met kwartskristallen gin g . Buiten de prijs {250 BF) waren geen verdere g egevens beschikbaar . Een verkoopster legde mij welwillend uit dat he t om een soort marmer ging met fouten in . Ik vond de prijs we l wat overdreven voor een stukje marmer, en koos in de plaat s daarvan een groepje bergkristal . mooi doorschijnend . maa r met afgebroken kristaltoppen . Zo kocht ik miin eerste mineraal- Tot 's nachts heb ik ernaar staan kijken, zo mooi von d ik miin aanwinst . De volgende dag ging ik terug naar de INNO, en merkte er ee n stuk amethyst op . achteraf bekeken met gruweliik verminkt e kristallen . maar in miin ogen was het een stukje poezie . "Dit is een mauve kwarts" zei de verkoopster . "Een-beetje gelijk hebt U wel" zei een zachte diepe ste m achter me . Het was Leo Michiels . de toenmali g e voorzitte r van onze vereni g in g . Hij g af me de raad om een beter stuk t e kiezen, maar nee hoor . ik loste miin kreupel amethystie nie t meer . Leo moest erom lachen . Hij spelde me de juiste benaming, e n vertelde dat er elke tweede vrijdag van de maand een verga derin g was van een vereniging voor mineralogie . En zo maakte ik in het lokaal in de Omn,eganckstraat kenni s
met o .a . vader en zoon Van hee, vader en zoon Tambuyser, heren Mutsaers, De Strooper . Verhallen . en Jan Celis . Zij behoorden tot de g rondleggers, M .K .A .
de
de stoottroepen van d e
Jan Celis was bezeten door mineralen . Hij sprak over de toe n moeiliik te krijgen vanadiniet van Mi-Bladen {Marokko) . N a lang aandrin g en en een klein beetje ruzie stemde miin goed e echt g enoot ermee in om een reis naar Marokko te ondernemen . Jan had de nodige gegevens i .v .m . de vindplaatsen opgezoch t in de bilioteek van de K .U .L . . Zijn kolle g a Frans Peeter s gin g ook mee . Twee jaar na elkaar reden we met onze V .W .-combi naar Marokko . In die tijd waren er in de om g eving van Mi-Bladen zwar e onlusten . een echte revolutie van Marokkanen te g en Frans e mijneigenaars . Aan een pak slaag zijn we g elukkig kunne n ontkomen . Overal waren we welkom : we werden ontvan g en me t muntthe e hee met veel suiker . Af en toe kregen we onze porti e vlooien te verwerken . We zaten op kamelen . werden gekonfronteer-d met schorpioenen en slangen in de woestiin . Tot drie maal toe hebben we feest gevierd met de Berbers in hun zwarte tenten . We aten er zoals zit met de handen .
53
Ze zagen ons aan voor zwervers uit een ander werelddeel (wa t in feite niet ver van de waarheid was - n .v .d .i- . i . Aan Ja n Celes werd zelfs een Jong meisje aangeboden als toekom .3ti g e bruid .
We hebben dat heel
diplomatisch moeten afwimpelen om
de moeder niet te krenken . 't Was een pracht i g e t i i d . in een harde . maar mooie natuur . Het was wel even wennen toen we terugkwamen . maar de et_ ar t van onze mineralenverzarnelln g was e e rt feit UE W1 LT, E
Q Vanadinietkristallen van Touissit,
Marokko
Fig . 1 a) Vanadinietkristal me t c : 000 1 x : 101 1 m : 101 0 b) Vanadinietkristal met geboge n prismavlakken 11010) .
Op Minerant 86 (bijna twee jaar geleden dus) werden een aanta l mooie specimens, afkomstig van Touissit, Marokko aangebode n met het naamkaartje "pyromorfiet-XX" . Analyses hebben ondertussen uitgeweze n dat het nie t om pyromorfiet, maar om vanadiniet gaat . Dez e determinati e werd oo k bevestigd door de literatuur (KURZ H . , 1986 en WHITE J .S . , 1984) . Het gaat om specimens met kristallen van enkele m m tot mee r dan een cm groot, met een grijsachtig-beige kleur . De kristallen zijn prismatisch tot tabulair, en de prisma-
54
vlakken zijn soms gebogen (de analoge variëteit van pyromorfiet wordt in Duitsland "Emser Tdnnchen" genoemd) . De meeste kristallen vertonen ook zeer smalle, maar duidelijke 20211-vlakken . Teoretisch is de formule van vanadinie t Pb 5 Cl (Vo 4 ) 3 , maar zowel KtJRZ als WHITE vonden ook ongeveer 1 36 P205 e n 1 á 3 % As 2 0 5 , wat als formule oplever t Pb5C1(V04) 2 .5 (As04) 0 .3 (P0 4 ) 0 .2 . Dat is niet zo verwonderlijk, gezien pyromorfiet Pb 5Cl(PO 4 ) 3 e n Pb5 Cl(As0 4 ) 3 . mimetesiet
de formule va n
KURZ en WHITE identificeerden op dezelfde specimens ook no g olijfbruine mikrokristalletjes van mottramiet, en zwarte overkorstingen van coronadiet . Deze mineralen werden op het onderzochte specimen echter niet teruggevonden . Literatuu r KURZ R . (1986), " Vanadinit von Touissit, Marokko " , Der Aufschluss 37 , 339-341 . WHITE J .S . (1984), "Vanadinite trom Touissit, Morocco, and comments on endlichite " , Mineral . Record . 15(6), 347-350 . PALACHE C . (1951), "Dana's system of mineralogy, VOL . II", J . Wiley & Sous, Inc ., New York, pp . 889-898 .
H . DILLEN
a
2Pgr 1 56"** 054 4
**►
«id4e/7,44f/taa,* 47
.4 Ve0
mineraal van de maand thaumasie t
w.
israë l
Voorkome n Ook in 1987 hebben de mijnen van de Kalahari Manganese Field s in de noordelijke Kaapprovincie van de Republiek Zuid-Afrik a voor een opzienbarende vondst gezorgd . We worden het stilaan gewoon . Na sturmaniet (1983), ettringie t (1984) en gaudefroyiet (1985) was het in 1987 de beurt aa n thaumasiet . Wel dient opgemerkt dat de eerste drie afkomsti g zijn van de N'Chwaning mine, thaumasiet daarentegen werd gevon den in de iets noordelijker gelegen Black Rock mine . Mineralogisch bekeken blijkt Black Rock in volle vorm te zijn , want praktisch tegelijkertijd met het vinden van thaumasie t waren er tevens vondsten van spektakulaire sturmanietkristalle n centimeters dik en 20 tot 30 cm lang Thaumasiet werd reeds in 1878 door NORDENSKIdLD gedetermineer d aan de hand van materiaal afkomstig van Noord-Skandinavië : Langbanshyttan en Sulitelma . Later kwamen specimens van verschillende Amerikaanse vindplaatsen : Paterson NJ en Beaver Co . in Utah . Dichter bij huis zijn er de naaldvormige kristallen i n fibroradiale aggregaten van de Schellkopf bij Brenk in de Eife l te vinden . Telkens gaat het hier om specimens van massief mate riaal of zeer klein micromouhtmateriaal . De vondst van juni-juli 1987 in de Black Rock mine is echte r spektakulair . Pas na grondig onderzoek (fysische testen op hardheid en dichtheid, chemische analyse voor Al, Si en CO2) was men geneigd aa n te nemen dat het inderdaad om uitzonderlijk grote kristalle n van thaumasiet ging . Sommigen dachten aan kleine kristallen va n beryl, apatiet, en zelfs mimetiet !
56
Definitieve bevestiging van het species kwam er na X-straaldiffraktometrisch onderzoek, uitgevoerd in de Eastern Analytical Labs, Billerica, MA (USA ) Het thaumasiet van Black Rock komt voor in duidelijk gevormd e kristallen van enkele mm tot enkele cm ! Merkwaardig is ook da t het mineraal niet gevonden werd in de ertslagen (zoals sturmaniet, ettringiet en gaudefroyiet) maar in het ganggesteent e werd aangetroffen . De vondsten gebeurden nl . bij het zgn . "schieten" van tunnels . Dit verklaart ook waarom de hoeveelhei d eerder beperkt is . Een pikant detail : van zodra men beseft e dat men met een waardevol mineraal te maken had, werden d e tunnels "te ver" en "te wijd" "geschoten" ! Gezien de zeldzaamheid van dit mineraal is er maar weini g miteratuur over te vinden .
Samenstelling : Ca 3H 2 {CO 3 ISO4 JSiO4 ] .13H 2 0 (STRUNZ, 1976 ) C a 3 Si (C03 ) (S 0 4 ) (OH) 6 .12 H 2 0 (FLEISCHER . 1986 ) Thaumasiet is dus een gehydrateerd calciumcarbonaat, -sulfaa t en -silikaat . In de systematiek volgens STRUNZ wordt he t ondergebracht bij de nesosulsilikaten . De carbonaat- en sulfaatfunkties worden dus als vreemde anionen beschouwd . Hardheid : 3 .5 (Mohs) . Het materiaal heeft als bijzonder e eigenschap dat het verhardt door kontakt met de lucht . Morfologie : thaumasiet komt voor als goed gevormde hexagonal e prisma's, glashelder tot lichtgeel doorschijnend . Kleine groep-
jes van meerdere kristallen komen voor, echte matrixspecimen s zijn uiterst zeldzaam . Paragenese : enkele specimens vertonen een wit haarvormig mineraal bovenop de thaumasiet . De identiteit van dit materiaal i s nog niet met zekerheid bekend . Er wordt verondersteld dat he t goweriet (CalV 10 .5H 20) is . Soms bedekt dit goweriet (7) de thaumasietkristallen helemaal . Mijnwerkers durven dit materiaal wel eens wegplukken . In enkele gevallen zitten idiomorfe kristallen in he t goweriet (?) . Ze kunnen er gemakkelijk uitgeplukt warden . Op die manier bekomt men thaumasietkristallen die perfekt aa n alle kanten beëindigd zijn . Literatuur
.
FLEISCHER M . (1986), " Glossary of mineral species '", 5th Ed ., The Mineralogical Record, Inc ., Tucson . GOLDSCIIMIDT V . (1922), " Atlas der Krystallformen " , herdruk (1986) doo r Rochester Min . Symp . STRUNZ H . (1977), " Mineralogische Tabellen", 6 . Auflage, Akademische s Verlagsgesellschaft Geest & Portig, Leipzich . " Unusually large thaumasite crystals discovere.d " , (Naamloos) (1978), Mineral News 3(8), 9 .
plombières
k .janse n
De werkgroep micromounts van Gea-Kring West-Brabant heeft ee n determinatietabel opgesteld van de mineralen van Plombière s (* Bleiberg) in België . Zoals U wellicht weet gaat het gedeeltelijk om slakmineralen . Het bazisgegeven voor de lijst is de kleur . Lezers die bij deze lijst opmerkingen of suggesties zoude n hebben, of die mogelijke onvolledigheden of foutieve gegeven s zouden ontdekken, worden verzocht die (liefst schriftelijk ) mee te delen aan de redaktie . Voor eventuele bijkomende informatie kan U zich wenden tot d e heer K . JANSEN, Zouavenlaan 10, NL-4831 ER OUDENBOSC H (tel . 00/31/1652 2257) . Tevens danken we onze kollega's van Nautilus v .z .w . wiens daktylowerk we hebben geprofiteerd .
(Gent) va n
Veel determineergenot 1 KLEUR hemelsblauw
azuurblauw
azuurblauw
X gr monoklier
blauwgroen, wi t bruin
X gr orthorhombisc h :*atv . XX, korrelig X gr hexagonaa l plaatjes, dendritisch e vergroeiingen, korste n rozety . aggregaten X gr monoklie r prisma~isch of plaaty . bladv . 'ozette n korsten X gr ❑ rthorhomc*sch
deel,
blauwzwart
die p blauw to t groen blauwgroen turkooisgroen smaragdgroen
smaragd- to t donkergroen
groen, brui n nek k]•*urlnn s 1
HHBITLS X gr monoklie r lange plaatje s radiaaly, naald v bosje s druiventrosv . massa X gr monoklie r ; radaaalstr . aggre g aten. kleine naaldv . X X kleine plaaty . XX
BIJZONDERHEDEN _ *INERnn L parelmoerglan s erts+slakmin serpitrze t
glasglans div . vorme n vlakkenrij k vaak in groepe n erts+slakmin glasglan s lost op in H O slakmin zijdeglans
__
l metaalglan s erts+slakr. :in
linarie t
azur*.e t i hemimorfie t cavelli .® n
glas-, pareigl . doorz .,doorsci . , i v .lvianie t slakmin
glas-, zijdegl . slakmin X gr monoklie r glasglan s . knrsten, kogelvormi g slakmin X gr monoklie r bruist zn geco n naaldv, nierv druive n zure . . trost' g elaagde vorm slakmin X gr monoklie n glasglan s klein, prismatisc h verwisselbaa r kort, dik, naaldvor m met malachie t gestreepte XX,vezeli g lost op i n viltig, korreli g sterk verdund e korst . knollen, tapJj t zure n vaak tweelin g en slakmin X gr hexagoná diamantglan s naaldv hole licht op in u v (slakmin
langiF = chalco alumie t malachie t
broohantie t
'* pyror-orfiet
58
[KLEUR donkergroen , bruin, zwart violet (bloed)roo d roodbrui n bruin roodbrui n purper rood wijnrood koperrood roze geel groen
( HABITUS X gr hexagonaal rhomboeders,ps .kubisch naaldv . vezeli g viltv . kleine X X soms radiaalvormi g fluweelachtig X gr orthorhombisc h afgepl . dunne XX mees t in de vorm van roze t vezelig,poederv aggr . X gr kubisc h XX zeldzaa m ruwe vlakke n dodecaëders, kuben X gr hexagonaa l pyramide, hex . plaatj e soms met afger . ribben X gr kubisch X qr kubisch X gr tetragonaa l dendritische aggr . zeer kleine XX zeer vlakkenrijke XX
X ar hexagonaa l fibro-radiaa l zeer kleine sferen isof f r aar, g**l ,-- X gr trigonaal geelbruin, bruin bolletjes, soms zee r hoge g_an s donker bronsgee l X gr tetragonaa l soms met irise ps .-tetraëdrisc h serend vlies bisfenoïdaal geel-oranje
BIJZONDERHEDEN grasglans etsmi n slakmin trimorf me t goethie t lost snel op i n HNO3 ; slakmin massief,kompak t verse breuk i s koperroo d slakmin harsglan s ertsmin
( MINERAAL * J beudandiet I I, elyie t
lepido krokie t bornie t
greenockie t
slakmi n diamantglans slakmin diamantglan s erts+slakmin
cupric t
vetglan s grote oppervl .
zwave l
slakmin
kakoxenie t
slakmin
jarosie t
metaalglan s vaak kontakt tweelinge n ertsmin vrij donkergee l X gr kubisc h metaalglan s soms weerschij n tweelingen (ijzeren duidelijk e geelbruin vlies kruis ) strepin g oktaëders poeder lost o p in HN03 ;ertsmin X gr orthorhombisc h metaalgian s lichtgeel me t lichtgroen zweem Afgepl prismatische X X oxideert makke vaak tweelingen,speer p lijk to t radiaalv, nierv massa FeSO4 .7H20 X gr hexagonaa l rhomboëders met scher p glasglan s doorn, doorsc h geel-bruin-zwart hoeken of geboge n vlakken . Soms plaat s ertsmin zadels, nierv massa _ geel-roodbrui n X gr kubisc h diamantglan s tetraëdrisch, oktaëde r ertsmin bijna zwart vaak vervormde massa's geel-bruin X gr hexagonaa l onder uv oranje korstv X gr orthcrhombasc h diamantglan s bruin plaatv,naaldv,nier v lost langzaa m amorf, aardachti g op in HC 1 prism gestreepte XX erts+slakmin X gr hexagonaa l metaalglan s ir, holtes over hel e oxideert in 2 oppervlakt e dage n okerbruin kleine hexag plaatjes vors : donke r blauw-groen bruin-zwart skeletvorm slakmin
ged .
kope r
fosgenle t
chalco pyrie t
pyrie t
markasie t
siderie t
sfalerie t voltzie t wurziet. goethie t
pyrncctiet aed .
zink
,
59
(KLEUR kleurloo= wl * gelig, groeni g grijs, roze
HABITUS X gr hexagonaa l eenv . rhombo'der s soms prism rhomboëder s soms plaatvormig kleurloos, wi t korstvomi g groen,geel,brai n poederi g blauw stalaktitisch X gr hexagonaa l wit naa r skalenoëdrisc h melkkleur druiventros,nier v tafelv stalaktitisch wi t X gr hexagonaa l rood korrelig-massief kleurloos, lijk t X gr orthorhombisc h kleine naaldje s heel wit dicht waaiervormig X gr monoklie n wit naaldjes in klein e naaldv klompje s aardvormige korsten X gr monoklie n veel X variatie s kleurloos plaats tot large naaldjes, fijnvezelia e zwaluwsi, rozetv , speerpunt . X gr orthorhombisc h kleurloo s plaatv,beitelv,lens v lichtgeel waaierv (hanekam ) rozetten X gr hexagonaa l veel vormen oa pris m kleurloos rhomboëdrisc h skalenoëdrische vergr X gr orthorhombisc h kleurloos, wi t meestal meerlinge n grijsachtig langgerekt, kort, di k plaatv,sterv,har .v melkwit X gr hexagonaa l dun schubvormi g X gr monoklie r als gips, kleine r pseudo-hexagonaa l kleurloos-wit tabulair, soms prism . korsten X gr hexa g onaal kleurloos X gr hexagonaa l kleurloos-wit massief, kompak t hexagonaal prismatisc h kort, dik wit kleurloos-wit zeer wi t zilverig metaalari]s-wit loodkleuri g dof zwart
monoklien prismatisch X gr orthorhombisc h zeer spitse naalden X gr monoklie r zeer fijne haartje s sferolitisch X gr kubisch X gr kubisc h oktaëders, kube n massa
BI
Z NDERH
EN
M N R AL
glasglan s ertsmin
dolomie t
slakmin
allofaa n
glas-parelglan oplosbaar i n geconc HC 1 onder uv rose diamantglan s slakmin glasglan s lost op i n warm HC1 glasglan s bruist i n verdund HC1
s
glasglan s erts+slakmi n oplosbaar in HC1 en war m wate r
smithsonie t zinkie t aragonie t hydro magnesie t
' gip s
glasglan s kan gekleur d barie t zijn door insl . ertsmin glas-parelglan s kan gekleur d calcie t zijn door ins l erts+slakmin diamant-,hal f metaalglan s cerussie t erts+slakmin diamantglan s slakmin diamant-harsg l doorn, doorsc h slakmin
nydro cerussie t
ertsmin
kwart s
leadhillie t
willemie t slakmin slakmin ertsmi n glasglans dof tot zijdeg l :v erwisselbaa r met aragoniet metaallans metaalglan s ertsmin
dyrin g ie t rozaaie*_ anglesie t hydro zinkie t _2 d . zilve r galeniet
bibliotheek : aanwinsten
so
0
"Achat - Eiszeit - Siegerland " GLAS M ., WIRS R_, een uitgave van Munchner Mineralientag e Fachmesse GmbH, Munthen . Jaarboek van de 24 . Mineralientag e Munchen, 30 oktober tot 1 november 1987 . VIII-X Rund um die Mineralientag e XII KTB - Das tiefste Lach der Welt ? (informatie over een boorprogramma in de Dberpfalz (D), dat ee n boorgat in de aardkorst moet opleveren van 14 km diep !) . 1-93
Artikelenreeks over agaat
(enkele topics :
inleiding ;
de kwartsfamilie ; sparen en insluitsels in agaat ;
agaat verzamelen ; de plaats van agaat i n
agaat uit Silezie, polen ; Moordamerikaanse e n ; agaat uit Idar-Oberstei n
Mexikaanse agaten en hun vindplaatsen ; agaat in de 'Scheuck'-industrie
sferoliete n (D) en Brazilie ; agaatslijperijen in Idar-Oberstein ; de struktuur van agaat bouwstenen van agaat ; solen, ggqelen, kolloiden ; Liesegang-banden in agaat ; mosagaat ; bijzonder e vindplaatsen) . 97-141 Artikelenreeks over de ijstijden (enkele topics : gletsjers ; vorming van het landschap i n Beieren ; planten in de ijstijden ; dieren in de ijstijden ; mensen in de ijstijden in Beieren ; olifanten in de ijstijden ; de mammoet van 5iegsdorfi . 145-175 Artikelenreeks over de mijnbouw en de mineralen van het Siegerland (D) (enkele topics : geschiedenis ; mineralenvindplaatsen : Siegen-Weidenau, Eiserfeld-Eisern, Littfeld-Musen, Daaden Steinebach, Wehbach-Niederfischbach, Betzdarf-Herdorf, Wissen-Haam, Neunkirchen-Wilnsdorf, Dillen burg-Burbach, Horhausen-Oberlahr) . 177-197
0
Namen- en adressenlijst van de Munchner Mineralientage 1987 .
"DER MINERALIENFUHRER: KLOSE Frank,
HARZ "
prive-uitgave,
1987,
Osterode
(Hart,
D) _
Deze g ids voor mineralenverzamelaars werd geschreven e n uitgegeven door F . Klose, uitbater van een hotel i n Osterode . Dat in het boek maar een hotel wordt aanbevole n hoeft U dus niet te verwonderen ! Een greep uit de inhoud : ontstaan van de Hare ; geologie ; ertsafzettingen ; de hydrotermal e ertsgangen van de Oberharz ; vindplaatsen in het Oostelijk Hart-gebied (DDR) ; mineralenvindplaatse n in het westelijk Harz-gebied ; deterainatietabellen ; literatuuropgave . Bij elke vindplaats vindt ■ en een (zeer gedetailleerd) kaartje . De mineralogische gegevens i .v .m . elk e vindplaats zijn eerder beperkt . Een zestigtal vindplaatsen wordt beschreven . De deterainatietabelle n achteraan zijn veel te onvolledig om bruikbaar te zijn ,
{jiteraard zal het boekje zeker zijn diensten bewijzen voor wie in het beschreven gebied op vakanti e gaat .
0
"APROPOS DES GRENATS DE LA REGION DE BASTOGNE-LIBR14ONT ; QUELQUES CARACTERES LITHOLOGIQUES DE LA ZONE DE PALISEUL " F. CORIN, (1938) .
0
Bull .
Soc .
Belg .
Geol .
Pal .
Hydr .,
48,
451-47 4
"LE METAMORPHISME DE CONTACT A QUENAST " G. MORTELMANS, 164-207 .
Bull .
Soc .
Belg .
Geol .
Pal .
Hydr . .
47 .
boeken nieuws
Q COLOR ENCYCLOPEDIA OF GEMSTONE S Joel E . Are m Van Nastrand Reinhold, 1987, second editio n ISBN 0-442-20833-2, 248 pp ., 348 kleurenafbeeldingen . prijsindicatie : 8F 3400 .
Tien jaar geleden verscheen de eerste uitgave van de Colo r Encyclopedia of Gemstones . Sinds 1977 zijn er weer heel wa t nieuwe edelstenen bijgekomen, nieuwe vindplaatsen ontdekt , syntheses gefabriceerd en meer en meer diepgaande studies o p edelstenen verricht . Al deze nieuwe gegevens enerzijds en d e groeiende toename aan interesse in gekleurde stenen (zowe l van verzamelaars als van het ruime publiek) anderzijds , liggen aan de grondslag van deze hernieuwde uitgave . Laten we de "encyclopedia" even doornemen en kijken wat hi j ons te bieden heeft . In een inleidend hoofdstuk wordt een overzicht gegeven va n de verschillende soorten gesteenten en hun vormingsomstandigheden . Het volgend hoofdstuk bespreekt de verschillende gegeven s die bij de edelstenen in het encyclopedisch gedeelte vermel d worden . Deze gegevens omvatten : chemische samenstelling , kristallografie, kleur, glans, hardheid, dichtheid, splijting, optische kenmerken, spectra, insluitsels, luminescentie, vindplaatsen, afmetingen en diverse kommentaren . Di t hoofdstuk geeft een duidelijk beeld van de informatie die w e over de verschillende edelstenen in het boek kunne n terugvinden . Geheel nieuw in deze uitgave zijn hoofdstukken ove r thermische eigenschappen en over de meting en beschrijvin g van kleur . Vooral het hoofdstuk over kleurcodering is er g actueel ; het exact beschrijven van de kleur van ee n edelsteen is een vrij complexe aangelegenheid . Dan volgt het encyclopedisch gedeelte . Alle gekend e edelstenen (30 meer dan in vorige uitgave) worden er i n alfabetische volgorde behandeld . Zelfs de meest zeldzam e soorten komen hier aan bod en in dat opzicht is dit boe k zowel voor de verzamelaar als voor de gemmoloog van enor m nut . Weer een nieuwigheid is een gelijkaardig overzicht van ee n veertigtal synthetische en immitatie edelstenen . Tenslotte nog enkele tabellen met handelsnamen, mineraalgroepen, etc .
61
62
Het boek wordt afgerond met een prachtige verzameling va n meer dan 300 kleurenfoto's van edelstenen . Deze foto's va n dikwijls zeldzame soorten zijn erg informatief . Kort samengevat : dit boek is een bron van informatie die o p een gecondenseerde en overzichtelijke manier wordt weergege ven . Zonder meer een must voor verzamelaar en gemmoloog . Paul Tambuyse r
vraag en aanbo d
Q
Een stereomikroskoop
"VIKING" wordt te koop aangeboden .
De normale prijs bedraagt 29950 F ; voor het tweedehandstoeste l (dat overigens zo goed als nieuw is) wordt 15000 F gevraagd . Geïnteresseerden nemen rechtstreeks kontakt op met Mevr . PIROTTE, Wouter Haecklaan 12, 2100 Deurne (tel . 03/322 29 19) . ❑ Wij zijn op zoek naar antikwarische werken (negentiende eeuw e n ouder) op het gebied van mineralogie, kristallografie en gemmologie . In ruil tegen mineralen (systematiek), edelstenen o f antikwarische boeken over genoemde onderwerpen (ruillijst o p aanvraag) . Paul en Regina TAMBUYSER, Bovenweg 23, NL 1871 VN SCHOORL . Tel . (NL) 02209/2987 . Q
De heer E . VAN DER MEERSCHE geeft (privé) een fotoalbum me t originele kleurfoto's uit met als tema : 'Mini- en micromineralen uit België" . Bij uitgave zal het luxe-album ee n veertigtal kleurfoto's bevatten van mineralen afkomstig va n Belgische vindplaatsen . Er is plaats voorzien voor nog een s veertig extra-foto's . De prijs bedraagt 2000 BF . Geïnteresseerden nemen rechtstreeks kontakt op met de hee r E . VAN DER MEERSCHE, Frank Baurstraat 11, B-9000 GEN T (tel . (B) 091/21 31 95 .
beurzen en tentoonstellingen
DUSSELDORF, Malkasten, Jacobistrasse 6 . 11-18 h . Beurs (edelstenen, mineralen, foss .) . CAVAILLON . Beurs (mineralen, fossielen, micromounts) . PAU ., Parc des Expositions . Beurs (mineralen en fossielen) . 1OFI16EN Stadtsaal, 10-18/10-17 h . Mineralenbeurs . ROSIGNAND (Livorno) . Beurs (min . foss . ) ANTWERPEN, IMRA-beurs Stadsfeestzaal 'Kielpark' . SIE6EN, Siegerlandhalie, Koblenzer Strasse . Beurs (min ., foss .) ; tentoonstelling : 'Erzbergbau i ■ Siegerland ' . 06 03 A MODLIN6 . Brauhof, Bahnhofsplatz la . Mineralenbeurs . 06 03 D ESSEN Saalbau Essen, Huyssenallee 53 (bij stadspark) . Beurs (min ., foss .) . 06 03 NL OLDENZAAL, Zaal Luttikhuis, Hengelosestraat (EB) . Beurs (min ., foss .) ; tentoonstellin g 'MINERALEN UIT HET Ertsgebergte en Silezie) . 06 03 D FULDA/PETERSBERG . Probsteihaus, Rathausplatz . 10-1B h . Beurs Sein ., foss .) ; tentoon stelling : 'Mineralen van Elba tI)' . 12-13 03 I AREZZO . Sala Borsa Merci . Mineralenbeurs . 12-13 03 HON M1SCOLC . Technische Hogeschool . 14 .30-17 .3019-16 h . Beurs . 12-13 03 D SCHWEINFURT . Stadthalle . Beurs (min ., foss .) . 12-13 03 A WIEN . Haus der Bedegnungg, Schwendermarkt 1150 WIEN . 9 .30-16 h . 12-13 03 D BDNN . Union Saale7Konrad Adenauer-Haus, Friedrich-Ebert-Allee 73-75 (B9) . 11-18 h .
0
05-06 05-06 05-06 05-06 05-06 06 06
03 03 03 03 03 03 03
D F F CH 1 B D
13
03 B
13 03 D 19 03 NL 19-20 03 1
19-20 19-20 20 20
Q 20
20 20 20 26
03 03 03 03
D PL D A
WATERMAAL-BOSVOORDE Maison Haute, Place A . 6ilson . RUIL-beurs van H .M .T . . Info : Mevr . H . Prados, 3, Ibissenstraat 3, 1170 Brussel . Tel . 02/673 82 57 ,
WESEL Niederrheinhalle . 10-18 h Mineralenbeurs . ZWIJNDRECHT . Walburahalhof, Hof van Holland . Mineralenbeurs van de vereniging 6EODE . BOLOGNA . Palazzo delta cultura e dei Congressi, Padiglione Polivalente, Piazza delt a Costituzione 5/c . 19 .03 9-13 h schoolbezoek : 14 .30-19 h beurs . 20 .03 : 8 .30-13 h e n 14 .30-19 h . 6ELSENKIRCHEN . Revierpark Nienhausen, Feldmarkstrasse . 10-18 h . Mineralenbeurs . JAWOR . Klub Technika Zkimr Park Miejski 1 . 16-20/8-15 h . Mineralenbeurs . DUISBURG . Mercatorhalle . 1i-17 h . Beurs (min ., foss .( . ST .JOHANN I . P6 . Festsaal . Mineralenbeurs . Tentoonstelling : 'Nieuwe vondsten uit d e Alpen - 1987" .
03 B
6ENT . Rijksnormaalschool, K . Ledeganckstraat 8 . 10-18 h . Mineralen- en fossielenbeur s ingericht door Nautilus v .z .w . Tentoonstelling : 'KWARTS'6een juwelen e .d . Info : Mr . W . Bohyn, Biest 12, 9110 Gent . Tel . 091/51 26 56 .
03 03 03 03
OSNABRUCK . Stadthalle, Schlosswall . 11-18 h . EPPELHEIM (bij Heidelberg) Rhein-Neckar-Halle . Mineralenbeurs . ROSENHEIM . Stadthalle . 10-17 h . Tentoonstelling • "Besonderheiten der Natur' . VERDEN Gemeindezentrum St . Nicolai, Plattenberg 20 . 9 .30-18 .30 h . TENTOONSTELLIN G (qeen beurs dus ') : tema's : goud - elementen - fluoriet - Clara - fossielen . FIRENZE . Centro Affari, via Cennini 2e verd . . Beurs (min ., foss .) . schielpen) . ALESSANDRIA . Beurs (min ., foss . PESEUX-NEUCHATEL . Balie de Spectacles, rue Ernest-Roulet 4 . 10-18/9-17 h . Beurs (min . , foss .) . DEN HAAG . Nederlands Congresgebouw, Churchillplein 10 . Mineralenbeurs . BRUNNEN . Seehotel Waldstatterhof . 11-18/10-17 h . Mineralenbeurs . Tentoonstelling : 'Scepterkwarts : fluorescerende mineralen' .
D D D D
26-27 03 I 26-27 03 1 26-27 03 CH 26-27 03 NL 26-27 03 CH
HBK-SPAARBAN K Lange L.ozandstraat 25 0 2018 Antwerpe n Tel 03/238 1 5 8 0
HBK-SPAARBANK
63
❑
27
03 B
LIEGE . Foyer Culturel, Place J . Willem, Chenee . 10-15 h . RUIL-beurs [A .G .A .B .i . Info : Mr . H . DANIELS, 239 rus Renard' . 4000 Lege . Tel . 41125 75 40 .
27
03 D
27 27 27 27
03 03 03 03
BRAUNSCHWEIS . Freizeit- und Bildungszentru ■ Burgeraark, Nimesstrasse 2 . 10-17 h . Beur s [mineralen en fossielen) . LUDWIISSHAFEN . Pfalzbau . 11-18 h . Tentoonstelling . TUBINSEN-LUSTNAR, Turn- und Festhalle . 9-17 h . Beurs {min ., fors . ) KEMPEN . Kolpingnaus . 10-17 h . Beurs {min ., foss .1 . ST . ROLTEN . 06B-Haus [hij station )
04
04 NL
D D D A
04 04 D 09-10 04 D 09-10 04 CH 09-10 04 A
6RI]NINGEN . Restaurant 6roningenhal, bontweg 7 . 10-17 h . Mineralenbeurs .
OBERHAUSEN1VONDERORT . Revierpark . Informatiebeurs vereniging 'IK mineralien' . WORMS . Rheini.scher Hof, Rheinpromenade . 10-16 h . Mineralen, fossielen, juwelen . ST GALLEN, Kongresshaus Schut_engarten . 10-18110-17 h . Mineralenbeurs en -tentoonst . KIEN . Albert Eeever Saai, Schuureier Plat : 1 . 9-1719-16 h . TRON2AN0 (VC), Salone della 'Fatwa Trunzanejsa' . Mineralenbeur s
10 10
04 1 04 D
10
04 D
FURTH . Stadthalle, Rosenstrasse . Mineralen, fossielen, juwelen .
10
04 D
COBURS . Konqresshaus Rosengarten . Beurs [min ., foss .l, tentoonstelling : 'Fossilie n aus Holzmaden' .
10
04 D
INGOLSTADT . Stadttheater 10-17 h . Beurs . Tentoonstelling : ' Besonderheiten der Natur' .
RATINSEN . Stadthalle . 10-17 h . Beurs {min ., foss .l .
138 beurs en tentoonstelling van mineralen, schelpen en fossiele n op 7 en 8 mei '88, telkens van 10 tot 18 uur , in de handelsbeur s aan de meir te antwerpe n ingericht door d e
mineralogische kring antwerpen vz w
minerant '88
gratis toegang
