- Concept - Aanvullend Archeologisch Bureauonderzoek Onderzoeksgebied Molenstraat 131, Kruisland

Behoort bij beschikking d.d.

01-12-2014

nr.(s)

ZK14000919

BEM1404860

g e m e en t e S t ee n b e r g e n

Juridisch beleidsmedewerker Publiekszaken / vergunningen

- Concept -

Aanvullend Archeologisch Bureauonderzoek ‘Onderzoeksgebied Molenstraat 131’, Kruisland J. E. van den Bosch

- Concept -

Aanvullend Archeologisch Bureauonderzoek ‘Onderzoeksgebied Molenstraat 131’, Kruisland J. E. van den Bosch

Aanvullend Archeologisch Bureauonderzoek ‘Onderzoeksgebied Molenstraat 131’, Kruisland J. E. van den Bosch SOB Research, Instituut voor Archeologisch en Aardkundig Onderzoek © SOB Research Heinenoord, september 2014 ISBN/EAN: 978-94-6192-xxx-x Projectnummer: 2170-1402

Aanvullend Archeologisch Bureauonderzoek ‘Onderzoeksgebied Molenstraat 131’, Kruisland Inhoud 1.

Inleiding

3

2. 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7

Resultaten aanvullend Archeologisch Bureauonderzoek Geologische, geomorfologische en bodemkundige gegevens Archeologische gegevens Historische gegevens Verstoringen Luchtfoto’s Actueel Hoogtebestand Nederland Archeologisch Verwachtingsmodel

7 7 8 10 11 12 12 13

3. 3.1

Resultaten eerder uitgevoerd veldonderzoek Booronderzoek

15 15

4. 4.1 4.2

Samenvatting, conclusies en aanbevelingen Samenvatting en conclusies Aanbevelingen

17 17 18

Literatuur

19

Verklarende woordenlijst

21

Bijlage 1:

Administratieve gegevens

23

Bijlage 2:

Archeologische en geologische tijdschaal

25

Bijlage 3:

Overzicht voor het Holocene gebied van de gebruikelijke lithostratigrafische indeling en de vertaling naar de lithostratigrafie van De Mulder et al., 2003

27

Bijlage 4

Overzicht Boorgegevens oorspronkelijk onderzoeksgebied

29

Bijlage 5:

SOB Research: Gegevens

35

1

2

1. Inleiding In februari 2014 heeft SOB Research een Archeologisch Bureauonderzoek en een booronderzoek (IVO-Overig) uitgevoerd. 1 Het onderzoek moest worden uitgevoerd in het kader van de vergunningprocedure voor de bouw van een nieuwe loods met een omvang van circa 15 x 30 meter, ter plaatse van de Molenstraat 131 te Kruisland (Gemeente Steenbergen). Daarnaast is een aangrenzend perceel ten noordoosten van het plangebied, met een omvang van 30 x 80 meter, meegenomen in het onderzoek. Dit omdat hier in de toekomst mogelijk ook bouwplannen zullen worden gerealiseerd. Het totale onderzoeksgebied besloeg een oppervlakte van circa 0.29 hectare. Het plangebied besloeg een oppervlakte van circa 450 m². Bij de realisatie van het bouwplan zou een fundering worden aangebracht met circa 38 spanten, met een tussenliggende afstand van 5 meter, gefundeerd op een laag beton. Per spant zal een ontgraving plaatsvinden met een omvang van circa 2 x 2 meter, tot een diepte van 1.5 meter beneden het maaiveld. Er worden geen heipalen aangebracht.2 De totale oppervlakte van deze bodemverstoringen bedroeg naar verwachting circa 152 m².

Afbeelding 1. De ligging van het onderzoeksgebied in Nederland (gemarkeerd met rode stip).

In augustus 2014 bleek dat de bouwplannen waren uitgebreid en dat de nieuwe loods een omvang zal krijgen van 45 x 30 meter, i.p.v. 15 x 30 meter en dat de hier aanwezige oude stal zal worden afgebroken (zie Afbeelding 3). Op basis van de nieuwe uitbreidingsplannen moet rekening worden gehouden met een bodemverstoring van circa 450 m². Door de Gemeente Steenbergen is aangegeven dat er hiervoor een aanvullend rapport moest worden opgesteld, ter aanvulling van het in juni 2014 afgeronde definitieve rapport van het eerder uitgevoerde archeologisch onderzoek. Dit om na te gaan of de planuitbreiding consequenties kan hebben voor mogelijk ter plaatse van de nieuwe uitbreidingszone aanwezige archeologisch waarden. Daartoe is door SOB Research alle bij het Archeologisch Bureauonderzoek en booronderzoek (IVO-Overig) verzamelde informatie nogmaals bestudeerd, is de relevantie van deze informatie voor de uitbreidingszone beoordeeld en is een aanvullend advies opgesteld. Het aanvullende onderzoek is uitgevoerd in overeenstemming met de kwaliteitseisen van de KNA 3.3 (2014) en de eisen van de Gemeente Steenbergen. Het aanvullende onderzoek is uitgevoerd door: J. E. van den Bosch 1 2

aanvullend bureauonderzoek, gegevenscontrole en rapportage

Mientjes, juni 2014 Mondelinge mededeling opdrachtgever 3

Afbeelding 2. De ligging van het onderzoeksgebied (gemarkeerd met een rode stip), geprojecteerd op een uitsnede van de Topografische Kaart van Nederland. Bron: Topografische Dienst, Emmen [2014]. Schaal 1: 25.000.

4

Afbeelding 3. De ligging van het onderzoeksgebied, geprojecteerd op een uitsnede van de GBKN. Het oorspronkelijke onderzoeksgebied is rood omkaderd. Het aanvullende onderzoeksgebied is blauw en geel omkaderd. De blauw omkaderde zone betreft de locatie van de nieuwe loods. De geel omkaderde zone betreft de locatie van de te slopen oude schuur. Bron GBKN: Topografische Dienst Kadaster, Emmen, 2014. Bron Boorpuntenkaart: Mientjes, 2014. Schaal 1: 2.000.

5

6

2. Resultaten aanvullend Archeologisch Bureauonderzoek 2.1 Geologische, geomorfologische en bodemkundige gegevens In het kader van het eerder uitgevoerde Archeologisch Bureauonderzoek is voor het verkrijgen van inzicht in de bodemopbouw ter plaatse van het onderzoeksgebied en de directe omgeving daarvan, gebruik gemaakt van de Geomorfologische Kaart van Nederland, schaal 1: 50.000, Blad 49 Bergen op Zoom, de Bodemkaart van Nederland, schaal 1: 50.000, Blad 49 Oost Bergen op Zoom (zie Afbeelding 4), de Geomorfologische Kaart van Nederland, schaal 1: 50.000, Blad 49 Bergen op Zoom (zie Afbeelding 5), de gegevens van een zestal van de in het DINO-loket (NITG-TNO) gearchiveerde boringen 3 en - ter referentie - van de Geologische Kaart van Nederland 1: 50.000, Blad Willemstad.

Afbeelding 4. De ligging van het onderzoeksgebied (gemarkeerd met een rode stip), geprojecteerd op een uitvergrote uitsnede van de Bodemkaart van Nederland, schaal 1: 50.000, Blad 49 Oost Bergen op Zoom. Bron: Staring Centrum/ Stichting voor Bodemkartering (Stiboka). Schaal 1: 25.000. 3

NITG-TNO, DINO-loket, 2014: Boring nr. B49E0103, B49E0150, B49E1093, B49E1094, B49E1178 en B49E1181 7

Afbeelding 5. De ligging van het onderzoeksgebied (gemarkeerd met een rode stip), geprojecteerd op een uitvergrote uitsnede van de Geomorfologische Kaart van Nederland, schaal 1: 50.000, Blad 49 Bergen op Zoom. Bron: Rijks Geologische Dienst. Schaal 1: 25.000.

De in het rapport van het eerder uitgevoerde onderzoek weergegeven bodemkundige en geologische informatie is, zoals ook kan worden opgemaakt uit Afbeelding 4 en 5, evenzeer relevant voor de uitbreidingszone, als voor het eerder onderzochte gebied. De voor het eerder onderzochte gebied getrokken conclusies ten aanzien van de te verwachten bodemopbouw gelden evenzeer voor de uitbreidingszone. 4

2.2 Archeologische gegevens In het kader van het eerder uitgevoerde Archeologisch Bureauonderzoek is voor het verkrijgen van inzicht in de relevante archeologische informatie onder meer gebruik gemaakt van de bestemmingsplankaart van het vigerende ‘Bestemmingsplan Kom Kruisland’ (20 juni 2013), de Provinciale Indicatieve Archeologische Waardenkaart en Archis2 geraadpleegd, de online archeologische databank van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. 4

zie Mientjes, juni 2014 en paragraaf 2.7 Archeologisch Verwachtingsmodel 8

Afbeelding 6. De ligging van in Archis2 geregistreerde onderzoeksmeldingen (blauw omkaderd) in de omgeving van het oorspronkelijke onderzoeksgebied (rood omkaderd) en de uitbreidingszone (groen omkaderd). Bron: Archis2, 2014/ Mientjes, juni 2014.

Afbeelding 7. De ligging van in Archis2 geregistreerde archeologische waarnemingen (geel gemarkeerd, genummerd) in de omgeving van het oorspronkelijke onderzoeksgebied (rood omkaderd) en de uitbreidingszone (groen omkaderd). Bron: Archis2, 2014/ Mientjes, juni 2014.

9

De in het rapport van het eerder uitgevoerde onderzoek weergegeven archeologische informatie is, zoals ook kan worden opgemaakt uit Afbeelding 6 en 7, evenzeer relevant voor de uitbreidingszone, als voor het eerder onderzochte gebied. De eerder getrokken conclusies ten aanzien van de aanwezigheid van archeologische waarden in deze regio zijn evenzeer relevant voor de uitbreidingszone, als voor het eerder onderzochte gebied. 5

2.3 Historische gegevens In het kader van het eerder uitgevoerde historische onderzoek is onder meer gebruik gemaakt van de analyse van de kaart van Nicolaas Jansen Visscher uit 1656 (Ducatus Brabantiae), de Kadastrale Kaart (Minuutplan) uit 1811 - 1832 en de Topografische kaarten uit 1830 - 1850, 1850 - 1864, 1870, 1895, 1901, 1910, 1937, 1950, 1968, 1980, 1988 en 1995.

Afbeelding 8. De ligging van het oorspronkelijke onderzoeksgebied (rood omkaderd) en de uitbreidingzone (blauw omkaderd), geprojecteerd op een uitvergrote uitsnede van de Kadastrale Kaart (Minuutplan) uit 1811 - 1832. Bron: http://www.watwaswaar.nl/ Mientjes, 2014. Schaal 1: 2.000.

5


Afbeelding 9. De ligging van het eerdere onderzoeksgebied (rood omkaderd) en de uitbreidingszone (blauw omkaderd), geprojecteerd op een uitvergrote uitsnede van de Topografische Kaart uit 1895. Bron: http://www.watwaswaar.nl, 2014/ Mientjes, 2014. Schaal 1: 5.000.

De in het rapport van het eerder uitgevoerde onderzoek getrokken conclusie, dat er op geen van de geanalyseerde kaarten bebouwing wordt weergegeven ter plaatse van het onderzoeksgebied is, zoals ook kan worden opgemaakt uit Afbeelding 8 en 9, evenzeer van toepassing voor de uitbreidingszone. 6 Ter plaatse van de uitbreidingszone is wel tussen 1988 en 1995 de nu te slopen stal gebouwd. 2.4 Bodemverstoringen Volgens het kadaster (KLIC) waren ter plaatse van het eerder onderzochte onderzoeksgebied geen kabels en leidingen aanwezig. Er waren ook geen aanwijzingen voor de aanwezigheid van andere bodemverstoringen ter plaatse van het oorspronkelijke onderzoeksgebied.

6


Ter plaatse van de uitbreidingszone is wel een omvangrijke en diepreikende bodemverstoring aanwezig. Dit betreft de mestkelder ter plaatse van de gehele te slopen oude stal, die hier zijn ingegraven tot een diepte van circa 2.5 meter beneden het maaiveld.

2.5 Luchtfoto’s In het kader van het eerdere onderzoek is een luchtfoto geraadpleegd uit 1989 (ROBAS fotonummer 49.117). Ten tijde van de opname was het toenmalige onderzoeksgebied als landbouwgrond in gebruik en was het deels bebouwd. Op deze luchtfoto waren ter plaatse van het onderzoeksgebied geen duidelijk als zodanig te herkennen archeologische fenomenen zichtbaar. Dezelfde conclusies zijn van toepassing ten aanzien van de uitbreidingszone.

2.6 Actueel Hoogtebestand Nederland In het kader van het eerder uitgevoerde onderzoek is het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN) geraadpleegd (zie Afbeelding 10).

Afbeelding 10. De ligging van het onderzoeksgebied (rode stip), geprojecteerd op een uitsnede van het Actueel Hoogtebestand (AHN, 2014). Bron: http://www.ahn.nl. Schaal 1: 25.000.

12

De oranje en gele zones betreffen de hoger gelegen zones ( bebouwing en de dekzandruggen, waarop ook de bebouwde kom van Kruisland is gelegen). De groene en blauwe zones betreffen de lager gelegen zones. Het maaiveld ter plaatse van het eerder onderzochte onderzoeksgebied lag op een hoogte van circa 0.4 - 0.7 meter +NAP. Dit komt overeen met de hoogteligging van het maaiveld ter plaatse van de uitbreidingszone, waar het maaiveld op een hoogte van circa 0.6 - 0.7 meter +NAP is gelegen.

Dit komt ook overeen met de maaiveldhoogtes in en net buiten de bebouwde kom van Kruisland. Ter plaatse van de hoogste delen van de dekzandrug, met name ten zuiden en ten oosten van Kruisland, ligt het maaiveld op een hoogte van 1.0 - 1.8 meter +NAP.

2.7 Archeologisch Verwachtingsmodel Op basis van het Archeologisch Bureauonderzoek ten aanzien van het oorspronkelijke plangebied is het volgende Archeologisch verwachtingsmodel opgesteld: “Ter plaatse van het onderzoeksgebied kan een bodemopbouw worden verwacht met dekzand, mogelijk afgedekt door een dunne horizont met kleiige Afzettingen van Duinkerke IIIb. Tevens is het waarschijnlijk dat de natuurlijke afzettingen hier zijn afgedekt door een recent opgebrachte ophooglaag. Op en in de top van de Afzettingen van Duinkerke IIIb (indien aanwezig) kunnen archeologische resten worden aangetroffen uit de Nieuwe Tijd. In relatie hiermee dient ook met het historische gegeven rekening te worden gehouden dat de polder rondom Kruisland in 1487 is drooggelegd. Op en in de top van de Afzettingen van de Formatie van Twente (het dekzand) kunnen archeologische resten worden aangetroffen uit de periode van het Laat Paleolithicum t/m de Nieuwe Tijd, indien het dekzand dagzomend aanwezig is. Indien de Pleistocene afzettingen worden afgedekt door de Afzettingen van Duinkerke IIIb kunnen in de top van het dekzand archeologische resten worden aangetroffen uit de periode van het Laat Paleolithicum t/m de Late Middeleeuwen. Uitgaande van de beschikbare historische gegevens (oude kaarten) bestaat er een lage verwachting voor wat betreft de aanwezigheid van archeologische resten uit de Nieuwe Tijd. Voor archeologische vindplaatsen geldt dat vrijwel alle complextypen uit voornoemde perioden zouden kunnen worden verwacht. Het zou hier immers kunnen gaan om nederzettingsterreinen, activiteitenzones, grafvelden, maar ook om akker- en/ of weidegebieden, infrastructuur, enz. De omvang van de mogelijk aan te treffen archeologische resten is op dit moment nog niet bekend. In hoeverre het bodemprofiel (en daarmee mogelijk archeologische resten) nog intact aanwezig is, is niet bekend. Dit geldt ook voor de invloed van post-depositionele processen op het aanwezige bodemarchief.” (Mientjes, juni 2014) Het Archeologisch Verwachtingsmodel voor het oorspronkelijke onderzoeksgebied is evenzeer van toepassing voor de uitbreidingszone. Het enige verschil is dat ter plaatse van de uitbreidingszone in ieder geval sprake is van een omvangrijke, diepe bodemverstoring, die de oostelijke helft van deze zone beslaat. Dit betreft de mestkelder van de hier tussen 1988 en 1995 gebouwde - en in het kader van de planontwikkeling te slopen - stal die ter plaatse van de gehele stal is ingegraven tot een diepte van circa 2.5 meter beneden het maaiveld.

13

14

3. Resultaten eerder uitgevoerd veldonderzoek 3.1 Booronderzoek In het kader van het veldonderzoek binnen het oorspronkelijke plangebied zijn in totaal 8 boringen uitgevoerd in een boorgrid met een zo regelmatig mogelijke spreiding binnen het onderzoeksgebied (zie Afbeelding 11). Met name Boring nr. 1 t/m 4 en 7 zijn ook zeer indicatief voor de bodemopbouw ter plaatse van het relatief minder verstoorde, westelijke deel van de uitbreidingszone. Zelfs het ten opzichte van de boringen meest veraf gelegen noordwestelijke deel van de uitbreidingszone ligt op een afstand van slechts 30 meter ten noorden van Boring nr. 3 en 35 meter ten westen van Boring nr. 7.

Afbeelding 11. De locatie van de boorpunten van het ter plaatse van het oorspronkelijke onderzoeksgebied uitgevoerde IVO-Overig (in blauw), geprojecteerd op een uitsnede van de GBKN. Het oorspronkelijke onderzoeksgebied is rood omkaderd. Het aanvullende onderzoeksgebied is blauw en geel omkaderd. De blauw omkaderde zone betreft de locatie van de nieuwe loods. De geel omkaderde zone betreft de locatie van de te slopen oude schuur. Bron GBKN: Topografische Dienst Kadaster, Emmen, 2014. Bron Boorpuntenkaart: Mientjes, juni 2014. Schaal 1: 1.000.

15

Afbeelding 12. Grafische weergave van Boring nr. 1 t/m 8. Bron: Mientjes, juni 2014. Legenda: groen: zwart: donkergrijs: lichtgrijs: rood: geel:

Graszode Klinkers/ bestrating klei, Opgebracht, (sub-)recent zand, Opgebracht, (sub-)recent zand, sterk/ matig lemig, Afzettingen van de Formatie van Twente zand met leemlaagjes, Afzettingen van de Formatie van Twente

16

4. Samenvatting, conclusies en aanbevelingen 4.1 Samenvatting en conclusies In februari 2014 heeft SOB Research een Archeologisch Bureauonderzoek en een booronderzoek (IVO-Overig) uitgevoerd. 7 Het onderzoek moest worden uitgevoerd in het kader van de vergunningprocedure voor de bouw van een nieuwe loods met een omvang van circa 15 x 30 meter, ter plaatse van de Molenstraat 131 te Kruisland (Gemeente Steenbergen). Daarnaast is een aangrenzend perceel ten noordoosten van het plangebied, met een omvang van 30 x 80 meter, meegenomen in het onderzoek. Dit omdat hier in de toekomst mogelijk ook bouwplannen zullen worden gerealiseerd. Het totale onderzoeksgebied besloeg een oppervlakte van circa 0.29 hectare. Het plangebied besloeg een oppervlakte van circa 450 m². Bij de realisatie van het bouwplan zou een fundering worden aangebracht met circa 38 spanten, met een tussenliggende afstand van 5 meter, gefundeerd op een laag beton. Per spant zal een ontgraving plaatsvinden met een omvang van circa 2 x 2 meter, tot een diepte van 1.5 meter beneden het maaiveld. Er worden geen heipalen aangebracht.8 De totale oppervlakte van deze bodemverstoringen bedroeg naar verwachting circa 152 m². In augustus 2014 bleek dat de bouwplannen waren uitgebreid en dat de nieuwe loods een omvang zal krijgen van 45 x 30 meter, i.p.v. 15 x 30 meter en dat de hier aanwezige oude stal zal worden afgebroken (zie Afbeelding 3). Op basis van de nieuwe uitbreidingsplannen moet rekening worden gehouden met een bodemverstoring van circa 450 m². Door de Gemeente Steenbergen is aangegeven dat er hiervoor een aanvullend rapport moest worden opgesteld, ter aanvulling van het in juni 2014 afgeronde definitieve rapport van het eerder uitgevoerde archeologisch onderzoek. Dit om na te gaan of de planuitbreiding consequenties kan hebben voor mogelijk ter plaatse van de nieuwe uitbreidingszone aanwezige archeologisch waarden. Daartoe is door SOB Research alle bij het Archeologisch Bureauonderzoek en booronderzoek (IVO-Overig) verzamelde informatie nogmaals bestudeerd, is de relevantie van deze informatie voor de uitbreidingszone beoordeeld en is een aanvullend advies opgesteld. Op basis van het aanvullende Archeologisch Bureauonderzoek moet worden geconcludeerd dat op basis van zowel het eerder uitgevoerde Archeologisch Bureauonderzoek, alsook op basis van het eerder uitgevoerde booronderzoek (IVO-Overig), voldoende informatie beschikbaar is om ook een verantwoorde inschatting te kunnen maken voor wat betreft de archeologische potentie ter plaatse van de uitbreidingszone: - Ter plaatse van de oostelijke helft van de uitbreidingszone is de boden al diepgaand verstoord als gevolg van de hier tussen 1985 en 1882 aangelegde mestkelder onder de toen gebouwde stal. Gezien de diepte van de hier aanwezige bodemverstoringen, tot een diepte van circa 2.5 meter beneden het maaiveld, wordt de kans op de aanwezigheid van archeologische resten binnen deze zone nihil geacht. - Ter plaatse van de westelijke helft van de uitbreidingszone kan een bodemopbouw worden verwacht met een verstoorde en/ of (sub-)recent opgebrachte laag, op een grotendeels verstoorde top van de Afzettingen van de Formatie van Twente (het dekzand). Volgens de opdrachtgever (persoonlijke communicatie) is de bodem in deze zone reeds geroerd bij de aanleg van de bestaande loods en stal, ter plaatse van – en direct ten zuiden en ten noorden van het plangebied.

7 8

Mientjes, juni 2014 Mondelinge mededeling opdrachtgever 17

- Tijdens het eerder uitgevoerde booronderzoek zijn geen relevante archeologische indicatoren aangetroffen. Het enige vondstmateriaal betrof puinspikkels en puinbrokjes (rode en oranje baksteen) in de bovenste (sub-) recent opgebrachte en verstoorde lagen. - Op basis van de onderzoeksresultaten van het aanvullend Archeologisch Bureauonderzoek moet worden geconcludeerd dat er ter plaatse van de uitbreidingszone sprake is van een lage verwachting voor wat betreft de aanwezigheid van intacte archeologische vindplaatsen uit de periode van het Laat Paleolithicum tot en met de Nieuwe Tijd. - Alleen ter plaatse van het oostelijke deel van het onderzoeksgebied, waar mogelijk in de toekomst bouwplannen zullen worden gerealiseerd, is sprake van een middelhoge tot hoge kans voor wat betreft de aanwezigheid van intacte archeologische vindplaatsen uit de periode van het Laat Paleolithicum tot en met de Late Middeleeuwen. Dit betreft de zone rondom Boring nr. 5 t/m 8, waar nog (een restant van een B-horizont aanwezig is vanaf een diepte van 0.65 meter beneden het maaiveld en waar de top van het dekzand minder is verstoord dan ter plaatse van het grootste deel van het onderzoeksgebied.

4.2 Aanbevelingen Ter plaatse van het westelijke deel van het onderzoeksgebied zal een nieuwe loods worden gebouwd, met een omvang van circa 45 x 30 meter. Tevens zal de daar aanwezige oude stal worden afgebroken. Daarbij worden bodemverstoringen voorzien met een oppervlakte van circa 450 m², tot een diepte van 1.5 meter beneden het maaiveld. Gezien de diepte en de omvang van de hier al aanwezige bodemverstoringen wordt geadviseerd om geen archeologisch vervolgonderzoek te doen uitvoeren. Dit advies betreft zowel het westelijke deel van het oorspronkelijke onderzoeksgebied, alsook de uitbreidingszone. Voor de zone ter plaatse van de mogelijke toekomstige uitbreiding van bebouwing, ter plaatse van het oostelijke deel van het onderzoeksgebied blijft het advies van kracht dat wanneer daar bodemverstoringen worden voorzien tot en diepte van meer dan 0.5 meter beneden het maaiveld, er een archeologisch vervolgonderzoek moet worden uitgevoerd.

18

Literatuur -

Mientjes, A. C.: Archeologisch Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek door middel van grondboringen ‘Plangebied Molenstraat 131’, Kruisland; SOB Research, Heinenoord: juni 2014

Geraadpleegde internetsites: -

www.ahn.nl www.dinoloket.nl www.gemeentearchiefroosendaal.nl

19

20

Verklarende woordenlijst Afzettingen van Duinkerke

antropogeen archeologische Indicator

pakketten klei en zand die zijn afgezet door de zee binnen een krekenlandschap in de periode lopende tussen circa 1500 voor Chr. tot in de Nieuwe Tijd. De Afzettingen van Duinkerke IIIb betreffen met name de catastrofale stormvloeden en overstromingen sinds de Late Middeleeuwen (vanaf circa 1200 na Chr.) van de reeds aangelegde polders in WestNederland. Een beroemd voorbeeld is de Sint-Elisabethsvloed uit 1421 veroorzaakt door menselijk handelen aanwijzing voor de aanwezigheid in het verleden van de aanwezigheid van menselijke activiteiten.

artefact

alle door de mens gemaakte of gebruikte voorwerpen

C-horizont

moerige of minerale laag die weinig of niet is veranderd door bodemvormende processen

dagzomen

het (nagenoeg) aan het oppervlak komen van een gesteente of sediment

dekzand

fijnzandige afzettingen die onder periglaciale omstandigheden voornamelijk door windwerking ontstaan zijn

eolisch

onder invloed van de wind

erosie

verzamelnaam voor processen die het aardoppervlak aantasten en los materiaal afvoeren. Dit vindt voornamelijk plaats door wind, ijs en stromend water

glaciaal

ijstijd: koude periode uit het Pleistoceen

Hollandveen

Alle veenpakketten die gedurende het Holoceen zijn ontstaan met uitzondering van het basisveen. De definitie van ‘Hollandveen’ betreft dus in feite bijna alle veenpakketten die gedurende de afgelopen 8000 jaar zijn ontstaan

Holoceen

jongste geologisch tijdvak (vanaf de laatste IJstijd: circa 9000 jaar voor Chr. tot heden)

horizont

kenmerkende laag binnen de bodemvorming

in situ

bewaard gebleven op de oorspronkelijke plaats. Dit met name met betrekking tot onverstoorde archeologische sporen en vondsten

interstadiaal

relatief warme periode binnen een glaciaal

Laat-Glaciaal

laatste periode van het Weichselien (IJstijd), circa 14.650 – 11.650 jaar geleden.

21

periglaciaal

- gebied dat grenst aan de ijskap tijdens een IJstijd - klimaatzone in grensgebied ijsbedekking tijdens een IJstijd - kenmerkende verschijnselen van grensgebied ijsbedekking

Pleistoceen

geologisch tijdperk dat ongeveer 2 miljoen jaar geleden begon. De tijd van de ijstijden, maar ook van gematigd warme perioden. Het Pleistoceen eindigt met het begin van het Holoceen

Pleniglaciaal

koudste periode van de laatste IJstijd, het Weichselien, circa 70.000 – 14.650 jaar geleden

Pleniglaciaal

een geologisch tijdperk, dat het koudste deel van het laatste ijstijd, het Weichselien, omvat. Tijdens deze periode bereikte het landijs Nederland niet, maar werd veel dekzand afgezet binnen een klimaat waarbij een poolwoestijn overheerste

podzol

bodem waarin de humus door uitspoeling uit de bovengrond (A1-horizont) verdwenen is en op enige diepte weer neergeslagen is als een donkere band (B-horizont). Tussen de A1-horizont en de B-horizont ontstaat een grijze, humus en ijzer arme laag: de A2-horizont. Podzolisering vindt vooral plaats in zure, mineraal en lutum arme zandgronden

sediment

afzetting gevormd door bezinksel of neerslag

stadiaal

(extreem) koude periode binnen een glaciaal

Weichselien

laatste glaciaal, circa 116.000 tot 11.500 jaar geleden. De ijskap reikte toen niet tot Nederland

22

Bijlage 1 Administratieve gegevens Projectnaam:

Aanvullend Archeologisch Bureauonderzoek ‘Onderzoeksgebied Molenstraat 13’, Kruisland

SOB Research Project nr.: Opdrachtgever:

2170-1402 De heer W. L. M. Testers Molenstraat 131, 4756 BD Kruisland Tel.: 06 - 22411970 E-mail: [email protected] SOB Research Hofweg 13, Heinenoord Postbus 5060, 3274 ZK Heinenoord Tel.: 0186 - 604432 Fax: 0575 - 476139 E-mail: [email protected] Het College van Burgemeester en Wethouders van de Gemeente Steenbergen Contactpersoon: de heer P. Kop Postbus 6, 4650 AA Steenbergen Tel.: 0167 - 543424 E-mail: [email protected] De heer M. J. A. Vermunt, Gemeentelijk archeoloog van de Gemeente Bergen op Zoom Postbus 35, 4600 AA Bergen Op Zoom Tel.: 0164 - 277525 Mob.: 06 - 22469328 E-mail: [email protected] 25 augustus 2014 25 september 2014

Uitvoerder:

Bevoegde overheid:

Archeologisch adviseur van de bevoegde overheid:

Datum opdracht: Datum conceptrapport: Datum definitief rapport: Provincie: Gemeente: Plaats: Toponiem: Huidig grondgebruik: Kadastrale gegevens: Toekomstige situatie: Kaartblad: Geologie: Geomorfologie: Bodemtype: Grondwatertrap: NAP-hoogte maaiveld: Coördinaten onderzoeksgebied:

Noord-Brabant Steenbergen Kruisland Molenstraat 131 Erf en weidegrond en een stal. Kadastrale Gemeente Steenbergen, Sectie K, nr.: 3257. Loods met een afmeting van 45 x 30 meter en onbepaalde bouwplannen binnen een perceel met een omvang van circa 30 x 80 meter. 49E Afzettingen van de Formatie van Twente (dekzand). Dekzandruggen (+/ - oud bouwlanddek) (code 3L5). Veldpodzolgronden; leemarm en zwak lemig fijn zand (code kHn2) [toevoeging k: 0.15 - 0.4 meter dik zavel- of kleidek]. VI Circa 0.6 - 0.7 meter +NAP. Zuidwest: 87.473/ 398.573 Zuidoost: 87.496/ 398.578 Noordwest: 87.466/ 398.607 Noordoost: 87.490/ 398.616

23

Oppervlakte onderzoeksgebied: Kaart onderzoeksgebied: CMA/ AMK-status: CAA -nr.: CMA -nr.: ARCHIS-Monument nr.: ARCHIS-Vondstmelding nr.: ARCHIS-Waarneming nr.: ARCHIS-Onderzoeksmelding nr.: Deponering documentatie en vondsten:

Deponering digitale documentatie:

Circa 0.09 hectare. Zie Afbeelding 2 en 3. N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. 60.471 Provinciaal Depot Noord-Brabant Directie SCO, Bureau Cultuur Postbus 90151, 5200 MC ’s-Hertogenbosch Depotbeheerder: R.P.M. Louer Tel: 06 - 18303225 E-mail: [email protected] e-depot (www.edna.nl)

24

Bijlage 2 Archeologische en geologische tijdschaal

In het hierbij geboden overzicht worden de geologische en archeologische hoofdperioden weergegeven. De dateringen in de linkerkolom (voor en na Chr.) zijn gekalibreerd en bieden de betrouwbaarste dateringen. Bron: ROB, 1988.

25

26

Bijlage 3 Overzicht voor het Holocene gebied van de gebruikelijke lithostratigrafische indeling en de vertaling naar de lithostratigrafie van De Mulder et al., 2003 Gebruikelijke terminologie

Terminologie van De Mulder et al., 2003

Afzettingen van Duinkerke III (A, B) Afzettingen van Duinkerke II Afzettingen van Duinkerke I (A, B) Afzettingen van Duinkerke O

Formatie van Naaldwijk, Laagpakket van Walcheren Formatie van Naaldwijk, Laagpakket van Walcheren Formatie van Naaldwijk, Laagpakket van Walcheren Formatie van Naaldwijk, Laagpakket van Walcheren

Hollandveen Basisveen

Formatie van Nieuwkoop, Hollandveen Laagpakket Formatie van Nieuwkoop, Basisveen Laag

Afzettingen van Calais IV Afzettingen van Calais III Afzettingen van Calais II Afzettingen van Calais I

Formatie van Naaldwijk, Laagpakket van Wormer Formatie van Naaldwijk, Laagpakket van Wormer Formatie van Naaldwijk, Laagpakket van Wormer Formatie van Naaldwijk, Laagpakket van Wormer

Jonge Duin- en Strandafzettingen Oude Duin- en Strandafzettingen

Formatie van Naaldwijk, Laagpakket van Schoorl Formatie van Naaldwijk, Laagpakket van Zandvoort

Afzettingen van de Formatie van Twente (dekzand)

Formatie van Boxtel, Laagpakket van Wierden

Afzettingen van de Formatie van Kreftenheye (rivierduinen) Afzettingen van de Formatie van Kreftenheye Afzettingen van de Formatie van Kreftenheye (Afzettingen van Wijchen)

Formatie van Boxtel, Laagpakket van Delwijnen

Afzettingen van Tiel III Afzettingen van Tiel II Afzettingen van Tiel I (A, B) Afzettingen van Tiel O

Formatie van Echteld Formatie van Echteld Formatie van Echteld Formatie van Echteld

Afzettingen van Gorkum IV Afzettingen van Gorkum III Afzettingen van Gorkum II Afzettingen van Gorkum I

Formatie van Echteld Formatie van Echteld Formatie van Echteld Formatie van Echteld

Formatie van Kreftenheye Formatie van Kreftenheye, Laag van Wijchen

27

28

Bijlage 4 Overzicht Boorgegevens oorspronkelijk onderzoeksgebied Boring: 1

Coördinaten:

X: 87.468,14 NAP: 0.6 Y: 398.558,24 Oxi/red: 0

Beschrijver: AC Boorder: AC

Datum:

26-02-2014

Opmerking: Diepte:

Grondsoort:

Kleur:

0.00 - 0.70 matig fijn zand, matig lemig heterogeen

Lithologie:

Opgebracht, (sub-)recent

Consistentie:

Grondsoort:

Kleur:

0.70 - 2.00 matig fijn zand, matig lemig Lithologie:

Organische Inhoud:

wit

Horizont: Interpretatie:

grijs

C

Dekzand

Consistentie:

Organische Inhoud:

overgang scherp, top sterk geroerd, leemlaagjes Guts 3

Opmerking: Boortype:

Boring: 2


grijs

sterk geroerd, puinbrokjes [rode baksteen], bovenin kleilaag; geroerd vanwege stelconplaten Edelman 10

Opmerking: Boortype: Diepte:

donker

Coördinaten:

X: 87.489,75 NAP: 0.6 Y: 398.565,68 Oxi/red: 0


Datum:

26-02-2014

Opmerking: Diepte:

Grondsoort:

Kleur:


0.00 - 0.08 bestrating

Bestrating

Lithologie: Opmerking: Boortype: Diepte:

Consistentie:

Klinkers tussen twee bestaande loodsen

Grondsoort:

Kleur:

0.08 - 0.45 matig fijn zand Lithologie: Opmerking: Boortype: Diepte:

Kleur:

heterogeen

wit

Organische Inhoud:


grijs


Consistentie:

Grondsoort:


Bouwzand Opgebracht, (sub-)recent

Organische Inhoud:

dekzand sterk geroerd met lemige/ zandige donkerbruine brokken met rood baksteenpuin Edelman 10 Kleur:

0.75 - 1.52 matig fijn zand Lithologie:


bruin

bouwzand, sterk geroerd Edelman 10

Grondsoort:


geel

Consistentie:


Organische Inhoud:

heterogeen

bruin


grijs

Consistentie:

grijswit zand geroerd met donkerbruin zand Guts 3

29

Opgebracht, (sub-)recent Organische Inhoud:

Diepte:

Grondsoort:

Kleur:

1.52 - 2.00 matig fijn zand, matig lemig

wit

Lithologie:


C

Dekzand

Consistentie:

Organische Inhoud:

overgang scherp Guts 3


Boring: 3

grijs

Coördinaten:

X: 87.461,84 NAP: 0.6 Y: 398.572,63 Oxi/red: 0


Datum:

26-02-2014

Opmerking: Diepte:

Grondsoort:

Kleur:

0.00 - 0.45 matig fijn zand, zwak lemig heterogeen

Lithologie:

Bouwvoor Opgebracht, (sub-)recent

Consistentie:

Grondsoort:

Kleur:

0.45 - 0.80 matig fijn zand, zwak lemig

licht

met roestvlekken

Lithologie:

Organische Inhoud:

bruin


grijs

Dekzand

Consistentie:

Organische Inhoud:

geroerde top, op 0.8 meter beneden maaiveld ondoordringbaar Guts 3


Boring: 4


grijs

top sterk geroerd, puinbrokjes [rode baksteen], geroerd vanwege stelconplaten Edelman 10


donker bruin

Coördinaten:

X: 87.502,56 NAP: 0.6 Y: 398.582,34 Oxi/red: 0


Datum:

26-02-2014

Opmerking: Diepte:

Grondsoort:

Kleur:

0.00 - 0.60 matig fijn zand, matig lemig Lithologie: Opmerking: Boortype: Diepte:

bruin

heterogeen

Grondsoort:

Kleur:

grijs

C

Dekzand Organische Inhoud:

met leemlaagjes, beetje humeuze bandjes bovenin, top geroerd Guts 3

Grondsoort:



Consistentie:

Kleur:


Organische Inhoud:

puinbrokjes [rode baksteen], kiezeltjes, geroerd Edelman 10

Lithologie:

Diepte:


Consistentie:




grijs

licht

grijs

Consistentie:

overgang scherp, leemlaagjes Guts 3

30


C

Dekzand

Organische Inhoud:

Boring: 5

Coördinaten:

X: 87.534,00 NAP: 0.4 Y: 398.593,97 Oxi/red: 0


Datum:

26-02-2014

Opmerking: Diepte:

Grondsoort:

Kleur:

0.00 - 0.65 matig fijn zand, matig lemig met roestvlekken

Lithologie:

Grondsoort:

Kleur:

Organische Inhoud:


grijs Dekzand

met roestvlekken

Lithologie:

Consistentie:

Organische Inhoud:

top geroerd Guts 3

Opmerking: Boortype: Grondsoort:

Kleur:


wit

Lithologie:

grijs


C

Dekzand

Consistentie:

Organische Inhoud:

overgang scherp, leemlaagjes, bovenin roestig Guts 3


Boring: 6


Consistentie:

0.65 - 1.05 matig fijn zand, sterk lemig, matig kleiig

Diepte:


bruin

puinbrokjes [rode baksteen], beetje kiezel Edelman 10


grijs

Coördinaten:

X: 87.516,70 NAP: 0.5 Y: 398.597,54 Oxi/red: 0


Datum:

26-02-2014

Opmerking: Diepte:

Grondsoort:

Kleur:


0.00 - 0.05 graszode

Graszode

Lithologie:

Consistentie:

Organische Inhoud:


Edelman 10

Grondsoort:

Kleur:

0.05 - 0.15 klei, matig zandig Lithologie:

donker

heterogeen


grijs


Consistentie: Sterk-matig gerijpt

Organische Inhoud:


Edelman 10

Grondsoort:

Kleur:

0.15 - 0.65 matig fijn zand, matig lemig Lithologie: Opmerking: Boortype:

heterogeen met roestvlekken

grijs


bruin

Consistentie:

puinbrokjes [rode en oranje baksteen], kiezel Edelman 10

31

Bouwvoor Opgebracht, (sub-)recent Organische Inhoud:

Diepte:

Grondsoort:

Kleur:

0.65 - 1.12 matig fijn zand, sterk lemig

grijs

Consistentie:

Organische Inhoud:

top geroerd Guts 3

Opmerking: Boortype: Grondsoort:

Kleur:


wit

Lithologie:

grijs


C

Dekzand

Consistentie:

Organische Inhoud:

overgang scherp, in top roestvlekken, leemlaagjes Guts 3


Boring: 7


bruin Dekzand

met roestvlekken

Lithologie:

Diepte:

licht

Coördinaten:

X: 87.496,30 NAP: 0.6 Y: 398.603,49 Oxi/red: 0


Datum:

26-02-2014

Opmerking: Diepte:

Grondsoort:

Kleur:


0.00 - 0.05 graszode

Graszode

Lithologie:

Consistentie:

Organische Inhoud:


Edelman 10

Grondsoort:

Kleur:

0.05 - 0.15 klei, matig zandig

donker


grijs


Consistentie: Sterk-matig gerijpt

Lithologie:

Organische Inhoud:


Edelman 10

Grondsoort:

Kleur:

0.15 - 0.65 matig fijn zand, matig lemig Lithologie: Opmerking: Boortype: Diepte:

heterogeen

grijs

Grondsoort:

Kleur:


top geroerd Guts 3

Grondsoort:



grijs Consistentie:

Kleur:


Organische Inhoud:

puinbrokjes [rode baksteen], sterk geroerd Edelman 10

Lithologie:

Diepte:


Consistentie:

0.65 - 0.97 matig fijn zand, sterk lemig



bruin

wit

grijs

Consistentie:

overgang scherp, leemlaagjes Guts 3

32


C


Boring: 8

Coördinaten:

X: 87.530,94 NAP: 0.4 Y: 398.608,99 Oxi/red: 0


Datum:

26-02-2014

Opmerking: Diepte:

Grondsoort:

Kleur:

0.00 - 0.65 matig fijn zand, zwak lemig Lithologie: Opmerking: Boortype: Diepte:

heterogeen met roestvlekken


Kleur:

met roestvlekken

bruin


grijs Dekzand

Consistentie:

Grondsoort:


Organische Inhoud:

Organische Inhoud:

Guts 3 Kleur:



Consistentie:

Grondsoort:

Lithologie:


bruin

puinspikkels, kiezel Edelman 10


Diepte:

grijs

wit

grijs

Consistentie:


C

Dekzand

Organische Inhoud:

overgang scherp, in top beetje roestvlekken en bioturbatie, leemlaagjes Guts 3

33

34

Bijlage 5 SOB Research: Gegevens

SOB Research Instituut voor Archeologisch en Aardkundig Onderzoek B.V. Bezoekadres Hoofdvestiging: Bezoekadres Regio Oost:

Hofweg 13, Heinenoord Voorsterweg 166, Empe

Postadres:

Postbus 5060 3274 ZK Heinenoord

Telefoon:

0186 - 604432 Hoofdvestiging Heinenoord 0575 - 476439 Regio Oost 0575 - 476139

Fax: E-mail: Internet:

[email protected] www.sobresearch.nl

Directeur: Raad van Advies:

Jhr. J. E. van den Bosch J. van de Erve (Voorzitter) Prof. dr. ir. J. T. Fokkema (Vicevoorzitter) J. van Kerchove (Secretaris)

Rabobank Graafschap-Noord 3543.43.181 BIC RABONL2U IBAN NL22 RABO 0354 3431 81 KvK Rotterdam 24346983 BTW nr. NL 8118.55.600.B01

35

- Concept - Aanvullend Archeologisch Bureauonderzoek Onderzoeksgebied Molenstraat 131, Kruisland

Recommend Documents