فهرست سرمایهداری )کاپیتالیسم(... 2 کلیات...2 سیر تاریخی و مراحل سرمایهداری...5 اشاره...22 تعریف...25 سیر تاریخی چهرهها و گونهها...21 اشاره

‫فهرست‬ ‫سرمایهداری (کاپیتالیسم) ‪2 ......................‬‬ ‫کلیات ‪2 ................................... ................................ ................................ ................................‬‬ ‫مؤلفهها و ویژگیهای سرمایهداری ‪4 ................ ................................ ................................‬‬ ‫سیر تاریخی و مراحل سرمایهداری ‪5 ............... ................................ ................................‬‬ ‫اشاره ‪22 .................................. ................................ ................................ ................................‬‬

‫سوسیالیسم ‪51 ....................................‬‬ ‫تعریف ‪25 ............................... ................................ ................................ ................................‬‬ ‫مؤلفههای سوسیالیسم ‪21 .................................. ................................ ................................‬‬ ‫سیر تاریخی‪ ،‬چهرهها و گونهها ‪21 .................... ................................ ................................‬‬ ‫اشاره ‪22 .................................. ................................ ................................ ................................‬‬

‫عدالت اجتماعی‪22 ..................................‬‬ ‫زمینه تاریخی ‪22 .................. ................................ ................................ ................................‬‬ ‫نظریههای گوناگون در معنای عدالت اجتماعی ‪24 ..................... ................................‬‬

‫جهانی شدن‪22 .....................................‬‬ ‫تعریف ‪22 ............................... ................................ ................................ ................................‬‬ ‫نگاهی به زمینه تاریخی و دیدگاهها ‪22 ........................................... ................................‬‬ ‫ابعاد جهانی شدن ‪25 ........................................... ................................ ................................‬‬ ‫مالحظه ‪23 ............................. ................................ ................................ ................................‬‬

‫فرهنگواژه ها‬ ‫(‪)2‬‬

‫سرمایهداری (کاپیتالیسم)‬ ‫کلیات‬

‫‪2‬‬

‫اصططح «کاپیتال» مأخوذ از ریشططال ینی ‪ capitellum‬اسطط پ پیشططو‬ ‫‪ caput‬بال مع ای « سر» و در زبان اقت صاد بال مع ای سرمایال بال کار م رودپ‬ ‫پول از آن رو کال سود و بهره بال د بال دارد و در اقتصاد سرمایال مال محسوب‬ ‫م شودپ‬ ‫کاپیتالیسم یا سرمایالداری یک ظام اقتصادی و مربوط بال دوران م رن اس‬ ‫کال در آن بخش عم ه فعالی اقتصططادی – بال ویژه مالکی و سططرمایالگذاری‬ ‫برای نولی – در د س افراد و مؤ س سات خ صو ص (غیر دولت ) ا س کال از‬ ‫طریق رقاب اقتصادی جه کسب سود فعالی م ک پ این ظام اقتصادی‬ ‫کال بال اقتصططاد بازار یم مشططهور اسطط و در دوران ا ع ب صطط عت (‪– 0571‬‬ ‫‪ )0571‬در اروپای غرب و آمریکا حاکم ش و بال ن ریج بال کشورهای غیرعرب‬ ‫راه یاف پ‬ ‫ع وان کاپیتالیسم را بیشتر سوسیالیس ها و بال خصوص مارکسیس ها رواج‬ ‫دادها و مرادشططان از آن ظام بود کال «مالکی خصططوصطط » نعیینک ه‬ ‫اصطط‪ ،‬و در اقتصططاد و سططیاسط آن ظام اسط و یم بال ععی ه آ ان این حوه‬ ‫مالکی پ ی آور ه وع ظم اجتماع خاص اسطط کال در آن طبعال حاکم‬ ‫کال سططرمایالدار یا بورژوا امی ه م شططود از یروی نولی بال سططود خود بهره‬ ‫م گیردپ‬ ‫این سود بال ظر مارکسیس ها از راه غارت دستممد کارگران بال دس م آی و‬ ‫زیرا بال ظر مارکس ارزش افموده کای حاصل کار کارگر اس پ‬ ‫بال لحاظ ظری سططرمایالداری ج‪،‬وهای از م ر یتال غرب در عرصططال اقتصططادو و‬ ‫یک از مؤلفالهای آن ا س کال همراه آن رو بال نحول و نکامل رفتال ا س پ در‬


‫واقع ا سططانگرای کال از ع اصططر و مبا د یای م رن محسططوب م شططود و‬ ‫فردگرای از ب سترهای ر ش و گ سترش سرمایالداری در بع ظری بوده و‬ ‫هست پ‬ ‫این ا یشالها بال ن ریج زمی ال افمایش حعوق فردی و گسترش حوزه خصوص‬ ‫را فراهم سطططاخت و ب یننرنیب زمی ال فعالی آزاد اقتصطططادی ب ون دخال‬ ‫دول فراهم شط پ در واقع سططرمایالداری چیمی یسط جم بروز فردگرای در‬ ‫حوزه حیات اقتصادیپ‬ ‫هما گو ال کال ماکس وبر معتع ا س و ظاهراً نحویت مذهب در قالب ه ض‬ ‫ا ص دی یا دینپیرای و ج بش پرون ستا ی سم یم در اروپا در پی ای و‬ ‫نکامل کاپیتالیسطم عش عم ه داشط پ البتال پرونسطتا یسطم را یم بای وع‬ ‫فردگرای مذهب دا س پ پرونستانها نحعیر ثروت و ثرونم ان را در مذهب‬ ‫مسططیحی از بین برد و کار و کوشططش فردی برای کسططب ثروت را نع‬ ‫بخشططی ث ثروت شططا الای از لحف اله ن‪،‬ع گردی و ب یننرنیب مالکی و‬ ‫دا سططتال ش ط و دول ها و اشططخاص از نع ی بال آن م ع ش ط‬ ‫امری مع‬ ‫(رپکپ پرونستا یسم)پ‬ ‫از دیگر مبا سرمایالداری م نوان از لیبرالیسم ام بردپ در واقع سرمایالداری‬ ‫را بای نعبیر دیگری برای لیبرالیسطططم اقتصطططادی دا سططط پ ب ابراین م نوان‬ ‫نمام لوازم و مبا لیبرالیسطططم از جم‪،‬ال ف‪،‬سطططفال اختیار و آزادا یشططط و‬ ‫عملگرای و ععلگرای و سکویریسم (اعتعاد بال ج ای حوزه دین از حوزههای‬ ‫اجتماع و از جم‪،‬ال از حوزه اقتصططاد)و س ط سططتیمی و پپپ را جمم م زمات و‬ ‫مبا ظامهای سرمایالداری بال ح ساب آوردپ در واقع از ر سا س بال این سو‬ ‫آزادیهای سیا س و اجتماع و مذهب پا بال پای آزادیهای اقتصادی و بازار‬ ‫آزاد و سطططرمایالداری گسطططترش م یاف پ (رپکپ لیبرالیسطططمو و م ر یتال و‬ ‫م ر یسم)پ‬

‫‪2‬‬


‫مؤلفهها و ویژگیهای سرمایهداری‬

‫‪4‬‬

‫نأکی بر «مالکی خ صو ص ابمار نولی »و از مؤلفالها و ویژگ های عم ه این‬ ‫ظام اقتصادی اس پ‬ ‫از مؤلفالهای دیگر ظام سرمایالداری نأکی بر «بازار و اقتصاد بازاری» اس پ‬ ‫از دیگر ع اصطططر و مؤلفالهاو بای از «نعسطططیم کار» ام بردپ در دوران ماقبل‬ ‫سرمایالداریو اقتصاد ج بال مح‪ ،‬و خودکفا داش و خا واده صرفاً آ چال را بال‬ ‫آن یاز داش نولی م کرد نا یازهای اولیال خود را با برخ معام ت پایاپای‬ ‫یا مبادلال در بازار مح‪ ،‬برآورده سازدپ‬ ‫نعسططیم کار بال سططخت ش ط اختال ش ط ه و معمول بودو هر خا واده م بور بود‬ ‫مشاغل متع دی را ا ام ده ث اما ظام سرمایالداری براسا «نعسیم کار» و‬ ‫نخ ص ص ش ن کار ب ا هاده ش ه ا س پ کایها و خ مات برای ارائال در بازارو‬ ‫نولی م شو و یاز بازار نعیینک ه وع و میمان نولی اس پ‬ ‫سازوکار نعیین قیم ها یم قا ون عر ضال و نعا ضا س پ نأکی بر رقاب آزاد از‬ ‫ویژگ های دیگر ظام سططرمایالداری اسطط پ بال ظر طرف اران سططرمایالداری‬ ‫رقاب باعث افمایش نولی و کاهش قیم و افمایش کیفی خواه شططط پ در‬ ‫ظامهای ماقبل سططرمایالداری عرف و عادتو ارزش کایها و خ مات را نعیین‬ ‫م کردپ نأکی بر آزادی در فعالی های اقتصططادی مسططت‪،‬مم «کاهش شطط ی‬ ‫عش و د خا ل دو ل در امور اقتصطططادی» اسططط کال خود یک دیگر از‬ ‫ویژگ های ظامهای سرمایالداری اس (دول ح اق‪) ،‬پ‬ ‫از دیگر ویژگ های ظام سرمایالداری «اصل سود» اس پ اقتصاد سرمایالداری‬ ‫بیش از هر ظام اقت صادی فر ص برای ک سب سود فراهم م ک پ اقت صاد‬ ‫سرمایالداریو آزادی ن ارت و م شاغلو ام ی اموال و دارای و آزادی قرارداد‬ ‫را ن ضمین م ک و همین عوامل مهمنرین دلیل ای اد فر ص برای ک سب‬ ‫سود اس پ‬


‫ویژگ های دقیقنر این ظام اقتصططادی و نحویت آن را در مراحل ناریخ‬ ‫بررس خواهیم کردپ‬

‫سیر تاریخی و مراحل سرمایهداری‬ ‫مرکا تی‪،‬یسطططم یا سطططوداگری را م نوان اولین مرح‪،‬ال برای رشططط ج ی‬ ‫سطططرمایالداری ن‪،‬ع کردپ مرکا تی‪،‬یسططط ها ن ار بینالم‪ ،،‬بود کال از قرن‬ ‫پا مدهم بروز کرد و در قرن هف هم و ه هم در اروپا و بال خصطططوص در‬ ‫ا گ‪ ،‬ستان ر ش ب سیاری یافت پ البتال در اقت صاد مرکا تی‪،‬ی ست بی شتر ج بال‬ ‫ق رت اقت صادی دول و گ سترش سرمایال آن مورد نوجال بود نا نأمین رفاه و‬ ‫رش اقتصادی مردمپ‬ ‫این اقتصططاد عم ناً بر ن ارت و دادوسططت اسططتوار اس ط پ از حیث ناریخ و در‬ ‫دوران وزای بال این سططو اروپاییان در ص ط د بر آم نا با گسططترش ن ارتو‬ ‫اقت صاد اروپا را از حال ب ستال خارج ک پ ک شف سرزمینهای ج ی ما‬ ‫آمریکا و د ستیاب بال معادن عظیم ط و عرهو موجب سرازیر ش ن ثروت بال‬ ‫اروپا ش ط پ ا باش ط ثروتو میل بال نرق و رهای از جامعال بسططتالو اص ط حات‬ ‫مذهب و پیشطططرف ع‪،‬ومو نشطططکیل دول های مسطططتعل اروپای و پپپپ موجب‬ ‫نحویت اقتصادی و بال نبع آن نحویت اجتماع و سیاس و اخ ق ش پ‬ ‫مرکا تی‪،‬ی س ها ف‪،‬مات قیمت را م بع ا ص‪ ،‬ثروت ن‪،‬ع م کرد و نولی و‬ ‫ن ارت را برای ک سب هر چال بی شتر این م ابع ا ام م داد پ بال ععی ه آ ان‬ ‫ثروت و ق رت اقت صادی یزمال ق رت سیا س برای ن شکیل م ستعمرات بودپ‬ ‫در اقت صاد مرکا تی‪،‬ی ست قیم ها و د ستممدها و معررات مح ودک های از‬ ‫سوی دول ها وضع م ش پ‬ ‫حاصططل این نفکر اقتصططادیو ای اد نورم و کاهش ارزش پول و سططعوط بخش‬ ‫کشاورزی بودپ دستممد کارگران ع‪ ،‬رغم نورم افمایش م یاف و سود نورم‬ ‫را صططاحبان سططرمایال م برد پ در این عصططر ثرونم ان از رشطط دول های‬

‫‪5‬‬


‫‪6‬‬

‫ق رنم م‪ ،‬یم سططود م برد و سططیاسطط های کال دول های م‪ ،‬د بال‬ ‫م کرد و شرایط اولیال نو سعال سرمایالداری را فراهم ساخ پ سیا س ظام‬ ‫پول واح و نوجال بال نو سعال اقت صادی و ن صویب قوا ی کال سرمایالداران را‬ ‫نشویق م کردو زمی ال را برای نوسعال سرمایالداری فراهم ساخ پ‬ ‫از اواسطططط قرن ه هم بال ن ریج نمرکم بر اقتصطططاد مر کا تی‪،‬یسطططت و‬ ‫«سطططرمایالداری ن اری» جای خود را بال «سطططرمایالداری صططط عت » م دادپ‬ ‫سرمایال ا باشتال ش ه در طول قرون گذشتال و رش و بال کارگیری دا ش ف‬ ‫در طول ا ع ب صطط عت نحول عظیم را بال وجود آوردپ در ظام اقتصططادی‬ ‫ج ی و کارفرمایان صطط عت سططرمایالدارو جای ناجران سططرمایالدار را گرفت پ‬ ‫شطططیوههای ا حصطططاری و معررات و مح ودی های بازرگا جای خود را بال‬ ‫ن ریج بال ظریات مبت بر رقاب و آزادی در فعالی های اقتصطططادی دادپ‬ ‫نوسطططعال با ک اری و پیشطططرف به آور صططط ع و پپپپ زمین و کارخا ال و‬ ‫ماشططینآیت و کایهای گو اگون و پول را بال جای ط و عره بال ع وان م ابع‬ ‫ثروت شا پ‬ ‫آداماسمی در اواخر قرن ه هم ظریال سرمایالداری را ن وین کردپ ععای و‬ ‫ظریات او در کتاب ثروت م‪،‬ل از یک سطططو بازناب از نحویت عصطططر بود و‬ ‫نعاضططای طبعال سططرمایالدار را محر م کرد و از سططوی دیگر دسططتورالعمل‬ ‫دول ها برای نو سعال اقتصادی محسوب م ش پ بال ظر اسمی محرک افراد‬ ‫فع شخص آنهاس پ‬ ‫سطازوکار «دسط های امرئ » در رقاب آزادو بهبود و رفاه اقتصطادی را برای‬ ‫همگان بال ارمغان م آورد و فع شخ ص با فع اجتماع هماه گ م شود‬ ‫ب ون این کال بال عامل خارج (مثل دول ) برای ن ظیم فع شططخص ط و فع‬ ‫عموم یازی باش پ‬ ‫بال عبارت دیگر دس امرئ و در جامعال بال طور خودکار م افع خصوص افراد‬ ‫را بال هم پیو م د ه و بهبود عموم را پ ی م آوردپ ب ابراین هر گو ال‬ ‫دخال دول در بخش خ صو ص بال اخ ل در ظام اقت صادی م ر م شودپ‬


‫آزادی اقت صادی بال ظر ا سمی و شرط نو سعال اقت صادی ا س پ هر فرد نا‬ ‫زما کال قا ونهای ع ال را زیر پا گذارد آزاد اسطط کال ع یق خود را بال‬ ‫هر روش کال مایل اس ط د بال ک و ص ط ع و سططرمایال خود را در رقاب با‬ ‫دیگران بال کار گیردپ‬ ‫از این رو اسططمی مخالف سططرسططخ دخال دول در اقتصططاد بود و ععی ه‬ ‫داشطط وظیفال دول نأمین ع ال و حمای از ثرونم انو حمای از مالکی‬ ‫خ صو ص و دفاع م‪ ،‬ا س پ ابرابری اجتماع بال ظر ا سمی امری ا س‬ ‫طبیع و محرک رش اقتصادیپ‬ ‫بال ظر ا سمی و کار عامل ا ص‪ ،‬ثروت ا س پ ع‪ ،‬فعرو ع م کارای ا س و‬ ‫ع‪ ،‬رفاه کارای و بهرهوری ا س و ع‪ ،‬بهرهوری نع سیم کار ا س پ نع سیم‬ ‫کار باعث افمایش نخصططو و افمایش بازده کار م شططودپ نأکی بر نخصططو و‬ ‫نعسیم کار از ویژگ های برجستال ا یشال اسمی اس پ بال ععی ه او نخصو‬ ‫از ان ف کار ج‪،‬وگیری م ک و موجب نعسیم درس کار م شودپ‬ ‫نع سیم کار شرط بهبود نولی ا س و بال ارنعای سحح ز گ م ر م شودپ‬ ‫در ظریال اسططمی قیم و نابع عرضططال و نعاضططاسط و دخال دول و عوامل‬ ‫خارج امری مخل ا س پ د ستممد کارگران یم بال عر ضال و نعا ضای یروی‬ ‫کار وابستال اس پ‬ ‫جمع کردن سطططرمایال بال ظر اسطططمی ا گیمه و مونور حرک جامعال ن‪،‬ع‬ ‫م شطططود و لذا دول بای در جهت حرک ک کال های مح‪،‬وبی را برای‬ ‫سرمایالداران داشتال باش پ بال ظر آدام اسمی سازوکار بازار و رقاب و نولی را‬ ‫خود بال خود بال سوی کایهای ه ای م ک کال مردم رغب بیشتری برای‬ ‫خری ن آن دار و رقاب موجودو قیم ها را یم در ح متعادل گال م داردپ‬ ‫البتال اقت صاددا ان بع از ا سمی در این مورد کال رقاب کامل بتوا قیم ها‬ ‫را متعادل ک و سودجوی را مح ود مای بال ج نردی کردها ث اما چ ین‬ ‫نردی ی برای ا سمی م نوا س محر شودث زیرا در ع صر او شرک های‬

‫‪7‬‬


‫‪8‬‬

‫بمرگ و ا حصاری پ ی یام ه بود نا مشک ت و بحرانهای حاصل از آنها‬ ‫چ ین سؤاین را محر سازدپ‬ ‫نأکی اسطططمی بر نعسطططیم کار مایا گر یک از ویژگ های اسطططاسططط ظام‬ ‫سططرمایالداری اسطط پ بال ظر اسططمی شططرک ها برای افمایش نولی و کار را‬ ‫نخصططص ط نر و نعسططیمپذیرنر خواه کرد و کارگران بیشططتری را اسططتخ ام‬ ‫م ک و این کار سطططود نول ی را بای خوا ه برد و فعر عموم را برطرف‬ ‫خواه کردپ‬ ‫این پیشبی اسططمی نحعق یاف پ در اواسططط قرن وزدهم در کارخا الهای‬ ‫فوید و پار چال باف و راهآهن هماران کارگر مشطططغول بال کار بود پ ا ع ب‬ ‫فرا سال و ج گهای اپ‪،‬ئو یم بعایای فئودالی سم را جارو کرد و نحعق ظام‬ ‫سرمایالداری را نسریع مودپ از اوایل قرن وزدهم ع‪،‬م ج ی و ف اوری بال م د‬ ‫سرمایالداری شتافت و ا ع ب ص عت و اختراعات و اکتشافات زمی ال را برای‬ ‫نولی بیشتر و بهتر فراهم مود پ‬ ‫بال طور ک‪ ،‬ظریات آدام ا سمی در زمی ال ک‪ ،‬لیبرالی سم ک سیک محر‬ ‫ش پ ا ی شال ا ص‪ ،‬لیبرالی سم ک سیک مح ودی هر چال بی شتر دول و و‬ ‫و اجتماع بودپ در واقع آداماسططمی‬ ‫آزادی و اسططتع ل فرد و هادهای م‬ ‫ظریالپرداز بخش اقتصططادی لیبرالیسططم ک سططیک محسططوب م ش ط (رپکپ‬ ‫لیبرالیسم)‬ ‫سرمایالداری ص عت قرن وزدهمو جامعال را بال دو بخش اقتصادی و سیاس‬ ‫نع سیم کردپ این نع سیم دوگا ال از یک سو بال مح ودی ق رت سیا س و‬ ‫ا ستعرار هادهای دموکرانیک کمک کردپ بخش سیا س (دول ) کال وظایف‬ ‫چون دفاعو ام ی و قا ونگذاری را برعه ه دا ش م نوا س در کار نولی‬ ‫و ن ارت دخال ک پ از سوی دیگر یم مح ود ش ن بخش سیاس و دولت‬ ‫موجب آزادی بی شتر و رقاب ش ی نر ش و یاز بال ع‪،‬م نر ش ن اقت صاد را‬ ‫کام ً شان م داد و ب یننرنیب ع‪،‬م اقتصاد وین پ ریمی ش پ‬


‫سططرمایالداری در آن قرن پیام های دیگری یم داشطط پ ماشططی شطط ن و‬ ‫گ سترش کارخا الهاو ن مع کارگران را بال ش ت افمایش دادپ در اواخر قرن‬ ‫ه هم نع اد کارگران کارخا الها بال ده فر م رسططی ث در حال کال در یمال‬ ‫قرن وزدهم هماران فر در کار خا ال های فویدو ریسططط گ و راهآهن کار‬ ‫م کرد پ ن مع کارگران نغییرات اجتماع وسیع بال وجود آورد و دو طبعال‬ ‫اجتماع و مود مشخو یاف و میان آنها فاص‪،‬الهای ژرف افتادپ‬ ‫یک اق‪،‬ی سرمایالدار صاحب کارخا الو و دیگری قشر وسیع ز انو کودکان و‬ ‫مردان کارگری کال روزا ال نا دوازده سطططاع کار م کرد و م بور بود با‬ ‫دستممد ا ک روزگار بگذرا پ‬ ‫ظریات کارل مارکس واک ش ا س بال خ شو سرمایالداری قرن وزدهم و‬ ‫بحث «طبعات» او نوصیف اس از جامعالی قرن وزدهم و شهرهای ص عت‬ ‫بمرگ چون م چسططترپ همچ ین بحث از «خودبیگا گ » او واک شطط اسطط‬ ‫سططب بال نسطط‪،‬ط ماشططین و ز گ ماشططی پ بال هر حال جمعی متراکم‬ ‫کارگران و خودآگاه طبعان آنها پیام های سطططیاسططط مهم را بال همراه‬ ‫داش پ‬ ‫ج بشهای کارگری از یمال قرن وزدهم شططروع شطط و کارگران بال ن ریج‬ ‫موفق ش امتیازات مهم از سرمایالداران دریاف ک پ‬ ‫ج ای از خ شو پ هان و فا ص‪،‬ال طبعان و پپپپپ سرمایالداری قرن وزدهم بال‬ ‫طور میا گین رش درآم سرا ال م‪ ،‬و سحح رفاه جامعال را بال د بال داش و‬ ‫طر های سططرمایالداری آن قرن در اجرا موفق شططان م دادث اما از اواخر قرن‬ ‫وزدهم بحرانها و مشک ت سرمایالداری ک سیک در شئو ات اقتصادی یم‬ ‫پ ی ار ش ‪:‬‬ ‫ب ثبان و شوکها و رکودهای اقت صادی وع اام در اقت صاد ای اد کردپ‬ ‫برای ج‪،‬وگیری از شططوکهای اقتصططادی شططرک ها بال هم پیوسططت و با این‬ ‫ائت ف کارنلها و نرا س ها را ن شکیل داد پ ظهور کارنلها و نرا س ها این‬

‫‪2‬‬


‫‪01‬‬

‫خحر را گوشمد کرد کال ا حصارات بال وجود آم ه نوسط این شرک ها ک ترل‬ ‫کامل قیم ها را بال دس گیر و شرایط رقاب را از بین ببر پ‬ ‫از همین رو قوا ی ع‪،‬یال نراس آمریکا و برخ از کشورهای اروپای نصویب‬ ‫ش پ ع‪ ،‬رغم ن ش دول ها و شرک های بمرگ بحرانهای سرمایالداری یک‬ ‫پس از دیگری مودار شططط و سطططرا ام رکود بمرگ دهال ‪ 01‬فرا رسطططی پ در‬ ‫تی الی این بحران اقتصطططادی فعر و بیکاری بال باینرین ح خود رسطططی و‬ ‫نولی اخالو م‪ ،‬ک شورهای سرمایالداری بال ش ت رو بال کاهش گذا ش پ‬ ‫پیام این رکود باز گری در اصططول کاپیتالیسططم ک سططیک و در ظریات آدام‬ ‫اسمی بودپ‬ ‫ا یشالهای جانمی ارد کی م اقتصاددان بمرگ دوره بحرانو جایگمین ظریات‬ ‫اسطططمی شططط پ کی م طرف ار دخال م ظم دول در اقتصطططاد بودث از این رو‬ ‫ا یشطططال لیبرال ها کال حت با وضطططع قا ون کار یم مخالف بود و آن را‬ ‫م اخ‪،‬الی اروای دول در امور اقتصططادی م دا سططت و نع یل شطط و دول‬ ‫لیبرال جای خود را بال دول رفاه داد کال در آنو دول مسئولی بیشتری‬ ‫بر عه ه م گرف پ‬ ‫بیمال بیکاری و معررات حمایت برای فعرا و گروههای آسیبپذیر وضع ش و‬ ‫دول ب ین نرنیب کارکردهای را پذیرف کال ا سمی آنها را بال ش ت ف‬ ‫کرده بودپ از این پس نوسعال اقتصادی و رفاه عموم مسئولی بمرگ دول ها‬ ‫و شرط دوام آنها مح سوب م ش پ در واقع گویا کی م ع ا صری از اقت صاد‬ ‫سوسیالیست را در لیبرالیسم و کاپیتالیسم نمریق کردپ‬ ‫ع وه بر افمایش دخال دول و نحول دیگری یم در عرصطططال اقتصطططاد قرن‬ ‫بیسطططتم را داد و آن ظهور سطططرمایالداری مال بودپ بال ن ریج با ک اران و‬ ‫پول اران بمرگ بر مؤسسالهای ص عت مس‪،‬ط ش پ‬ ‫ج ای «مالکی » از «م یری » واح های نولی یو از نحویت دیگری بود کال‬ ‫در سطططرمایالداری قرن بیسطططتم پ ی آم پ بال دلیل پیچی گ های روزافمون‬


‫و سططرمایالداران‬

‫نولی و شططرک ها بال ن ریج بال م یران قوی وابسططتال ش ط‬ ‫مالکو عم ً عش در اداره شرک ها اشت پ‬ ‫با ظهور دول رفاه همی الها و وظایف دول ها بال سطططرع افمایش یاف و‬ ‫دول ها ح اقلو در ه ای بخش اقتصادیو عش اص‪ ،‬را برعه ه گرفت پ در‬ ‫حال حاضطططر یم میمان دخال دول در عرصطططال های مخت‪،‬ف بال هیچ رو با‬ ‫نصورات متفکران سرمایالداری و لیبرالیسمخ ک سیک همساز یس پ‬ ‫ع های ع وان «سططرمایالداری دولت » را برای مرح‪،‬ال دول رفاه در غرب بال‬ ‫کار بردها ث چرا کال دول عم ً خود بال بمرگنرین سططرمایالدار نب یل شطط ه‬ ‫اس (گاه این ع وان طعنآمیم را برای دول های سوسیالیست و کمو یست‬ ‫یم بال کار م بر )پ‬ ‫وضطططع بال همین م وال بود نا این کال از اوایل دهال ‪ 51‬بحرانهای دیگری یم‬ ‫در این گو ال از سططرمایالداری ج ی را مود و حت برخ از ظریالپردازان را‬ ‫م داً بال سططوی سططرمایالداری ک سططیک سطوق دادپ هایک و وزیک از جم‪،‬ال‬ ‫ا یشططم ا ا کال در دوران معاصططرو م داً بر کاهش مسططئولی دول و‬ ‫گسترش آزادی اقتصادی نأکی م ک پ‬ ‫دول ریگان در آمریکا و دول ناچر در ا گ‪،‬یس گرایش های بال سطططوی این‬ ‫ظریات شان داد و اما بال هر حال بازگ ش بال شرایط مورد ظر لیبرالی سم‬ ‫ک سیک و سرمایالداری مح‪،‬وب آنو امروزه دیگر ممکن بال ظر م رس پ‬ ‫سططرمایالداری از اواخر قرن بیسططتم وارد مرح‪،‬ال ج ی ی ش ط ه اس ط پ حرک‬ ‫سرمایال از اروپا و آمریکای شمال بال سوی آ سیا و آمریکای ج وب و بال طور‬ ‫ک‪ ،‬واح ای کال یروی کار فراوان و ارزان داشت اقتصاد جهان را بال سوی‬ ‫ع م نمرکم و پراک گ بی شتر سوق داده ا س پ همچ ین ظهور شرک های‬ ‫بمرگ چ م‪،‬یت و گ سترش ارنباطاتو اقت صاد را بال ش ت بینالم‪ ،،‬کرده‬ ‫اس پ بال ظر بسیاریو جها ش ن اقتصاد بخش عم های از فرای «جها‬ ‫شططط ن» اسططط کال دول ها و مرزها را بال ن ریج در م ورددپ (رپک‪ :‬جها‬ ‫ش ن)‬

‫‪00‬‬


‫اشاره‬

‫‪02‬‬

‫کتال اول‪ :‬ع‪ ،‬رغم افمایش م سئولی دول و نحویت پیچی ه سرمایالداریو‬ ‫امروزه این ظام اقتصططادی را معمویً قوینرین و کارآم نرین ظام اقتصططادی‬ ‫جهان م شططمار پ فروپاش ط شططوروی و ب‪،‬وک شططرق یم ظاهراً بر ق رت آن‬ ‫افموده اسطط ث اما این ظام اقتصططادی از ابت ای پی ایش خود م تع ان ج ی‬ ‫بسیاری داشتال اس پ‬ ‫در حال کال طر ف اران این ظام از کارآ م ی بایی آن از نول ی و بهبودی‬ ‫اقتصادی سخن م گوی و اما مخالفان بر ابرابری ش ی حاصل از آنو ا تعاد‬ ‫دار و آن را ظام بی ادگر م شمار پ کاپیتالیس ها این مشک ت را یزمال‬ ‫رسططی ن بال «ح اکثر نولی » م دا ث اما م تع ا چون سططوسططیالیس ط ها‬ ‫م گوی ن ها معیار شططایسططتگ یک ظام اقتصططادی نولی ح اکثر یس ط ث‬ ‫رعای ا صططاف و ع ال و دسططتیاب بال برابری در نوزیع و پپپپو یم ارزشهای‬ ‫هست کال بای مورد نوجال باش (رپک‪ :‬سوسیالیسم)پ‬ ‫اگر چال نعارض «برابری» و «آزادی» در ظام سططرمایالداریو در دورههای بع‬ ‫دول ها را بال سوی گ سترش م سئولی خود در امر برابری سوق داد و دول‬ ‫رفاه حاصطططل نعارض این دو در جوامع غرب بودو اما م نوان مشطططکل‬ ‫ابرابری و فاص‪،‬الهای ش ی طبعان را ه وز برطرف ش ه دا س پ‬ ‫کتال دوم‪ :‬از جم‪،‬ال ع ها و معضطط ن کال ظام سططرمایالداری صطط عت با آن‬ ‫مواجال بوده اسططط مشطططک ت و بحران های اجتماع و روا برخاسطططتال از‬ ‫ماشی یسم و از خودبیگا گ اس کال پیش از این یم بال آن اشاره ش پ‬ ‫از ع های دیگری کال بال سططرمایالداری وارد م شططود نوجال بال نولی کایهای‬ ‫لوکس و ن م‪ ،‬و بال ع‪ ،‬سود بای و ب نوجه بال نولی کایهای ا سا س بال‬ ‫دلیل سطططود پایین اسططط پ بال همین دلیل اسططط کال بال مرور دول ها بخش‬ ‫عم های از نولی و ارائال کایهای اساس را در اختیار خود گرفتالا پ‬


‫کتال سططوم‪ :‬در نفکر اس ط م برخ ف دیگر ظامهای ض ط سططرمایالداری و‬ ‫سوسیالیست و اصل «مالکی خصوص » اص‪ ،‬مس‪،‬م و امری معبول اس پ‬ ‫مالکی ع وه بر کارآی های روانش اخت و نأثیران کال بر شخصی و م ش‬ ‫ا سططانها م گذاردو موجب ا گیمش و پویای در امر معیشطط ق‪،‬م اد شطط ه‬ ‫ا س پ همچ ین م سائ‪ ،‬مثل نولی بیشترو بهرهوریو آزادی در نولی و نوزیع‬ ‫و ن ارت و پپپپو با نعاریف ویژهو از امور پذیرفتال شططط ه و ا کار اپذیر و اما در‬ ‫عین حال نردی ی در این کتال یم وجود ارد کال از ظر م ابع اسططط م و ال‬ ‫مبا و اصطططول سطططرمایالداری و ال مؤلفالها و ویژگ ها و سطططازوکارهای آنو‬ ‫م نوا مورد نأیی کامل باش پ‬ ‫مبا و اصططول چون اوما یسططمو فردگرای و لیبرالیسططم کال سططرمایالداری بر‬ ‫آنها استوار ش ه اس و با اصول اس م هم وا یست و بال نبع آن سازوکار‬ ‫بازار آزاد و آزادی ک شهای اقتصادیو و بال طور ک‪ ،‬اصل «آزادی»و با وجود‬ ‫مسططط‪،‬م و محترم بودن آن در شطططریع اسططط م و ب نردی معی بال ح ود و‬ ‫مصالح اس کال بسیاری از آن ح ود و خحوط را ظامهای فردگرا و لیبرال‬ ‫بر م ناب پ‬ ‫یک از آن ح ود و یک از ارزش های قحع دی و هر ظام ارزش محورو‬ ‫مسطططئ ‪،‬ال ع ا ل اجت ماع و اقتصطططادی اسططط کال در دوره های مخت‪،‬ف‬ ‫سرمایالداری همواره بال صورت ظری و خ صو صاً عم‪ ،‬فرونر از آزادی هاده‬ ‫ش ه و گاه یم بال ک‪ ،‬مغفول و محرود افتاده اس پ‬ ‫گذشططتال از مبا و مؤلفالهای چون سططودگرای صططرف و محوری «سططود» و‬ ‫نأکی محض بر م فع شططخصطط و م حصططر کردن معیار شططایسططتگ در‬ ‫کارآم ی و نولی بیشططتر کال اجمایً از ویژگ های ظامهای کاپیتالیسططت و‬ ‫برخاسططتال از همان مبا ظری و ا یشططگ اسطط و با م کهای دی اری و‬ ‫ارزشها و صوص دی و در چالش آ شکار ا س ث برای مثال در فعال ا س م‬ ‫ظام معام‪،‬الی ربوی کال یک ظام سودمحورا ال اس و مورد ش ی نرین هیها و‬ ‫نحریمها قرار گرفتال اس پ‬

‫‪02‬‬


‫آ چال گفتال ش با لحاظ ا صول ک‪ ،‬اقت صادی ا س م ا س ث اما ع‪،‬م اقت صاد‬ ‫آزموده ش هو و مبت بر مبا و ارزشهای اس م و راهبردها و راهکارهای‬ ‫اجرا و عم‪ ،‬شططط ن آنو امری اسططط کال با نوجال بال پیچی گ های مباحث‬ ‫اقتصادی و پیشرف های چشمگیر ع‪،‬م اقتصاد وینو بیش از همیشال محتاج‬ ‫نحعیق و ن وین و آزمون و خحا و باز گری اس پ‬

‫‪04‬‬


‫سوسیالیسم‬ ‫تعریف‬ ‫ا صح سو سیالی سم (جامعالباوری) از واژه فرا سوی « سو سیال» بال مع ای‬ ‫اجتماع اخذ ش ه اس پ ریشال ینی آنو واژه ‪ socius‬بال مع ای شریک و‬ ‫همراه اس پ در نبیین چیست سوسیالیسمو شای توان بال یک نعریف اجماع‬ ‫یافتال و ب چون و چرا دسطط یاف پ فره گ ا گ‪،‬یسطط آکسططفورد این واژه را‬ ‫ای گو ال نعریف کرده اس ط ‪ « :‬ظریال یا سططیاسططت کال ه ف خود را مالکی یا‬ ‫ظارت کل اجتماع بر ابمار نولی (سططرمایالو زمینو دارای و غیره) در جه‬ ‫نأمین م افع هم گا قرار م د ه و یا از این مالک ی و ظارت ح ما ی‬ ‫م ک »پ پس ب یننرنیب و بال طور خ صالو سوسیالی سم در ص د اجتماع‬ ‫کردن ابمار نولی اسطط پ در اعتراض بال این نعریف گفتالا کال نعریف اسطط‬ ‫صططوری و مبهم و از عه ه بیان اخت ف درجات پیچی هو و اخت ف روشهای‬ ‫سوسیالیست بر م آی پ‬ ‫برنرا را سل یم نعریف ای گو ال ارائال کرده ا س ‪ « :‬سو سیالی سم بال مع ای‬ ‫مالکی ا شتراک زمین و سرمایال (ابمار نولی )و نح یک شکل دموکرانیک‬ ‫حکوم اس و مست‪،‬مم آن اس کال نولی بال سم و سوی استفاده جمع‬ ‫و ال سودجوی فردی ه ای شودپ بال ع وه نع سیم نولی ات بای ست بال طور‬ ‫برابر ا ام گیرد و در صورن کال این امر می سور با ش بای بال گو الای با ش‬ ‫کال یاقل بتوان این ابرابری در نوزیع را با نأمین م افع عموم نوجیال کردپ»‬ ‫در این نعریف یم بال مالکی ا شتراک ابمار نولی ب س ه ش ه ا س و حال‬ ‫آن کال برای نحعق سوسیالیسم این ابمار مشترک ع وه بر آن کال بای متع‪،‬ق‬ ‫بال جامعال باش بای در خ م جامعال یم قرار گیردپ‬

‫‪05‬‬


‫‪06‬‬

‫بال هر نع یر اهمی و ویژگ اسططاسط این مکتب عم ناً اقتصططادیو در ج بال‬ ‫سطط‪،‬ب و ا تعادی آن هفتال اسطط پ سططوسططیالیسططم اصططویً در معابل نعالیم‬ ‫فردگرایا ال لیبرالیسططم اقتصططادی و سططرمایالداری قرار م گیرد و برخ ف این‬ ‫مکانب کال بر فرد و م فع فردی اهتمام دار این ا یشطططال بر جمعگرای و‬ ‫سود همگا نأکی م ک پ‬ ‫هر چ امروزه از جاذبال رؤیای سططوسططیالیسططم بال ع وان یک مکتب مسططتعل‬ ‫کاسططتال شطط ه اسطط ث اما ه وز هم ویژه از حیث ظری و در ج بال ع ی و از‬ ‫جه نأثیران کال بر رو م ر یتال غرب داشططتال اسطط و واج اهمی و قابل‬ ‫محالعال اس پ از لیبرالیس های ک سیک و برخ از ئولیبرالیس های معاصر‬ ‫کال بگذریمو ا یشطططالهای ا تعادی سطططوسطططیالیسطططت بر افکار بسطططیاری از‬ ‫لیبرالیس های قرن وزدهم و بیستم نأثیر نع یل ک ه داشتال اس پ‬ ‫نا جای کال م شططود ادعا کرد کال برخ از ا یشططم ان لیبرال دموکرات بال‬ ‫سططوی وع «لیبرالیسططم سططوسططیالیسططت » میل کردها پ از میا الهای قرن‬ ‫وزدهم بال این سططوو و با بروز بحران ظامهای سططرمایالداریو ع اصططری چون‬ ‫دخال دول و نوزیع متعادل درآم هاو و نشکیل دول رفاه و پپپپ بال عرصالهای‬ ‫اقتصططادی غرب نمریق شطط ه اسطط و کم و بیش فعالی های اقتصططادی را‬ ‫خصططوص طاً در اروپای غرب بال هیئ یک «اقتصططاد آمیختال» در آورده اس ط پ‬ ‫(رپکپ لیبرالیسم و یم سرمایالداری)پ‬

‫مؤلفههای سوسیالیسم‬ ‫مهمنرین مؤلفال مشططترک نمام ظریالهای سططوسططیالیسططت و اهتمام آنها بر‬ ‫نرجیح جامعال بر فردو و فرانر هادن سود همگا بر سود فردی اس پ از این‬ ‫رو لبال نیم ا تعاد سوسیالیس ها بال سوی «مالکی خصوص » (اساس نرین‬ ‫مؤلفال سرمایالداری) بوده ا س پ جا ب اران این مکتب مالکی خ صو ص ابمار‬


‫و بی ادگریها و ابرابریهای زیانخیم‬

‫نولی را سططرچشططمال نمام مفاد‬ ‫اقتصادی و اجتماع م دا پ‬ ‫بال همین دلیل این نفکر در معابل آزادی بر ا صل «برابری» نأکی م ک پ در‬ ‫واقع از شططعار و آرمان «فرصطط های برابر» برای همال ا سططانهاو کال یک از‬ ‫آموزههای اوما ی سم در دوران م رن ا س و لیبرالی س ها بر جمم خ س آن‬ ‫نأکی دار و سوسیالیس ها بر جمم دوم پا م فشار پ‬ ‫همچ ان کال گفتال ش سو سیالی سم معا صر در معابل بع ض از شالودههای‬ ‫اساس م ر یسمو مثل فردگرای و اقتصاد ص عت و سرمایالسایرو پ ی آم ه‬ ‫اسططط پ این مک تب با فرد ی ا سطططان و آزادی های اقتصطططادی لیبرال و‬ ‫سرمایال سایرا ال موافق یس و فرد را بال مثابال عضوی از پیکره جامعال و ال در‬ ‫برابر آن م گردپ‬ ‫البتال این گرشو با آزادیهای فردی کال در برخ از ح‪،‬الهای سو سیالی ست‬ ‫اردپ پس‬ ‫بال ویژه در اروپای غرب بر آن اهتمام م شطططودو ظاهراً م افان‬ ‫سططوسططیالیسططم و جامعالباوری در واقع شططورش ط اس ط بر ض ط فردگرای و‬ ‫ج‪،‬وههای اقتصادی آنو یع لیبرالیسم اقتصادی و کاپیتالیسمپ‬ ‫از ظر لیبرالیسططم و کاپیتالیسططم دخال یروهای ک ترلک ه مثل دول در‬ ‫اقتصاد ممکن اس موجب اخ ل و ع م شکوفای ظام اقتصادی باش پ ب ابر‬ ‫اقت صاد لیبرالی ست (ک سیک) در صورن کال در ظام بازار آزادو بر م فع‬ ‫فردی اهتمام شودو قحعاً م فع جامعال یم بال و سی‪،‬ال یک سازوکار خودکار و‬ ‫خود ن ظیمشو و نأمین خواه ش پ‬ ‫لذا دول یک شر یزم اس کال بای بال ح اقل کاهش یاب پ اما ن ربال ناریخ و‬ ‫جواب ادن ظام خودکارو بروز فاصططط‪،‬ال های فاحش و موحش طبعان و در‬ ‫ظر یال لیبرالیس های ک سططط یک رخ ال ها و نرد ی های ج ی ا ا خ و‬ ‫ا ی شالهای ا تعادی را در دل خود پرورا پ سو سیالی سم در س در همین‬ ‫مواضططع بیش از دو قرن بمرگنرین عاد ظام سططرمایالداری و ععای بورژوازی‬ ‫بوده اس پ‬

‫‪07‬‬


‫‪08‬‬

‫سو سیالی س ها معتع مالکی خ صو ص و رژیم اقت صاد آزادو و م ا سبات‬ ‫نولی ی اشطط از آنو و اصططل ارزش اضططاف و عامل اسططاسطط ابرابریها و‬ ‫اه اریهای اجتماع و حت فره گ بوده و هسطط پ سططوسططیالیسططم در‬ ‫واک ش بال این پیام های اگوار و بحرانزاو معتع اسططط دخال و ظارت‬ ‫اجتماع یا اکثری و دول در معام مای ه اجتماع یا اکثری فع عموم را‬ ‫از دستبرد فرد در امان م داردپ‬ ‫یک از ا صول و ع اصر سوسیالیسمو نفکرات فرام‪،‬یت (ا تر اسیو الیست ) و‬ ‫گو الای از نمای ت ا سانگرایا ال و اوما یست بوده اس (اوما یسم جمعگرا)پ‬ ‫سوسیالیس ها داعیال کوشش و مبارزه برای آزاد ساختن کل بشری را دار پ‬ ‫سوسیالیسم مارکس میان پرولتاریای جها همبستگ ذان م بی پ‬ ‫مع صود از پرولتاریاو در سو سیالی سم ع‪،‬م و طبعال کارگران ممدبگیر در دوران‬ ‫ص عت م رن اس کال مالک هیچ یک از ابمار و وسایل نولی ی یس و برای‬ ‫نأمین ز گ چارهای جم فروش یروی کار خود کال های تاً مو جب ارزش‬ ‫افموده برای سرمایالدار م شود اردپ‬ ‫بال این نرنیب بال طور خ صال شای بتوان مهمنرین مؤلفالهای سوسیالیسم را‬ ‫در این موارد گ ا ‪ -0 :‬اعتعاد بال اصطططال جمع و مالکی اجتماع ابمار‬ ‫نولی ث ‪ -2‬نأکی بر وجود یک سازمان اقت صادی برنر کال اقت صاد را بال گو الای‬ ‫عع ی بال ع وان مای ه جمع و بال م فع جمع م یری ک ث ‪ -0‬باور بال‬ ‫فراهم کردن فرص های برابر برای نمام جامعال یا بشری پ‬

‫سیر تاریخی‪ ،‬چهرهها و گونهها‬ ‫بسططیاری از پژوهشططگرانو ظامها و نعالیم ما ظام اشططتراک اف طون در‬ ‫کتاب جمهور و نعالیم ا یل – بال ویژه عه عتیق را بال ع وان اولین ظام ها‬ ‫و قوا ین سوسیالیست ق‪،‬م اد م ک پ حمای از ضعیفانو کارگرانو ز ان از‬ ‫جم‪،‬ال این قا ونها س پ م سیحیان اولیال یم مفهوم «مال و مال نو» (مالکی‬


‫خصوص ) را بهای م دادها و گویا در ز گ روزمره مش مشابه برای‬ ‫برخ روشهای سو سیالی ست دا شتالا ث اما سو سیالی سم بال ع وان یک‬ ‫ای ئولوژی م ونو زایی ه دوران م ر یتال ا س و همچ ان کال پی شتر یم گفتال‬ ‫ش و از ظر عم‪ ،‬یک شورش و یروی سیاس پر فوذ ع‪،‬یال پیام های اس‬ ‫کال سرمایالداری ص عت برای اکثری جامعال بال ویژه طبعال کارگر (پرولتاریا)‬ ‫داشتال اس پ‬ ‫رابرت اون (‪ )0575 -0550‬را بال ع وان اولین با سططوسططیالیسططم ا گ‪،‬یس ط‬ ‫م ش ا س کال برای بار خ س واژه سو سیالی سم را بال کار برده ا س پ در‬ ‫فرا سططال یم طرف اران سططن سططیمون (‪ )0527 – 0571‬بال ععای او ع وان‬ ‫سوسیالیسم م داد پ این مکتب سپس در آلمان و آمریکا یم رواج یاف پ‬ ‫دو روی اد ناریخ در ای اد نحول در رو سوسیالی سم بال شکل چ شمگیری‬ ‫عش آفری ها ‪ :‬روی اد اولو ظهور مارکسططیسططم در اواسططط قرن وزدهم در‬ ‫اروپاس پ ا یشالهای مارکس (‪ )0550 – 0505‬ناک ون پیوستال سوسیالیسم‬ ‫را نح فوذ خود داشتال اس پ ناریخ سوسیالیسم با مارکسیسم و گاه یم با‬ ‫آ ارشیسم آن چ ان در هم م ن کال پژوهشگر را در ج ا کردن آنها از هم‬ ‫دچار آشططفتگ م ک پ مارکسططیسططمو بر ا یشططالهای جامعالباورا ال خود ام‬ ‫«سوسیالیسم ع‪،‬م » م گذاردپ‬ ‫سو سیالی سم ع‪،‬م مارکس مبت ا س بر برر س وقایع اجتماع و ک شف‬ ‫ع‪،‬م قوا ی کال بال صططورت ع‪ – ،‬مع‪،‬ول و جبری (دنرمی یسططت ) وقایع‬ ‫ناریخ را م آفری پ پس از کشف و ش اخ و وب بال بهرهبرداری از نضادهای‬ ‫اجتماع م رسططط پ کشطططفها و پیشبی ها مارکس از ا ع ب پرولتاریای و‬ ‫سر گو سرمایالداری خبر م دادث اما اراس در آم ن پیشبی های ع‪،‬م‬ ‫– یا پیشگوی های مارکس نردی های را در پیروان او برا گیخ و بال ا واع‬ ‫ن ی ظرها در مارکسیسم ا امی (رپک‪ :‬مارکسیسم)‬ ‫ا گ‪،‬س یار و همفکر مارکس ا یشططالهای سططوسطیالیسططت پیش از مارکس –‬ ‫مثل اون و سیمون – را « سوسیالیسم آرمان شهری» یا «نخی‪( » ،‬اونوپیاپ )‬

‫‪02‬‬


‫‪21‬‬

‫م خوا پ این سطططوسططط یالیسططط ها ب ون در ظر گرفتن ج بال جبری و‬ ‫اجت اب ا پذیری مورد نأک ی مارکسو بال گو الای غیر م ون بال پ ریمی‬ ‫جامعالای آرما م ا یشی پ‬ ‫دومین روی ادی کال در رو سططوسططیالیسططم نحولآفرین بودو پی ایش حمب‬ ‫بولشویسم بال رهبری ل ین در اکتبر ‪ 0105‬در روسیال بودپ بولشویکها مخالف‬ ‫ن ی ظر و باز گری در مارکسططیسططم بود و بر ا ع ب کارگری (در معابل‬ ‫اص ) و یم بر سازمان متمرکم حمب نأکی م کرد پ‬ ‫پس از آنو ج بش سططوسططیالیسططم بال دو شططاخال کمو یسططم (ج ا ا ع ب ) و‬ ‫سو سیال دموکرات (ج ا ا ص ط‪،‬ب) ن میال ش پ سو سیال دموکراتها با‬ ‫پذیرش اصطططل دموکراسططط برای دگرگو های اجتماع بال بهبودخواه و‬ ‫اصط ن ری باور دار ال بال ج بالهای ا ع ب مارکسططیسططمو امروزه دیگر‬ ‫ع وان سوسیالیس برای کمو یس ها کمنر بال کار م رودپ‬ ‫احماب سططوسططیالیس ط در قرن بیسططتم بال جم در آمریکا – کال هیچگاه حمب‬ ‫سطططوسطططیالیسططط پرق رن در آن پا گرف در دیگر عاط جهان بال اخت ف‬ ‫درجات وجود دا شتالا پ در اروپای شرق و شورویو سو سیالی سم بال نمرکم‬ ‫ق رت دول و بال اصح بال «سرمایالداری دولت » و بوروکراس ا امی پ‬ ‫در بخش عم ه آ سیا و آفریعا یم سو سیالی سم عم ناً با ظامهای نکحمب و‬ ‫نونالیتر همراه بوده ا س ث اما در معابلو در اروپای غرب این ج بش کو شی ه‬ ‫اسططط نا دموکراسططط و آزادیهای فردی را با مسطططئولی اجتماع در هم‬ ‫بیامیمدپ سوسیالیسم در یمال غرب و همواره از آموزههای اوما یسم و از برابری‬ ‫و برادری مسیحی سود جستال اس پ از برجستالنرین چهرههای سوسیالیسم‬ ‫در اروپای قرن بیسطططتم بای از یسطططک و ناو ام برد کال از ظریالپردازان‬ ‫جامعال سوسیالیس های حمب کارگر ا گ‪،‬ستان محسوب م ش پ‬ ‫سوسیالیسم نع یل ش هی معاصر م کوش نا بال موازات مخالف با فردگرای‬ ‫و لیبرالیسططم و سططرمایالداری کال برابری و حعوق اجتماع و روابط و پیو های‬ ‫اجت ماع را ن ه ی کردها و با دنرمی یسطططم و جبرا گاری ناریخ و‬


‫یمو کال ما ع بر سر راه خودا گیختگ فرد ا س و در ستیم و‬

‫ساخ گرای‬ ‫نعابل باش پ‬ ‫در میان گو الهای سو سیالی سم از « سو سیالی سم م سیح » یم بای ام بردپ‬ ‫این ج بش آموزه های ا یل را برای حل بحران های اجتماع و اقتصطططادی‬ ‫ج ی کارآم م دا و م خواه بال موازات پرهیم از فسططاد سططرمایالداری از‬ ‫آموزهها و ا یشالهای مانریالیست و مادهباورا ال مارکسیسم یم بر ک ار باش پ‬ ‫پ ُل نی‪،‬یش (متفکر و م تأ لال آمری کای – آل ما ) از چهره های این ج بش‬ ‫اس پ‬

‫اشاره‬ ‫کتال اول‪ :‬سو سیالی سم یم ما لیبرالی سم در طول ناریخ خود با بحرانها و‬ ‫م شک ت و ا تعادات سر سخت درگیر بوده ا س پ بی شترین ا تعاد مخالفان‬ ‫سوسیالیسمو متوجال کاهش م مل فردو فرو شا ن ا گیمههای شخص برای‬ ‫شطططکوفای اقتصطططادیو زمی السطططازی برای نمرکمگرای و گاه اسطططتب اد و‬ ‫سرمایالداری دولت اس پ معمویً از سرگذش سوسیالیسم در اروپای شرق‬ ‫و شوروی بال ع وان شاه ی بر این بنب س ها یاد م شودپ از همین رو س‬ ‫کال سوسیالیسم در اروپای غرب هم خود را مصروف آشت دادن و آمیختن‬ ‫دموکراس و آزادیهای فردی با مسئولی اجتماع کرده اس پ‬ ‫از دیگر انهامات سوسیالیسمو گرایش بال دیوا سایری (بوروکراس ) اس کال‬ ‫برای ا سانها ما نولی ات ماشی یکسان بر امالریمی م ک پ‬ ‫کتال دوم‪ :‬نأکی بر ع ال اجتماع و ای اد فرصططط های برابرو بال یعین از‬ ‫آموزههای اص‪ ،‬و کا و م ابع دی و خصوصاً اس م اس پ آیات و روایات‬ ‫اسططط م و بر معاب‪،‬ال با فاصططط‪،‬الهای فاحش طبعان و بر گردش عموم پولو و‬ ‫ج‪،‬وگیری از ا حصططار و ا باش ط ثروتو نأکی ات المامآوری دار پ با وجود این‬ ‫آزادیهای فردی و از جم‪،‬ال مالکی خ صو ص – کال ممکن ا س ب ستر ساز‬

‫‪20‬‬


‫خودا گیختگ و و شططکوفا ه اسططتع اد و قاب‪،‬ی افرادو و مایال رشطط روا و‬ ‫شخصیت ا سانها باش یم با شرایط و سازوکار مخصوص و مورد پذیرش و‬ ‫احترام و اهتمام نعالیم اس م اس پ‬

‫‪22‬‬


‫عدالت اجتماعی‬ ‫زمینه تاریخی‬ ‫واژه ع ال اجتماع کال معادل واژه ا گ‪،‬یس ‪ socil justice‬اس و از جم‪،‬ال‬ ‫مفاهیم اسط کال در ف‪،‬سططفال سططیاسط مورد بحث قرار گرفتال و دی گاهها و‬ ‫بردا ش های متع دی از آن ارائال ش ه ا س پ این واژه نرکیب و بیا گر مفهوم‬ ‫خا ص از ع ال ا س کال با اق سام دیگر آن از قبیل‪ :‬ع ال طبیع و ع ال‬ ‫سیاس و ع ال اقتصادیو ع ال فردی و اخ ق نفاوتهای داردپ‬ ‫ع ال اجتماع بال ع وان یک از مهمنرین آرمانهای بشططری از دیرباز مورد‬ ‫نوجال ا یشم ان و صاحب ظران قرار گرفتال اس پ در ا یشال شرق باستان‬ ‫ع ال اجتماع جایگاه وایی داشططتال اسطط پ یک از ق یمنرین آثاری کال بال‬ ‫م سئ‪،‬ال ع ال اجتماع پرداختال ا س و م معالعوا ین حموراب ا س کال در‬ ‫ح ود قرن ه هم قبل از می د در م حعال بینال هرین و در سطططرزمین بابلو‬ ‫ن وین ش ط ه اس ط پ دغ غال اصطط‪ ،‬پادشططاه بابل در این م معالعوا ین نحعق‬ ‫ع ال اجتماع بوده اس پ‬ ‫در ا ی شال سیا س غرب یم م نوان طر م سئ‪،‬ال ع ال اجتماع و اهمی‬ ‫آن را م شاه ه کردپ در دوران یو ان با ستان ع ال اجتماع بال محور ا ص‪،‬‬ ‫ف‪ ،‬سفال سیا س نب یل ش پ دغ غال ا ص‪ ،‬سعراط و اف طون در این دوران‬ ‫مسطططئ‪،‬ال ع ال بودپ از ابت ای دوره م ر یتال یم هر چ کال ع ال اجتماع‬ ‫محوری خود را در ف‪،‬سفال سیاس از دس دادو اما همچ ان یک از مباحث‬ ‫مهم در ف‪،‬سططفال سططیاس ط م ر یتال باق ما ث برای مو ال مارکس و ا گ‪،‬س از‬ ‫جم‪،‬ال ا ی شم ان دوران م رنا کال در بحثهای خود با رویکرد خا ص بال‬ ‫ع ال اجتماع پرداختالا پ‬

‫‪22‬‬


‫در قرن بیستم یم ع ال اجتماع همچ ان در کا ون مباحث ف‪،‬سفال سیاس‬ ‫قرار دا ش کال بال ع وان مو ال م نوان در ظریال جان راولمو برج ستگ بحث‬ ‫ع ال اجتماع را مشاه ه کردپ‬ ‫در ا یشال سیا س ا س م یم ع ال اجتماع جایگاه وایی داردپ فی‪،‬سوفان‬ ‫سیاس مس‪،‬مان از جم‪،‬ال فاراب و ابنسی ا و بال ویژه خواجال صیرال ین طوس‬ ‫ع ا ل اجت ماع را مورد نو جال قرار دادها پ ع ا ل اجت ماع در آ ثار‬ ‫ا ی شم ان م س‪،‬مان با رویکرد خا ص محر ش ه ا س کال در ادامال بال آن‬ ‫اشاره م شودپ‬ ‫‪24‬‬

‫نظریههای گوناگون در معنای عدالت اجتماعی‬ ‫از واژه «ع ال » در کتابهای لغ و مع ای متع دی ذکر شططط ه اسططط کال‬ ‫مهمنرین آنهاو ن ساویو م ساواتو در ست و حعا ی ا س ث برای مو ال راغب‬ ‫اصفها در مفردات م ویس ‪« :‬ع ل نعسیم کردن بال طور مساوی اس پپپ»‬ ‫ابن م ظور یم در کتاب لسططانالعربو ع ل را بال «درسططت و حعا ی » مع‬ ‫کرده و آن را معابل جور و ظ‪،‬م قرار م ده پ‬ ‫از واژه ع ال اجتماع نعابیر و بردا ش های مخت‪،‬ف ارائال ش ه ا س کال در‬ ‫ادامال بال مهمنرین آنها اشاره م ک یم‪:‬‬ ‫‪ -0‬ع ال اجتماع بال مثابال ن اسب‪ :‬در یو ان باستان از ع ال بال «ن اسب با‬ ‫طبیع و ف ضایل دیگر» نعبیر ش ه ا س پ اف طون ع ال را ح و سط عحال‬ ‫نعادل سال قوه خردو اراده و شهوت در ا سان م دا س پ وی همچ ین سال‬ ‫ف ضی‪ ،‬خردم یو ش اع و اعت ال را بال ع وان سال ف ضی‪ ،‬عم ه ا سان‬ ‫ام م برد کال « ع ال » ارنباط هماه گ میان این فضطططایل و ن اسطططب با‬ ‫آنهاس پ‬ ‫در ا یشططال اف طون در سططحح اجتماع یم ع ال بال مفهوم ن اسططب و قرار‬ ‫گرفتن افراد جامعال در طبعات خاص خود ا س پ وی جامعال را مت شکل از سال‬


‫طبعال فرما روایانو گهبا ان و نوده مردم (افمارم ان) م دا س پ از ظر وی‬ ‫ع ال اجتماع قرار گرفتن هر فرد در طبعالی خاص خود و برخورداری از‬ ‫امتیازات طبعال خاص خود و یم ایفای عش مخصوص خود اس پ‬ ‫ب ابراین ع ال اجتماع در این بردا ش بال مفهوم ن ا سب و موزو ی و قرار‬ ‫گرفتن در جایگاه خاص خود اس پ‬ ‫‪ -2‬ع ال اجتماع بال مثابال شای ستگ و لیاق ‪ :‬ع ال در این بردا ش و بال‬ ‫مفهوم نوزیع امکا ات و م ا صب برا سا شای ستگ و لیاق ها س پ در این‬ ‫دی گاهو نوزیع امکا ات مادی و رفاه و یم نوزیع م اصطططب و معام ها بای‬ ‫براسططا شططایسططتگ ها و لیاق ها صططورت گیردث برای مو ال م نوان چ ین‬ ‫دی گاه را در آرام و ا یشططالهای ارسططحو مشططاه ه کردپ وی هم در نوزیع‬ ‫امکا ات مادیو شطططایسطططتگ های افراد را در ظر دارد و از این رو بال ع ال‬ ‫نوزیع قائل ا س و هم در وع و شکل حکوم و طبعال متو سط را شای ستال‬ ‫حکوم کردن م دا پ در واقع وی بال لحاظ اقتصططادی و سططیاس ط بال وع‬ ‫شایستالسایری باور داردپ‬ ‫‪ -0‬ع ال اجتماع بال مثابال رعای ن ا سبو ا ستحعاقها و شای ستگ ها‪ :‬این‬ ‫برداشطط از ع ال اجتماع کال بال وع نرکیب دو برداشطط قبلو همراه با‬ ‫افمودههای ا س و بی شتر در میان برخ از ا ی شم ان م س‪،‬مان رایج بوده‬ ‫اس ث برای مو ال خواجال صیرال ین طوس و ع ال را جمع کمایت و فضایل‬ ‫دا سطططتالو وجود آن را مایال نع یل قوای دیگر م دا پ بال گفتال وی در اخ ق‬ ‫ا صری‪« :‬ع ال جموی بود از ف ضی‪ ،‬و ب‪،‬کال ف ضی‪ ،‬بود بأ سرها (بال نمام )‬ ‫و جور کال ض او س جموی بود از رذی‪ ،‬و ب‪،‬کال همالی رذی‪ ،‬بود بأ سرها»پ‬ ‫همچ ین در جای دیگر م ویس ط ‪« :‬ع ال آن اس ط کال این همال قوتها با‬ ‫یک یگر انفاق ک و قوت ممیمه (ععل) را امتثال مای پ»‬ ‫اما خواجال هما دیگر ا یشطططم ان اسططط م یم ع ال اجتماع را بال‬ ‫مع ای رعای اسططتحعاقها و شططایسططتگ ها قبول داشططتال اس ط پ خواجال قوام‬ ‫حکوم را بال ع ال م دا و در نوضطططیح شطططرط اول مع ل م ویسططط ‪:‬‬

‫‪25‬‬


‫‪26‬‬

‫«ع ال آن ا س کال هر ص ف از جایگاه م ستحق خود م حرف ش ه و بال‬ ‫د بال غ‪،‬بال بر صططط وف دیگر باشططط و چون این امر م ر بال ا حراف مماج از‬ ‫اعت ال و م ر ش ن امور اجتماع بال فساد اس »پ‬ ‫همچ ین در شرط دوم م ویس ‪« :‬شرط دوم در مع ل آن بود کال در احوال‬ ‫و افعال اهل م ی ال ظر ک و مرنبال هر یک بر یک بر ق ر اسطططتحعاق و‬ ‫اسطططتع اد نعیین ک »پ ب ابراین م نوان نرکیب دو معیار ن اسطططب و رعای‬ ‫استحعاقها و شایستگ ها را در آرام خواجال م حظال کردپ‬ ‫نعریف ع ال بال «اعحام کل ذی حق حعال» در میان ا یشططم ان مسطط‪،‬مانو‬ ‫نعریف رای ا س و برای مثال ع مال طباطبای در این باره م وی س ‪« :‬ه‬ ‫اعحام کل ذی حق من العوی حعال و وضطططعال ف موضطططعال الذی ی بغ لال»‪:‬‬ ‫ع ال دادن حق بال هر یروی کال دارای حق ا س و قرار دادن وی در جای‬ ‫کال شایستال اس پ‬ ‫‪ -4‬ع ال اجتماع بال مثابال مسطططاوات و برابری‪ :‬نعریف ع ال اجتماع بال‬ ‫مسططاوات و برابریو بیشططتر در دوران م ر یتال رایج شطط ه اسطط و هر چ کال‬ ‫ریشالهای این نفکر در دورانهای قبل یم بال گو الای وجود داشتال اس پ برای‬ ‫خستین بار این دی گاه نوسط مکتب رواقیون محر ش پ‬ ‫از دی گاه آ ان ا سانها برابر و هیچ معیاری برای برنری افراد بر افراد دیگر‬ ‫وجود اردپ سی سرون یم از جم‪،‬ال ا ی شم ا ا س کال چ ین نعبیری از‬ ‫ع ال اجتماع را ارائال کرده ا س پ وی برخ ف ا ی شم ان یو ان با ستان‬ ‫کال ن‪،‬ع طبیع گرایا ال (و ن اسب با طبیع ) داشت و معتع اس کال ع ال‬ ‫اجتماع هیچ چیم یسط جمم مسططاواتپ وی بر این باور اسط کال ا سططانها‬ ‫برابر خ‪،‬ق ش ها پس جوهر ع ال اجتماع یم برابری اس پ‬ ‫در دوران قرون وسحا یم هر چ کال ظم طبیع بر پایال وح اله و نفسیر‬ ‫ک‪،‬یسا نعیین م شودو اما در ا یشال برخ از متفکران این دورانو زمی ال برای‬ ‫ن عابیر ج ی از ع ا ل اجت ماع مه یا م شطططودث برای مو ال از آکوئی ا‬ ‫م نوان ام بردپ بال ظر وی ا سانها حق برخورداری از ح متو سط شرایط‬


‫زیسطط را بال طور یکسططان دار پ مفروض وی در این بحثو مسططاواتط‪،‬ب‬ ‫اسط پ پس از دوران قرون وسططحاو نغییرات اسططاسط در ا یشططال سططیاسط‬ ‫اجتماع صورت گرف کال در بحث ع ال اجتماع حائم اهمی اس پ‬ ‫در دوران م ر یتال یم ع ال اجتماع بال مفهوم برابری در سطططحو مخت‪،‬ف‬ ‫بال کار رفتال اس پ یک از مهمنرین سحو برابریو برابری در شرایط اقتصادی‬ ‫ز گ افراد اسط کال در ا یشطال کارل مارکس بال شطکل برجسطتالای محر‬ ‫ش ه اس پ‬ ‫از ظر ویو ع ال اجتماع در صطططورن نحعق م یاب کال افراد بال لحاظ‬ ‫اقتصططادی در شططرایط برابری ز گ ک و این امر ب ون نوزیع م د ثروت‬ ‫امکانپذیر یس پ‬ ‫هما حور کال م حظال م شود این برداش از ع ال اجتماع ارنباط بسیاری‬ ‫با ع ال اقتصادی م یاب پ‬ ‫ن اوم این رویکرد را در آرام و ا یشطططال های ا یشطططم ان متأخر م ر یتال‬ ‫م نوان یا ف کال بال دل یل اهم ی یک از این رویکرد هاو در ادا مال بال طور‬ ‫مستعل نوضیح داده م شودپ‬ ‫‪ -7‬ع ال اجتماع بال مثابال ا صططافو ب طرف و برابری فرصط ها‪ :‬این نعبیر‬ ‫از ع ال اجتماع در قرن بیسطططتم در کتاب ظریال ع ال جان راولم آم ه‬ ‫اسطط پ از ظر وی ع ال اجتماع و بال مفهوم ب طرف اسطط و زما ع ال‬ ‫اجتماع نحعق م یاب کال دول ب طرف با ش پ جان راولم در کتاب خود دو‬ ‫اصططل را بال ع وان اصططول ع ال اجتماع محر م ک ‪ -0 :‬هر کس بای از‬ ‫حع برابرو مت اسططب با گسططتردهنرین ظام ک‪ ،‬آزادیهای اسططاسطط کال با‬ ‫ظام مشططابال از آزادیها برای همال سططازگارنر باشطط و برخوردار باشطط ث ‪-2‬‬ ‫ابرابری های اجتماع و اقتصطططادی بای بال گو الای ن ظیم شطططود کال اویًو‬ ‫بی شترین م فع را برای کم بهرهنرین افرادو در بردا شتال با ش پ ثا یاًو م ا صب‬ ‫و مشططاغلو نح شططرایط م اسططب و مت اسططب با ظام فرصطط های برابر در‬ ‫دستر همگان باش پ‬

‫‪27‬‬


‫هما حور کال م حظال م شود ا صل اول دربارهی آزادی و برابری ا ستفاده از‬ ‫آزادیهای ا سا س و ا صل دوم درباره ابرابریها س پ از ظر ویو ب ع الت‬ ‫ن ها آن د ستال از ابرابریهای ا س کال بال سود همگان با ش پ ب ابراینو هر‬ ‫چ کال در مفهوم ع ال اجتماع و برابری فر ص ها و شرایط و ب طرف بال‬ ‫ع وان رکن ا سا س آن بال ر سمی ش اختال ش ه ا س و از ظر جان راولمو‬ ‫برخ از ابرابریها ( ابرابریهای کال بال سطططود همگان باشططط ) یم پذیرفتال‬ ‫م شودپ‬

‫‪28‬‬


‫جهانی شدن‬ ‫تعریف‬ ‫نعبیر جها شططط ن معادل واژه ‪ globalization‬بال کار م رودپ این مفهوم‬ ‫اردپ ا صح حان چون ‪globalizing ,‬‬ ‫سابعال چ ا در ع‪،‬وم اجتماع‬ ‫‪ globalize, globalization‬از ح ود دهال ‪ 0171‬محر ش و از اواسط‬ ‫دهال ‪ 0151‬شیوع گ ستردهای یافت پ مفهوم جها ش ن و مفاهیم مدیک‬ ‫بال آنو ظریان هست کال از سوی بیشتر پژوهشگران مسائل سیاس و امور‬ ‫بینالم‪،‬ل برای نوصطططیف وضطططعی ک و حاکم بر ظام بینالم‪،‬ل بال کار‬ ‫م رو پ‬ ‫بال طور ک‪ ،‬در ظر یان کال چ ین مفهوم را بال ا حای مخت‪،‬ف محر‬ ‫م ک و جها ش ن بال مع ای فرای ی اجتماع ا س کال از م تها پیش‬ ‫آغاز ش ه و رو بال گسترش اس و در آن قی وب های جغرافیای کال بر روابط‬ ‫اجت ماع و فره گ سطططا یال افک ه اسططط از بین م رود و مردم بال طور‬ ‫فمای های از زوال این قی وب ها آگاه م شو پ واژه جها ش نو حرک بال‬ ‫سوی یک جامعال جها واح را وی م ده پ‬ ‫برحسططب این ظریالها در د یای کام ً جها ش ط ه گویا عم ناً یک جامعال و‬ ‫یک فره گ در سراسر سیارهو زمین مستعر خواه ش پ گرچال احتمایً در این‬ ‫فره گ اخت فو ن وعو آزادی و ا تخاب فردی پذیرفتال م شودو اما «وابستگ‬ ‫بال سرزمین» بال ع وان یک ا صل وح تبخش در ز گ اجتماع و فره گ‬ ‫از بین خواه رف و جامعالای مستعر خواه ش کال ح ود و ثغور جغرافیای‬ ‫– بال مع ای امروزین آن اردپ در این جامعال برقراری ارنباط میان افرادی کال‬ ‫بال فاصطط‪،‬ال خی‪ ،‬دور از هم ز گ م ک بال همان راحت میان همسططایالها‬ ‫خواه بودپ‬

‫‪22‬‬


‫‪21‬‬

‫بال نعبیری خ صالو جها ش ن فرای ی اس کال همپای گسترش آن جهان‬ ‫یم از جهان کوچکنر و ف شردهنر م شودپ البتال درباره این مفهوم نعاریف و‬ ‫نفاسیری متع د و از زوایای مخت‪،‬ف ارائال ش ه اس پ‬ ‫برخ از نف سیرها فرای جها ش ن را با رویکردی عم ناً اقت صادی محالعال‬ ‫م ک و آن را بیشطططتر دارای ماهی اقتصطططادی م دا پ در این نعاریفو‬ ‫جها ش ن را با گسترش ن ارب آزاد و پذیرش اصول اقتصادی لیبرالیسم و‬ ‫سطططرمایالداری مترادف م دا پ اما بای نوجال داشططط کال دگرگو های‬ ‫اقت صادیو م س‪،‬ماً حوزههای فره گ و سیا س جهان را یم از بروز نحویتو‬ ‫ب صیب م گذاردپ‬ ‫ع وه بر این رو جها شطط ن مسطط‪،‬ماً از اسططا و یک مفهوم چ بع ی و‬ ‫فراگیر اس پ بعض از نعاریف یم بر ج بال سیاس این مفهوم متمرکم ش ها‬ ‫و جها ش ن را عبارت از فراگیر ش ن دموکرا س لیبرال و کمر گ ش ن‬ ‫حاکمی م‪ ،‬کشططورها م دا پ برخ از نعاریف یم بال شططک‪ ،‬بر گسططتره‬ ‫جها شططط ن و افمایش ارنباطات و وابسطططتگ های متعابلو و شططط ت روابط‬ ‫فرام‪ ،‬نأکی م ک پ‬ ‫در ادبیات غرب مفهوم جها ش ن معمویً و بال صورت ضم نوجیالک ه‬ ‫گسططترش جبری فره گ غرب و جامعال سططرمایالداری اسطط پ از این م ظرو‬ ‫جها شطط ن پیام مسططتعیم گسططترش فره گ اروپای از طریق مهاجرتو‬ ‫استعمارو ارنباطو و نع‪،‬ی فره گ در سراسر کره زمین اس پ البتال در د یای‬ ‫ج ی و جها ش هو ظاهراً س‪،‬حال سیاس کشور یا کشورهای خاص از بین‬ ‫م رودپ‬ ‫درباره این کال آیا جها شططط ن یک جریان طبیع اسططط یا یک جریان‬ ‫نحمی‪ ،‬و ه ای ش ه دو گو ال ظریال وجود دارد کال در پایان بال آنها ا شاره‬ ‫خواه ش پ‬


‫نگاهی به زمینه تاریخی و دیدگاهها‬ ‫ناریخچال جها ش ن از ظر دادوست و جوامع بال خصوص در عرصال فره گ‬ ‫و مذ هبو بال ناریخ اجت ماع بشطططر باز م گرددث ا ما بال مفهوم وین آن با‬ ‫م ر ی سم همراه ا س و بال خ صوص در قرن بی ستم شتاب فمای های بال خود‬ ‫گرفتال ا س پ در قرن وزدهم سن سیمون جامعال ش ا اروپای دریافتال بود‬ ‫کال «ص عت ش ن» عامل نش ی رفتارهای مشابال در کشورهای اروپای بوده‬ ‫اس پ‬ ‫ماکس وبر جامعال ش ا م شهور آلما و گ سترش «عع ی ابماری» را کال از‬ ‫مؤل فال های ن م ن مت د اسططط رو ی عام و ج ها ن‪،‬ع م کردپ کارل‬ ‫مارکس یم در آثار خودو ط نح‪،‬یل های فراوانو مراحل رسطططی ن بال یک‬ ‫جامعال جها (سوسیالیست ) و زوال دول ها را پیشبی و بیان م کردپ‬ ‫در قرن بی ستم نحوین شگرف در عر صالهای مخت‪،‬ف حیات ا سان روی داد‬ ‫کال گاههای جها را گ سترش داد و این م سئ‪،‬ال را بیش از پیش محر کرد‪:‬‬ ‫از جم‪،‬الو پیشرف ص ایع الکترو یکو فواصل موجود در سیاره زمین را کاهش‬ ‫داد و امکان جاب ای سریع افراد و ععای و م ابع را در سراسر این کره فراهم‬ ‫کردپ‬ ‫همچ ین ط این قرن بال خصططوص در اواخر آنو مسططائل مربوط بال کل کره‬ ‫زمینو همچون مسائل زیس محیح و و بال طور مشخو نخریب ییال اوزون و‬ ‫گرم شطط ن زمین محر شطط کال حل آنها از حوزه اقت ار هر یک از دول ها‬ ‫خارج بودپ همچ ین با رشططط وابسطططتگ متعابل بینالم‪ ،،‬دول ها بخش‬ ‫اعظم از نوا ای خود را در حل مسططائل کشططورهای خود بر اسططا موازین‬ ‫داخ‪ ،‬و چارچوبهای م‪ ،‬از دسططط داد پ در این میان آ چال بیش از همال‬ ‫مؤثر افتاد پویای ف اوریو بال خصطططوص ف اوری ارنباطات بودپ ف اوری موجب‬ ‫پیو و نعوی وابستگ متعابل میان جوامع م‪ ،‬و بینالم‪ ،،‬ش ه اس پ‬

‫‪20‬‬


‫‪22‬‬

‫مفهوم «دهک ه جها » کال مارشطططال مک لوهان از دهال ‪ 71‬می دی آن را‬ ‫محر کردو در واقع پیام نحوین شگرف در جهان بودپ مک لوهان بر عش‬ ‫رسا ال و وسایل ارنباط در گسترش فره گ جها نأکی م کردپ بال ظر او‬ ‫ارنباطات الکترو یکو جهان را همچون یک رشططتال اعصططاب بال هم پیو داده‬ ‫اس پ‬ ‫پیشططرف وسططایل ارنباط بال ا ف ار اط عات ا امی ه و م ارهای الکتریک‬ ‫ظام مکان و زمان را در هم وردی ها و امور مربوط بال سایر افراد ب شر را بال‬ ‫طور م ستمر و همزمان در پیش دی گاه ما قرار داده ا س پ این پ ی هو گفتگو‬ ‫در معیا جها را ممکن ساختال ا س و بال ن ریج فوا صل فره گ موجود‬ ‫را رفع م ک پ‬ ‫«اصح جامعال فراص عت » دا یل بل یم ا عکاس از این نحویت بمرگ بودپ‬ ‫بال ظر بل در جامعال فرا ص عت و ف اوری و دا ش و م یری ع‪،‬م و بر مالکی‬ ‫و سایر ممی های س ت مع م اس پ بال ععی هی وی ا سان وابستال بال ف اوری‬ ‫اس پ‬ ‫اگر چال نمام متفکران امبرده در قالب های مخت‪،‬فو اشطططاران بال مفهوم‬ ‫جها ش ن دا شتالا و اما رواج و شیوع مفهوم جها ش ن عم ناً م یون‬ ‫روی رابرنسون در دهال ‪ 51‬بودپ رابرنسون ابت ا بال بررس فرای شکلگیری‬ ‫ظام جها پرداخ پ ظام جها مورد ظر وی در موارد زیر عمل م ک ‪:‬‬ ‫‪ -0‬نع سیم ق رت در سحح بینالم‪ ،،‬و یا در سحح قارهای برای ای اد ام ی‬ ‫دستالجمع‬ ‫‪ -2‬ای اد ارزشها و ه ارهای جها‬ ‫‪ -0‬نع یل تایج بینالم‪ ،،‬طبعالب ی ک شور از طریق نخ صیو م د م ابع‬ ‫اقتصادی‬ ‫‪ -4‬هماه گ کردن مبادیت بین کشطططورها در زمی الهای ن ارتو مهاجرتو‬ ‫کارکردهای فره گ و ظایر آنپ‬


‫البتال بال ظر رابرنسططون شططکافهای فره گ مذهب و ارزشطط موجود در‬ ‫جهان از موا ع عم ه نوسطططعال ظام بینالم‪ ،،‬اسططط ث اما بال ظر وی این‬ ‫شکافها در حال پر ش ن ا س پ بال همین دلیل ا س کال وی در آثار بع ی‬ ‫خود دیگر از ظام بینالم‪ ،،‬دول ها سخن م گوی ث ب‪،‬کال جها ش ن در‬ ‫سحح فره گ را محر م ک و آن را چ ین نعریف م ک ‪« :‬جها ش ن‬ ‫یا سیارهای ش ن جهانو مفهوم اس کال هم بال نراکم و فشردگ جهانو و‬ ‫هم بال گسطططترش آگاه ا سطططانها درباره جهان بال ع وان یک کلو و هم بال‬ ‫وابسططتگ متعابل جهان و هم بال آگاه از یکپارچگ جهان در قرن بیسططتم‬ ‫اشاره م ک »پ‬ ‫بال ظر رابرنسطططون امروزه نمام مسطططائل روزمره بال صطططورت جها نعریف‬ ‫م شو ث مث ً مسائل سیاس ظام در قالب ظم جها و مسائل اقتصادی‬ ‫در قالب رکود بینالم‪ ،،‬و و مسططائل مربوط بال شططهرو و در قالب حعوق بشططر‬ ‫نعریف م شو پ‬ ‫امروزه فرد بال ع وان ع ضوی از ب شری ن‪،‬ع م شود و جامعال م‪ ،‬م نوا‬ ‫حعوق شهرو ی را مستع ً ایفا ک و ب‪،‬کال م‪،‬مم اس این حعوق را در ارنباط‬ ‫با حعوق بشر و بال طور عام نأمین ک پ بال ظر رابرنسون فرای جها ش ن‬ ‫از آغاز دوره م ر یتال و ظهور سططرمایالداری شططروع شطط ه اسطط و از ‪0411‬‬ ‫می دی (معارن ر سا س) نا امروز مراحل ناریخ متع دی را ط کرده اس‬ ‫کال آخرین مرح‪،‬ال آن از سطططال ‪ 0171‬آغاز شططط ه و بال دلیل رشططط سطططریع‬ ‫ر سا الهای گروه و ارنباطات و م سائل زی س محیح جها و ب سیار سرع‬ ‫گرفتال اس پ‬ ‫آ تو گی مو جامعال ش ا م شهور غرب و یم فرای جها ش ن را برر س‬ ‫کرده اسططط پ گی م رو جها شططط ن نحویت مح‪ ،‬و گسطططترش جها‬ ‫کردن اداره‬ ‫هادهای چون حق نعیین سر و ش م‪ ،‬و دموکرا س و عع‬ ‫امورو و همچ ین گ سترش پیمانهای م حعالای و جها را در فرای عموم‬ ‫جها ش ن بررس م ک پ‬

‫‪22‬‬


‫‪24‬‬

‫آ چال ظر وی را بیش از همال بال خود ج‪،‬ب م ک جها ش ن ص ع گرای‬ ‫و ادغام ش ط ن ص ط ایع مح‪ ،‬در نعسططیم کار بینالم‪ ،،‬اس ط و بال ععی ه وی‬ ‫ص ط عت ش ط ن جهانو سطط‪،‬حال اقتصططادی غرب را کمر گ کرده اس ط و اما در‬ ‫معابلو در دو عرصال دیگر نحویت مهم بال بار آورده اس پ‬ ‫خس و نأثیرات زیانباری کال بر آب و هوا و بال طور ک‪ ،‬بر کل محیط زیس‬ ‫دا شتال ا س و دوم این کالو ص عت ش ن ع وه بر پ ش سر گذا شتن نولی‬ ‫کایو نولی اط عال و خ مات را زیر پوشططش خود قرار داده و بال «صطط عت‬ ‫ش ن فره گ» ا امی ه ا س پ بال عبارن ر ش فمای ه ص ع ارنباطات و‬ ‫رسا الهاو موجب بروز وضعیت ش ه ا س کال از آن م نوان بال ص عت ش ن‬ ‫فره گ یاد کردپ‬ ‫بال هر حال «صطط عت شطط ن فره گ» از طریق رسططا الهای گروه و موجب‬ ‫«جها ش ن فره گ»و بال ویژه در ج بالهای مصرف آن ش ه ا س پ از ظر‬ ‫گی م «جها شط ن فره گ» ج بال ب یادین جها شط ن اسط پ بال ععی ه‬ ‫وی جها ش ن یک فرای اجت اب اپذیر اس کال پیام آن قابل پیشبی‬ ‫یس پ‬ ‫فوکویاما ا ی شم دیگری ا س کال در کتاب پایان ناریخ و آخرین ا سان در‬ ‫این باره ظری خاص محر کرده اسطط پ وی برخ ف بسططیاری از ظریالهای‬ ‫دیگر – معت ع بال حاکم ی ج ها و ب م ازع لیبرال دموکراسططط و‬ ‫سرمایالداری غرب و بال طور ک‪ ،‬ا یشالهاو الگوها و ساختارهای غرب اس پ‬ ‫با نوجال بال بحثهای محر شططط ه در م موع م نوان گف ‪ :‬جها شططط ن‬ ‫شامل ارنباط و واب ستگ قاع هم در نمام روابط اجتماع موجود بر روی‬ ‫کرهی زمین با یک یگر اس پ در چ ین باف جها ش های هیچ رابحال خاص‬ ‫یا م موعالای از روابط خاص (مث ً یک فره گ خاص) م نوا بال صطططورت‬ ‫مستعل و م موی وجود داشتال باش و بال حیات خود بال راحت ادامال ده پ‬


‫ابعاد جهانی شدن‬ ‫اگرچال ب ا بر برخ نف سیرهاو جها ش ن عم ناً ماهی اقت صادی داردو اما‬ ‫ج بالهای سیا س و فره گ آن یم واج اهمی فراوانا پ در واقع جها‬ ‫ش ن فرای عام ا س کال ابعاد مخت‪،‬ف حیات ا سا را در بر م گیرد و با‬ ‫مودهای سیا س و فره گ و اقت صادیو حعوق و ف اوریو محیح و اجتماع‬ ‫همراه اس ‪:‬‬ ‫بع اقتصادی‪ :‬از حیث اقتصادیو جها ش ن اقتصاد با نحول در حملو عل‬ ‫و شبکال ارنباطات کال بال ر ش سریع ن ارت و عل و ا تعال گ سترده سرمایال‬ ‫ا امی آغاز ش پ نو سعال ن ارت آزاد و ظام سرمایالداری در قرن بی ستمو بال‬ ‫خ صوص بع از سعوط ب‪،‬وک شرقو ر ش بازارهای مال جها و ر ش سریع‬ ‫شطططرک های چ م‪،‬یت و گسطططترش مراکم مال جها و و مهاجرت کارگرانو‬ ‫همگ حکای از جها ش ن اقتصاد و مسائل اقتصادی اس پ بال گو الای کال‬ ‫امروزه دول ها ب ون نوجال بال اقت صاد جها و م نوا برای م سائل داخ‪،‬‬ ‫اقتصاد خود ن بیر و بر امالریمی ک پ‬ ‫بع اجتماع ‪ :‬از بع اجتماع و گ سترش سریع مهاجرتهاو گ سترش ص ع‬ ‫گرد شگریو جها ش ن الگوهای ز گ و و م سائل م شترک جها و همگ‬ ‫از مادهای جها ش ن محسوب م شو پ‬ ‫بع سیاس ‪ :‬بال لحاظ سیاس و نضعیف دول های م‪ ،‬و اکارآم ی آنها در‬ ‫حل مسططائل داخ‪ ،‬بال دلیل ارنباط و همبسططتگ فمای ه مسططائل داخ‪ ،‬و‬ ‫خارج و در هم ن ی ن این مسططائلو رشطط پیمانها و انحادهای م حعالای و‬ ‫جها و و ظهور سططازمانهای بینالم‪ ،،‬و همگ شططان از شططکلگیری ظام‬ ‫وین سیاس در جهان اس پ‬ ‫امروزهو ممکن اسططط حت حق حاکمی دول هاو بال واسطططحال مسطططائ‪ ،‬کال‬ ‫مربوط بال کل زمین ن‪،‬ع م شودو یا بال واسحال ع م رعای حعوق بشرو عض‬ ‫شودپ « شورای ام ی سازمان م‪،‬ل» یم حق دارد در مسائل مربوط بال ص‪،‬ح و‬

‫‪25‬‬


‫‪26‬‬

‫ام ی جها حاکمی دول ها را عض ک پ در این شطططرایط دول ها عم ً‬ ‫م بور بال مح ودی های بینالم‪ ،،‬نن ده پ اصطططویً با جها شططط ن‬ ‫سیاس و «م افع م‪ » ،‬و «م افع جها » در حال ادغام ش نا پ‬ ‫البتال عموماً اعتعاد بر این اسططط کال جهان ج ی بال لحاظ نعسطططیم ق رت‬ ‫سططیاس ط و سطط‪،‬حال مح‪،‬ق هیچ ابرق رت سططیاس ط را در بر اردپ آ چال از ظر‬ ‫سیاس بال ظر م رس ط‪،‬یعالی ظهور یک جهان چ قحب و چ مرکمی و‬ ‫پراک ه اسطط پ بال هر حال دول های م‪ ،‬را بای آخرین سطط گر معاوم در‬ ‫برابر جها ش ن (از حیث سیاس ) محسوب کردث ول حت اگر دول ها از‬ ‫این معاوم پیروز بیرون آی و مس‪،‬ماً باز هم ق رت پیشین خود را م نوا‬ ‫حفظ ک پ‬ ‫بع فره گ ‪ :‬در حوزه فره گو یم نأثیرات جها ش ن ب سیار چ شمگیر و‬ ‫قابل نأمل بال ظر م ر س پ در ناریخ ا سان همواره دادو ست فره گ فراوان‬ ‫وجود دا شتال ا س پ مذاهب بمرگ چون م سیحی و ا س م همواره فرام‪ ،‬و‬ ‫ج ها بودها و بال یک جام عال ج ها وا ح دعوت م کردها ث ا ما آ چال‬ ‫امروزه محر اس عم ً رواج و گسترش فره گ و ارزشهای غرب بال ع وان‬ ‫ارزشهای جها اسطط پ چرا کال ا ع ب الکترو یک و رشطط سططریع وسططایل‬ ‫ارنباط و رسطا الهای جمع و ماهواره و ای تر و یم گسطترش گردشطگریو‬ ‫ام کان ج ها شططط ن فره گ ها را فراهم کرده اسططط ث ا ما در این م یان‬ ‫خردهفره گها و فره گهای غیرغرب و س ت در معای سال با فره گ غرب‬ ‫امکا ات بسطططیار ا ک دار و همین امر آ ان را در ج گ ابرابر قرار داده و‬ ‫سر وشت مبهم را پیش روی آ ان گذاشتال اس (در این باره در ادامال محالب‬ ‫بیشتری محر خواه ش )پ‬


‫مالحظه‬ ‫کتال اول‪ :‬همچ ان کال پیشنر یم اشاره ش و برخ دی گاهها جها ش ن را‬ ‫رو ی ه ای ش ه از سوی غرب برای گ سترا ن و فراگیر کردن آموزههای‬ ‫لیبرالیسم در ساح های اقتصادیو فره گ و سیاس و و با ه ف مشروعی‬ ‫بخشططی ن بال سطط‪،‬حال و برنری غرب م دا و برخ دی گاهها یم این جریان‬ ‫را یک زایمان طبیع و فرای اجت اب اپذیر با نوجال بال اوضطططاع و احوال‬ ‫موجود ن‪،‬ع م ک پ‬ ‫بال ظر آنها این و ضعو از جم‪،‬ال مح صول طبیع نو سعال روزافمون ارنباطات‬ ‫اس پ ظریال اول خصوصاً از سوی گرشهای مارکسیست و از سوی متفکران‬ ‫مکتب فرا کفورت ارائال م شودپ‬ ‫در بسطططیاری از این نح‪،‬یلهاو جها شططط ن قرائ دیگری از امپریالیسطططمو‬ ‫ا ستعمار و ا ستعمار و ا س کال بای از آن پرهیم کردپ بال ععی ه این متفکران‬ ‫اگر چال جها ش ن در حوزه اقتصاد بال سوی همسان سازی حرک م ک و‬ ‫اما در حوزه سیاس بال وع گسس و شکافا گیمی م ر م شود کال هایتاً‬ ‫بال قول ایان ک رک موجب بروز اسیو الیسمهای قوم خواه ش پ‬ ‫اما ظریال دوم عم ناً از سوی گرشهای لیبرالیست ارائال م شودپ بال ظر این‬ ‫گروهو لیبرالیسططم بال دلیل عع ی و دموکرانیک بودنو جوایج بشططر را نأمین‬ ‫م ک و لذا با اقبال عموم مواجال اسططط پ فوکویاما در کتاب پایان ناریخ و‬ ‫آخرین ا سططان م ویس ط ‪« :‬امروزهو انفاق ظر قابل نوجه درباره مشططروعی‬ ‫دموکراس ط لیبرال پ ی آم ه و ممکن اس ط دموکراس ط لیبرال عحال پایان‬ ‫نکامل ای ئولوژیک ب شری و آخرین شکل حکوم ب شری با ش »پ این ظریال‬ ‫البتال مخالفان فراوا داردپ‬ ‫ک تال دوم‪ :‬چال این فرای را یک جر یان طبیع و مولود دگرگو های‬ ‫اقتصططادیو سططیاسطط و فره گ و ارنباط ب ا یم و چال بال ع وان یک جریان‬ ‫ه ای ش ه و سودجویا الو در هر صورتو این نحول احتمایً برای کشورهای‬ ‫جهان سوم و کشورهای در حال نوسعالو پیام های خاص را بال د بال داشتال‬ ‫و خواه داش پ این نحویت در چارچوبهای ذیل قابل بررس اس ‪:‬‬

‫‪27‬‬


‫‪28‬‬

‫‪ -0‬جها ش ن اقت صاد سرمایال سایری و لیبرال و کمر گ ش ن ا صول‬ ‫اقتصاد م‪ : ،‬بال لحاظ اقتصادیو بسیاری ادامال فرای جها ش ن را بال ضرر‬ ‫جهان سطططوم م دا پ آ ان معتع جها شططط نو اهمی یروی کار فاق‬ ‫مهارت و مواد خام را کاهش م ده و خبگان جهان سطططوم را بال سطططوی‬ ‫ک شورهای پی شرفتال ه ای م ک و پیام آن فعیرنر ش ن این ک شورها و‬ ‫افمایش ابرابری بین کشورهای فعیر و غ اس پ‬ ‫آ چال مس‪،‬م اس این اس کال در آستا ال ورود بال د یای جها ش هو امکا ات‬ ‫ک شورها بال هیچوجال قابل معای سال ی س پ در حال کال در جوامع نو سعالیافتال‬ ‫مسائ‪ ،‬چون اوقات فراغ و حمای از حیوا ات و محیط زیس محر اس و‬ ‫در بسططیاری از کشططورهای جهان سططوم مسططئ‪،‬ال اصطط‪ ،‬بعا و ن ش برای ز ه‬ ‫ما ن اسطط و در این شططرایط ابرابرو جها شطط ن بال سططود کشططورهای‬ ‫نوسعالیافتال خواه بودپ‬ ‫ع وه بر این الگوی مصرف و نولی سرمایالداری در بسیاری موارد م‪،‬مومات و‬ ‫پیام های فره گ و ارزش خاص را بال صورت نحمی‪ ،‬و اخودآگاه با خود‬ ‫بال همراه م آوردپ البتال مس‪،‬ماً در ادامالو این رو از ظر اقتصادی آثار مثبت‬ ‫چون ا تعال ف اوریو افمایش بهرهوری و بهبودی شطططرایط ز گ را یم برای‬ ‫کثیری بال همراه خواه داش پ‬ ‫‪ -2‬فرسایش اقت ار کشورها‪ :‬همچ ان کال قب ً یم اشاره ش و ب ا بر بسیاری از‬ ‫نح‪،‬یل هاو با فرای جها شططط ن و با کمر گ شططط ن مرزهای م‪ ،‬و اقت ار‬ ‫سیاس دول ها کمر گ ش ه و م شودپ‬ ‫‪ -0‬بال چالش کشططی ن مفاهیم م‪ : ،‬با فمای ه ش ط ن وابسططتگ کشططورها بال‬ ‫هم یگرو مفاهیم چون هوی م‪ ،‬و م ابع م‪ ،‬و و نوسطططعال م‪ ،‬و نح نأثیر‬ ‫روابط بینالم‪ ،،‬قرار خواه گرف پ ب ابراین در عصططر جها ش ط هو بیشططتر‬ ‫م سائل م‪ ،‬بال امور فرام‪ ،‬و جها م شروط م شود و م نوا از المامات‬ ‫بینالم‪ ،،‬ج ا بما پ‬ ‫‪ -4‬پیام های فره گ و ارزش ‪ :‬شیوع دموکراس لیبرال برای کشورهای در‬ ‫حال نو سعال موجب بروز پیام های فره گ خواه بود کال با ظام فره گ و‬ ‫ارز ش سایر م‪ ،‬ها از جهان ا سازگاری و نعارض داردپ از این زاویال یم بال‬


‫اعتعاد بسطططیاریو فره گهای مح‪ ،‬و م حعالای در معابل امکا ات وسطططیع‬ ‫ار و سطططرع نحویتو فرصططط نأمل و‬ ‫فره گ غرب امکان خود مای‬ ‫ا یشی ن را از این فره گهای مخالف گرفتال اس پ‬ ‫ورود ب رویال فره گ و ارزشهای غرب در جوامع نوسططعال یافتالو بال نشطط ی‬ ‫دوگا گ ارزش و نش ی از خود بیگا گ و بحران هوی م ا ام پ‬ ‫اگر چال برخ از رویکردها و ا ی شالهای ج ی ما پ س م ر ی سم بر امور‬ ‫م حعالای و بوم و بر رسططمی دادن بال سطط های مح‪ ،‬نأکی م ک و‬ ‫شططورشطط در معابل نفکرات جها شططمول و ظریالهای ک ن غرب م رن بال‬ ‫ح ساب م آی و اما بال هر حال ب سیاری معتع ع‪ ،‬الظاهر در د یای ک و‬ ‫و آی هو چ ا چال وضططع بال همین م وال پیش برود سططالم ما ن و حت بعای‬ ‫فره گهای س ت خی‪ ،‬آسان بال ظر م رس پ و در این جه قحعاً نفاون‬ ‫میان بخشهای مثب و م ف فره گهای س ت خواه بودپ‬ ‫کتال سوم‪ :‬بال طور ک‪ ،‬درباره واک ش و حوه مواجهال با فرای جها ش نو‬ ‫سال راهبرد و سال ظریال عم ه وجود دارد‪:‬‬ ‫‪ -0‬راهبرد همگرایا ال و ا فعال ‪ :‬در این راهبردو ظام سطططرمایالداری لیبرال بال‬ ‫ع وان آخرین ح‪،‬عال ظام م یریت ن‪،‬ع م شطططود و هر وع مخالف با این‬ ‫جریانو ش ا کردن در جه مخالف و محکوم بال ف ا خواه بودپ در این ن‪،‬ع و‬ ‫برای نرق و نوسعالو الگوی جم الگوی غرب و راه جم یافتن جای در قحار‬ ‫پیشرف غرب و سوار ش ن بر آن وجود اردپ‬ ‫‪ -2‬راهبرد واگرایا ال و معاب‪،‬الای‪ :‬این راهبرد همچ ان کال اشططاره شطط و جها‬ ‫شط ن را یک جریان ه ای شط هو و یم دو وجه و یع همسططانک ه (در‬ ‫اقت صاد) و شکافآور و برهمز ه (در سیا س ) م دا و مخالف همالجا بال‬ ‫با آن را نو صیال م ک پ ایما وئل والرا شتاین در کتاب سیا س و فره گ در‬ ‫ظام متحول جها معتع اس ‪ :‬هر ا ازه کال با این ظام رابحال داشتال باشیم‬ ‫بال همان میمان زیان خواهیم بردپ‬ ‫‪ -0‬راهبرد نبادل و گفتگو‪ :‬این اسططترانژی کال خصططوصططاً از سططوی جمهوری‬ ‫اس م ایران طر و نرویج ش هو بر مب ای یک هادی و اخ ق بودن ا سان‬ ‫اسططتوار اسط پ این پیشط هاد راه اسط برای دسططتیاب بال اه اف مشططترک‬

‫‪22‬‬


‫‪41‬‬

‫فره گ ها و نم ن هاپ اگر چال وجوه نفاوت فراوا در مبا و مؤلفال هاو میان‬ ‫فره گ ها (از جم‪،‬ال میان اسططط م و غرب لیبرال) وجود داردو اما نأکی این‬ ‫و مفاهیم و‬ ‫نفکر بر نعامل و دیالوگ بر محورهای مشطططترک و میان نم‬ ‫چون ص‪،‬حو ام ی جها و ع ال و دین و مع وی اس پ‬ ‫آ چال این ظریال بای دقیعاً و با دغ غال بیشططتری بال آن ع ای ک و التفات بال‬ ‫سازوکار گفتگو و نوجال بال ابرابری در سازوکار گفتگو میان ا س م و غرب و‬ ‫التفات و نأکی بر مبا ارز ش ا س م ا س پ ب نوجه بال این امورو م نوا‬ ‫خحر استحالال فره گ را در پ داشتال باش (رپک‪ :‬گفتگوی نم نها)‬ ‫کتال چهارم‪ :‬باریو فره گ خودی برای در امان ما ن از این استحالال و برای‬ ‫آن کال در این ظام جها شططط ه و در حال گفتگوو صططط ای قوی در میان‬ ‫ص اها ارائال ده و ع وه بر کسب مؤلفالها و ع اصر مثب از فره گهای دیگر‬ ‫ع‪ ،‬العاع ه م نوا با نأمل و بازسططازی خردورزا ال در س ط ها و بازا یش ط‬ ‫عالما ال در ارزش های خودو ف عای ال از امکا ات و ابمار ارنباط د یای ج ی‬ ‫برای عرضططال آرمانها و ارزشهای خود سططود جوی پ بال هر حال بعا و پویای‬ ‫ارزش های خود و بال طور ک‪ ،‬بعای فره گ های سططط ت و م وط بال نأمل و‬ ‫ا یشال صاحبان آنهاس پ‬ ‫البتال اگر چال در کوناهم ت بال ظر م رسطط و ادامال رو نفوق غرب و ارزشها‬ ‫و هادهای آن امری قهری ا س و اما در یک چ شما از و سیعو جها ش ن‬ ‫م نوا نح شرایح بال ب سط ارزشهای متعال و مت ا سب با فحرت اله‬ ‫ا سططان کمک ک و با نوجال بال گرایشهای فمای ه مع وی کال در کشططورهای‬ ‫پی شرفتال در حال حا ضر م شاه ه م شودو ا سان ن ش ال مع وی را در معابل‬ ‫گمی الهای متع د مع وی موجود قرار م ده پ‬ ‫خ صو صاً اگر مروجان دین و مع وی و موجودی خود را بال حوی شای ستال و‬ ‫فعال و بال صورت ای اب ارائال ده و در های ممکن ا س این او ضاع بتوا‬ ‫برای یک فره گ مع ویو و چال بسططططا یک فره گ دی حعی ع جو و‬ ‫ع ال خواه زمی السازی ک پ‬

‫غرب شناسی به معنای شناخت فرهنگ ساری و جاری‬ ‫غرب است که از آغاز حیات فرهنگی سیاسی غرب تا‬ ‫کنون در ارتباط با مجموعه های متشکلی از انسان ها‪،‬‬ ‫با مواضع ویژه ی جغرافیایی‪ ،‬با مقاطع برجسته ی‬ ‫تاریخی و با دوره های خاصی از سیاست و حاکمیت‬ ‫همواره در تحول و دگرگونی بوده است‪.‬‬ ‫هدف از مطالعات غرب شناسی بازشناسی محور ها‪،‬‬ ‫اصول و مبانی اندیشه ی غرب است‪.‬‬

‫مـــــــــــــــــرکز مطالـعــــــــــــــات راهـبــــــــــــــردی‬ ‫قرارگاه شـید باقــــری‪-‬سازمان بسیج دانشجویی‬ ‫آدرس‪ :‬تهران‪ ،‬خیابان طالقـــانی‪ ،‬تقـاطع مفتــــح‪،‬‬ ‫سازمان بسیج دانشجویی‪ ،‬ساختمان شهید باقری‬ ‫شـــــــماره تماس‪0 2 1 – 8 8 3 8 1 5 5 6 :‬‬ ‫ســـامانه پیامکی‪6 6 0 0 0 0 3 5 2 :‬‬

فهرست سرمایهداری )کاپیتالیسم(... 2 کلیات...2 سیر تاریخی و مراحل سرمایهداری...5 اشاره...22 تعریف...25 سیر تاریخی چهرهها و گونهها...21 اشاره

Recommend Documents