Zwolle in Hanzetijd
201
202
1
Hanzeaten … te huur 203
Hanzespoorlijn in aanbouw
204
2
Hanzebrug bij Zwolle
205
Hanzetunnel
206
3
207. VAARWEG IJSSEL Na ontstaan Zuiderzee meer water door de IJssel Na 1421 St. Elisabethsvloed meer afvoer via Waal Moeilijker IJsselscheepvaart Deventer en Zutphen lagen gunstig Geen last van overstromingen
Zutphen
Librije 208
4
Berkelpoort, Zutphen
209
211
5
Schoolplaat Hanzestad
212
Zutphen
213
6
214. VAARWEG IJSSEL Kapers zag men aankomen - Ongezien vertrek niet mogelijk Vloedstroom gunstig binnenvaren Rivierstroom gunstig uitvaren 215. MARKTEN dagmarkt weekmarkt stapelmarkt jaarmarkt 216. DAGMARKT: vlees, vis,zout en koren vaste prijzen, maten en gewichten 217. WEEKMARKT Eigen burgers beste plaats. Vreemdelingen aan de buitenrand Venteverbod voor vreemdelingen Alleen gildebroeders mochten eigen handwerk verkopen Anderen alleen “kramerijen met penningweerde” 218. GEEN STAPELMARKTEN in het IJsselgebied (Massagoederen toch al stapelvrij) Grens Gelre en Oversticht probleem Te weinig eigen goederen om mensen te trekken Wel stapelmarkten: Brugge laken/ Keulen wijn
7
219. JAARMARKT bestaande wetten en regels golden tijdelijk niet (leuk? niet leuk?) Ook veel vermaak, familiebezoek en inkopen van voorraden voor komende tijd 220. Tol Tol als “bijdrage voor vrijgeleide” B.v. 1200 Koblenz: een mooie zalm, 120 haringen en 2 maatjes wijn Eerst alleen voor het schip later voor de lading Altijd 2 tolgaarders onder “zware” eden 221. “Besiener” stelt tolgrondslag vast Boekhouder noteert inkomsten (boek met genummerde bladzijden) Betaling in natura: Hertogen van Gelre woonden jaarlijks enige tijd bij Tolhuis Lobith Ook toen al (?) ontduiking van de tol 222. DEVENTER BERGENVAARDERS stokvis traan pelzen en zwavel Wapen halve rijksadelaaar en een stokvis Eigen kapel met altaar en gebrandschilderd raam Schippers moesten getrouwd zijn: zekerheid dat ze terugkwamen
8
223
223
224. Alva verbood jonge jongens mee te reizen Deventer protesteerde succesvol Ruwe ontgroeningsmethoden: optakelen in de schoorsteen 3x uit de boot gooien dronken voeren, uitkleden en met zwepen afranselen, “scheren” d.i. volsmeren met vuiligheid en daarna schoonkrabben 225 KAMPEN Ca 1200 bloei handel op Scandinavië en Oostzeegebied In 1250 al Ommelandvaart naar Schonen Handel in rijnwijn, zout uit Lüneburg stokvis uit Bergen bier uit Hamburg en Bremen 9
KAMPEN vervolg Graan uit het Balticum, potas, hout, wol, honing en bijenwas uit Noord-Europa Grote vloot ingezet tegen Waldemar IV van Denemarken (1367-1370) 227. KAMPEN vervolg 2 Na 1400 moeilijke keuze tussen Holland en de Hanze Kiest voor Hanze Kampen treedt 1441 toe Te veel gelaveerd om automatisch lid te blijven 228. KAMPEN vervolg 3 1409 120 zeewaardige schepen op 8000 inwoners Kampen was en bleef de stad van de zeevaart Na 1450 stagneert de hele IJsselregio IJssel minder bevaarbaar Holland komt sterk op MOEDERNEGOTIE 229. VEEL BEWAARD STEDENSCHOON KAMPEN: oude binnenstad met poorten, kerken koopmanshuizen en een KOGGE
10
230
231
11
232
Am schönen blauen IJssel
Kampen 233
233. 12
Kampen
Koornmarktspoort 234
235. CONCLUSIES IJSSELSTEDEN Hanzelidmaaatschap nuttig vanwege zwakke landsheren Hoogtepunt tussen 1290 en 1420 5 jaarmarkten Deventer, 4 in Zutphen Nadelig voor de Hanze: privileges golden niet Bereikbaarheid voor grote schepen steeds minder goed 236. Hanze wel nuttig als bindmiddel tussen de IJsselsteden Onderlinge afstemming zo goed mogelijk 1543 inlijving in Bourgondië = einde Hanze in dit gebied 13
237. Hanzeverleden “vermarkten” (voorbeeld Groningen →)
Der Aakerk
Groningen 238
Koor
Der AA-kerk
239
239.
14
Hanzewandeling Groningen
240
241
15
Hanzehuis
Groningen 242
242.
Hanzeplein Groningen
243
16
244. Niet alle steden met Hanzeverleden kiezen voor“vermarkting” B.v Arnhem, Nijmegen
245. Arnhem: residentie hertogen van Gelre Nijmegen: Romeins verleden Geen door Holland gedomineerde geschiedenis Terecht: Oosten bloeide voor het Westen! Denken in nationale staten wordt door de EU minder Meer oriëntatie op het oosten
246. De Hanze in de moderne geschiedenis Nederland meer aandacht voor VOC/WIC In Duitsland blijft de Hanzegedachte bestaan 1848 Hanze als voorbeeld voor de Rijkseenheid 1870 Duitse eenheid: nu ook wereldmacht Streven naar grote vloot net als in Hanzetijd Ook steun voor expansie naar Oost-Europa
247. Na 1918 sociaalkritische benadering van de Hanze Vanaf 1933 “Hanze heeft staten in een Groot-Europese Gemeenschap samengebracht” … Dat zou nu onder Hitler weer gebeuren
17
248. Scandinavie en Nederland niet gelukkig met “politisering” van de Hanze Een “culturele hanze” kon 249. Na 1945 BRD : Hanze is voorloper van de EU Recht op hereniging met het oosten wordt hierin gevonden In DDR : Hanze is laat feodalisme? Hanze is anti-feodaal en voorstadium van het kapitalisme? DDR geschiedschrijving over Hanze vaak zakelijker 250. In de jaren 60: Hanze brug tussen oost en west, brug tussen Europese markten 1980 43 steden komen samen in Zwollede eerste hanzedag in moderne tijd. Naam: STEDENBOND DE HANZE 171 steden uit 15 verschillende Europese landen. 251. Veel idealisme en ook historische onjuistheden Niet altijd zonder problemen als sterk de nadruk op Duits karakter gelegd wordt: Nog steeds geen Deense stad lid 252. 1991 Nieuwe Hanze Interregio: Niedersachsen Bremen, Groningen, Friesland Drenthe, Overijssel Hieruit ontstaat “Hanzepassage” 15 regio’s uit Nederland, Duitsland Frankrijk, Groot Brittannie, Polen en Letland
18
253
SYMBOLISCHE WAARDE Duitsland meeste aandacht: postzegels munten Hamburg: Gemeinschaft der Hansekaufleute des Stalhofs Jaarlijks Hamburger Morgensprache: vrijheid van geest, van kansen en van handel 255 Der Spiegel 2002: Die Hanse - ein Vorläufer der Europäischen Union Lübeck krijgt een prachtig nieuw Hanzemuseum Hamburg meer aandacht voor Hanze in musea Hansapark aan de Oostzee 19
256. Graag aansluiting bij “hanseatische” eigenschappen: Degelijk betrouwbaar eerlijk Burgers vrijheidslievend aanspreekbaar op hun burgerzin 257. Hanze van toen geen Europese organisatie maar band van Neder-Duitse steden die in een groot deel van Europa actief waren Wel overeenkomsten met de EU Gelijkwaardige partners = consensus nodig 258. Belangstelling voor de Hanze hangt samen met het globaliseringsproces. Na Hanzetijd ontstonden de nationale staten die nu minder belangrijk worden
20
Hanzedagen 1980 – 2028 →
1980: Zwolle 1982: Dortmund 1983: Lübeck 1984: Neuss 1985: Braunschweig 1986: Duisburg 1987: Kalmar 1988: Keulen 1989: Hamburg 1990: Deventer 1991: Wesel 1992: Tallinn
1993: Münster 1994: Stade 1995: Soest 1996: Bergen 1997: Gdańsk 1998: Visby 1999: Oldenzaal 2000: Zwolle 2001: Riga 2002: Brugge 2003: Frankfurt a/d O 2004: Turku 260
.
2005: Tartu 2006: Osnabrück 2007: Lippstadt 2008: Salzwedel 2009: Novgorod 2010: Pärnu 2011: Kaunas 2012: Lüneburg 2013: Herford 2014: Lübeck 2015: Viljandi 2016: Bergen (N)
2017: Kampen 2018: Rostock 2019: Lünen 2020: Brilon 2021: Riga 2022: Neuss 2023: Toruń 2024: Gdańsk 2025: Visby 2026: Stargard Szczeciński 2027: Braunschweig 2028: Stralsund 261
21
262
263
22
264
264.
265
23
266
267
24
268
269
25
270
271
26
Museum Sincfala Knokke/Heist
272
273
27
Museum Sincfal Knokke/Heist
274
Museum Sincfala Knokke/Heist
275
28
Museum Sincfala Knokke/Heist
276
Museum Sincfal Knokke/Heist
277
29
Zwin 2011
278
Zwin 2011
280
30
Zwin 2011
281
St. Anna ter Muide
282
31
283
284
32
285
286
33
287
288
Lissewege
288
34
289
Brugge
290
35
291
Damme
292
36
293
294
37
295
296
38
297
298
39
299
300
40
301
301.
41
