Zwemwaterprofiel Zuidstrand en Spartelvijver in het Haarlemmermeerse Bos

Zwemwaterprofiel Zuidstrand en Spartelvijver in het Haarlemmermeerse Bos

4 november 2008

Zwemwaterprofiel Zuidstrand en Spartelvijver in het Haarlemmermeerse Bos Zwemwaterprofiel Haarlemmermeerse Bos van de zwemlocaties Zuidstrand en Spartelvijver

Kenmerk R015-4571635WIH-mfv-V02-NL

Verantwoording

Projectleider

Zwemwaterprofiel Zuidstrand en Spartelvijver in het Haarlemmermeerse Bos Hoogheemraadschap van Rijnland Sigrid Haverkamp

Auteur(s)

Wijnanda Hulsegge

Projectnummer

4571635 45 (exclusief bijlagen) 4 november 2008

Titel Opdrachtgever

Aantal pagina's Datum Handtekening

Colofon Tauw bv afdeling Water Handelskade 11 Postbus 133 7400 AC Deventer Telefoon (0570) 69 99 11 Fax (0570) 69 96 66

Dit document is eigendom van de opdrachtgever en mag door hem worden gebruikt voor het doel waarvoor het is vervaardigd met inachtneming van de rechten die voortvloeien uit de wetgeving op het gebied van het intellectuele eigendom. De auteursrechten van dit document blijven berusten bij Tauw. Kwaliteit en verbetering van product en proces hebben bij Tauw hoge prioriteit. Tauw hanteert daartoe een managementsysteem dat is gecertificeerd dan wel geaccrediteerd volgens: -

NEN-EN-ISO 9001.

Zwemwaterprofiel Haarlemmermeerse Bos

5\45


6\45



Inhoud Verantwoording en colofon .......................................................................................................... 5 Samenvatting ................................................................................................................................. 9 1 1.1

Inleiding........................................................................................................................ 13 Aanleiding...................................................................................................................... 13

1.2

Leeswijzer ..................................................................................................................... 14

2

Uitgevoerde werkzaamheden ..................................................................................... 15

2.1 2.2

Methode ........................................................................................................................ 15 Locatiebezoek ............................................................................................................... 16

3 3.1 3.2 3.3 3.4 3.4.1 3.4.2

Beschrijving van de zwemlocaties ............................................................................ 17 Situering en beschrijving ............................................................................................... 17 Hydrologie en hydromorfologie ..................................................................................... 18 Kenmerken zwemlocaties Zuidstrand en Spartelvijver.................................................. 20 Begrenzing van de zwemwaterzone ............................................................................. 22 Zuidstrand ..................................................................................................................... 22 Spartelvijver................................................................................................................... 23

4

Analyse historische waterkwaliteit............................................................................ 25

4.1 4.1.1 4.1.2

Bacteriologische kwaliteit .............................................................................................. 25 Waterkwaliteit volgens de huidige Europese zwemwaterrichtlijn .................................. 26 Historische data analyse in relatie tot weersomstandigheden ...................................... 29

4.1.3 4.2

Waterkwaliteit volgens de nieuwe Europese zwemwaterrichtlijn .................................. 29 Blauwalgenprofiel .......................................................................................................... 32

4.3

Overige pathogene ziekteverwekkers ........................................................................... 36

5

Mogelijke verontreinigsbronnen ................................................................................ 37

6 6.1 6.2

Beoordeling gezondheidsrisico’s .............................................................................. 39 Toelichting gebruikte kentallen spreadsheet ZWEMPROF ........................................... 39 Resultaten en analyse ................................................................................................... 40

7 7.1

Conclusies en aanbevelingen .................................................................................... 43 Aandachtspunten en maatregelen ................................................................................ 44


7\45


7.2

Aanbevelingen vervolgtraject ........................................................................................ 45

Bijlage(n) 1. Situering meetpunten zwemwaterkwaliteit

2. 3. 4. 5.

8\45

Resultaten risicoberekeningen spreadsheet ZWEMPROF Data blauwalgen en fysisch chemische toestandsvariabelen Verslag locatiebezoek Beoordeling zwemwaterkwaliteit volgens de huidige en nieuwe EU-zwemwaterrichtlijn



Samenvatting Een verplichting voortkomend uit de nieuwe Europese zwemwaterrichtlijn is het opstellen van een zwemwaterprofiel voor zwemlocaties door de waterbeheerder. In een zwemwaterprofiel worden de bronnen, de verontreinigingsroutes en de locatiespecifieke eigenschappen in kaart gebracht en worden de eventueel benodigde maatregelen ter verbetering van de zwemwaterkwaliteit geïnventariseerd. Dit zwemwaterprofiel heeft betrekking op de zwemlocaties het Zuidstrand en de Spartelvijver in het Haarlemmermeerse Bos. De beheerder van deze zwemlocaties is de gemeente Haarlemmermeer. Zwemzones In het zwemwaterprofiel is de begrenzing van de zwemwaterzones bepaald op basis van het protocol ‘Bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water’. Het resultaat is: • Zandwinplas. Veel zwemmers beperken zich niet tot het gebied binnen de drijflijn. Als zwemzone wordt daarom een strook tot 35 meter uit de oever voorgesteld. Dit komt overeen met een begrenzing op ongeveer 1,50 waterdiepte en dit is 10 meter voorbij de huidige drijflijn die op 0,90 waterdiepte ligt. Het reguliere meetpunt voor het bepalen van de zwemwaterkwaliteit ROP18046 ligt in de zwemzone en is voldoende representatief • Spartelvijver. Als zwemzone wordt de gehele Spartelvijver tot aan de drijflijn voorgesteld. Het zwemwatermeetpunt ROP18048 ligt in de zwemzone en is representatief Bacteriologische zwemwaterkwaliteit De bacteriologische kwaliteit van het zwemwater wordt volgens de huidige EU-richtlijn beoordeeld als goed (Zuidstrand) en aanvaardbaar (Spartelvijver). Volgens de nieuwe richtlijn valt deze in de kwaliteitsklasse “uitstekend” (Zuidstrand) en “goed” (Spartelvijver). Dit geeft dus geen aanleiding voor het treffen van maatregelen bij de zwemlocaties. De bacteriologische verontreinigingsbronnen zijn de volgende: • Zuidstrand: geen • Spartelvijver: watervogels (gering/wezenlijk) en honden (mogelijk) De Spartelvijver is vanwege de geringe waterdiepte gevoelig voor verontreinigingen. Daarom is het wenselijk het doorspoelregime met water uit de zandwinplas te continueren. Om in de toekomst problemen met watervogels te voorkomen is een toename ervan in de Spartelvijver ongewenst. Voor de kwaliteit van het zwemwater is het voldoende dat deze een andere plek uitkiezen maar gezien de zwemzone de gehele Spartelvijver omvat is dit niet uitvoerbaar. Een


9\45


andere maatregel betreft een verbod op het voeren van eenden. Een aandachtspunt zijn honden die ondanks het duidelijke verbod tijdens het zwemseizoen toch gesignaleerd worden. Verscherpt toezicht is wenselijk. Overig Gezondheidsrisico’s door andere ziekteverwekkers zijn op de zwemlocaties in het Haarlemmermeerse Bos niet te verwachten. Blauwalgen In de Zandwinplas is sinds de plaatsing van het luchtpompsysteem nauwelijks sprake meer van drijflaagvormende blauwalgen. Deze werden vooral veroorzaakt door blauwalgensoorten die het giftige microcystine produceren (vooral Microcystis en in mindere mate Anabaena). Echter, bij uitval van het systeem is de kans op blauwalgen groot. In de ondiepe Spartelvijver lijkt de kans op een toxische bloei van blauwalgen klein maar kan bij voor blauwalgen gunstige weersomstandigheden niet worden uitgesloten. Preventieve maatregelen om de blauwalgenproblematiek terug te dringen zijn al getroffen met het luchtmengsysteem. Met name bij Spartelvijver is het van belang dat een goede doorstroming gehandhaafd blijft. Aanpak aan de bron (verdergaande nutriëntenreductie) heeft de voorkeur. De nutriëntenconcentraties zijn echter al zo laag dat hier bijna geen verbetering te verwachten is. Als er drijflagen op de plas dreigen te ontstaan, is het wenselijk om het publiek snel en adequaat voor te lichten via internet, op de zwemlocatie, via huis aan huisbladen, radio en regionale tv, et cetera. Met name omdat men niet meer verwacht blauwalgen aan te treffen omdat de beluchtingsinstallatie doorgaans goed werkt.

10\45



Resumerend overzicht aandachtspunten en maatregelen

Onderwerp

Maatregel

Bacteriologische •

Spartelvijver: voorkomen dat de vogelpopulatie zich

waterkwaliteit

sterk uitbreidt •

Spartelvijver: doorspoelen/verversing water

Wie Gemeente Haarlemmermeer

Gemeente Haarlemmermeer

continueren •

Hondenverbod vanaf 1 mei en bebording aanpassen. Gemeente Haarlemmermeer Toezicht verbod honden op de stranden continueren

Blauwalgen

• •

Op een pro actieve manier voorlichting publiek bij

Gemeente Haarlemmermeer,

dreiging van drijflagen van blauwalgen

Provincie Noord-Holland

Continueren bestaande beluchtingsysteem in de

Rijnland

Zandwinplas •

Continueren fytoplanktononderzoek

Rijnland


11\45


12\45



1 Inleiding 1.1

Aanleiding

De nieuwe Europese Zwemwaterrichtlijn (2006/7/EC) die maart 2006 van kracht geworden is, schrijft voor dat voor elk zwemwater een zwemwaterprofiel wordt opgesteld. In de nieuwe EU-zwemwaterrichtlijn staat dat alle zwemwateren aan het einde van het badseizoen van 2015 ten minste moeten voldoen aan de kwaliteit “aanvaardbaar”. Tevens moeten dan realistische en evenredige maatregelen zijn genomen om het aantal zwemwateren als “uitstekend”of “goed” te doen toenemen. In deze nieuwe EU-zwemwaterrichtlijn worden naast monitoring ook beheersmaatregelen van belang. Dit betekent dat per zwemwaterlocatie naast kwaliteitsgegevens van het oppervlaktewater vooral ook informatie beschikbaar moet zijn over de wijze waarop de zwemwaterkwaliteit beïnvloed wordt. Dit komt erop neer dat de beheerder van iedere zwemwaterlocatie een inschatting moet maken van de bronnen die de zwemwaterkwaliteit negatief kunnen beïnvloeden. De risico’s en bedreigingen voor het zwemwater worden vastgelegd in een zwemwaterprofiel. De beheerder kan op basis van dit zwemwaterprofiel op de desbetreffende locatie maatregelen nemen om de risico’s voor de zwemmers te reduceren. Volgens de zwemwaterrichtlijn geeft een zwemwaterprofiel een compleet beeld van alle veiligheid- en gezondheidsrisico’s op de zwemlocatie. Een zwemwaterprofiel is in eerste instantie bedoeld om inzicht te krijgen in de fecale verontreinigingsbronnen en –routes en richt zich op de indicatoren voor fecale verontreinigingen: Escherichia coli (E. coli) en intestinale enterococcen (nieuwe EU-richtlijn) of thermotolerante en totaal bacteriën van de coligroep en fecale streptococcen (huidige/oude parameters). Daarnaast verschaft het zwemwaterprofiel inzicht in mogelijke problemen door cyanobacteriën, overige macroalgen en/of fytoplankton. Andere gezondheidsbedreigende risico’s zoals ziekte van Weil, botulisme, zwemmersjeuk, et cetera worden niet specifiek genoemd in de richtlijn maar worden in dit zwemwaterprofiel wel meegenomen. Het Hoogheemraadschap van Rijnland is verantwoordelijk voor het waterkwaliteitsbeheer van 46 zwemlocaties: 41 officiële locaties en 5 potentiële locaties (stand van zaken mei 2008). In dit rapport is het zwemwaterprofiel voor de zwemlocaties in het Haarlemmermeerse Bos beschreven.


13\45


1.2

Leeswijzer

Na deze inleiding worden in hoofdstuk 2 de uitgevoerde werkzaamheden beschreven. In hoofdstuk 3 volgt een beschrijving van de zwemlocatie en hoofdstuk 4 bevat een analyse van de waterkwaliteit en het blauwalgenprofiel. Vervolgens komen de potentiële risicobronnen in hoofdstuk 5 aan bod. Een beschrijving van de gezondheidsrisico’s en bronnenanalyse is uitgewerkt in hoofdstuk 6. Tot slot staan in hoofdstuk 7 de conclusies en aanbevelingen.

14\45



2 Uitgevoerde werkzaamheden 2.1

Methode

Voor het opstellen van zwemwaterprofielen zijn enkele handreikingen/rapporten opgesteld waarin een gestructureerde aanpak van diverse facetten wordt beschreven: • Handreiking voor het opstellen van een zwemwaterprofiel (RIZA/Grontmij, 2005): bacteriologische verontreinigingsbronnen • KRW en oppervlaktewater (RIZA/DHV, 2005): afbakening van de zwemlocatie • Handreiking zwemwaterprofiel blauwalgen (RIZA/DHV, 2007): blauwalgen Voor zover mogelijk, is voor het opstellen van dit zwemwaterprofiel bij deze handreikingen aangesloten.

Figuur 2.1 Routekaart voor het opstellen van een zwemwaterprofiel (bron: Handreiking)

Een zwemwaterprofiel omvat de volgende aspecten: • Algemene beschrijving van de zwemwaterlocatie Er wordt een algemene beschrijving van de locatie gegeven waarin de volgende onderdelen aan de orde komen: algemene gebiedsbeschrijving, hydromorfologie en hydrologie, de begrenzing van de zwemwaterzone, gegevens ten aanzien van problemen en zwemverboden


15\45


zoals meldingen van gezondheidsklachten (zwemmersjeuk, botulisme) en bloei van blauwalgen • Analyse data historische waterkwaliteit De data van de laatste drie à vijf jaar vormen de basis voor de historische waterkwaliteit. In geval van hoge concentraties aan bacteriën wordt gekeken of er een trend zichtbaar is die

•

•

•

•

wijst op invloed van weersomstandigheden, een relatie met bepaalde bronnen of een relatie met een bepaalde periode in het jaar waarin de verhogingen plaatsvinden Identificatie van potentiële bronnen van bacteriologische verontreiniging Op basis van de hiervoor beschreven gegevens, het locatiebezoek en het gesprek met de locatiebeheerder, wordt een lijst van alle potentiële verontreinigingsbronnen opgesteld Beoordeling gesignaleerde verontreinigingsbronnen Met behulp van een eenvoudig spreadsheetmodel (ZWEMPROF) wordt de invloed van de bronnen geschat Evaluatie en conclusies Alle gegevens uit de voorgaande stappen worden naast elkaar gelegd en bekeken. Hierbij wordt bepaald welk van de mogelijke bronnen daadwerkelijk relevant zijn voor de waterkwaliteit op de zwemlocatie Aanbevelingen Als er geen problemen worden geconstateerd bestaat er weinig aanleiding om maatregelen te nemen. Als er wel duidelijke verontreinigingsbronnen zijn gevonden of als er onduidelijkheid is over de betrouwbaarheid van de resultaten, wordt een doorkijk gegeven naar mogelijke maatregelen

2.2

Locatiebezoek

Bij voorkeur wordt een zwemwaterlocatie en de omgeving ervan een keer bezocht op een moment dat de stranden daadwerkelijk door bezoekers gebruikt worden. Immers dan kan een goede indruk van de hygiëne verkregen worden omdat ook zwemmers zelf een bron van bacteriële verontreinigingen kunnen zijn. In verband met de planning van het project is het locatiebezoek uitgevoerd op vrijdag 25 april 2008. Dit was voor aanvang van het zwemseizoen (per 1 mei) en er waren geen badgasten. Aandachtspunten tijdens het veldbezoek waren ten eerste de mogelijke bronnen van fecale verontreinigingen op de zwemlocatie en in de omgeving, maar ten tweede ook andere bedreigingen voor de zwemwaterkwaliteit zoals flora (bijvoorbeeld afgestorven plantenresten), fauna (ratten in verband met ziekte van Weil), botulisme, (blauw)algen, et cetera. Van elke locatie zijn tevens foto’s gemaakt. De waarnemingen tijdens het locatiebezoek zijn opgenomen in bijlage 4 en verwerkt in het zwemwaterprofiel.

16\45



3 Beschrijving van de zwemlocaties 3.1

Situering en beschrijving

Het Haarlemmermeerse Bos is een 115 hectare groot, parkachtig gebied ten noordwesten van Hoofddorp en ten zuidoosten van de N205. Het bos is in de jaren ‘70 aangeplant waarna het in 1979 officieel voor het publiek is opengesteld en het zich tot een regionale trekpleister heeft ontwikkeld. In het bos worden regelmatig evenementen gehouden, zoals het jaarlijkse Mystery Land en Concours Hippique. In een gedeelte van het bos heeft in 2002 de Floriade plaatsgevonden. De plassen in het Haarlemmermeerse Bos behoren tot het polderwater welke omsloten wordt door een dijk (noordoosten), bebouwd gebied van Hoofddorp (zuiden) en wegen (noordwesten). Het Haarlemmermeerse Bos beschikt over twee officiële zwemlocaties, te weten het Zuidstrand en de Spartelvijver: • Zuidstrand is een zwemlocatie welke gelegen is aan de zandwinplas (ook wel de grote plas of bosplas genoemd) • Spartelvijver is een zwemlocatie welke ten westen van de zandwinplas is gelegen en hiermee via sloten in verbinding staat

Haarlem

Hoofddorp

Amsterdam

A9

IJmeer

Haarlemmermeerste Bos spartelvijver/zuidstrand

A4

Figuur 3.1 Regionale ligging zwemlocaties


17\45


Spartelvijver

Zwemlocatie Zuidstrand

Figuur 3.2 Directe omgeving zwemlocaties Haarlemmermeerse Bos Zuidstrand en Spartelvijver

KRW waterlichaam

Het Haarlemmermeerse Bos is geen KRW waterlichaam. Het behoort tot het achterliggende gebied. Toekomstige plannen Voor de zwemlocaties zelf zijn geen plannen bekend met relevantie voor de waterrecreatie. Het Haarlemmermeerse Bos is geen KRW waterlichaam en dit betekent dat er door Rijnland geen specifieke (inrichtings)maatregelen zijn gepland.

3.2

Hydrologie en hydromorfologie

Het Haarlemmermeerse Bos is een onderdeel van de Haarlemmermeerpolder, peilvak GH52.140.48 met een oppervlak van 87,9 hectare. Het is hydrologisch gezien een geïsoleerd gebied waarbij het waterpeil fluctueert tussen NAP -5,4 en -5,6 meter. Via een inlaatpomp aan de zuidoostzijde van de zandwinplas kan water vanuit het Voorkanaal (peilvak GH-52.140.00) worden ingelaten. Het water in het Haarlemmermeerse Bos wordt actief, via een pomp aan de zuidzijde van de zandwinplas, rondgepompt. Het water van het slootsysteem en de zwemlocatie

18\45



Spartelvijver, wordt richting de zandwinplas gepompt. De Spartelvijver wordt op deze wijze ververst met water vanuit de zandwinplas.

Afsluitbare duiker

Luchtmenginstallatie

Inlaatgemaal

Doorspoelgemaal

Figuur 3.3 Globale stromingsrichting Haarlemmermeerse Bos. De cirkels geven de locaties van de luchtmenginstallaties aan welke drijflagen van blauwalgen voorkomen

De verblijftijd van het water in de zandwinplas is 20-50 jaar (bron: Diepe Puttenatlas, RPS BCC januari 2008). Aan de noordwestzijde van de Spartelvijver is een afsluitbare duiker aanwezig, die kan worden gebruikt om overtollig water uit het gebied te laten. In het Haarlemmermeerse Bos treedt wegzijging op. De maximale diepte van de zandwinplas is 21 meter en de gemiddelde diepte is 11 meter. De oevers van de plas zijn erg steil. De zwemlocatie Zuidstrand ligt aan een relatief brede ondiepe oeverstrook (Bron: Hydrografische gegevens van meren en plassen, Brouwer Groep, 1993). De Spartelvijver heeft een maximale diepte van 90 centimeter.


19\45


3.3

Kenmerken zwemlocaties Zuidstrand en Spartelvijver

Algemeen Beheerder

De directe omgeving van de zwemlocatie wordt beheerd door de gemeente Haarlemmermeer.

Waterkwaliteitsbeheerder Hoogheemraadschap van Rijnland. Provincie Noord-Holland. Afmetingen zandstrand • Zuidstrand: de afmetingen van het zandstrand zijn ruim 160 meter lang en 10 tot 20 meter breed • Spartelvijver: de afmetingen van het zandstrand zijn ruim 70 meter lang en 10 tot 20 meter breed Bezoekersaantallen Het aantal zwemmers is niet bekend. Op een drukke dag loopt het aantal bezoekers in het gebied op tot ongeveer 3.000/dag. Een klein deel hiervan zijn zwemmers. • Zuidstrand. Volgens eigen schatting (Tauw) wordt voor een gemiddelde dag uitgegaan van 500 zwemmers per dag en ongeveer 1000 zwemmers op een topdag • Spartelvijver. Op een gemiddelde dag is het aantal geschat op 100 zwemmers per dag en ongeveer 200 zwemmers op een topdag Voorzieningen Restaurant/kiosk

Toiletten Vuilnisbakken Drijflijnen

Toezicht Speeltoestellen

20\45

Ja, bij de zandwinplas zijn twee restaurants aanwezig. Het restaurant nabij het Zuidstrand ligt op circa 150 meter afstand vanaf het strand en het ligt circa 560 meter vanaf Spartelvijver. Ja, op beide zwemlocaties zijn toiletten aanwezig. Ja, op meerdere plaatsen op het strand staan vuilnisbakken. • Zuidstrand: de zwemzone wordt afgebakend met een drijflijn welke op een maximale waterdiepte van 90 centimeter ligt en op ongeveer 20-25 meter uit de oever • Spartelvijver: de maximale diepte van de Spartelvijver is 90 centimeter. In de hele Spartelvijver kan worden gezwommen. Er ligt een drijflijn ten zuidwesten van de vijver, waar deze overgaat een smallere watergang. De waterdiepte bij de drijflijn is van 90 centimeter Ja, op het gehele recreatieterrein is toezicht aanwezig. Er zijn geen speeltoestellen of duikvlonders en dergelijke langs de oever of in het water van de Zandwinplas. In de Spartelvijver loopt een kabelbaantje vanaf het strand naar het eilandje. Verder zijn op beide



zwemlocaties op de oever meerdere speeltoestellen aanwezig. Bodem

De waterbodem heeft een stevige structuur en bestaat uit zand.

Onderhoud

Het strand wordt regelmatig onderhouden en de vuilnisbakken op het strand regelmatig geleegd.

Figuur 3.4 Voorzieningen bij zwemlocatie Spartelvijver

Figuur 3.5 Voorzieningen bij zwemlocatie Zuidstrand

Bijzonderheden Klachten en meldingen

Van de beide zwemlocaties zijn er weinig klachten en meldingen bij de provincie Noord-Holland bekend. Voor de zwemlocatie Spartelvijver is een melding van twee zieke kinderen met gastro-enteritisachtige verschijnselen na zwemmen in de Spartelvijver op 3 mei 2007. Hierbij werd door de melder


21\45


aangegeven dat er altijd veel honden in het water zijn. Voor de Zandwinplas is op 23 mei 2007 een melding van blauwalgen gedaan. Dit werd veroorzaakt doordat de pompen op halve kracht werkten. Het was van kortstondige duur en na herbemonstering was alles in orde. Algemeen

In het verleden had de diepe Zandwinplas ernstige problemen met toxische blauwalgen. Sinds de plaatsing van 4 beluchters in 2000 behoort dit grotendeels tot het verleden.

Figuur 3.6 Diepte van de drijflijnen op de zwemlocaties Zuidzijde (links) en Spartelvijver (rechts) is 90 cm

3.4

Begrenzing van de zwemwaterzone

Voor het begrenzen van de zwemwaterzone is uitgegaan van het protocol zoals dat is beschreven in het rapport ‘KRW en oppervlaktewater’ DHV juni 2005 (Verkennende studie naar de bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de KRW). 3.4.1 Zuidstrand Bij het Zuidstrand is op ongeveer 25 meter uit de oever een drijflijn aanwezig welke op een waterdiepte van 90 cm ligt. Voor zover kan worden ingeschat, is er in deze strook sprake van een geleidelijk aflopende waterbodem. Veel zwemmers zullen zich buiten dit afgebakende en ondiepe gedeelte begeven. Geschat wordt dat de 1,50 meter waterdiepte ter hoogte van de zwemlocatie op 35 meter uit de oever is. Hierna loopt de onderwaterbodem vrij steil af. Als zwemzone wordt een strook langs het strand tot ongeveer 35 meter uit de oever voorgesteld. Dit is ongeveer tot 10 meter voorbij de huidige drijflijn, zie figuur 3.7. Het zwemwatermeetpunt ROP18046 ligt in de zwemzone en is representatief.

22\45



Zwemzone Zuidstrand (ROP18046) Drijflijn

Luchtmenginstallatie

Figuur 3.7 Zwemzone en zwemwaterkwaliteitsmeetpunt Zuidstrand

3.4.2 Spartelvijver De Spartelvijver is maximaal 90 centimeter diep. In de hele vijver kan worden gezwommen. Er ligt een drijflijn aan de zuidwestkant van de Spartelvijver, daar waar deze overgaat in een smallere watergang. Als zwemzone wordt de gehele Spartelvijver tot aan de drijflijn voorgesteld, zie in figuur 3.8. Het zwemwatermeetpunt ROP18048 ligt in de zwemzone en is representatief. Dit is tevens het gedeelte waar de meest kwetsbare groep (kleine kinderen) zwemt.


23\45


Zwemzone

Drijflijn 90 cm

Spartelvijver (ROP18048)

Figuur 3.8 Zwemzone en zwemwaterkwaliteitsmeetpunt Spartelvijver

24\45



4 Analyse historische waterkwaliteit De zwemwaterkwaliteit wordt in het zwemseizoen tweewekelijks door Rijnland onderzocht. De situering van de meetpunten is in bijlage 1 en de figuren 3.7 en 3.8 aangegeven. Bij zwemlocatie Zuidstrand en Spartelvijver liggen beide meetpunten in de zwemzone.

Tabel 4.1 Meetpunten waterkwaliteit Haarlemmermeerse Bos

Omschrijving

Code

X-coördinaat

Y-coördinaat

Zuidstrand

ROP18046

106178

482149

Spartelvijver

ROP18048

105768

482161

4.1

Bacteriologische kwaliteit

De bacteriologische parameters van de huidige zwemwaterrichtlijn (totaal bacteriën van de coligroep, thermotolerante bacteriën van de coligroep en fecale streptokokken) worden in de nieuwe zwemwaterrichtlijn vervangen door Escherichia coli en intestinale enterococcen. Deze indicatoren leveren een betere koppeling tussen de fecale verontreiniging in zwemwater en gezondheidseffecten. In tabel 4.2 zijn de normen van de nieuwe richtlijn en de huidige (oude) richtlijn weergegeven. De eindbeoordeling van de huidige richtlijn is afwijkend van de nieuwe richtlijn. Bij de huidige parameters zijn er 3 categorieën (goed, aanvaardbaar en slecht) en bij de nieuwe parameters zijn er 4 categorieën (uitstekend, goed, aanvaardbaar en slecht). Een toelichting op de zwemwaterbeoordeling volgens de beide richtlijnen is opgenomen in bijlage 5.

1

Tabel 4.2 Risicowaarden oude en nieuwe zwemwaterparameters in kve /100 ml

Parameter

Uitstekende kwaliteit

Goede kwaliteit

Aanvaarbare kwaliteit

E coli

500

(95-percentiel)

1.000

(95-percentiel)

900

(90-percentiel)

Intestinale enterococcen

200

(95-percentiel)

400

(95-percentiel)

330

(90-percentiel)

Nieuwe EU richtlijn

Huidige EU richtlijn Coli thermotolerante

-

100

(80 %)

2.000

(95 %)

Coli totaal

-

500

(80 %)

10.000

(95 %)

1

Kolonie vormende eenheid


25\45


4.1.1 Waterkwaliteit volgens de huidige Europese zwemwaterrichtlijn In de afgelopen jaren voldeed de bacteriologische waterkwaliteit ruimschoots aan de normen van de huidige EU zwemwaterrichtlijn. In tabel 4.3 is het toetsresultaat van de zwemwaterkwaliteit weergegeven.

Tabel 4.3 Bacteriologische kwaliteit zwemwater volgens de huidige EU richtlijn

Jaar

Thermotolerante coli

Totaal coli

Eindoordeel

2003

Goed

Goed

Goed

2004

Goed

Goed

Goed

2005

Goed

Goed

Goed

2006

Goed

Goed

Goed

2007

Goed

Goed

Goed

2003

Goed

Goed

Goed

2004

Aanvaardbaar

Goed

Aanvaardbaar

2005

Aanvaardbaar

Goed

Aanvaardbaar

2006

Aanvaardbaar

Goed

Aanvaardbaar

2007

Aanvaardbaar

Goed

Aanvaardbaar

Zuidstrand

Spartelvijver

Op de zwemlocatie Zuidstrand waren de bacteriële concentraties consistent bijzonder laag. Voor zowel totaal coli en thermotolerante coli was de bacteriologische kwaliteit goed. Een grafische weergave van de concentraties aan thermotolerante coli en totaal coli staat in de figuren 4.1 en 4.2. In de Spartelvijver werden doorgaans hogere bacteriële concentraties gemeten dan bij het Zuidstrand4 in de Zandwinplas (figuren 4.3 en 4.4). Vooral thermotolerante colibacteriën zijn vaak licht verhoogd gemeten. Alle waarden vallen nog wel ruim binnen de zwemwaternorm (aanvaardbaar).

26\45



Jaartrend TT coli Haarlemmermeersebos Zuidstrand - ROP18046

2500

2000

kve/100 ml

2003 2004

1500

2005 2006 2007

1000

norm aanvaardbaar norm goed

500

0 1-apr

1-mei

1-jun

1-jul

1-aug

1-sep

1-okt

Figuur 4.1 Bacteriologische kwaliteit zwemwater Zuidstrand - thermotolerante coli

Jaartrend Totaal coli Haarlemmermeersebos Zuidstrand - ROP18046

12000

10000 2003

kve/100 ml

8000

2004 2005

6000

2006 2007 norm aanvaardbaar

4000

norm goed

2000

0 1-apr

1-mei

1-jun

1-jul

1-aug

1-sep

1-okt

Figuur 4.2 Bacteriologische kwaliteit zwemwater Zuidstrand - totaal coli


27\45


Jaartrend TT coli Haarlemmermeersebos Spartelvijver - ROP18048 2500

2000

kve/100 ml

2003 2004

1500

2005 2006 2007

1000

norm aanvaardbaar norm goed

500

0 1-apr

1-mei

1-jun

1-jul

1-aug

1-sep

1-okt

Figuur 4.3 Bacteriologische kwaliteit zwemwater Spartelvijver - thermotolerante coli

Jaartrend Totaal coli Haarlemmermeersebos Spartelvijver - ROP18048 12000

10000 2003

kve/100 ml

8000

2004 2005 2006

6000

2007 norm aanvaardbaar

4000

norm goed

2000

0 1-apr

1-mei

1-jun

1-jul

1-aug

1-sep

1-okt

Figuur 4.4 Bacteriologische kwaliteit zwemwater Spartelvijver - totaal coli

28\45



4.1.2

Historische data analyse in relatie tot weersomstandigheden

Om een mogelijke oorzaak door verontreinigingsbronnen te ontdekken wordt vaak gezocht naar mogelijke relaties met weersomstandigheden. Een relatie tussen fecale bacteriën en neerslag kan wijzen op overstorten in de buurt van de zwemlocatie, of een verhoogde afspoeling van met fecaliën verontreinigd regenwater van aanliggende oevers. De analysewaarden voor de bacteriologische parameters waren op de zwemlocaties in het Haarlemmermeerse Bos de afgelopen jaren steeds zodanig laag, dat er geen aanleiding is om een relatie met weersomstandigheden uit te werken. 4.1.3

Waterkwaliteit volgens de nieuwe Europese zwemwaterrichtlijn

Om een beeld te krijgen van wat de wijziging aan parameters voor de kwaliteitsbeoordeling van het zwemwater betekent, zijn in de zwemseizoenen van 2006 en 2007 zowel de oude als de nieuwe parameters door Rijnland gemeten. Zuidstrand In 2006 en 2007 voldeden de waarden van de oude parameters (totaal colibacteriën en thermotolerante coli’s) in ruime mate aan de normen. Ook van de nieuwe parameters E. coli en intestinale enterococcen waren de concentraties laag of niet aantoonbaar en deze voldeden alle aan de strengste norm (kwaliteitsklasse uitstekend). Opvallend is dat op 4 juni 2007 voor de oude parameters een verhoging in de waarden te zien is, terwijl de waarden van de nieuwe parameters steeds laag bleven. De resultaten van zwemlocatie Zuidstrand staan weergegeven in de figuren 4.5 en 4.6. Spartelvijver Vergeleken met het Zuidstrand zijn de waarden van de bacteriologische parameters in Spartelvijver doorgaans hoger. In 2006 en 2007 waren de oude parameters (totaal colibacteriën en thermotolerante coli’s) vaak in licht verhoogde concentraties aanwezig maar voldeden nog wel in ruime mate aan de normen. Op één uitzondering na geldt hetzelfde ook voor de nieuwe parameters. De uitzondering betreft een hoge waarde aan E. coli (14 augustus 2006) welke de norm overschrijdt. De resultaten van zwemlocatie Spartelvijver staan weergegeven in de figuren 4.7 en 4.8.


29\45


Haarlemmermeersebos Zuidstrand - ROP18046 2006 1000 800 600 400 200

Totaal coli 37 oC

Thermo tol. coli 44 oC

Escherichia coli

19-sep

7-sep

21-aug

10-aug

26-jul

12-jul

29-jun

14-jun

1-jun

15-mei

3-mei

18-apr

0


Figuur 4.5 Oude en nieuwe parameters in 2006 op de zwemlocatie Zuidstrand (kve/100 ml)

Haarlemmermeersebos Zuidstrand - ROP18046 2007 1000 800 600 400 200

Totaal coli 37 oC


Escherichia coli

24-sep

12-sep

27-aug

14-aug

30-jul

18-jul

2-jul

19-jun

4-jun

23-mei

9-mei

24-apr

0


Figuur 4.6 Oude en nieuwe parameters in 2007 op de zwemlocatie Zuidstrand (kve/100 ml)

30\45



Haarlemmermeersebos Spartelvijver - ROP18048 2006

1000 (<norm)

1000 800 600 400 200

Totaal coli 37 oC


Escherichia coli

19-sep

7-sep

21-aug

10-aug

26-jul

12-jul

29-jun

14-jun

1-jun

15-mei

3-mei

18-apr

0


Figuur 4.7 Oude en nieuwe parameters in 2006 op de zwemlocatie Spartelvijver (kve/100 ml)

Haarlemmermeersebos Spartelvijver - ROP18048 2007 1100 (<norm) 1349 (>norm) 1000 800 600 400 200

Totaal coli 37 oC


Escherichia coli

24-sep

12-sep

27-aug

14-aug

30-jul

18-jul

2-jul

19-jun

4-jun

23-mei

9-mei

9-mei

0


Figuur 4.8 Oude en nieuwe parameters in 2007 op de zwemlocatie Spartelvijver (kve/100 ml). De cirkel geeft de overschrijding van de kwaliteitsnorm aan (kwaliteitsniveau slecht)


31\45


Indeling in kwaliteitsklasse volgens de nieuwe Europese zwemwaterrichtlijn De zwemwaterindeling wordt jaarlijks op basis van de meetreeks van de afgelopen vier badseizoenen vastgesteld. Op basis van de beperkte gegevensset uit de badseizoenen van 2006 en 2007 is een voorzichtige schatting van de indeling gemaakt. De bacteriologische waterkwaliteit van de zwemlocatie Zuidstrand valt in kwaliteitsklasse “uitstekend”. De bacteriologische waterkwaliteit van de zwemlocatie Spartelvijver wordt beoordeeld als kwaliteitsklasse “goed”.

Tabel 4.4 Kwaliteitsindeling zwemlocaties Haarlemmermeerse Bos volgens nieuwe EU zwemwaterrichtlijn

Zwemlocatie

Totaal oordeel

E. coli


Zuidstrand

Uitstekend

Uitstekend

Uitstekend

Spartelvijver

Goed

Goed

Uitstekend

4.2

Blauwalgenprofiel

Tot 2000 werd de grote plas (zandwinplas) in het Haarlemmermeerse Bos geplaagd door blauwalgen (Anabaena en Microcystis). De problematiek was zo ernstig dat in 2000 een beluchtingssysteem in de plas is geïnstalleerd. De installatie bestaat uit een viertal puntbeluchters welke gemonteerd zijn aan drijvende pontons. Deze installatie wordt beheerd en onderhouden door het Hoogheemraadschap van Rijnland. Door de plas kunstmatig te mengen met behulp van de puntbeluchters wordt de diepte in de plas waarop menging van het water plaatsvindt bijna verdubbeld. De thermische stratificatie die iedere zomer plaatsvindt wordt hiermee teniet gedaan. Sindsdien behoren de grootste problemen met blauwalgen in de zandwinplas tot het verleden. Wel zijn er af en toe nog blauwalgen waargenomen maar deze leiden niet meer tot ernstige overlast. Het betrof dan incidenten ten gevolge van storingen van de beluchtingsinstallatie. In de Spartelvijver hebben blauwalgen nooit tot noemenswaardige problemen geleid. Voor zover bekend was de laatste keer dat er blauwalgen in de Spartelvijver waren in 2001. Bijlage 3 bevat een overzicht van de beschikbare waterkwaliteitsgegevens in relatie tot de problemen met overmatige groei van blauwalgen. Microcystine Als er een vermoeden van aanwezigheid van blauwalgen bij de zwemlocaties is, worden er monsters van de drijflaag en/of de waterkolom genomen en op microcystine onderzocht. Microcystineconcentratie van meer dan door de gezondheidsraad gestelde norm van 20 µg/l geven aanleiding voor het nemen van maatregelen (zwemverbod of waarschuwing). In 2003, 2006 en 2007 zijn er meerdere keren aanleiding geweest om microcystinebepalingen te doen. Meestal bleven de waarden onder de bepalingsgrens (< 2 µg/l). Alleen in 2007 zijn in de

32\45



zandwinplas twee keer microcystinegehalten boven de gezondheidsnorm gemeten, te weten: 66 µg/l op 14 augustus 2007 en 320 µg/l op 12 september 2007. De laatst genoemde concentratie viel samen met een drijflaag. Voor zover bekend is er geen actie ondernomen (waarschuwing of zwemverbod). Vermoedelijk zijn er storingen met het beluchtingssysteem geweest.

Figuur 4.9 Eén van de puntbeluchters op een drijvend ponton

Fytoplanktonsamenstelling De problemen in de voorgaande jaren waren aanleiding om de fytoplanktonsamenstelling stelselmatig te onderzoeken. In het zwemseizoen van 2007 is op 5 punten de soortensamenstelling onderzocht: op 2 punten in de Spartelvijver (zwemzone ROP18048 en inlaatpunt ROP 180149) en op 3 meetpunten in de Zandwinplas (zwemzone Zuidstrand (ROP 18046), midden in de plas (ROP18095) en aan de oostzijde bij het inlaatgemaal (ROP180148)). Gedurende de periode van 4 juni tot 28 augustus zijn tweewekelijks en in totaal 11 onderzoeken verricht. Een overzicht van de resultaten staat in bijlage 3. Ten gevolge van storingen in de beluchtingsinstallatie zijn er enkele keren drijflagen gesignaleerd aan de oostkant van de zandwinplas (bij het inlaatgemaal, ROP180148). In de zandwinplas waren gedurende de hele zomer blauwalgen dominant aanwezig, zij het niet in grote aantallen. Pas in augustus/september was de hoeveelheid groter. In juni was Aphazinomenon de dominante blauwalg, in


33\45


augustus/september waren dat vooral Microcystis en Anabaena in mindere mate en aan het eind van het zwemseizoen zijn vooral kleine hoeveelheden van Planktothrix en Anabaena aangetroffen. In de Spartelvijver is de diversiteit aan algen groter en blauwalgen zijn niet de dominante soort. Pas op 27 augustus zijn blauwalgen dominant en in grote aantalen aangetroffen. Microcystis was overvloedig aanwezig. Daarnaast zijn kleine hoeveelheden niet toxische blauwalgen aangetroffen die gerapporteerd zijn als Chroococcales en Pseudoanabaena. Microcystis overschreed in de Spartelvijver op 27 augustus de risicowaarde van 100.000 cellen/ml. Pas bij aantallen hoger dan de risicowaarde bestaat de kans dat microcystine na afsterven van de blauwalgen in hoge concentraties voor kan komen. Het water in de Spartelvijver is na die datum echter niet meer op microcystine onderzocht. Toestandsvariabelen Een beschouwing van de beschikbare fysisch chemische toestandsvariabelen leert dat het water niet bijzonder eutroof is. Behalve de zwemwaterparameters (temperatuur, doorzicht en pH) worden op de zwemwatermeetpunten (ROP18046 en ROP18048) doorgaans geen chemische waterkwaliteitsgegevens gemeten. Wel is er in 2007 op een uitgebreid analysepakket onderzocht. Het doorzicht in de zwemzone van het Zuidstrand aan de diepe zandwinplas (ROP18048) varieert in de zomermaanden van 1 tot 0,6 meter. De zuurgraad heeft normale waarden en fluctueert in het zwemseizoen van pH 8,8 in de voorzomer en daalt tot pH 7,8 aan het eind van het zwemseizoen. Vaak gaat een sterke verhoging van de pH samen met overmatige algengroei, maar dat is hier niet aan de orde. De overige basisparameters zoals stikstof, fosfaat, chlorofyl, chloride et cetera zijn alleen in 2007 gemeten en zijn vergelijkbaar met het meetpunt gelegen in het midden van de zandwinplas waarvan de kwaliteit hieronder wordt beschreven. Van een ander meetpunt, (ROP18095) in midden van de Zandwinplas is voor de jaren 2002 tot en met 2007 een complete meetreeks van fysisch-chemische waterkwaliteitsgegevens beschikbaar. Bijlage 3 bevat een samenvattend overzicht van de beschikbare gegevens. Een beschouwing van de nutriënten op dit meetpunt ROP18095 wijst uit dat het water niet erg eutroof is. De stikstof- en fosfaatconcentraties zijn redelijk laag. Tot 2006 waren sterke seizoensfluctuaties te zien maar in 2006 en 2007 liggen de concentraties gedurende het gehele jaar op hetzelfde lage niveau. De totaalstikstof concentraties variëren van 0,68 tot 1,1 mg N/l en liggen ver onder de MTR-waarde van 2,2 mg N/l. Ook fosfaat voldoet met waarden tussen 0,06 en 0,1 mg P/l in ruime mate aan het MTR van 0,15 mg P/l. Stikstof en fosfaat zijn merendeels in opgeloste vorm (dus beschikbaar) aanwezig. Verhoudingsgewijs is er veel stikstof in het watersysteem (zowel in de zomer als in de winter). De ratio van N:P (totaal) is vanaf 2006 redelijk gelijkmatig en ligt boven de 20. Vooral bij lagere N:P verhoudingen (5 – 10) zijn veel

34\45



blauwalgensoorten in het voordeel omdat zij stikstof uit de atmosfeer kunnen binden (bijvoorbeeld Anabaena sp. en Aphanizomenon). Hiermee zijn blauwalgen in het voordeel ten opzichte van groenalgen. Dit is voor deze locatie dus niet het geval. Met een chlorideconcentratie van maximaal 230 mg/l is het water zoet tot licht brak te noemen. Bepaalde blauwalgsoorten (bijvoorbeeld Microcystis en Anabaena) tolereren licht brak water. De chlorofylconcentraties zijn doorgaans niet bijzonder hoog (tot 20 µg/l) maar iedere voorzomer wordt er (relatief gezien) een piekconcentratie gemeten van 40-70 µg/l (NW4-norm 100 µg/l). Het doorzicht op dit meetpunt in het midden van de plas is in het zomerhalfjaar wisselend en varieert van 6 meter tot 1,3 meter. Net als op de zwemwatermeetpunten in de Zandwinplas en in de Spartelvijver is de pH in het midden van de zandwinplas gelijkmatig en varieert van pH 7,8 tot pH 8,8. Hoge piekwaarden zijn vrijwel nooit gemeten (pH 9 en hoger). Vaak gaan hoge pH-waarden samen met een bloei van algen, maar dat is op dit meetpunt in het midden van de plas de laatste jaren nooit gezien. Beoordeling blauwalgen Resumerend kan op basis van de beschikbare informatie uit de voorgaande jaren worden geconcludeerd dat de kans op een toxische bloei van blauwalgen bij de zwemlocaties in de zandwinplas en in de Spartelvijver groot is. Ondanks de lage concentraties aan nutriënten. Het fytoplanktononderzoek wijst uit dat de samenstelling van de blauwalgen wordt gedomineerd door het toxinevormende Microcystis en in mindere mate door Anabaena. Beide kunnen drijflagen vormen. Dankzij het beluchtingssysteem wordt de groei van blauwalgen in de zandwinplas onderdrukt. Zodra er storingen optreden steken blauwalgen direct de kop op. Geplande maatregelen Buiten de geplaatste beluchtingsinstallatie in de Zandwinplas zijn voor de zwemwateren in het Haarlemmermeerse Bos geen aanvullende maatregelen gepland. Resumé en aandachtspunten • Omdat er in het diepe Zandwinplas in de zomer sprake van temperatuurstratificatie is, waardoor er geen verticale menging van water is, is deze geschikt als habitat voor blauwalgsoorten met drijfvermogen (zoals Microcystis, Anabaena en Aphanizomenon). Zelfs bij lage nutriëntengehalten blijven dergelijke diepe putten gevoelig voor drijflagen • De resultaten van het fytoplanktononderzoek zoals hiervoor genoemd, passen in het algemene beeld van het blauwalgenprobleem in de Zandwinplas. Van de 11 fytoplanktonmonsternames is alleen eind augustus een grote hoeveelheid blauwalgen aangetoond waarbij Microcystis dominant was. Het ontstaan van zomerbloeien, blauwalgdrijflagen en de algensamenstelling kan heel grillig verlopen en is ondermeer weer/temperatuurafhankelijk. Het fytoplanktononderzoek in 2007 was gezien de koude julimaand


35\45


niet erg representatief maar desondanks is wel duidelijk geworden welke de blauwalgen voornamelijk in de plas aanwezig zijn

4.3

Overige pathogene ziekteverwekkers

Klachten over andere gezondheidsrisico’s zoals zwemmersjeuk, ziekte van Weil, botulisme, etc. zijn van de zwemlocaties Zuidstrand en Spartelvijver niet bekend.

36\45



5 Mogelijke verontreinigsbronnen Onderstaand wordt een overzicht gegeven van de mogelijke verontreinigingsbronnen voor bacteriële verontreinigingen. Risico bronnen Regenwaterlozingen Wegwater Effluent RWZI Ongerioleerde lozingen (Mest)water omringend agrarisch gebied Recreatievaart Jachthavens Beroepsvaart Wateraanvoer

Waterbodem (Blauw)algen

Planten Dieren

Menselijke belasting

Algemene indruk hygiëne

Nee. Nee, er zijn geen verharde wegen welke direct aan het zwemwater grenzen. Nee. Nee. Nee, in de directe omgeving van de zwemlocaties is geen agrarisch gebied aanwezig. Nee. Nee. Nee. Ja. Via het inlaatgemaal aan de zuidoostzijde van het Haarlemmermeerse Bos kan water vanuit het Voorkanaal worden ingelaten in de zandwinplas. Er zijn geen indicaties dat dit water bacteriologisch verontreinigd is. Nee, de waterbodem bestaat uit zand. Ja, het is mogelijk dat de waterkwaliteit op de zwemlocaties beïnvloed wordt door drijflagen van blauwalgen. Dit probleem is opgelost sinds er een luchtpompsysteem in de zandwinplas geplaatst (zie § 4.2). Nee, in het water zijn waterplanten aanwezig maar deze vormen geen overlast voor zwemmers. Op het terrein rondom de zwemlocaties zijn honden in het zwemseizoen niet toegestaan. Dit wordt duidelijk met borden aangegeven. Toch worden honden er af en toe gesignaleerd. Nihil, gezien de aanwezigheid van toiletten nabij de zwemlocaties is de kans op direct contact van het zwemwater met feces nihil. Hoewel dit met kleine kinderen nooit helemaal uitgesloten kan worden. Beide zwemlocaties zijn heel aantrekkelijk. Het strand was op het moment van het veldbezoek schoon en opgeruimd. De afvalbakken waren leeg en toiletten aanwezig en bruikbaar. Het water was zeer helder.


37\45


Figuur 5.1 Informatieborden bij de zwemlocaties

38\45



6 Beoordeling gezondheidsrisico’s Bij de ‘Handreiking bij het opstellen van een zwemwaterprofiel’ hoort een eenvoudig spreadsheetmodel, genaamd ZWEMPROF, om de invloed van de bronnen te kunnen schatten. Indien uit deze eenvoudige berekeningen geen relevante beïnvloeding van een verontreinigingsbron of -route wordt gevonden kan hiermee worden volstaan. Opgemerkt wordt dat met dit spreadsheet alleen gezondheidsrisico’s ten gevolge van fecale verontreinigingen (E. coli en intestinale enterococcen) bepaald worden. Gezondheidsrisico’s door blauwalgen, andere ziekteverwekkers zoals zwemmersjeuk of botulisme en chemische verontreinigingen, moeten afzonderlijk beoordeeld worden. Voor alle geïdentificeerde bronnen zijn de kentallen in het spreadsheet ingevuld, zie bijlage 2. De uitkomsten van de berekening zijn in dezelfde bijlage te vinden.

6.1 •

Toelichting gebruikte kentallen spreadsheet ZWEMPROF Afmetingen zwemzone en waterdiepte: Zuidstrand. De diepe plas heeft een maximale diepte van 21 meter en gemiddeld 11 meter. Voor de berekeningen van dit zwemwaterprofiel uitgegaan van een gemiddelde waterdiepte van 10 meter van de plas. Voor de zwemzone is uitgegaan van een lengte van 160 meter tot 35 meter uit de oever. Spartelvijver. De zwemzone beslaat de gehele Spartelvijver. De afmetingen zijn globaal 180

•

meter lengte en 80 meter breedte. Uitgegaan is van een gemiddelde waterdiepte van de vijver van 0,9 meter Zwemmers. Op een gemiddelde dag komen er 500 tot 1000 bezoekers in het gebied en op

•

een drukke dag kan dit oplopen tot 3000 bezoekers, maar slechts een deel hiervan zijn zwemmers. Voor het Zuidstrand is uitgegaan is van 500 zwemmers op een gemiddelde dag en 1000 zwemmers op een topdag. Voor de Spartelvijver is uitgegaan van 100 zwemmers op een gemiddelde dag en 200 zwemmers op een topdag. Uit ZWEMPROF komt naar voren dat zwemmers geen invloed hebben op de zwemwaterkwaliteit Watervogels. Tijdens het veldbezoek waren op beide locaties geen vogels zichtbaar aanwezig. Maar bekend is dat er wel vogels bij de zwemlocaties voorkomen. In hoeverre deze in de zwemzone vertoeven of op de rustigere oevers van het meer blijven is niet bekend. Om een realistisch beeld te krijgen is voor Zuidstrand een vergelijking gemaakt met 10 watervogels die permanent in de zwemzone aanwezig zijn. En voor Spartelvijver is uitgegaan van 5 of 10 watervogels die permanent in de zwemzone aanwezig zijn. De afstand van de vogels tot aan de zwemplek is op 0 meter (0,1 meter) gezet en de toegekende fractie op 1. Gebleken is dat 10 watervogels in de zwemzone bij Zuidstrand geen invloed hebben op


39\45


de zwemwaterkwaliteit. Bij de Spartelvijver hebben wordt in Zwemprof voor vijf vogels in de zwemzone bij Spartelvijver een geringe tot wezenlijke invloed op de zwemwaterkwaliteit •

berekend maar bij 10 watervogels is de invloed erg groot Honden. Honden zijn in het zwemseizoen van juni tot en met augustus bij de zwemlocaties verboden. Er zullen op de locatie af en toe wel honden uitgelaten worden. De rekenmodule in ZWEMPROF heeft hiervoor (nog) geen kentallen. Algemeen wordt aangenomen dat hondenfeces de bacteriologische waterkwaliteit negatief kan beïnvloeden. Om een idee te krijgen van wat dit kan betekenen zou een hond vergeleken kunnen worden met vijf watervogels. Bij twee honden zou er, als de feces vlak bij de waterlijn ligt, na een hevige regenbui mogelijk een effect op de bacteriële waterkwaliteit te verwachten zijn. Vanwege de geringe waterdiepte is dit effect bij de Spartelvijver groter dan bij het Zuidstrand

6.2

Resultaten en analyse

Risico’s door fecale verontreinigingsbronnen Uit ZWEMPROF volgt dat watervogels de grootste beïnvloedingsfactor zijn. Honden kunnen een bron zijn als de hondenfeces vlak bij de waterlijn ligt. Het overzicht van de risicobronnen is als volgt: • Zuidstrand: geen • Spartelvijver: watervogels (gering/wezenlijk), honden (gering) Opgemerkt wordt dat deze resultaten voorzichtig geïnterpreteerd moeten worden. Er zal niet direct sprake van een normoverschrijding zijn, maar hiermee wordt vooral aangeduid dat watervogels in de Spartelvijver wel van invloed kunnen zijn op de bacteriologische waterkwaliteit. Een belangrijke sturende factor bij de Spartelvijver is de waterdiepte die op gemiddeld 0,9 meter is gesteld. Bij een grotere gemiddelde waterdiepte van bijvoorbeeld 1,2 meter is het effect van de bacteriologische belasting aanmerkelijk minder. Kortom de Spartelvijver is vanwege de geringe waterdiepte een kwetsbaar watersysteem en mogelijke verhoogde waarden aan bacteriën kunnen zijn veroorzaakt door watervogels. Ook honden kunnen een bron van bacteriële verontreiniging zijn, vooral in de ondiepe Spartelvijver. Het betreft dan een incidentele en tijdelijke situatie. Bij droog weer is er geen invloed door hondenfeces te verwachten en ook niet wanneer de feces op grotere afstand van de waterlijn ligt. Dan zal het verontreinigde regenwater in de bodem zijn weggezakt nog voordat het zwemwater bereikt is. In de bodem vindt filtering en zuivering plaats. Echter, net zo belangrijk is dat dit tot onhygiënische situaties op het strand zelf kan leiden. Ook heeft dit een negatieve invloed op de beleving van zwemmers.

40\45



Overige pathogene ziekteverwekkers Klachten over andere gezondheidsrisico’s zoals zwemmersjeuk, ziekte van Weil, botulisme, etc. zijn bij de zwemlocaties in het Haarlemmermeerse Bos niet bekend. Risico’s door blauwalgen Voor de zwemlocatie Zuidstrand zijn de gezondheidsrisico’s voor zwemmers door toxische blauwalgen klein omdat het luchtpompsysteem doorgaans goed werkt. Bij storingen in het beluchtingsysteem steken blauwalgen direct de kop op zoals in 2007 incidenteel gebeurde. Volgens het uitgevoerde fytoplanktononderzoek in 2007, was van de toxinevormende blauwalgen Microcystis dominant aanwezig en in mindere mate ook Anabaena en Planktothrix (laatst genoemde alleen in het september). Behalve Planktothrix zijn de deze in staat drijflagen te vormen. In de ondiepe Spartelvijver zijn nooit drijflagen van blauwalgen gesignaleerd en de kans op een toxische bloei van blauwalgen lijkt gering. Toch geeft het fytoplanktononderzoek aan dat Microcystis incidenteel in redelijk grote aantallen voor kan komen.


41\45


42\45



7 Conclusies en aanbevelingen Bacteriologische waterkwaliteit In de beschouwde periode van 2003 tot en met 2007 werd de bacteriologische waterkwaliteit (op basis van de huidige EU richtlijn) bij het Zuidstrand beoordeeld als goed en bij de Spartelvijver als aanvaardbaar. De bacteriële waarden (som colibacteriën en thermotolerante colibacteriën) waren vooral bij het Zuidstrand altijd erg laag en voldeden ruimschoots aan de norm. Bij de Spartelvijver lagen de bacteriële waarden wat hoger dan bij het Zuidstrand, maar wel altijd onder de norm. In 2006 en 2007 zijn voor het eerst ook de nieuwe bacteriologische parameters Escherichia coli (E. coli) en intestinale enterococcen gemeten. Hieruit bleek dat de waterkwaliteit volgens de nieuwe parameters bij het Zuidstrand voldeed aan de kwaliteitsklasse uitstekend. Bij de Spartelvijver waren de concentraties aan E. coli en intestinale enterococcen licht verhoogd en één keer voldeed E. coli niet aan de norm. Op basis van de beperkte set aan beschikbare gegevens wordt de zwemwaterkwaliteit volgens de nieuwe EU richtlijn beoordeeld als “uitstekend” voor de zwemlocatie Zuidstrand en “goed” voor de zwemlocatie Spartelvijver. Deze beoordeling komt ongeveer overeen met beoordeling onder huidige richtlijn. Bacteriologische verontreinigingsbronnen Watervogels lijken de grootste negatieve beïnvloedingsfactoren te zijn. Het betreft watervogels in de zwemzone, een grote groep watervogels buiten de zwemzone heeft geen effect op de zwemwaterkwaliteit. Resumerend zijn de bacteriologische verontreinigingsbronnen de volgende: • Zuidstrand: geen • Spartelvijver: watervogels (gering/wezenlijk), honden (mogelijk) Overig Gezondheidsrisico’s door andere ziekteverwekkers zijn niet te verwachten. Blauwalgen In de Zandwinplas is sinds de plaatsing van het luchtpompsysteem nauwelijks sprake meer van drijflaagvormende blauwalgen die worden veroorzaakt door blauwalgensoorten die het giftige microcystine produceren (vooral Microcystis en in mindere mate Anabaena). Bij uitval van het systeem is de kans op blauwalgen aanwezig. In de ondiepe Spartelvijver lijkt de kans op een toxische bloei van blauwalgen klein, maar kan bij voor blauwalgen gunstige weersomstandigheden niet worden uitgesloten.


43\45


7.1

Aandachtspunten en maatregelen

Op basis van de kwaliteitsklasse indeling (“goed” bij het Zuidstrand en “aanvaardbaar” in de Spartelvijver volgens huidige EU richtlijn en “uitstekend” (Zuidstrand) en “goed” (Spartelvijver) onder nieuwe EU richtlijn) is er geen noodzaak tot treffen van maatregelen voor bacteriologische kwaliteit. Om in de toekomst problemen te voorkomen zijn de volgende aandachtspunten van belang: Bacteriologische waterkwaliteit • De Spartelvijver is vanwege de geringe waterdiepte erg gevoelig voor verontreinigingen. Daarom is verversing van water in de vijver belangrijk. Continueren van doorspoelen met water uit de Zandwinplas (zoals al gedaan wordt) is daarom belangrijk • Ondanks het verbod voor honden tijdens het zwemseizoen worden deze er wel eens gesignaleerd. Vooral bij de Spartelvijver is het wenselijk om honden te weren door het toezicht aan te scherpen. Op de borden staat een hondenverbod vanaf juni. In de maand mei kan het ook al warm zijn en in de meivakantie en de vele feestdagen zoeken mensen vaak het water op. Het is daarom wenselijk om het hondenverbod per 1 mei te laten ingaan en de bebording hierop aan te passen • Watervogels. Vooral vogels binnen de zwemzone van Spartelvijver kunnen een bedreiging voor de zwemwaterkwaliteit vormen. Voor de waterkwaliteit is het voldoende wanneer de watervogels een andere plek uitkiezen verder bij de zwemzone vandaan. Echter aangezien de gehele vijver als zwemzone is gedefinieerd kunnen de vogels niet naar andere delen uitwijken. Tot op heden was de bacteriologische waterkwaliteit altijd goed, dus vanuit die optiek is er geen aanleiding tot het nemen van maatregelen. Wel moet voorkomen worden dat de vogelstand zich teveel uitbreidt Blauwalgen • Preventieve maatregelen om de blauwalgenproblematiek terug te dringen zijn al getroffen met het luchtmengsysteem. Met name bij Spartelvijver is het van belang dat een goede doorstroming gehandhaafd blijft • Aanpak aan de bron (nutriëntenreductie) heeft de voorkeur. De nutriëntenconcentraties zijn echter al zo laag dat hier bijna geen verbetering in is te verwachten • Dit betekent dat voorlopig alleen ingezet kan worden op beheersmaatregelen en de bestaande beluchtingsinstallatie te continueren. Dit is voor diepe watersystemen een bewezen alternatief om groei van blauwalgen te onderdrukken • Als er drijflagen op de plas dreigen te ontstaan, is het wenselijk om het publiek snel en adequaat voor te lichten via internet, op de zwemlocatie, huis aan huisbladen, radio en regionale tv, et cetera. Met name omdat men niet meer verwacht blauwalgen aan te treffen omdat de beluchtingsinstallatie doorgaans goed werkt

44\45



Onderwerp

Maatregel

Wie

Bacteriologische waterkwaliteit

•


Spartelvijver: voorkomen dat de vogelpopulatie zich sterk uitbreid

•

Spartelvijver: doorspoelen/verversing water Gemeente Haarlemmermeer continueren

•

Hondenverbod vanaf 1 mei en bebording


aanpassen. Verscherpt toezicht Blauwalgen

•

Op een pro actieve manier voorlichting

Gemeente Haarlemmermeer,

publiek bij dreiging van drijflagen van

Provincie Noord-Holland

blauwalgen •

Continueren bestaande beluchtingsysteem

Rijnland

in de Zandwinplas •

7.2

Continueren fytoplanktononderzoek

Rijnland

Aanbevelingen vervolgtraject

Actualisatie Het zwemwaterprofiel voor de zwemlocaties Zuidstrand en Spartelvijver is met deze rapportage gereed. Afhankelijk van de zwemwaterindeling waarin de plas volgens de EU-zwemwaterrichtlijn wordt ingedeeld, moet het zwemwaterprofiel regelmatig geactualiseerd worden.

Zwemwaterindeling

Actualisatie zwemwaterprofiel vindt ten minste plaats om de

“Uitstekend”

Alleen als de indeling verandert in “goed”, “aanvaardbaar” of “slecht”

“Goed”

Vier jaar

“Bevredigend/aanvaardbaar”

Drie jaar

“Slecht”

Twee jaar

De zwemwaterindeling wordt jaarlijks op basis van de meetreeks van de afgelopen vier badseizoenen vastgesteld. Aan de hand van de beperkte gegevensset uit de badseizoenen van 2006 en 2007 is een voorzichtige schatting van de indeling gemaakt. De bacteriologische waterkwaliteit van de zwemlocatie Zuidstrand valt in kwaliteitsklasse “uitstekend” en die van Spartelvijver valt in kwaliteitsklasse “goed”.


45\45


Zwemlocatie

Totaal oordeel

E. coli

intestinale enterococcen

Zuidstrand

Uitstekend

Uitstekend

Uitstekend

Spartelvijver

Goed

Goed

Uitstekend

Op basis van bovenstaand toetsoordeel hoeft het zwemwaterprofiel voor de zwemlocatie Zuidstrand alleen geactualiseerd te worden als er een verslechtering van de bacteriologische waterkwaliteit optreedt. Voor de zwemlocatie Spartelvijver moet het zwemwaterprofiel elke vier jaar geactualiseerd worden.

46\45


Bijlage

1

Situering meetpunten zwemwaterkwaliteit

Bron: Hoogheemraadschap van Rijnland

Bijlage

2

Resultaten risicoberekeningen spreadsheet ZWEMPROF

Haarlemmermeerse Bos Zuidstrand – scenario 10 watervogels in de zwemzone

ZWEMPROF

ZWEMwaterPROFielen

Naam locatie: Datum beoordeling:

Haarlemmermeersebos, Zuidstrand 5-May-08

Type systeem breedte plas (m) lengte plas (m) gemiddelde diepte plas (m)

plas

1 650 450 11

oppervlak zwemzone (m2) lengte zwemstrand (m)

5600 160

Zwemmers gemiddeld aantal per dag aantal bij extreme drukte

500 1000

Recreatievaart aantal boten per dag aantal; bij extreme drukte Afstand tot zwemplek (m) Fractie naar zwemwater

0 0 0 0

RWZI Debiet (m3/sec) afstand tot zwemplek (m) Fractie naar zwemwater Agrarisch achterland Bodemtype aantal hectare mestsoort afstand tot zwemplek (m) Fractie naar zwemwater

0 0 0

Overstort gemengd stelsel (incidenteel) afstand overstort gemengd stelsel Overstortvolume Fractie naar zwemwater

0 0 0

Jachthavens (continue belasting) Uitwisselingsdebiet met overig water (m3/sec) afstand tot zwemplek (m) Fractie naar zwemwater

Overstort gescheiden stelsel (incidenteel) afstand overstort gescheiden stelsel Overstortvolume Fractie naar zwemwater

0 0 0

Watervogels (continue belasting) Aantal afstand tot zwemplek (m) Fractie naar zwemwater

Lozingen slachthuis of mestverwerkend bedrijf Debiet lozing (m3/sec) afstand tot zwemplek (m) Fractie naar zwemwater

0 0 0

Ongezuiverde lozingen (incidenteel) Volume lozing (m3) afstand tot zwemplek (m) Fractie naar zwemwater

0 0 0

Afstromend wegwater (incidenteel) Volume lozing (m3) afstand tot zwemplek (m) Fractie naar zwemwater

0 0 0

Beroepsvaart (continue belasting) Aantal boten per dag afstand tot zwemplek (m) Fractie naar zwemwater

0 0 0

0 0 0

10 0 1

Lokale bron (incidenteel) concentratie ecoli (KVE/sec) concentratie enterokokken (KVE/sec) volume (m3) afstand tot zwemplek (m) Fractie naar zwemwater

0 0 0 0 0

Lokale bron (continu) belasting ecoli (KVE/halfjaar) belasting enterokokken (KVE/halfjaar) afstand tot zwemplek (m) Fractie naar zwemwater

0 0 0 0

3

zand Melkkoeien

0 3 0 0

legenda EC Geen invloed op zwemwaterkwaliteit (E.c <200KVE/100ml) Geringe invloed op de zwemwaterkwaliteit (E.c tussen 200 en 500KVE/100ml) Wezenlijk invloed; gemiddelde onder de norm, maar incidenteel overschrijdingen te verwachten (E.c tussen 500 en 900KVE/100ml)

Bijdrage bronnen

Grote invloed bron: maatregelen noodzakelijk (E.c >900KVE/100ml)

Naam locatie: Haarlemmermeersebos, Zuidstrand Datum beoordeling: 39573 legenda IC Geen invloed op zwemwaterkwaliteit (IE <100KVE/100ml) Geringe invloed op de zwemwaterkwaliteit (IE tussen 100 en 200KVE/100ml) Wezenlijk invloed; gemiddelde onder de norm, maar incidenteel overschrijdingen te verwachten (IE tussen 200 en 330KVE/100ml) Grote invloed bron: maatregelen noodzakelijk (IE >330KVE/100ml)

Zwemmers Recreatievaart RWZI Agrarisch achterland RioolOverstort gemengd stelsel gescheiden stelsel Lozingen slachthuis of mestverwerkend bedrijf Ongezuiverde lozingen Afstromend wegwater Beroepsvaart Jachthavens Watervogels Lokale bron (Incidenteel) Lokale bron (continue belasting)

gemiddeld EC zeer druk EC 0,11 0,22 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,000000 0,47 0,00 0,00

0,00

gemiddeld IE 0,05 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,47 0,00 0,00

zeer druk IE 0,11

eindoordeel EC gemiddeld 0,58

eindoordeel EC zeer druk 0,69

eindscore IC gemiddeld 0,53

eindscore IC zeer druk 0,58

0,00

Haarlemmermeerse Bos Zuidstrand – scenario 20 watervogels in de zwemzone ZWEMPROF

ZWEMwaterPROFielen


Haarlemmermeersebos, Zuidstrand 5-May-08


plas

1 650 450 11


5600 160


500 1000


0 0 0 0

RWZI Debiet (m3/sec) afstand tot zwemplek (m) Fractie naar zwemwater

0 0 0

Agrarisch achterland Bodemtype aantal hectare mestsoort afstand tot zwemplek (m) Fractie naar zwemwater

zand Melkkoeien


0 0 0



0 0 0



0 0 0


0 0 0


0 0 0


0 0 0

0 0 0 0 0


0 0 0 0


Bijdrage bronnen


Naam locatie: Haarlemmermeersebos, Zuidstrand Datum beoordeling: 39573 legenda IC Geen invloed op zwemwaterkwaliteit (IE <100KVE/100ml) Geringe invloed op de zwemwaterkwaliteit (IE tussen 100 en 200KVE/100ml) Wezenlijk invloed; gemiddelde onder de norm, maar incidenteel overschrijdingen te verwachten (IE tussen 200 en 330KVE/100ml) Grote invloed bron: maatregelen noodzakelijk (IE >330KVE/100ml)



0,00

gemiddeld IE 0,04 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,95 0,00 0,00

zeer druk IE 0,07

20 0 1


3 0 3 0 0

0 0 0





0,00

Haarlemmermeerse Bos Spartelvijver – scenario 5 watervogels in de zwemzone

ZWEMPROF

ZWEMwaterPROFielen


Haarlemmermeersebos, Spartelvijver 5-May-08


plas

1 180 80 0,9


1400 70


100 200


0 0 0 0

RWZI Debiet (m3/sec) afstand tot zwemplek (m) Fractie naar zwemwater

0 0 0

Agrarisch achterland Bodemtype aantal hectare mestsoort afstand tot zwemplek (m) Fractie naar zwemwater


0 0 0


0 0 0


0 0 0


5 0 1


0 0 0



0 0 0 0 0

0 0 0


0 0 0


0 0 0 0


0 0 0

3

zand Melkkoeien

0 3 0 0


Bijdrage bronnen


Naam locatie: Haarlemmermeersebos, Spartelvijver Datum beoordeling: 39573 legenda IC Geen invloed op zwemwaterkwaliteit (IE <100KVE/100ml) Geringe invloed op de zwemwaterkwaliteit (IE tussen 100 en 200KVE/100ml) Wezenlijk invloed; gemiddelde onder de norm, maar incidenteel overschrijdingen te verwachten (IE tussen 200 en 330KVE/100ml) Grote invloed bron: maatregelen noodzakelijk (IE >330KVE/100ml)



0,00

gemiddeld IE 0,39 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 1,95 0,00 0,00

zeer druk IE 0,79





0,00

Haarlemmermeerse Bos Spartelvijver – scenario 10 watervogels in de zwemzone ZWEMPROF

ZWEMwaterPROFielen


Haarlemmermeersebos, Spartelvijver 5-May-08


plas

1 180 80 0,9


1400 70


100 200


0 0 0 0

RWZI Debiet (m3/sec) afstand tot zwemplek (m) Fractie naar zwemwater Agrarisch achterland Bodemtype aantal hectare mestsoort afstand tot zwemplek (m) Fractie naar zwemwater

0 0 0

zand Melkkoeien


0 0 0



0 0 0



0 0 0


0 0 0


0 0 0


0 0 0

0 0 0 0 0


0 0 0 0


Bijdrage bronnen


Naam locatie: Haarlemmermeersebos, Spartelvijver Datum beoordeling: 39573 legenda IC Geen invloed op zwemwaterkwaliteit (IE <100KVE/100ml) Geringe invloed op de zwemwaterkwaliteit (IE tussen 100 en 200KVE/100ml) Wezenlijk invloed; gemiddelde onder de norm, maar incidenteel overschrijdingen te verwachten (IE tussen 200 en 330KVE/100ml) Grote invloed bron: maatregelen noodzakelijk (IE >330KVE/100ml)



0,00

gemiddeld IE 0,39 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 3,89 0,00 0,00

zeer druk IE 0,79

10 0 1


3 0 3 0 0

0 0 0





0,00

Bijlage

3

Data blauwalgen en fysisch chemische toestandsvariabelen

Overzicht van de gegevens blauwalgen onderzoek 2003-2007 Haarlemmermeerse Bos - Zandwinplas Datum

ROP18046 Zwemzone Zuidstrand

microcystine

drijflaag

µg/l

ROP180148 Bij kleine inham ZOzijde bij inlaatgemaal microcystine

drijflaag

Haarlemmermeerse Bos - Spartelvijver ROP18-95 Midden tussen landtongen drijflaag

µg/l

ROP18048 Zwemzone spartelvijver

microcystine

drijflaag

µg/l

-

26-5-2003

2

12-6-2003

2

-

25-6-2003

2

30-7-2003

2

26-8-2003 29-9-2003

-

-

2

-

drijflaag

2

-

-

2

-

2

-

2

-

2

drijflaag

2

-

2004 28-4-2004

-

-

12-5-2004

-

-

10-6-2004

-

-

13-7-2004

-

-

11-8-2004

-

-

13-9-2004

-

-

2005 23-2-2005

-

11-3-2005

-

8-4-2005

-

21-4-2005

-

11-5-2005

-

19-5-2005

-

23-5-2005

-

-

1-6-2005

-

-

6-6-2005 20-6-2005

-

4-7-2005

-

7-7-2005

-

-

20-7-2005

-

-

4-8-2005

-

11-8-2005 -

6-9-2005

-

16-9-2005 26-9-2005 31-102005 30-112005 22-122005

-

24-8-2005

-

-

-

2006 12-4-2006 18-4-2006

-

microcystine µg/l

2003 22-4-2003

ROP180149 NO-zijde bij inlaat naar vijver

-

drijflaag

Haarlemmermeerse Bos - Zandwinplas Datum

ROP18046 Zwemzone Zuidstrand

microcystine

drijflaag

µg/l 3-5-2006

ROP180148 Bij kleine inham ZOzijde bij inlaatgemaal microcystine

drijflaag

ROP18-95 Midden tussen landtongen drijflaag

µg/l

ROP18048 Zwemzone spartelvijver

microcystine

drijflaag

µg/l

-

ROP180149 NO-zijde bij inlaat naar vijver microcystine

drijflaag

µg/l -

8-5-2006

-

15-5-2006

-

1-6-2006

-

-

12-6-2006

-

14-6-2006

-

29-6-2006 12-7-2006

Haarlemmermeerse Bos - Spartelvijver

-

2

-

26-7-2006

2

-

10-8-2006

2

-

21-8-2006

2

-

7-9-2006

2

-

19-9-2006

2

-

-

13-7-2006

2

-

2

-

2

-

-

-

-

2

-

2

-

2

-

2007 17-4-2007

-

24-4-2007

-

-

-

-

9-5-2007

-

-

-

-

21-5-2007

-

23-5-2007

2

-

-

-

-

4-6-2007

20

-

-

-

-

-

-

-

-

19-6-2007

-

2-7-2007

-

20

drijflaag -

18-7-2007

-

-

-

-

30-7-2007

-

-

-

-

16-7-2007

-

9-8-2007 14-8-2007 27-8-2007

2

-

66

-

-

-

2

-

-

-

drijflaag

-

-

-

-

-

-

14-9-2007 24-9-2007

2

-

5-9-2007 12-9-2007

-

320 2

-

ROP18046 Haarlemmermeerse Bos zuidstrand Microcystine

µg/l

drijflaag Anabeana

2 -

-

-

20 -

2 -

-

-

-

aant/ml

-

-

2474

Aphanizomenon

10127

417

2214

76389

1519

Microcystis

1432

Microcystis kolonie

5859

6510 1628

93750

5469

59317

Pseudoanabaena

10417 1042

Chroococcales

2865

Chroococcales kolonie

7813

87

521

5353

3906

13021

Merismopedia

521

ROP180148 - H.M.Bosplas bij kleine inham ZO-zijde bij inlaatgemaal Microcystine

µg/l

drijflaag Anabeana Aphanizomenon Microcystis

20 -

aant/ml

-

-

-

drijflaag

66 -

-

-

-

1519 6510

7270

1432

434

217

326

651

Microcystis cf

320 -

drijflaag

-

1823

1935

6619

1172

12500

434

65

Microcystis kolonie

1628

47092

6185

3255

716

694

Planktothrix

5425

Chroococcales

3125

Chroococcales kolonie

3255

Pseudoanabaena

2

1302 1935

1628

271

28-8-2007

22-5-2007

24-9-2007

14-9-2007

12-9-2007

27-8-2007

14-8-2007

30-7-2007

18-7-2007

2-7-2007

19-6-2007

4-6-2007

23-5-2007

9-5-2007

24-4-2007

17-4-2007

Overzicht fytoplanktononderzoek - 2007

28-8-2007

22-5-2007

24-9-2007

14-9-2007

12-9-2007

27-8-2007

14-8-2007

30-7-2007

18-7-2007

2-7-2007

19-6-2007

4-6-2007

23-5-2007

9-5-2007

24-4-2007

17-4-2007 ROP18048 - Haarlemmermeerse Bos spartelvijver Microcystine

µg/l

drijflaag Anabeana

2 -

-

-

-

-

-

-

-

-

-

aant/ml

-

-

3472

Aphanizomenon

4774

Microcystis

760

651

1519

8681

Microcystis kolonie

138889

Pseudoanabaena

2604

Chroococcales

6944

6510

Limnothrix redekei

86806

30382

1172

ROP180149 - H.M.Bos Spartelvijver NO-zijde bij inlaat naar vijver Microcystine

µg/l

drijflaag Aphanizomenon Microcystis

2 -

aant/ml

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

6076 4991

Microcystis kolonie

651

2431

6510

249566

Pseudoanabaena Chroococcales

9549 1302

Toelichting: Overschrijding van de WHO gezondheidsnorm microcystine is 20 µg/l Overschrijding risicowaarde 100.000 cellen/ml (aangepaste protocol Veilig zwemmen, april 2008)

1628

totaal (mol/mol)

opgelost (mol/mol)

1-1-2008

1-9-2007

1-9-2007

1-5-2007

1-1-2007

1-9-2006

1-5-2006

N

1-5-2007

1-1-2007

PO4

1-9-2006

1-1-2006

1-9-2005

1-5-2005

1-1-2005

1-9-2004

1-5-2004

1-1-2004

1-9-2003 Streefw aarde N opgelost

1-5-2006

1-1-2006

1-9-2005

1-5-2005

MTR-P-totaal

1-1-2005

1-9-2004

1-5-2004

P

1-1-2004

1-5-2003

1-1-2003

1-9-2002

1-5-2002

1-1-2002

Concentratie (mg P/l)

N opgelost

1-9-2003

1-5-2003

1-1-2003

1-9-2002

1-5-2002

1-1-2002

N:P ratio

1-9-2007

1-5-2007

1-1-2007

1-9-2006

1-5-2006

1-1-2006

1-9-2005

1-5-2005

1-1-2005

1-9-2004

1-5-2004

1-1-2004

1-9-2003

1-5-2003

1-1-2003

1-9-2002

1-5-2002

1-1-2002

Concentratie (mg N/l)

Haarlemmermeer - Bosplas Hoofddorp, midden tussen landtongen: nutriënten

2,5 Stikstof - m eetpunt RO18095

2

1,5

1

0,5

0

MTR N-totaal

0,3 Fosfaat - m eetpunt RO18095

0,2

0,1

0,0

Streefw aarde PO4

100 N:P ratio - m eetpunt RO18095

90 80

70

60

50 40

30

20 10

0

Chlorofyl-a (ug/l)

8

70 7

60 6

50 5

40 4

30 3

20 2

10 1

0 0

Doorzicht (m)

80

1-1-2008

1-1-2008

1-9-2007

1-5-2006

1-1-2006

1-9-2005

1-5-2005

1-1-2005

1-9-2004

1-5-2004

1-1-2004

1-9-2003

1-5-2003

1-1-2003

1-9-2002

1-5-2002

1-1-2002

1-9-2007

7,5

1-5-2007

8 1-5-2007

8,5

1-1-2007

9 1-1-2007

pH - m eetpunt RO18095

1-9-2006

9,5 1-9-2006

Doorzicht

1-5-2006

1-1-2006

1-9-2005

1-5-2005

Chlorofyl-a

1-1-2005

1-9-2004

1-5-2004

1-1-2004

1-9-2003

1-5-2003

1-1-2003

1-9-2002

1-5-2002

1-1-2002

pH

1-1-2008

1-9-2007

1-5-2007

1-1-2007

1-9-2006

1-5-2006

1-1-2006

1-9-2005

1-5-2005

1-1-2005

1-9-2004

1-5-2004

1-1-2004

1-9-2003

1-5-2003

1-1-2003

1-9-2002

1-5-2002

1-1-2002

Concentratie (mg/l)

Haarlemmermeer - Bosplas Hoofddorp, midden tussen landtongen: basisparameters

300 Chloride - m eetpunt RO18095

250

200

150

100

50

0

Chlorofyl-a en doorzicht - m eetpunt RO18095

totaal (mol/mol)

opgelost (mol/mol)

1-1-2008

1-12-2007 1-12-2007

1-11-2007

1-10-2007

1-9-2007

N

1-11-2007

PO4

1-10-2007

1-8-2007

1-7-2007

1-6-2007

1-5-2007

1-4-2007

Streefw aarde N opgelost

1-9-2007

MTR-P-totaal

1-8-2007

1-7-2007

1-6-2007

P

1-5-2007

1-3-2007

1-2-2007

1-1-2007


N opgelost

1-4-2007

1-3-2007

1-2-2007

1-1-2007

N:P ratio

1-12-2007

1-11-2007

1-10-2007

1-9-2007

1-8-2007

1-7-2007

1-6-2007

1-5-2007

1-4-2007

1-3-2007

1-2-2007

1-1-2007


Haarlemmermeerse Bosplas - zwemzone (RO18046) - Nutriënten


2

1,5

1

0,5

0

MTR N-totaal


0,2

0,1

0,0

Streefw aarde PO4

70 N:P ratio - m eetpunt RO18046

60

50

40

30

20

10

0

9

8,5

8

7,5 1-1-06

1-9-05

1-5-05

1-1-05

1-9-04

1-5-04

1-1-04

1-9-03

1-5-03

1-1-03

1-9-02

1-5-02

1-1-02

1-1-08

1-9-07

1-5-07

Chlorofyl-a (ug/l) 60

50

40 1

30

20

0 Doorzicht (m)

80

1-1-08

1-9-07

1-5-07

1-1-07

1-9-06

1-1-07

1-9-06

9,5

1-5-06

pH - meetpunt RO18046 1-5-06

Doorzicht

1-1-06

1-9-05

1-5-05

Chlorofyl-a

1-1-05

1-9-04

1-5-04

1-1-04

1-9-03

1-5-03

1-1-03

1-9-02

1-5-02

1-1-02

pH

1-1-08

1-9-07

1-5-07

1-1-07

1-9-06

1-5-06

1-1-06

1-9-05

1-5-05

1-1-05

1-9-04

1-5-04

1-1-04

1-9-03

1-5-03

1-1-03

1-9-02

1-5-02

1-1-02

Concentratie (mg/l)

Haarlemmermeerse Bosplas - zwemzone (RO18046) - basisparameters Chloride - m eetpunt RO18046

0,9 1

0,8

0,7

0,6

0,5

0,4

0,3

0,2

0,1

0

Chlorofyl-a en doorzicht - m eetpunt RO18046 2

70

1,5

10 0,5

0

totaal (mol/mol)

opgelost (mol/mol)

1-1-2008

1-12-2007 1-12-2007

1-11-2007

1-10-2007

N

1-11-2007

PO4 1-9-2007

1-8-2007

1-7-2007

1-6-2007

1-5-2007

Streefw aarde N opgelost

1-10-2007

1-9-2007

MTR-P-totaal

1-8-2007

1-7-2007

1-6-2007

P 1-4-2007

1-3-2007

1-2-2007

1-1-2007


N opgelost

1-5-2007

1-4-2007

1-3-2007

1-2-2007

1-1-2007

N:P ratio

1-12-2007

1-11-2007

1-10-2007

1-9-2007

1-8-2007

1-7-2007

1-6-2007

1-5-2007

1-4-2007

1-3-2007

1-2-2007

1-1-2007


Haarlemmermeerse Bos spartelvijver zwemzone (RO18048) - nutriënten


2

1,5

1

0,5

0

MTR N-totaal


0,2

0,1

0,0

Streefw aarde PO4

N:P ratio - m eetpunt RO18048

70

60

50

40

30

20

10

0

9

8,5

8

7,5 1-1-06

1-9-05

1-5-05

1-1-05

1-9-04

1-5-04

1-1-04

1-9-03

1-5-03

1-1-03

1-9-02

1-5-02

1-1-02

1-1-08

1-9-07

1-5-07

1-1-07

Chlorofyl-a (ug/l)

2

60 1,5

40 1

20 0,5

0 Doorzicht (m)

80

1-1-08

1-9-07

1-5-07

1-1-07

1-9-06

1-9-06

pH - m eetpunt RO18048

1-5-06

9,5

1-1-06

Doorzicht 1-5-06

1-9-05

1-5-05

Chlorofyl-a

1-1-05

1-9-04

1-5-04

1-1-04

1-9-03

1-5-03

1-1-03

1-9-02

1-5-02

1-1-02

pH

1-1-08

1-9-07

1-5-07

1-1-07

1-9-06

1-5-06

1-1-06

1-9-05

1-5-05

1-1-05

1-9-04

1-5-04

1-1-04

1-9-03

1-5-03

1-1-03

1-9-02

1-5-02

1-1-02

Concentratie (mg/l)

Haarlemmermeerse Bos spartelvijver zwemzone (RO18048) - basisparameters

1 Chloride - m eetpunt RO18048

0,9

0,8

0,7

0,6

0,5

0,4

0,3

0,2

0,1

0

Chlorofyl-a en doorzicht - m eetpunt RO18048

0

Bijlage

4

Verslag locatiebezoek

Haarlemmermeerse Bos Zuidstrand en Spartelvijver Locatiebezoek d.d.

25-04-2008, 10.30 uur

Luchttemperatuur:

16 gr. C Geen zwemmers het bezoek was vroeg in het jaar, nog

Drukte tijdens locatiebezoek:

voor het zwemseizoen. Wel waren enkele wandelaars met honden in het gebied aanwezig.

Afmetingen Lengte strand Breedte strand

Zuidstrand: circa 160 m Spartelvijver: circa 70 m Zuidstrand: circa 10-20 m Spartelvijver: circa 10-20 m

Voorzieningen Sanitaire voorzieningen (aangesloten op rioolstelsel)

Op beide zwemlocaties aanwezig

Prullenbakken


Toezicht (waar)


Speeltoestellen


Drijflijn(en)


Ondergrond (strand, oever, waterbodem)

Zandige ondergrond

Stromingsrichting water

Water wordt rondgepompt

Riolering en regenwater Lozingspunten regenwaterafvoer

Nee

Afstromend wegwater

Nee

Overstorten rioolstelsel

Nee

Ongezuiverde lozingen

Nee

Lozingspunt RWZI

Nee

Scheepvaart (recreatie-, beroepsvaart, woonboten) Vaart, vaarroute

Nee

(Jacht)havens

Nee

Aanlegsteigers

Nee

Woonboten

Nee

Haarlemmermeerse Bos Zuidstrand en Spartelvijver Dieren Huisdieren op strand Watervogels aanwezig (welke, hoeveel) Ratten

Honden, het was buiten zwemseizoen, dus verbod voor honden gold tijdens het veldbezoek nog niet. Niet gezien. Mogelijk kunnen wel vogels zoals ganzen en meerkoeten op de zwemlocaties voorkomen. Nee

Flora Waterplanten

Ja, niet veel waterplanten tijdens veldbezoek.

Omgeving

Parkachtige omgeving met bos.

Algen

Niet aanwezig

Hygiëne Feces aanwezig op strand (vogels, honden, zwemmers, enzovoort.)

Nee

Algemene hygiëne

Zeer schoon en netjes onderhouden

Drijvend vuil

Geen

Dode dieren

Nee

Werkzaamheden (baggeren, onderhoud, oevers)

Nee

Omgeving Industrie

Geen

Weilanden en/of boerderijen

Nee

Overig

Parkachtige en bomenrijke omgeving

Overig Soorten waterplanten

Onbekend

Doorzicht

Zeer helder water, doorzicht onbekend

Soorten vis

Onbekend

Algemene indruk waterkwaliteit

Water is schoon.

Geur

Neutraal

Kleur

Natuurlijk

Schuim

Geen

Ondergrond van het zwemwater

Stevige ondergrond van zand

Bijlage

5

Beoordeling zwemwaterkwaliteit volgens de huidige en nieuwe EUzwemwaterrichtlijn

Berekening toetswaarden De nieuwe zwemwaterrichtlijn (2006/7/EG) verschilt op veel punten van de huidige richtlijn 76/160/EG. Hieronder wordt een overzicht gegeven van de veranderingen in de beoordelingssystematiek. Nieuwe EU-richtlijn In de nieuwe beoordelingssystematiek wordt uitgegaan van een meetreeks over een periode van 4 jaren (het afgelopen badseizoen en de 3 voorgaande badseizoenen). De toetswaarden voor de nieuwe EU zwemwaterrichtlijn worden als volgt berekend: •

Van de gemeten hoeveelheid bacteriën in kolonie vormende eenheden / 100 ml wordt de log10waarde bepaald. (Als het resultaat een nulwaarde is, wordt de log10-waarde van de detectielimiet/rapportagegrens van de gebruikte analystische methode gebruikt)

• •

Van deze reeks wordt de rekenkundig gemiddelde waarde (1) en de standaarddeviatie (2) berekend De 90- en 95-percentielwaarden zijn de uitkomsten van de formules (3) en (4) 1)

∑ log 10 M 1... log 10 Mn = Q n

2)

Std (reeks log10_M1 tot en met log10_Mn)

3)

90-percentielwaarde = 10

4)

95-percentielwaarde = 10

Q + 1.28 * Std Q + 1.65 * Std

Indeling in vier verschillende kwaliteitsklassen (voor binnenwateren) Nieuwe EU-richtlijn

Uitstekende kwaliteit

Goede kwaliteit

Aanvaardbare kwaliteit

Slechte kwaliteit

E coli

<500 ( 95-percentiel)

<1.000 (95-percentiel) <900 ( 90-percentiel)

>900 ( 90-percentiel)


<200 ( 95-percentiel)

<400

>330 ( 90-percentiel)

(95-percentiel) <330 ( 90-percentiel)

Aantallen in kolonievormende eenheden per 100 ml (kve/100 ml)

Huidige EU-richtlijn Volgens de huidige zwemwaternormering wordt uitgegaan van een meetreeks over één zwemseizoen. De kwaliteitsbeoordeling wordt berekend aan de hand van het percentage aan overschrijdingen: • Goed: 80 % van de metingen voldoet aan de maximale norm van 100 kve per 100 ml voor

•

•

•

thermotolerante bacteriën en 80 % voldoet aan de maximale norm van 500 kve per 100 ml van het totaal aantal colibacteriën. Van de 11 metingen per badseizoen moeten er dus 9 metingen voldoen Voldoende: 95 % van de metingen voldoet aan de maximale norm van 20.000 kve per 100 ml aan thermotolerante bacteriën en 95 % voldoet aan de maximale norm van 100.000 kve per 100 ml van het totaal aantal colibacteriën. Dit betekent dat bij 11 metingen/badseizoen alle metingen moeten voldoen Een meting mag niet meer dan het maximale aantal bacteriën bevatten van 3.000 kolonievormende eenheden aan thermotolerante bacteriën per 100 ml en niet meer dan 15.000 kolonievormende eenheden aan het totaal aantal bacteriën van de coligroep per 100 ml Onvoldoende: Het percentage van 95 % van de metingen voldoet niet aan de genoemde normen of de maximale waarden zijn overschreden

Huidige EU-richtlijn

Goede kwaliteit

Aanvaardbare kwaliteit

Coli thermotolerant

≤ 100 ( 80 %)

≤ 2.000 (95 %)

3.000

Coli totaal

≤ 500 (80 %)

≤ 10.000 (95 %)

15.000

Aantallen in kolonievormende eenheden per 100 ml (kve/100 ml)

Maximale waarde per meting

Zwemwaterprofiel Zuidstrand en Spartelvijver in het Haarlemmermeerse Bos

Recommend Documents