Zwemwaterprofiel Vrouwentroost en Kudelstaart in de Westeinderplassen

Zwemwaterprofiel Vrouwentroost en Kudelstaart in de Westeinderplassen

21 oktober 2008

Zwemwaterprofiel Vrouwentroost en Kudelstaart in de Westeinderplassen

Zwemwaterprofiel Westeinderplassen van de zwemlocaties Vrouwentroost en Kudelstaart

Kenmerk R005-4571635WIH-mfv-V02-NL

Verantwoording

Projectleider

Zwemwaterprofiel Vrouwentroost en Kudelstaart in de Westeinderplassen Hoogheemraadschap van Rijnland Sigrid Haverkamp

Auteur(s)

Wijnanda Hulsegge en Sigrid Haverkamp

Projectnummer

4571635 48 (exclusief bijlagen) 21 oktober 2008

Titel Opdrachtgever

Aantal pagina's Datum Handtekening

Colofon Tauw bv afdeling Water Handelskade 11 Postbus 133 7400 AC Deventer Telefoon (0570) 69 99 11 Fax (0570) 69 96 66

Dit document is eigendom van de opdrachtgever en mag door hem worden gebruikt voor het doel waarvoor het is vervaardigd met inachtneming van de rechten die voortvloeien uit de wetgeving op het gebied van het intellectuele eigendom. De auteursrechten van dit document blijven berusten bij Tauw. Kwaliteit en verbetering van product en proces hebben bij Tauw hoge prioriteit. Tauw hanteert daartoe een managementsysteem dat is gecertificeerd dan wel geaccrediteerd volgens: -

NEN-EN-ISO 9001.

Zwemwaterprofiel Westeinderplassen

5\48


6\48



Inhoud Verantwoording en colofon .......................................................................................................... 5 Samenvatting ................................................................................................................................. 9 1 1.1

Inleiding........................................................................................................................ 13 Aanleiding...................................................................................................................... 13

1.2

Leeswijzer ..................................................................................................................... 14

2

Uitgevoerde werkzaamheden ..................................................................................... 15

2.1 2.2

Methode ........................................................................................................................ 15 Locatiebezoeken ........................................................................................................... 16

3 3.1 3.2 3.3 3.4 3.4.1 3.4.2

Beschrijving van de zwemlocaties ............................................................................ 17 Situering en beschrijving ............................................................................................... 17 Hydrologie en hydromorfologie ..................................................................................... 20 Kenmerken van de zwemlocaties.................................................................................. 22 Begrenzing van de zwemwaterzones............................................................................ 23 Vrouwentroost (RO579) ................................................................................................ 24 Kudelstaart (RO749) ..................................................................................................... 25

4

Analyse historische waterkwaliteit............................................................................ 27

4.1 4.1.1 4.1.2

Bacteriologische kwaliteit .............................................................................................. 27 Waterkwaliteit volgens de huidige Europese zwemwaterrichtlijn .................................. 28 Historische data analyse in relatie tot weersomstandigheden ...................................... 31

4.1.3 4.2

Waterkwaliteit volgens de nieuwe Europese zwemwaterrichtlijn .................................. 31 Blauwalgenprofiel .......................................................................................................... 33

4.3

Overige pathogene verontreinigingen ........................................................................... 36

5

Mogelijke verontreinigingsbronnen........................................................................... 37

6 6.1 6.2

Beoordeling gezondheidsrisico’s .............................................................................. 41 Toelichting gebruikte kentallen spreadsheet ZWEMPROF ........................................... 41 Resultaten en analyse ................................................................................................... 43

7 7.1

Conclusie en aanbevelingen ...................................................................................... 45 Conclusie....................................................................................................................... 45


7\48


7.2 7.3

Aandachtspunten en maatregelen ................................................................................ 45 Aanbevelingen vervolgtraject ........................................................................................ 47

Bijlage(n) 1. Situering meetpunten zwemwaterkwaliteit

2. 3. 4. 5.

8\48

Resultaten risicoberekeningen spreadsheet ZWEMPROF Data blauwalgen en fysisch chemische toestandsvariabelen Verslag locatiebezoek Beoordeling zwemwaterkwaliteit volgens de huidige en nieuwe EU-zwemwaterrichtlijn



Samenvatting Een verplichting voortkomend uit de nieuwe Europese zwemwaterrichtlijn is het opstellen van een zwemwaterprofiel voor zwemlocaties door de waterbeheerder. In een zwemwaterprofiel worden de bronnen, de verontreinigingsroutes en de locatiespecifieke eigenschappen in kaart gebracht en worden de eventueel benodigde maatregelen ter verbetering van de zwemwaterkwaliteit geïnventariseerd. Dit zwemwaterprofiel heeft betrekking op de zwemlocaties Vrouwentroost en Kuddelstaart in de Weisteinderplassen. De beheerder van deze zwemlocatie is de gemeente Aalsmeer. Zwemzones In het zwemwaterprofiel is de begrenzing van de zwemwaterzones bepaald op basis van het protocol ‘Bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water’. Het resultaat is: • Vrouwentroost. Het strand wordt tevens gebruikt door de surfvereniging. Met het oog op veilig zwemmen wordt voorgesteld om het gebruik van het strand op te splitsen in twee delen. Het oostelijke deel van het strand wordt bestemd voor surfers en het westelijke deel (bij de pier) wordt bestemd voor zwemmen. In dit deel ligt ook al het afgebakende zwemgedeelte voor peuters. Als zwemzone wordt een 40 meter brede zwemstrook voorgesteld die reikt tot ongeveer 60 meter in het water. Dit is tot ongeveer de helft van de lengte van de pier/strekdam die de zwemlocatie aan de westkant begrenst. Het zwemwatermeetpunt RO579 ligt in de zwemzone en is voldoende representatief • Kudelstaart. De zwemzone is met drijflijnen afgebakend. Hiermee wordt niet alleen een veilige zwemzone voor zwemmers aangegeven maar wordt ook voorkomen dat recreatievaart in de zwemzone terecht komt of aan de zwemsteiger afmeert. Als begrenzing van de zwemzone wordt in dit zwemwaterprofiel het gedeelte binnen de drijflijn voorgesteld Bacteriologische zwemwaterkwaliteit De bacteriologische kwaliteit van het zwemwater wordt volgens de huidige richtlijn beoordeeld als aanvaardbaar (Vrouwentroost) en goed (Kudelstaart). Volgens de nieuwe richtlijn valt deze in de kwaliteitsklasse uitstekend (beide locaties). Dit geeft dus geen aanleiding tot het treffen van maatregelen bij de zwemlocaties. Mogelijke bacteriologische verontreinigingsbronnen zijn de volgende: • Vrouwentroost: watervogels (gering), recreatievaart (gering) en honden (mogelijk) • Kudelstaart: watervogels (gering) en recreatievaart (gering)


9\48


Om in de toekomst problemen door watervogels te voorkomen is een toename ervan op de zwemlocaties ongewenst. Dit geldt met name voor de ganzenpopulatie die zich in de buurt van de zwemlocatie Vrouwentroost ophoudt. Voor de kwaliteit van het zwemwater is het voldoende dat de watervogels een plek buiten de zwemzone uitkiezen. Overig Gezondheidsrisico’s door andere ziekteverwekkers zijn op de zwemlocaties langs de Westeinderplassen niet te verwachten. Blauwalgen In de Westeinderplassen is vaak sprake van drijflaagvormende blauwalgen die worden veroorzaakt door blauwalgensoorten die het giftige microcystine produceren (Microcystis). Op basis van de beschikbare informatie en ervaringen uit voorgaande jaren, is de kans op een jaarlijkse toxische bloei van blauwalgen erg groot. Preventieve maatregelen om de blauwalgenproblematiek terug te dringen moeten vooral worden gezocht in het terugdringen van de eutrofiëring van de plas. Aanpak aan de bron (nutriëntenreductie) heeft de voorkeur maar dit zal alleen op de lange termijn kunnen werken. De verwachting is dat de problematiek op de middellange termijn (10 jaar) niet zal afnemen. Ook de waterkwaliteitsverbeteringen die de Kaderrichtlijn Water teweeg brengt zullen de problematiek niet binnen die termijn kunnen verminderen. Op dit moment zijn vooral effectgerichte maatregelen beschikbaar zoals drijfschermen, beluchten en pompen om bloei van blauwalgen of vorming van drijflagen te voorkomen. Voor ondiepe watersystemen zoals in de Westeinderplassen is alleen verplaatsen (doorstroming) en oppervlakkige menging een goede optie. Hiermee wordt niet de groei van blauwalgen verstoord, maar wordt wel bereikt dat de algen niet kunnen gaan drijven. Hiermee wordt ook het ophopen van toxines tot gevaarlijke niveaus voorkomen. Bij de Stommeerwegsloot en de Uiterwegsloot zijn al (mobiele) pompen geplaatst. Ook bij de zwemlocaties zou een mobiele menginstallatie uitkomst kunnen bieden. De apparaten hoeven alleen te laten draaien als dat nodig is. Hiervoor kan het Stowa-project waarin een “Waarschuwingssysteem drijflagen” ontwikkeld wordt, toegepast worden. Met dat instrument wordt voorspeld welke locaties wanneer overlast zullen krijgen en op basis daarvan kunnen de pompsystemen bediend worden.

10\48



Tabel 0.1 Resumerend overzicht van aandachtspunten en maatregelen

Onderwerp

Maatregel

Wie

Zwemzone

Vrouwentroost: zwemzone aanpassen

Provincie Noord-Holland

Bacteriologische waterkwaliteit

Voorkomen dat de ganzenpopulatie zich te sterk Gemeente Aalsmeer uitbreid Toezicht verbod honden op het strand

Gemeente Aalsmeer

Vrouwentroost continueren Blauwalgen

Mobiele menginstallaties Vrouwentroost en

Rijnland

Kudelstaart Uitvoering KRW-maatregelen (gedeeltelijke

Rijnland

isolatie van de Ringvaart van de Haarlemmermeer, afsluiten uitlaten naar de polders, diepe put, et cetera) Continuering project “waarschuwingssysteem”

Rijnland

Op een pro actieve manier voorlichting publiek bij Rijnland, gemeente Aalsmeer, dreiging van drijflagen van blauwalgen



11\48


12\48



1 Inleiding 1.1

Aanleiding

De nieuwe Europese Zwemwaterrichtlijn (2006/7/EC) die maart 2006 van kracht geworden is, schrijft voor dat voor elk zwemwater een zwemwaterprofiel wordt opgesteld. In de nieuwe EU-zwemwaterrichtlijn staat dat alle zwemwateren aan het einde van het badseizoen van 2015 ten minste moeten voldoen aan de kwaliteit “aanvaardbaar”. Tevens moeten dan realistische en evenredige maatregelen zijn genomen om het aantal zwemwateren als “uitstekend”of “goed” te doen toenemen. In deze nieuwe EU-zwemwaterrichtlijn worden naast monitoring ook beheersmaatregelen van belang. Dit betekent dat per zwemwaterlocatie naast kwaliteitsgegevens van het oppervlaktewater vooral ook informatie beschikbaar moet zijn over de wijze waarop de zwemwaterkwaliteit beïnvloed wordt. Dit komt erop neer dat de beheerder van iedere zwemwaterlocatie een inschatting moet maken van de bronnen die de zwemwaterkwaliteit negatief kunnen beïnvloeden. De risico’s en bedreigingen voor het zwemwater worden vastgelegd in een zwemwaterprofiel. Volgens de zwemwaterrichtlijn geeft een zwemwaterprofiel een compleet beeld van alle veiligheid- en gezondheidsrisico’s op de zwemlocatie. De waterkwaliteitsbeheerder is verantwoordelijk voor waterkwaliteitsmaatregelen en de locatiebeheerder voor maatregelen voor veiligheid en hygiëne. Een zwemwaterprofiel is in eerste instantie bedoeld om inzicht te krijgen in de fecale verontreinigingsbronnen en –routes en richt zich op de indicatoren voor fecale verontreinigingen: Escherichia coli (E. coli) en intestinale enterococcen (nieuwe EU-richtlijn) of thermotolerante en totaal bacteriën van de coligroep en fecale streptococcen (huidige/oude parameters). Daarnaast verschaft het zwemwaterprofiel inzicht in mogelijke problemen door cyanobacteriën, overige macroalgen en/of fytoplankton. Andere gezondheidsbedreigende risico’s zoals ziekte van Weil, botulisme, zwemmersjeuk, et cetera worden niet specifiek genoemd in de richtlijn maar worden in dit zwemwaterprofiel wel meegenomen. Het Hoogheemraadschap van Rijnland is verantwoordelijk voor het waterkwaliteitsbeheer van 46 zwemlocaties: 41 officiële locaties en 5 potentiële locaties (stand van zaken mei 2008). Voor 8 locaties heeft het Hoogheemraadschap inmiddels een zwemwaterprofiel opgesteld. In dit rapport is het zwemwaterprofiel voor de Westeinderplassen (de zwemlocatie bij Vrouwentroost en Kudelstaart) beschreven.


13\48


1.2

Leeswijzer

Na deze inleiding worden in hoofdstuk 2 de uitgevoerde werkzaamheden beschreven. In hoofdstuk 3 volgt een beschrijving van de zwemlocatie en hoofdstuk 4 bevat een analyse van de waterkwaliteit en het blauwalgenprofiel. Vervolgens komen de potentiële risicobronnen in hoofdstuk 5 aan bod. Een beschrijving van de gezondheidsrisico’s en bronnenanalyse is uitgewerkt in hoofdstuk 6. Tot slot staan in hoofdstuk 7 de conclusies en aanbevelingen.

14\48



2 Uitgevoerde werkzaamheden 2.1

Methode

Voor het opstellen van zwemwaterprofielen zijn enkele handreikingen/rapporten opgesteld waarin een gestructureerde aanpak van diverse facetten wordt beschreven: • Handreiking voor het opstellen van een zwemwaterprofiel (RIZA/Grontmij, 2005): bacteriologische verontreinigingsbronnen • KRW en oppervlaktewater (RIZA/DHV, 2005): afbakening van de zwemlocatie • Handreiking zwemwaterprofiel blauwalgen (RIZA/DHV, 2007): blauwalgen Voor zover mogelijk, is voor het opstellen van dit zwemwaterprofiel bij deze handreikingen aangesloten.

Figuur 2.1 Routekaart voor het opstellen van een zwemwaterprofiel (bron: Handreiking)

Een zwemwaterprofiel omvat de volgende aspecten: • Algemene beschrijving van de zwemwaterlocatie Er wordt een algemene beschrijving van de locatie gegeven waarin de volgende onderdelen aan de orde komen: algemene gebiedsbeschrijving, hydromorfologie en hydrologie, de begrenzing van de zwemwaterzone, gegevens ten aanzien van problemen en zwemverboden


15\48


zoals meldingen van gezondheidsklachten (zwemmersjeuk, botulisme) en bloei van blauwalgen • Analyse data historische waterkwaliteit De data van de laatste drie à vijf jaar vormen de basis voor de historische waterkwaliteit. In

•

•

•

•

geval van hoge concentraties aan bacteriën wordt gekeken of er een trend zichtbaar is die wijst op invloed van weersomstandigheden, een relatie met bepaalde bronnen of een relatie met een bepaalde periode in het jaar waarin de verhogingen plaatsvinden Identificatie van potentiële bronnen van bacteriologische verontreiniging Op basis van de hiervoor beschreven gegevens, het locatiebezoek en het gesprek met de locatiebeheerder, wordt een lijst van alle potentiële verontreinigingsbronnen opgesteld Beoordeling gesignaleerde verontreinigingsbronnen Met behulp van een eenvoudig spreadsheetmodel (ZWEMPROF) wordt de invloed van de bronnen geschat Evaluatie en conclusies Alle gegevens uit de voorgaande stappen worden naast elkaar gelegd en bekeken. Hierbij wordt bepaald welk van de mogelijke bronnen daadwerkelijk relevant zijn voor de waterkwaliteit op de zwemlocatie Aanbevelingen Als er geen problemen worden geconstateerd bestaat er weinig aanleiding om maatregelen te nemen. Als er wel duidelijke verontreinigingsbronnen zijn gevonden of als er onduidelijkheid is over de betrouwbaarheid van de resultaten, wordt een doorkijk gegeven naar mogelijke maatregelen

2.2

Locatiebezoeken

Bij voorkeur wordt een zwemwaterlocatie en de omgeving ervan een keer bezocht op een moment dat de stranden daadwerkelijk door bezoekers gebruikt worden. Immers dan kan een goede indruk van de hygiëne verkregen worden omdat ook zwemmers zelf een bron van bacteriële verontreinigingen kunnen zijn. In verband met de planning van het project is het locatiebezoek uitgevoerd op vrijdag 18 april 2008. De zwemlocaties waren nog niet voor het zwemseizoen gereed gemaakt en er waren geen badgasten. Aandachtspunten tijdens het veldbezoek waren ten eerste de mogelijke bronnen van fecale verontreinigingen op de zwemlocatie en in de omgeving, maar ten tweede ook andere bedreigingen voor de zwemwaterkwaliteit zoals flora (bijvoorbeeld afgestorven plantenresten), fauna (ratten in verband met ziekte van Weil), botulisme, (blauw)algen, et cetera. Van elke locatie zijn tevens foto’s gemaakt. De waarnemingen tijdens het locatiebezoek zijn opgenomen in bijlage 4 en verwerkt in het zwemwaterprofiel.

16\48



3 Beschrijving van de zwemlocaties 3.1

Situering en beschrijving

De Westeinderplassen liggen ten oosten van de A4 en ten zuiden van Aalsmeer. Rondom de plassen liggen de plaatsen Aalsmeer, Kudelstaart en Leimuiden. De Westeinderplassen behoren tot een uitgestrekt veen- en plassengebied. De plas (ook wel de Poel genoemd) is ontstaan door afgraven van veen voor de turfwinning. Vaak liet men smalle stukjes land tussen het openwater staan (legakkers). De Westeinderplassen, die een oppervlakte van ruim 10 km² hebben, bestaan uit een grote plas en verschillende kleinere plassen. De plassen zijn met elkaar verbonden door een netwerk van kleine slootjes. Via de Ringvaart (rond de Haarlemmermeer) zijn de Westeinderplassen verbonden met andere vaarten en plassen zoals De Kaag en de Nieuwe Meer. In de plassen bevinden zich tal van eilandjes waarvan de meeste in particulier bezit zijn en worden gebruikt voor dagrecreatie. Op een aantal eilandjes worden als van oudsher aardbeien en seringen gekweekt. De Westeinderplassen beschikt over twee officiële zwemlocaties, te weten Vrouwentroost en Kudelstaart: • Bij Vrouwentroost (nabij de watertoren van Aalsmeer) is een recreatiestrand aangelegd voor zwemmen en surfen. Deze locatie wordt ook wel surfeiland bij de watertoren genoemd • De zwemplek bij Kudelstaart betreft een zwemsteiger die pas vanaf 2001 in gebruik is. Deze locatie wordt ook wel aangeduid als de “zwemsteiger bij de loswal van Kudelstaart”. In de winter van 2006/2007 is de zwemlocatie en de nabijgelegen oever opnieuw ingericht. Er is een nieuwe zwemsteiger aangelegd en het oevertalud is voorzien van een stenen bekleding met steenstort op de waterlijn


17\48


Hoofddorp

Nieuw Vennep

Aalsmeer

A4

N201

Kudelstaart Westeinderplassen Vrouwentroost-Kudelstaart

Figuur 3.1 Regionale ligging zwemlocaties

Aalsmeer Kleine Poel Rijsenhout

Westeinderplassen Grote Poel

Vrouwentroost

Kudelstaart

Figuur 3.2 Directe omgeving van de zwemlocaties

18\48



Nevenfuncties Het gebied maakt deel uit van de PEHS (provinciale ecologische hoofdstructuur). Tevens wordt het als viswater ten behoeve van sport- en beroepsvisserij gebruikt. Vissoorten zoals snoek, paling en de Europese meerval (zeldzaam) bevinden zich in de Westeinderplassen. Voor recreatie zijn veel mogelijkheden zoals zwemmen, zeilen, windsurfen, roeien en motorbootvaren. In het zuidoostelijke deel is een speedbotenbaan aanwezig waar met hoge snelheid gevaren mag worden. KRW status De Westeinderplassen zijn conform de Kaderrichtlijn Water (KRW) geïdentificeerd als een kunstmatig waterlichaam met KRW watertype M27 (matig grote ondiepe laagveenplassen). Toekomstige plannen Het waterlichaam Westeinderplassen is geen geprioriteerd waterlichaam. Dit betekent dat in het kader van de KRW niet alle inrichtingsmaatregelen vóór 2015 genomen worden. Maar de generieke emissiemaatregelen en het natuurvriendelijk onderhoud worden wél voor 2015 uitgevoerd. Het Hoogheemraadschap van Rijnland heeft een aantal maatregelen gedefinieerd die voor 2015 worden uitgevoerd. In tabel 3.1 en figuur 3.3 zijn de geplande KRW-maatregelen weergegeven. De KRW-maatregelen bestaan uit het behoud en de aanleg van natuurvriendelijke oevers, het verdiepen van het oostelijke deel van de Westeinderplassen, de aanleg van vooroevers met verondieping, bestrijding van drijflagen en het verminderen/opheffen van de in/uitlaten.


19\48


Figuur 3.3 Overzicht van KRW-maatregelen die worden uitgevoerd door het Hoogheemraadschap van Rijnland

Tabel 3.1 Verklaring cijfercodes figuur 3.3

Maatregelnummer Kleur

KRW-maatregelen

2

Rode stippellijn

Verdiepen

4a

Geel/oranje gearceerd

Natuurvriendelijke oevers aanleggen

4b

Blauw gearceerd

Behoud natuurvriendelijke oevers

6

Lichtblauwe/blauwe lijn

Vooroever met verondieping

7

Lichtblauwe stippellijn

Zoekgebied bestrijding drijflagen

17

Lichtblauwe stippen

Uitlaten verminderen/opheffen

3.2

Hydrologie en hydromorfologie

De Westeinderplassen is als boezemwater onderdeel van het boezemstelsel en belangrijk voor de berging en doorvoer van water. De plassen staan in open verbinding met het Rijnlandse boezemstelsel, waarbij het boezemstelsel actief wordt doorgespoeld. Het waterpeil in de Westeinderplassen is vast (NAP -0,62 m) met een verschil in zomer- en winterpeil van circa 3 cm. De Westeinderplassen ontvangt water vanuit de Ringvaart van de Haarlemmermeerpolder en via

20\48



neerslag, waarna het water ook weer grotendeels richting de Ringvaart van de Haarlemmermeer verdwijnt. Een klein deel van het water wordt uitgelaten richting poldergebied van het Hoogheemraadschap Amstel, Gooi en Vecht (Waternet). De verblijftijd van het water in de Westeinderplassen is berekend op jaarlijks gemiddeld 17 weken, in de zomer gemiddeld 24 weken en in de winter gemiddeld 13 weken. In de Westeinderplassen treedt wegzijging op. De maximale diepte van de Westeinderplassen is 3,8 meter en de gemiddelde diepte is 2,8 meter (bron: Hydrografische gegevens, Brouwer 1992).

Aalsmeer

Rijsenhout

Vrouwentroost

Kudelstaart

Figuur 3.4 Globale stromingsrichting Westeinderplassen

De oevers in de Westeinderplassen zijn wisselend afgezet met houten beschoeiingen of steenstort. Bij de zwemlocatie Vrouwentroost bestaat de oostelijke oever (langs de Kudelstaartweg) uit steenstort. De pier aan de westkant van de zwemlocatie is aan de zwemzijde afgezet met een houten oeverbeschoeiing. De waterdiepte langs de kant is minstens 70 cm, mogelijk dieper. De waterdiepte in de zwemlocatie van Vrouwentroost wordt geschat op 1,5 meter. Dit is de waterdiepte volgens de ANWB vaarkaart in het gebied bij de watertoren. Aan de kant van de plas wordt de oever van de pier beschermd met steenstort. Bij de zwemsteiger van Kudelstaart is de oever recent opnieuw ingericht. Het talud is bekleed met stenen en op de waterlijn is steenstort aangebracht. De waterdiepte langs de oever is minimaal 1 meter en loopt vrij snel af naar globaal 2,5 meter.


21\48


3.3

Kenmerken van de zwemlocaties

Algemeen Provincie

Provincie Noord-Holland.

Beheerder Waterkwaliteitsbeheerder Afmetingen zwemlocaties

Gemeente Aalsmeer. Het Hoogheemraadschap van Rijnland. • Vrouwentroost: De afmetingen van het zandstrand zijn 70 x 10 meter. Het zwemstrand ligt beschut in een kom met aan de westzijde een 120 meter lange pier en aan de oostzijde de Kudelstaartsweg. Het strand loopt glooiend af. Er is een ligweide en ook de pier wordt als ligweide gebruikt • Kudelstaart: De nieuwe zwemsteiger is op het moment van veldbezoek nog in aanbouw. Op deze locatie ontbreken strand en/of ligweide Op een mooie zomerdag varieert het bezoekersaantal bij Vrouwentroost en Kudelstaart van 100 tot 400 bezoekers.

Bezoekersaantallen

. Figuur 3.5 Links: zwemlocatie Vrouwentroost. Rechts: de zwemsteiger Kudelstaart in aanbouw

Voorzieningen Kiosk Toiletten

• • • •

22\48


Vrouwentroost: er is een snackbar aanwezig. Kudelstaart: geen kiosk aanwezig. Vrouwentroost: bezoekers kunnen gebruik maken van het toilet bij de snackbar. Kudelstaart: tijdens zwemseizoen worden twee ecotoiletten geplaatst.


Vuilnisbakken Drijflijnen

Nee. • Bij Vrouwentroost is een klein gedeelte van het zwemwater met een drijflijn afgezet: ongeveer ¼ deel van de totale strandlengte (20 meter) en tot 20 meter uit de oever. Deze afbakening is duidelijk bedoeld voor de allerkleinsten •

Toezicht Speeltoestellen Bodem Onderhoud

Bijzonderheden Melding/klachten

Het zwemgedeelte rondom de zwemsteiger bij Kudelstaart wordt

met twee drijflijnen afgezet. Indien de werkzaamheden bij de zwemsteiger Kudelstaart zijn afgerond, wordt een rode drijflijn op 1 meter diepte en een gele lijn op 3 meter diepte geplaatst Nee. Nee, in de zwemzones zijn geen speeltoestellen en ook niet op Vrouwentroost: zandstrand, waterbodem is venig. Het vuil wordt regelmatig opgeruimd. De ligweide bij Vrouwentroost wordt meerdere keren per jaar gemaaid.

Van de twee zwemlocaties zijn bij de provincie Noord-Holland zijn over de periode 2003-2007 geen gezondheidsklachten bekend. Wel zijn een in 2005 en 2006 problemen geweest met drijflagen van toxische blauwalgen (zie paragraaf 4.2).

Figuur 3.6 Vrouwentroost: de pier anex ligweide (links) en de huidige zwemzone in de rechterhoek (rechts)

3.4

Begrenzing van de zwemwaterzones

Voor het begrenzen van de zwemwaterzone is uitgegaan van het protocol zoals dat is beschreven in het rapport ‘KRW en oppervlaktewater’ DHV juni 2005 (Verkennende studie naar de bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de KRW).


23\48


3.4.1

Vrouwentroost (RO579)

Bij het zwemstrand Vrouwentroost is een drijflijn aanwezig welke op een waterdiepte van 50 cm ligt. Dit is maar een klein gedeelte van de zwemlocatie (in de hoek bij de pier); ¼ van de totale strandlengte (20 meter) en tot 20 meter uit de oever. Deze afbakening is duidelijk bedoeld voor de allerkleinsten. Het overige deel van het strand wordt ook gebruikt door een surfvereniging. Het resultaat van deze gecombineerde functies is een onveilige situatie voor zwemmers. Met het oog op veilig zwemmen wordt voorgesteld het strand op te splitsen in twee delen. De westelijke helft van het strand wordt bestemd voor zwemmers en de oostelijke helft voor surfers. De veilige zwemzone reikt tot de helft van de pier. In de praktijk komt dit redelijk overeen met het huidige gebruik, want ook vanaf de pier (die 120 meter lang is) wordt gezwommen. Voor zover kan worden ingeschat, is er sprake van een geleidelijk aflopende waterbodem. Geschat wordt dat de 1,50 meter waterdiepte op 50 meter uit de oever is. Als zwemzone wordt een 40 meter brede strook langs het strand aangehouden met een lengte van ongeveer 60 meter die reikt tot aan de helft van de pier. De surfers hebben dan ook voldoende ruimte. Het resultaat van de zwemzone is in figuur 3.7 weergegeven. Het zwemwatermeetpunt RO579 ligt in de zwemzone. Dit is tevens het gedeelte waar de meest kwetsbare groep (kleine kinderen) zwemt.

Zwemzone Surfstrand

Drijflijn

Zwemwatermeetpunt Vrouwentroost (RO579)

Figuur 3.7 Zwemzone Vrouwentroost

24\48



3.4.2

Kudelstaart (RO749)

De veilige zwemzone is met een drijflijn afgebakend. Vanwege verbouwingswerkzaamheden bij de zwemgelegenheid Kudelstaart was tijdens het veldbezoek nog geen drijflijn aanwezig. Er wordt een rode en een gele ballenlijn geplaatst. De rode ballenlijn wordt bij een waterdiepte van 1 meter geplaatst en de gele ballenlijn bij een waterdiepte van 3 meter. De bodem loop geleidelijk af. Voor de begrenzing van de zwemwaterzone is uitgegaan van de begrenzing van de oude drijflijn welke in figuur 3.8 is weergegeven. Op het moment van schrijven van deze rapportage is de exacte begrenzing van de nieuw te plaatsen drijflijnen niet bekend. Als zwemzone wordt de begrenzing van de nog aan te leggen drijflijnen aangehouden, deze komt naar verwachting ongeveer overeen met de oude situatie. Het zwemwatermeetpunt RO749 ligt in de zwemzone.

Zwemwatermeetpunt Zwemzone

Kudelstaart (RO749)

Figuur 3.8 Zwemzone Kudelstaart


25\48


26\48



4 Analyse historische waterkwaliteit De zwemwaterkwaliteit wordt ieder zwemseizoen door Rijnland tweewekelijks onderzocht. De situering van de meetpunten zijn in bijlage 1 aangegeven. Op de zwemlocatie Vrouwentroost wordt al vanaf 1997 door Rijnland gemeten en bij Kudelstaart is Rijnland vanaf 2005 met de metingen begonnen.

Tabel 4.1 Meetpunten waterkwaliteit Westeinderplassen

Omschrijving

Code

X-coördinaat

Y-coördinaat

Vrouwentroost

RO579

111990

474042

Kudelstaart

RO749

111032

472130

4.1

Bacteriologische kwaliteit

De bacteriologische parameters van de huidige zwemwaterrichtlijn (totaal bacteriën van de coligroep, thermotolerante bacteriën van de coligroep en fecale streptokokken) worden in de nieuwe zwemwaterrichtlijn vervangen door Escherichia coli en intestinale enterococcen. Deze indicatoren leveren een betere koppeling tussen de fecale verontreiniging in zwemwater en gezondheidseffecten. In tabel 4.2 zijn de normen van de nieuwe richtlijn en de huidige richtlijn weergegeven. De eindbeoordeling van de huidige richtlijn is afwijkend van de nieuwe richtlijn. Bij de huidige parameters zijn er drie categorieën (goed, aanvaardbaar en slecht) en bij de nieuwe parameters zijn er vier categorieën (uitstekend, goed, aanvaardbaar en slecht). Een toelichting op de zwemwaterbeoordeling volgens de beide richtlijnen is opgenomen in bijlage 5.

1

Tabel 4.2 Risicowaarden oude en nieuwe zwemwaterparameters in kve /100 ml

Parameter

Uitstekende kwaliteit

Goede kwaliteit

Aanvaarbare kwaliteit

E coli

500

(95-percentiel)

1.000

(95-percentiel)

900

(90-percentiel)

Intestinale enterococcen

200

(95-percentiel)

400

(95-percentiel)

330

(90-percentiel)

Nieuwe EU richtlijn

Huidige EU richtlijn Coli thermotolerante

-

100

(80 %)

2.000

(95 %)

Coli totaal

-

500

(80 %)

10.000

(95 %)

1

Kolonie vormende eenheden


27\48


4.1.1

Waterkwaliteit volgens de huidige Europese zwemwaterrichtlijn

In de afgelopen jaren voldeed de bacteriologische waterkwaliteit aan de normen van de huidige EU zwemwaterrichtlijn. In tabel 4.3 is het toetsresultaat van de zwemwaterkwaliteit van weergegeven.

Tabel 4.3 Bacteriologische kwaliteit zwemwater volgens de huidige EU richtlijn

Jaar

Thermotolerante coli

Totaal coli

Eindoordeel

2003

Goed

Goed

Goed

2004

Aanvaardbaar

Goed

Aanvaardbaar

2005

Aanvaardbaar

Goed

Aanvaardbaar

2006

Goed

Goed

Goed

2007

Aanvaardbaar

Goed

Aanvaardbaar

2003

-

-

-

2004

-

-

-

2005

Goed

Goed

Goed

2006

Goed

Goed

Goed

2007

Goed

Goed

Goed

Vrouwentroost

Kudelstaart

Vrouwentroost In de afgelopen jaren was de bacteriologische waterkwaliteit (totaal colibacteriën en thermotolerante colibacteriën) bij Vrouwentroost goed of aanvaardbaar. De waarden waren doorgaans heel laag en voldeden ruimschoots aan de zwemwaternorm. De hoogste concentratie aan thermotolerante coli bij Vrouwentroost was 520 kve/100 ml, gemeten in augustus 2007 en lag ruim onder de norm ‘aanvaardbaar’ (2.000 kve/l). De waarden aan totaal coli waren bijzonder laag en voldeden aan de strengste norm (richtwaarde 500 kve/l). Een grafische weergave van de concentraties staan in figuur 4.1 (thermotolerante coli) en figuur 4.2 (totaal coli). Kudelstaart Op de zwemlocatie Kudelstaart waren de bacteriële concentraties consistent bijzonder laag. Voor zowel totaal coli en thermotolerante coli was de bacteriologische kwaliteit goed. Een grafische weergave van de concentraties aan thermotolerante coli en totaal coli staat in de figuren 4.3 en 4.4.

28\48



Jaartrend TT coli Westeinderplas Vrouwentroost - RO579 2500

2000 2003 kve/100 ml

2004 1500

2005 2006 2007

1000

norm aanvaardbaar norm goed 500

0 1-apr

1-mei

1-jun

1-jul

1-aug

1-sep

1-okt

Figuur 4.1 Bacteriologische kwaliteit zwemwater Westeinderplas Vrouwentroost – thermotolerante coli

Jaartrend Totaal coli Westeinderplas Vrouwentroost - RO579 12000 10000 2003 kve/100 ml

8000

2004 2005

6000

2006 2007

4000

norm aanvaardbaar norm goed

2000 0 1-apr

1-mei

1-jun

1-jul

1-aug

1-sep

1-okt

Figuur 4.2 Bacteriologische kwaliteit zwemwater Westeinderplas Vrouwentroost – totaal coli


29\48


Jaartrend TT coli Westeinderplas Kudelstaart - RO749 2500

2000

kve/100 ml

2005 1500

2006 2007 norm aanvaardbaar

1000

norm goed 500

0 1-apr

1-mei

1-jun

1-jul

1-aug

1-sep

1-okt

Figuur 4.3 Bacteriologische kwaliteit zwemwater Westeinderplas Kudelstaart – thermotolerante coli

Jaartrend Totaal coli Westeinderplas Kudelstaart - RO749 12000 10000

kve/100 ml

8000

2005 2006

6000

2007 norm goed norm aanvaardbaar

4000 2000 0 1-apr

1-mei

1-jun

1-jul

1-aug

1-sep

1-okt

Figuur 4.4 Bacteriologische kwaliteit zwemwater Westeinderplas Kudelstaart – totaal coli

30\48



4.1.2 Historische data analyse in relatie tot weersomstandigheden Om een mogelijke oorzaak met verontreinigingsbronnen te ontdekken wordt vaak gezocht naar mogelijke relaties met weersomstandigheden. Een relatie tussen fecale bacteriën en neerslag kan wijzen op overstorten in de buurt van de zwemlocatie, of een verhoogde afspoeling van met fecaliën verontreinigd regenwater van aanliggende oevers. De analysewaarden voor de bacteriologische parameters waren de afgelopen jaren steeds zodanig laag, dat er geen aanleiding is om een relatie met weersomstandigheden uit te werken. 4.1.3 Waterkwaliteit volgens de nieuwe Europese zwemwaterrichtlijn Om een beeld te krijgen van wat de wijziging aan parameters voor de kwaliteitsbeoordeling van het zwemwater betekent, zijn in het zwemseizoen van 2006 zowel oude als nieuwe parameters door Rijnland gemeten. De resultaten van de zwemlocaties Vrouwentroost en Kudelstaart staan weergegeven in figuur 4.5 en 4.6. In 2006 voldeden de waarden aan de oude parameters (totaal colibacteriën en thermotolerante coli’s) in ruime mate aan de normen. Ook de nieuwe parameters E. coli en intestinale enterococcen voldeden doorgaans aan de norm (kwaliteitsklasse uitstekend). Een eenmalige uitzondering is de hoge concentratie aan E. coli bij Kudelstaart (7 augustus 2006). Het betrof een waarde aan E. coli van 950 kve/100 ml die net onder grens van kwaliteitsklasse aanvaardbaar/slecht bleef.

Westeinderplas Vrouwentroost - RO579 2006 1000 800 600 400 200

Totaal coli 37 oC

Thermo tol. coli 44 oC

Escherichia coli

18-sep

6-sep

24-aug

7-aug

27-jul

10-jul

28-jun

12-jun

31-mei

18-mei

1-mei

20-apr

0


Figuur 4.5 Oude en nieuwe parameters Westeinderplassen in 2006 op de zwemlocatie Vrouwentroost (kve/100 ml)


31\48


Westeinderplas Kudelstaart - RO749 2006

1000 800 600 400 200

Totaal coli 37 oC

Thermo tol. coli 44 oC

Escherichia coli

18-sep

6-sep

24-aug

7-aug

27-jul

10-jul

28-jun

12-jun

31-mei

18-mei

1-mei

20-apr

0


Figuur 4.6 Oude en nieuwe parameters Westeinderplassen in 2006 op de zwemlocatie Kudelstaart (kve/100 ml)

Indeling in kwaliteitsklasse volgens de nieuwe Europese zwemwaterrichtlijn De zwemwaterindeling wordt jaarlijks op basis van de meetreeks van de afgelopen vier badseizoenen vastgesteld. Op basis van de zeer beperkte gegevensset uit het badseizoen van 2006 is een voorzichtige schatting van de indeling gemaakt. De bacteriologische waterkwaliteit valt in kwaliteitsklasse “uitstekend” ondanks de uitschieter van E. coli met 950 kve/100 ml op zwemlocatie Kudelstaart.

Tabel 4.4 Kwaliteitsindeling zwemlocaties Vrouwentroost en Kudelstaart volgens de nieuwe EU zwemwaterrichtlijn

Zwemlocatie

32\48

Totaal oordeel

E. coli

intestinale enterococcen

Vrouwentroost

Uitstekend

Uitstekend

Uitstekend

Kudelstaart

Uitstekend

Uitstekend

Uitstekend



4.2

Blauwalgenprofiel

In de Westeinderplassen is bijna ieder jaar wel sprake van blauwalgen en regelmatig leidt dit tot overlast op de zwemlocaties. Vanaf juni zijn vaak drijflaagvormende blauwalgen aanwezig. In de jaren 2003, 2005, 2006 en 2007 waren blauwalgen regelmatig aanleiding voor een zwemverbod, een negatief zwemadvies of bijzondere alertheid van de beheerders. Behalve op de zwemlocaties is er vooral overlast door drijflagen met blauwalgen in de noordhoek van de Westeinderplas (bij Aalsmeer) en in de noordwesthoek (in de Kleine Poel). Als er een vermoeden van aanwezigheid van blauwalgen bij de zwemlocaties is, worden monsters van de drijflaag en/of de waterkolom op microcystine onderzocht. Microcystineconcentraties van meer dan door de gezondheidsraad gestelde norm van 20 µg/l geven aanleiding voor het nemen van maatregelen (zwemverbod of waarschuwing). Tijdens de drijflaagvorming in juli 2005 werd de risiconorm van 20 µg/l een keer overschreden (met een factor 4x). De andere keren bleven de microcystineconcentraties tijdens drijflaagvorming onder de bepalingsgrens (< 2 µg/l) of ruim onder de risiconorm (concentratie van 11 µg/l in september 2006). Bijlage 3 bevat een overzicht van de beschikbare waterkwaliteitsgegevens in relatie tot de problemen met overmatige groei van blauwalgen. De problemen in de voorgaande jaren waren aanleiding om de fytoplanktonsamenstelling stelselmatig te onderzoeken. In het zwemseizoen van 2007 is het fytoplankton op de zwemlocaties van Vrouwentroost (RO579) en Kudelstaart (RO749) 7 keer de soortensamenstelling onderzocht: wekelijks gedurende de periode van 6 juni tot 20 augustus. Hieruit bleek van de toxine producerende soorten Microcystis steeds in grote aantallen voor te komen en Anabaena (en pseudo Analbaena) in mindere mate. Ook al voordat de eerste drijflagen op de plas werden gesignaleerd. Daarnaast werden andere niet toxische blauwalgen aangetroffen die als Chroococcales zijn gerapporteerd. Toestandsvariabelen Een beschouwing van de beschikbare fysisch chemische toestandsvariabelen leert dat alle ingrediënten aanwezig zijn om een bloei van blauwalgen te verwachten. Behalve de zwemwaterparameters (temperatuur, doorzicht en pH) zijn van de zwemwatermeetpunten geen fysisch chemische waterkwaliteitsgegevens bekend. Wel van een meetpunt in het midden van de plas (RO281). Van dit meetpunt is voor de jaren 2002 t/m 2007 een complete meetreeks beschikbaar (bijlage 3). Voor stikstof en fosfaat zijn sterke seizoensfluctuaties in concentraties te zien (hoog in de winter en afnemend tot ver onder het MTR in de zomer). Opgeloste (en dus beschikbare) stikstofconcentraties zijn in de zomermaanden doorgaans laag (en voldoen bijna aan de streefwaarde). Daarentegen zijn de concentraties aan opgelost fosfaat ook in de zomer erg hoog. In de wintermaanden is er


33\48


verhoudingsgewijs weinig beschikbaar fosfaat in het watersysteem (N:P-ratio hoger dan 20), in de zomerperiode daarentegen juist veel (N:P-ratio dalend tot 5 of lager). De stelregel is dat vooral bij lagere N:P verhoudingen (5 – 10) veel blauwalgensoorten in het voordeel ten opzichte van groenalgen zijn omdat zij stikstof uit de atmosfeer kunnen binden (bijvoorbeeld Anabaena sp. en Aphanizomenon). In de zomerperiode is dit is op deze locatie dus het geval. Met een chlorideconcentratie van maximaal 160 mg/l is het water zoet. Bepaalde blauwalgsoorten (bijvoorbeeld Microcystis en Anabaena) tolereren licht brak water. Doorgaans zijn de chlorofylconcentraties niet bijzonder hoog, in het zomerseizoen variërend van 10 µg/l tot maximaal 50 µg/l (NW4-norm 100 µg/l). Uitzondering is het jaar 2006 met een hoge chlorofylconcentratie van 168 µg/l in juli 2006. Deze meting viel samen met een blauwalgendrijflaag op de plas en het zwemverbod. Het doorzicht op dit meetpunt in het midden van de plas is in het zomerhalfjaar sterk wisselend en varieert van 2,5 meter tot 0,6 meter. De pH varieert van 7,5 in de winter tot 8,5 in de zomer. Af en toe zijn in de zomerperiode hogere piekwaarden gemeten tot maximaal pH 9,1. Vaak gaan hoge pH-waarden samen met een bloei van algen. Op deze locatie was dit duidelijk te zien tijdens de algenproblematiek in juli 2006 waarbij de hoge pH van 9,1 samenviel met de uitzonderlijk hoge chlorofylconcentratie. Beoordeling blauwalgen Resumerend kan op basis van de beschikbare informatie uit de voorgaande jaren worden geconcludeerd dat de kans op een toxische bloei van blauwalgen op de zwemlocaties groot is. In het kader van de KRW zijn voor de Westeinderplassen maatregelen gepland om de waterkwaliteit te verbeteren en de overlast door blauwalgen terug te dringen. Deze maatregelen zijn vooral gericht op het vasthouden van systeemeigen water en neerslag, zie ook paragraaf 3.1, zodat de invloed van gebiedsvreemd en nutriëntenrijk water minder wordt (gedeeltelijk afsluiten van de Ringvaart van de Haarlemmermeerpolder, verminderen/opheffen van de uitlaten naar de omringende polders). Een andere maatregel is gericht op het vergroten van de helderheid van het water door het graven van diepe gedeelten waar het zwevend stof in sedimenteert. Aangezien aan dit zwevend stof vaak ook nutriënten gebonden zijn, wordt het water minder voedselrijk waardoor algenbloeien minder snel en hevig optreden. Verwacht wordt dat deze maatregelen een bijdrage leveren maar dat de problematiek van de algenbloei hiermee niet tot het verleden behoort. Hiervoor is een verdergaande reductie van de nutriëntenbelasting van de oppervlaktewateren nodig. Verwacht wordt dat dit niet op de middellange termijn (10 jaar) gerealiseerd kan worden.

34\48



Dit betekent dat voorlopig alleen ingezet kan worden op beheersmaatregelen. Luchtmengen is voor diepe watersystemen een bewezen alternatief om groei van blauwalgen te onderdrukken maar voor ondiepe watersystemen is dit niet aan de orde. Voor ondiepe systemen zoals in de Westeinderplassen is alleen verplaatsen (doorstroming) en oppervlakkige menging een goede optie. Hiermee wordt niet de groei van blauwalgen verstoord, maar wordt alleen bereikt dat de algen niet kunnen gaan drijven. Hiermee wordt ook het ophopen van toxines tot gevaarlijke niveaus voorkomen. Lopende initiatieven preventie blauwalgenoverlast Al jaren is er in de Westeinderplassen behoorlijk veel overlast door blauwalgen en vooral in 2006 ondervonden aanwonenden en recreanten grote hinder. De blauwalgenproblematiek in de Westeinderplassen heeft bij Rijnland blijvende aandacht. Tot nu toe zijn enkele proefprojecten uitgevoerd en een aantal maatregelen zijn reeds in gang gezet. Hieronder volgt een kort overzicht: •

Bij de Stommeerweg sloot (dit is in noordoosthoek van de Grote Poel van de Westeinderplassen, bij Aalsmeer) heeft Rijnland in 2006 en 2007 tijdens de overlastperiode een noodinstallatie geplaatst om de drijflagen van blauwalgen weg te pompen. Door de stroming worden drijvende algen weer door het water gemengd en wordt de doorstroming van de sloot verbeterd. Hierdoor wordt voorkomen dat er drijflagen van blauwalgen ontstaan. Dit werkte goed. Inmiddels is de pomp vervangen door een slibvang met een vaste pompinstallatie. In de zomer van 2008 is deze operationeel

•

Uiterwegsloot (noordwestzijde van de Kleine Poel van de Westeinderplassen). Dit is een stagnante sloot met beperkte waterdoorvoer naar de Ringvaart met vaste bewoning. Er is vrijwel jaarlijks overlast. In 2008 zal Rijnland onder een aantal bruggen kleine pompen plaatsen om op stagnante plekken de doorstroming te verbeteren

•

Ultrasoon. Rijnland heeft in 2007 de effectiviteit, neveneffecten en veiligheid van ultrasoonapparaten onderzocht. De resultaten waren niet eenduidig. Het leek erop dat ultrasoon ook een deel van het zooplankton kapot maakt en er leek effect op de visstand te zijn. Voor de veiligheid van zwemmers wordt geadviseerd 10 meter uit de buurt van een ultrasoon apparaat te blijven. Dit vermindert het draagvlak voor deze apparatuur. Overigens heeft de apparatuur tijdens de tests op de zwemlocaties alleen ’s nachts aangestaan. Rijnland heeft besloten geen verdere ultrasoon toepassingen of onderzoek in te zetten

•

Waarschuwingssysteem drijflagen. Rijnland heeft het initiatief genomen om samen met drie andere waterbeheerders onder de vlag van Stowa een waarschuwingssysteem voor blauwalgen te ontwikkelen. Gedacht wordt aan een computermodel dat ervoor zorgt dat tijdig een signaal wordt afgegeven wanneer de blauwalgen gaan drijven en een prognose waar ze heen drijven en zich zullen ophopen. Als het waarschuwingssysteem goed functioneert, kan Rijnland in de toekomst pro-actief maatregelen nemen in plaats van reactief. Er kunnen dan tijdig effectieve maatregelen worden ingezet en voorkomen dat er grote problemen ontstaan. Bijvoorbeeld kunnen bovengenoemde pompsystemen dan alleen aangezet worden als het nodig is. Rijnland heeft de Westeinderplassen als testlocatie ingebracht. Belangrijk is om de voorspelling van het model te toetsen aan de praktijksituatie. Een groep bewoners van het gebied en gemeenteambtenaren gaven dagelijks door hoe het is met de toestand van het water: is het water schoon of zijn er drijflagen van


35\48


blauwalgen? Deze informatie werd vergeleken met de prognoses van het computermodel en zonodig werd het model aangepast. Gezien de regenachtige zomer van 2007 is besloten deze actie in 2008 nogmaals uit te voeren

4.3

Overige pathogene verontreinigingen

Klachten over andere gezondheidsrisico’s zoals zwemmersjeuk, ziekte van Weil, botulisme, etc. zijn bij de zwemlocaties Vrouwentroost en Kudelstaart niet bekend.

36\48



5 Mogelijke verontreinigingsbronnen Onderstaand wordt een overzicht gegeven van de mogelijke verontreinigingsbronnen voor bacteriële verontreinigingen. Risico bronnen Regenwaterlozingen Wegwater/afstromend hemelwater

Nee. Ja, de zwemlocatie Vrouwentroost wordt aan de noordkant begrensd door de Kudelstaartweg. Het wegwater stroomt via de wegberm naar de zwemlocatie. De zwemlocatie Kudelstaart ligt pal langs de Herenweg. Het afstromende wegwater loopt via het verharde bermtalud in de zwemzone. Afvalwaterzuiveringsinstal Ja, AWZI Rijsenhout loost op de Ringvaart van de Haarlemmermeerpolder. Hydraulische capaciteit 750 m3/uur. latie (AWZI)

Gemiddeld debiet in 2002 was 2.769 m3/dag. Ongerioleerde lozingen (Mest)water omringend agrarisch gebied

Recreatievaart

Nee, de woonboten nabij Kudelstaart zijn aangesloten op de drukriolering en niet op het oppervlaktewater. Nee (bacteriën)/ja (bestrijdingsmiddelen en blauwalgen). In de Westeinderplassen liggen diverse eilandjes (legakkers) welke in gebruik zijn voor de teelt van onder andere seringentakken. Hierbij worden bestrijdingsmiddelen gebruikt. Deze eilandjes liggen op circa 1 kilometer afstand van de zwemstranden. Hoewel de controle hierop groot is, is de mogelijkheid aanwezig dat bestrijdingsmiddelen door wind of uitspoeling in het water terecht komen. Echter, tenzij er sprake is van calamiteiten (bijvoorbeeld directe morsingen in het water), wordt niet verwacht dat dit gezondheidsrisico’s voor zwemmers oplevert. Beïnvloeding van de bacteriologische waterkwaliteit wordt onwaarschijnlijk geacht. Wel is er mogelijk invloed van nutriëntenrijk water. Ja, er is veel recreatievaart in de directe omgeving en pal voor de zwemlocatie Kudelstaart ligt een speedbootbaan. Op de plas varen veel open bootjes en kajuit(zeil)boten. Deze laatste hebben een boordtoilet, en lozen het toiletwater nu meestal nog direct in het oppervlaktewater en beïnvloeding van de bacteriologische waterkwaliteit op de zwemlocaties is hierdoor mogelijk. Vanaf 2006 geldt echter een lozingsverbod van toiletwater voor nieuwe


37\48


recreatievaartuigen en vanaf 2009 voor alle bestaande recreatievaartuigen. Deze overgangstermijn is nodig om booteigenaren de tijd te geven om een vuilwatertank in te laten bouwen of het Jachthavens

Beroepsvaart

Wateraanvoer

Waterbodem (Blauw)algen

Planten Dieren

38\48


onderwatertoilet te vervangen door een mobiel (chemisch) toilet. Ja, aan de Westeinderplassen liggen ongeveer 50 jachthavens. • De dichtstbijzijnde jachthaven bij Vrouwentroost ligt ten zuiden op ongeveer 500 meter afstand • De zwemsteiger Kudelstaart ligt tussen twee jachthavens: jachthaven Kampers aan de oostkant (afstand tot de zwemlocatie 190 meter) en jachthaven Been aan de westkant (afstand tot de zwemlocatie van 900 meter) Ja. Er is geen binnenvaart maar er varen wel partyschepen op de Westeinderplassen. Cijfers over aantallen en vaarroutes zijn niet bekend. Voor beroepsvaart waaronder partyschepen, is nog geen lozingsverbod van toiletwater van kracht. Wel wordt er gewerkt aan een opvangsysteem. Op termijn wordt ook voor deze sector een lozingsverbod ingesteld. Nee. De wateraanvoer komt van de Ringvaart Haalemmermeer die langs de Westeinderplassen ligt. De beide zwemlocaties liggen aan de andere kant van de plas zodat eventuele beïnvloeding nihil wordt geacht. Nee. De bodem van het zwemstrand is van zand, die van het meer is venig. Ja. Overlast door drijflagen met blauwalgen is een jaarlijks terugkerend probleem in de Westeinderplassen, ook op de zwemlocaties (zie paragraaf 4.2). Af en toe is dit zo ernstig dat maatregelen op de zwemlocaties nodig zijn zoals in 2005 een waarschuwing gedurende 1 week bij Vrouwentroost en in 2006 een zwemverbod gedurende 3 dagen bij Vrouwentroost en Kudelstaart. Niet bekend. Honden zijn niet toegestaan in het zwemseizoen mits aangelijnd. BOA controleert dit wel, vooral bij Vrouwentroost. Besmetting van het zwemwater met hondenfeces is sporadisch mogelijk. De directe omgeving bij de zwemsteiger van Kudelstaart is niet aantrekkelijk voor het uitlaten van honden; de groene oever is tijdens de herinrichting vervangen door een stenen oeverbekleding. Vogels zijn op beide zwemlocaties aanwezig. Bij Vrouwentroost zijn tijdens het veldbezoek groepen ganzen gezien, enkele eenden en


meerkoeten. Er lag weinig vogelfeces op het strand maar door de monsternemers van Rijnland is soms vogelfeces op het strand aangetroffen. Bij Kudelstaart waren op het moment van veldbezoek niet veel watervogels aanwezig maar volgens waarnemingen van de monsternemers van Rijnland ligt er vaak vogelfeces op de zwemsteiger (eenden). Menselijke belasting

Algemene indruk hygiëne

Gezien de aanwezigheid van toiletten is de kans op direct contact van het zwemwater met feces nihil. Hoewel dit bij kleine kinderen nooit helemaal kan worden uitgesloten. Vrouwentroost is het meest geschikt voor kleintjes. Kudelstaart is een zwemsteiger en dus niet geschikt voor kleine zwemmers. Goed.


39\48


40\48



6 Beoordeling gezondheidsrisico’s Bij de ‘Handreiking bij het opstellen van een zwemwaterprofiel’ hoort een spreadsheetmodel, genaamd ZWEMPROF, om de invloed van de bronnen te kunnen schatten. Indien uit deze eenvoudige berekeningen geen relevante beïnvloeding van een verontreinigingsbron of -route wordt gevonden kan hiermee worden volstaan. Opgemerkt wordt dat met de spreadsheet alleen gezondheidsrisico’s ten gevolge van fecale verontreinigingen (E. coli en intestinale Enterococcen) bepaald wordt. Gezondheidsrisico’s door blauwalgen en andere ziekteverwekkers zoals zwemmersjeuk, botulisme en chemische verontreinigingen, moeten afzonderlijk beoordeeld worden. Voor alle geïdentificeerde bronnen zijn de kentallen in de spreadsheet ingevuld, zie bijlage 2. De uitkomsten van de berekening zijn in dezelfde bijlage te vinden.

6.1 •

Toelichting gebruikte kentallen spreadsheet ZWEMPROF Afmetingen zwemzone en waterdiepte −

•

•

Vrouwentroost: Het strand wordt bij voorkeur opgesplitst in twee delen, de westelijke helft van het strand wordt bestemd voor zwemmers en de oostelijke helft voor surfers. Als zwemzone wordt een strook tot 40 meter vanaf de pier aangehouden en tot 60 meter vanaf het strand − Kudelstaart: Als zwemzone wordt de zone binnen de drijflijnen aangehouden. De afmetingen binnen de drijflijnen zijn circa 20 x 20 meter. Voor de berekeningen van beide zwemwaterprofielen is uitgegaan van een gemiddelde waterdiepte van 2,8 meter Zwemmers. Vrouwentroost en Kudelstaart: op beide zwemlocaties is het aantal bezoekers volgens de gemeente Aalsmeer moeilijk in te schatten. Geschat wordt dat bij Vrouwentroost op drukke dagen tussen de 100 en 400 bezoekers aanwezig zijn. In ZWEMPROF is gerekend met een gemiddeld aantal zwemmers van 100 en een maximum van 400 zwemmers. Bij de zwemsteiger Kudelstaart is het aantal zwemmers veel minder. Dit wordt geschat op 50 op een gemiddelde dag en 150 op een topdag (eigen schatting) Recreatievaart. In de Westeinderplassen is in het zomerseizoen veel recreatievaart aanwezig. In ZWEMPROF is voor beide locaties uitgegaan van 100 boten (met onderwatertoilet) per dag welke langs Vrouwentroost en Kudelstaart varen en 200 op een topdag, met een afstand tot de zwemzone van 100 meter (Vrouwentroost) en 30 meter (Kudelstaart). Dit heeft een geringe invloed op de waterkwaliteit van beide zwemlocaties


41\48


•

Beroepsvaart. Op de Westeinderplassen varen partyschepen, maar over de vaarroutes ten opzichte van de zwemlocaties is niets bekend. Aangenomen wordt dat zowel bij Vrouwentroost als Kudelstaart sprake is van partyschepen in de buurt van zwemlocatie.

•

Hierbij wordt ervan uitgegaan dat 4 partyschepen per dag de zwemlocaties passeren op een afstand van 100 meter. Omdat partyschepen meer mensen aan boord hebben dan vrachtschepen is aangenomen dat 1 partyschip gelijk is aan 10 vrachtschepen. Hiervan uitgaande is er volgens ZWEMPROF geen invloed op de zwemwaterkwaliteit AWZI’s. De twee AWZI’s die op de Haarlemmer Ringvaart lozen zijn Rijsenhout oost en

•

Leimuiden. De beïnvloeding van de zwemlocaties is indirect en afhankelijk van het stromingspatroon (uitwisseling ringvaart en de Westeinderplassen). Beide AWZI’s liggen op ongeveer 5.000 à 6.000 meter vanaf de zwemlocaties. Omdat AWZI Rijsenhout aan de noordzijde van de Westeinderplassen ligt en AWZI Leimuiden aan de zuidzijde, wordt ervan uitgegaan dat afhankelijk van de stromingsrichting in de Haarlemmer Ringvaart steeds maar een van de beide AWZI’s de zwemlocaties kan beïnvloeden. De toegekende fractie is op 0,2 gezet. Volgens de berekening in ZWEMPROF is er geen invloed op de waterkwaliteit te verwachten Jachthavens In de Westeinderplassen zijn circa 50 jachthavens aanwezig. De

•

dichtstbijzijnde jachthaven bij Vrouwentroost ligt ten zuiden ervan op ongeveer 500 meter afstand. Deze jachthaven ligt omsloten en heeft een nauwe opening naar de plas, daarom wordt niet verwacht dat deze haven invloed heeft op de kwaliteit van het zwemwater van Vrouwentroost. De dichtstbijzijnde jachthaven bij zwemlocatie Kudelstaart ligt op ongeveer 200 meter afstand. Uitgegaan is van een uitwisselingsdebiet met het overige water van 0,2 m3/sec en een fractie naar het zwemwater van 0,7. Uit ZWEMPROF volgt dat er de jachthavens niet van invloed zijn op de zwemwaterkwaliteit Watervogels. Tijdens het veldbezoek waren bij Vrouwentroost enkele ganzen aanwezig en

•

bij Kudelstaart geen vogels. Voor het invullen van ZWEMPROF is ervan uitgegaan dat er 10 watervogels permanent in de zwemzone aanwezig zijn. De afstand van de vogels tot aan de zwemplek is op 0 meter (0,1 meter) gezet en de toegekende fractie op 1. Gebleken is dat watervogels in de zwemzone een geringe invloed kunnen hebben op de zwemwaterkwaliteit. Daarentegen heeft een grote groep vogels buiten de zwemzone geen negatieve invloed op de bacteriële waterkwaliteit Honden. Honden zijn aangelijnd toegestaan op de zwemlocaties, echter alleen bij Vrouwentroost wordt sporadische beïnvloeding van de waterkwaliteit mogelijk geacht. De rekenmodule in ZWEMPROF heeft hiervoor (nog) geen kentallen. Algemeen wordt aangenomen dat hondenpoep de bacteriologische waterkwaliteit negatief kan beïnvloeden, maar onderzoeksgegevens zijn niet bekend. Om een idee te krijgen van wat dit kan betekenen zou een hond vergeleken kunnen worden met 5 watervogels. Bij 2 honden zou er,

42\48



•

als de feces vlak bij de waterlijn ligt, na een hevige regenbui een gering effect op de bacteriële waterkwaliteit te verwachten zijn bij Vrouwentroost Wegwater. Beide locaties liggen langs wegen. Aangenomen is dat het afstromend hemelwater van het wegdek direct naar de watergang afstroomt. Om een inschatting te kunnen maken van het debiet dat (indirect) wordt geloosd is voor de zwemlocatie Vrouwentroost gerekend met een wegbreedte van 12 meter en een lengtetraject van 100 meter en een regenbui van 40 mm (totaal 100 m3). Bij Kudelstaart is uitgegaan van een wegbreedte van 6 meter, een lengtetraject grenzend aan de locatie van 40 meter, een regenbui van 40 mm en afstand tot de zwemzone van 0 meter. Uit ZWEMPROF volgt dat er geen beïnvloeding van de zwemwaterkwaliteit is

6.2

Resultaten en analyse

Risico’s door fecale verontreinigingsbronnen Uit de berekening met ZWEMPROF blijkt dat de watervogels en recreatievaart de grootste beïnvloedingsfactoren te zijn. Honden kunnen bij de locatie Vrouwentroost een bron zijn als de hondenfeces vlak bij de waterlijn ligt. Het overzicht van de risicobronnen is als volgt: • Vrouwentroost: watervogels (gering), recreatievaart (gering), honden (mogelijk) • Kudelstaart: watervogels (gering), recreatievaart (gering) Uit ZWEMPROF volgt dat de zwemwaterkwaliteit bij Vrouwentroost en Kudelstaart gevoelig is voor aanwezigheid van watervogels in de zwemzone. Bij permanente aanwezigheid van een aantal watervogels in de zwemzone (10 stuks) is een geringe invloed op de waterkwaliteit te verwachten. Wordt het aantal vogels gewijzigd in 20 dan wordt een wezenlijke invloed op de waterkwaliteit van de zwemlocaties verwacht. Opgemerkt wordt dat deze resultaten voorzichtig geïnterpreteerd moeten worden. Er zal niet direct sprake van een normoverschrijding zijn, maar hiermee wordt vooral aangeduid dat watervogels en recreatievaart van invloed kunnen zijn op de bacteriologische waterkwaliteit. De bacteriologische kwaliteit van zwemwater bij Vrouwentroost en Kudelstaart is in de praktijk beter dan de uitkomsten uit ZWEMPROF doen vermoeden. Omdat de zwemlocatie Vrouwentroost beschut is gelegen en ondiep is, is het effect van de bacteriologische belasting daar veel groter dan bij de zwemsteiger Kudelstaart. De zwemlocatie Kudelstaart ligt onbeschut, aan dieper en open water waardoor verontreinigingen sneller opgemengd en verspreid worden. Bij Vrouwentroost kunnen ook honden een bron van bacteriële verontreiniging zijn. Het betreft dan wel een incidentele en tijdelijke situatie. Bij droog weer is er geen invloed door hondenfeces te verwachten en ook niet wanneer de feces op grotere afstand van de waterlijn ligt. Dan zal het door feces verontreinigde regenwater in de bodem zijn weggezakt nog voordat het zwemwater bereikt is. In de bodem vindt filtering en zuivering plaats. Echter, net zo belangrijk is dat dit tot


43\48


onhygiënische situaties op het strand zelf kan leiden. Ook heeft dit een negatieve invloed op de beleving van zwemmers. Risico’s door blauwalgen In de Westeinderplassen is jaarlijks sprake van overmatige groei van blauwalgen en gedurende het zwemseizoen levert dat regelmatig problemen op. Ieder jaar worden drijflagen gesignaleerd bij de zwemlocaties en in de jaren 2005 en 2006 waren blauwalgen aanleiding tot een negatief zwemadvies of -verbod. Vooral de blauwalgsoorten die het giftige microcystine produceren komen veel voor zoals Microcystis en in mindere mate ook Anabaena. Dit werd bevestigd in het quick scan onderzoek in 2007 waarbij Microcystis dominant werd aangetroffen en Anabaena in geringe mate. Overige pathogene ziekteverwekkers Specifieke gezondheidsrisico’s door andere ziekteverwekkers zijn niet te verwachten.

44\48



7 Conclusie en aanbevelingen 7.1

Conclusie

Bacteriologische waterkwaliteit In de beschouwde periode 2003-2007 werd de bacteriologische waterkwaliteit bij Vrouwentroost beoordeeld als aanvaardbaar of goed en bij Kudelstaart (2005-2007) als goed. De waarden (totaal colibacteriën en thermotolerante colibacteriën) waren doorgaans heel laag en voldeden ruimschoots aan de kwaliteitsnorm. In 2006 zijn voor het eerst ook nieuwe bacteriologische parameters Escherichia coli (E. coli) en intestinale enterococcen gemeten. Op basis van deze beperkte gegevensset wordt de zwemwaterkwaliteit volgens de nieuwe EU richtlijn beoordeeld als uitstekend. Ondanks de uitschieter in augustus van E. coli bij Kudelstaart. Deze beoordeling komt behoorlijk overeen met beoordeling onder huidige richtlijn. Bacteriologische verontreinigingsbronnen Watervogels en recreatievaart lijken de grootste negatieve beïnvloedingsfactoren te zijn. Het betreft watervogels in de zwemzone, een grote groep watervogels buiten de zwemzone heeft geen effect op de zwemwaterkwaliteit. Ook door honden is bij Vrouwentroost een negatief effect op de zwemwaterkwaliteit mogelijk. Resumerend zijn de bacteriologische verontreinigingsbronnen de volgende: • Vrouwentroost: watervogels (gering), recreatievaart (gering), honden (mogelijk) • Kudelstaart: watervogels (gering), recreatievaart (gering) Overig Gezondheidsrisico’s door andere ziekteverwekkers zijn niet te verwachten. Blauwalgen In de Westeinderplassen is vaak sprake van drijflaagvormende blauwalgen die worden veroorzaakt door blauwalgensoorten die het giftige microcystine produceren (Microcystis). Op basis van de beschikbare informatie en ervaringen uit voorgaande jaren, is de kans op een jaarlijkse toxische bloei van blauwalgen erg groot.

7.2

Aandachtspunten en maatregelen

Op basis van de kwaliteitsklasse indeling (wisselend “aanvaardbaar” en “goed” volgens huidige EU richtlijn en “uitstekend” onder nieuwe EU richtlijn) is er geen noodzaak tot treffen van maatregelen voor bacteriologische kwaliteit.


45\48


Om problemen te voorkomen zijn de volgende aandachtspunten van belang: Watervogels •

Vooral vogels binnen de zwemzone kunnen een bedreiging voor de zwemwaterkwaliteit vormen. Voor de waterkwaliteit is het voldoende wanneer de watervogels een andere plek uitkiezen verder bij de zwemzone vandaan. Tot op heden was de bacteriologische waterkwaliteit altijd goed, dus vanuit die optiek is er geen aanleiding tot het nemen van maatregelen. Wel moet voorkomen worden dat de vogelstand zich teveel uitbreidt, dit geldt vooral voor de ganzenpopulatie

Zwemzone. Vrouwentroost • Met het oog op veilig zwemmen wordt voorgesteld het strand op te delen in een westelijk deel voor zwemmers en oostelijk deel voor surfers. In verband met deze conflicterende functies is het raadzaam de zwemzone met een drijflijn af te bakenen. Dit is een taak van de gemeente Aalsmeer. In dit zwemwaterprofiel wordt een andere zwemzone voorgesteld dan op dit moment de situatie is. De huidige afgebakende zwemzone is erg klein van omvang en is duidelijk bedoeld voor de allerkleinsten Blauwalgen •

•

•

46\48

Preventieve maatregelen om de blauwalgenproblematiek terug te dringen moeten vooral worden gezocht in het terugdringen van de eutrofiëring van de plas. Aanpak aan de bron (nutriëntenreductie) heeft de voorkeur maar dit zal alleen op de lange termijn kunnen werken. De verwachting is dat de problematiek op de middellange termijn (10 jaar) niet zal afnemen. Ook de waterkwaliteitsverbeteringen die de Kaderrichtlijn Water teweeg brengt zullen de problematiek niet binnen die termijn kunnen verminderen Dit betekent dat voorlopig alleen ingezet kan worden op beheersmaatregelen. Luchtmengen is voor diepe watersystemen een bewezen alternatief om groei van blauwalgen te onderdrukken maar voor ondiepe watersystemen is dit niet aan de orde. Voor ondiepe systemen zoals in de Westeinderplassen is alleen verplaatsen (doorstroming) en oppervlakkige menging een goede optie. Hiermee wordt niet de groei van blauwalgen verstoord, maar wordt alleen bereikt dat de algen niet kunnen gaan drijven. Hiermee wordt ook het ophopen van toxines tot gevaarlijke niveaus voorkomen. Bij de Stommeerwegsloot en de Uiterwegsloot zijn al (mobiele) pompen geplaatst. Ook bij de zwemlocaties zou een mobiele menginstallatie uitkomst kunnen bieden Continueren van het project “opzetten waarschuwingssysteem blauwalgen”. Als er drijflagen op de plas dreigen, op een pro actieve wijze voorlichting aan het publiek geven (al dan niet het voorkomen van blauwalgen op de zwemlocaties, waar op de plas zijn drijflagen aanwezig). Internet, op de zwemlocatie, huis aan huis bladen, radio en regionale tv, et cetera



Onderwerp

Maatregel

Wie

Zwemzone

Vrouwentroost: zwemzone aanpassen


en afbakenen.

Gemeente Aalsmeer

Bacteriologische waterkwaliteit

Voorkomen dat de ganzenpopulatie zich te sterk Gemeente Aalsmeer uitbreid. Toezicht verbod honden op het strand

Gemeente Aalsmeer

Vrouwentroost continueren Blauwalgen

Mobiele menginstallaties Vrouwentroost en

Rijnland

Kudelstaart Uitvoering KRW-maatregelen (gedeeltelijke

Rijnland

isolatie van de Ringvaart van de Haarlemmermeer, afsluiten uitlaten naar de polders, diepe put, et cetera) Continuering project “waarschuwingssysteem”

Rijnland

Op een pro actieve manier voorlichting publiek bij Rijnland, gemeente Aalsmeer, dreiging van drijflagen van blauwalgen

7.3


Aanbevelingen vervolgtraject

Actualisatie Het zwemwaterprofiel voor de zwemlocaties Vrouwentroost en Kudelstaart is met deze rapportage gereed. Afhankelijk van de zwemwaterindeling waarin de plas volgens de EU-zwemwaterrichtlijn wordt ingedeeld, moet het zwemwaterprofiel regelmatig geactualiseerd worden.

Zwemwaterindeling

Actualisatie zwemwaterprofiel vindt ten minste plaats om de

“uitstekend”

Alleen als de indeling verandert in “goed”, “aanvaardbaar” of “slecht”

“goed”

Vier jaar

“bevredigend/aanvaardbaar”

Drie jaar

“slecht”

Twee jaar

De zwemwaterindeling wordt jaarlijks op basis van de meetreeks van de afgelopen vier badseizoenen vastgesteld. Aan de hand van de beperkte gegevensset uit het badseizoen van 2006 is een voorzichtige schatting van de indeling gemaakt. De bacteriologische waterkwaliteit valt in kwaliteitsklasse “uitstekend”.


47\48


Zwemlocatie

Totaal oordeel

E. coli

intestinale enterococcen

Vrouwentroost

Uitstekend

Uitstekend

Uitstekend

Kudelstaart

Uitstekend

Uitstekend

Uitstekend

Op basis van bovenstaand toetsoordeel moet het zwemwaterprofiel voor de zwemlocaties in de Westeinderplassen (Vrouwentroost en Kudelstaart) alleen geactualiseerd worden indien de indeling van het zwemwater verandert in “goed”, “aanvaardbaar” of “slecht”.

48\48


Bijlage

1

Situering meetpunten zwemwaterkwaliteit

Meetpunten Westeinderplassen: RO579 - zwemwatermeetpunt Vrouwentroost RO479 - zwemwatermeetpunt Kudelstaart RO281 - meetpunt fysisch chemisch #

#

#

#

#

#

#

# #

#

#

## #

#

# #

# # RO579 #

# #

#

RO281 #

RO749 #

Meetpunt zwemlocatie Vrouwentroost (RO579)

Bron: Hoogheemraadschap van Rijnland

Meetpunt zwemlocatie Kudelstaart (RO749)

Bron: Hoogheemraadschap van Rijnland

Bijlage

2

Resultaten risicoberekeningen spreadsheet ZWEMPROF

Vrouwentroost – scenario 10 watervogels in de zwemzone ZWEMPROF Naam locatie: Datum beoordeling:

Westeinderplassen - Vrouwentroost 10-Jun-08

Type systeem breedte plas (m) lengte plas (m) gemiddelde diepte plas (m)

plas

1 3000 2600 2,8

Overstort gemengd stelsel (incidenteel) afstand overstort gemengd stelsel Overstortvolume Fractie naar zwemwater

0 0 0

Jachthavens (continue belasting) Uitwisselingsdebiet met overig water (m3/sec) afstand tot zwemplek (m) Fractie naar zwemwater

oppervlak zwemzone (m2) lengte zwemstrand (m)

2400 40

Zwemmers gemiddeld aantal per dag aantal bij extreme drukte

Overstort gescheiden stelsel (incidenteel) afstand overstort gescheiden stelsel Overstortvolume Fractie naar zwemwater

0 0 0

Watervogels (continue belasting) Aantal afstand tot zwemplek (m) Fractie naar zwemwater

100 400

Lozingen slachthuis of mestverwerkend bedrijf Debiet lozing (m3/sec) afstand tot zwemplek (m) Fractie naar zwemwater

0 0 0

Ongezuiverde lozingen (incidenteel) Volume lozing (m3) afstand tot zwemplek (m) Fractie naar zwemwater

0 0 0

Recreatievaart aantal boten per dag aantal; bij extreme drukte Afstand tot zwemplek (m) Fractie naar zwemwater

100 200 100 0,5

RWZI Debiet (m3/sec) afstand tot zwemplek (m) Fractie naar zwemwater

0,21 5000 0,2

Agrarisch achterland Bodemtype aantal hectare mestsoort afstand tot zwemplek (m) Fractie naar zwemwater

Afstromend wegwater (incidenteel) Volume lozing (m3) afstand tot zwemplek (m) Fractie naar zwemwater

100 10 1

Beroepsvaart (continue belasting) Aantal boten per dag afstand tot zwemplek (m) Fractie naar zwemwater

40 100 0,5

0,1 500 0,5

10 0 1

Lokale bron (incidenteel) concentratie ecoli (KVE/sec) concentratie enterokokken (KVE/sec) volume (m3) afstand tot zwemplek (m) Fractie naar zwemwater

0 0 0 0 0

Lokale bron (continu) belasting ecoli (KVE/halfjaar) belasting enterokokken (KVE/halfjaar) afstand tot zwemplek (m) Fractie naar zwemwater

0 0 0 0

3

zand Melkkoeien

0 3 0 0

legenda EC Geen invloed op zwemwaterkwaliteit (E.c <200KVE/100ml) Geringe invloed op de zwemwaterkwaliteit (E.c tussen 200 en 500KVE/100ml) Wezenlijk invloed; gemiddelde onder de norm, maar incidenteel overschrijdingen te verwachten (E.c tussen 500 en 900KVE/100ml)

Bijdrage bronnen

Grote invloed bron: maatregelen noodzakelijk (E.c >900KVE/100ml)

Naam locatie: Westeinderplassen - Vrouwentroost Datum beoordeling: 39609 legenda IC Geen invloed op zwemwaterkwaliteit (IE <100KVE/100ml) Geringe invloed op de zwemwaterkwaliteit (IE tussen 100 en 200KVE/100ml) Wezenlijk invloed; gemiddelde onder de norm, maar incidenteel overschrijdingen te verwachten (IE tussen 200 en 330KVE/100ml) Grote invloed bron: maatregelen noodzakelijk (IE >330KVE/100ml)

Zwemmers Recreatievaart RWZI Agrarisch achterland RioolOverstort gemengd stelsel gescheiden stelsel Lozingen slachthuis of mestverwerkend bedrijf Ongezuiverde lozingen Afstromend wegwater Beroepsvaart Jachthavens Watervogels Lokale bron (Incidenteel) Lokale bron (continue belasting)

gemiddeld EC zeer druk EC 0,03 0,11 1,69 0,02 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,07 0,06 0,00 1,25 0,00 0,00

3,37

gemiddeld IE 0,01 0,84 0,01 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,01 0,00 0,00 1,25 0,00 0,00

zeer druk IE 0,05

eindoordeel EC gemiddeld 3,12

eindoordeel EC zeer druk 4,88

eindscore IC gemiddeld 2,13

eindscore IC zeer druk 3,01

1,69

Vrouwentroost - scenario 20 watervogels in de zwemzone ZWEMPROF Naam locatie: Datum beoordeling:

Westeinderplassen - Vrouwentroost 10-Jun-08


plas

1 3000 2600 2,8


0 0 0



2400 40



0 0 0


100 400


0 0 0


0 0 0


100 200 100 0,5

RWZI Debiet (m3/sec) afstand tot zwemplek (m) Fractie naar zwemwater

0,21 5000 0,2

Agrarisch achterland Bodemtype aantal hectare mestsoort afstand tot zwemplek (m) Fractie naar zwemwater


100 10 1


40 100 0,5

0,1 500 0,5

20 0 1


0 0 0 0 0


0 0 0 0

3

zand Melkkoeien

0 3 0 0


Bijdrage bronnen


Naam locatie: Westeinderplassen - Vrouwentroost Datum beoordeling: 39609 legenda IC Geen invloed op zwemwaterkwaliteit (IE <100KVE/100ml) Geringe invloed op de zwemwaterkwaliteit (IE tussen 100 en 200KVE/100ml) Wezenlijk invloed; gemiddelde onder de norm, maar incidenteel overschrijdingen te verwachten (IE tussen 200 en 330KVE/100ml) Grote invloed bron: maatregelen noodzakelijk (IE >330KVE/100ml)



3,37

gemiddeld IE 0,01 0,84 0,01 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,01 0,00 0,00 2,50 0,00 0,00

zeer druk IE 0,05





1,69

Kudelstaart – scenario 10 watervogels in de zwemzone

ZWEMPROF Naam locatie: Datum beoordeling:

Kudelstaart 10-Jun-08


plas

1 3000 2600 2,8


400 20


50 150


100 200 30 0,5

RWZI Debiet (m3/sec) afstand tot zwemplek (m) Fractie naar zwemwater Agrarisch achterland Bodemtype aantal hectare mestsoort afstand tot zwemplek (m) Fractie naar zwemwater

0,21 5000 0,2


0 0 0



0 0 0



0 0 0


0 0 0


4,8 0 1


40 100 0,5

0,2 190 0,7

10 0 1


0 0 0 0 0


0 0 0 0

2

veen Melkkoeien

0 3 0 0


Bijdrage bronnen Naam locatie: Kudelstaart Datum beoordeling: 39609


legenda IC Geen invloed op zwemwaterkwaliteit (IE <100KVE/100ml) Geringe invloed op de zwemwaterkwaliteit (IE tussen 100 en 200KVE/100ml) Wezenlijk invloed; gemiddelde onder de norm, maar incidenteel overschrijdingen te verwachten (IE tussen 200 en 330KVE/100ml) Grote invloed bron: maatregelen noodzakelijk (IE >330KVE/100ml)



3,49

gemiddeld IE 0,02 0,87 0,01 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,13 0,00 0,00 1,25 0,00 0,00

zeer druk IE 0,07





1,74

Kudelstaart- scenario 20 watervogels in de zwemzone

ZWEMPROF Naam locatie: Datum beoordeling:

Kudelstaart 10-Jun-08


plas

1 3000 2600 2,8


400 20


50 150


100 200 30 0,5

RWZI Debiet (m3/sec) afstand tot zwemplek (m) Fractie naar zwemwater Agrarisch achterland Bodemtype aantal hectare mestsoort afstand tot zwemplek (m) Fractie naar zwemwater

0,21 5000 0,2


0 0 0



0 0 0



0 0 0


0 0 0


4,8 0 1


40 100 0,5

0,2 190 0,7

20 0 1


0 0 0 0 0


0 0 0 0

2

veen Melkkoeien

0 3 0 0


Bijdrage bronnen Naam locatie: Kudelstaart Datum beoordeling: 39609


legenda IC Geen invloed op zwemwaterkwaliteit (IE <100KVE/100ml) Geringe invloed op de zwemwaterkwaliteit (IE tussen 100 en 200KVE/100ml) Wezenlijk invloed; gemiddelde onder de norm, maar incidenteel overschrijdingen te verwachten (IE tussen 200 en 330KVE/100ml) Grote invloed bron: maatregelen noodzakelijk (IE >330KVE/100ml)



3,49

gemiddeld IE 0,02 0,87 0,01 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,13 0,00 0,00 2,50 0,00 0,00

zeer druk IE 0,07





1,74

Bijlage

3

Data blauwalgen en fysisch chemische toestandsvariabelen

Overzicht van de gegevens blauwalgen onderzoek 2003-2007 Datum

RO 597 - Westeinderplassen, Vrouwentroost Micro cysti ne

Drijflaa g alg

µg/l

Anabaena

Microcystis

Microcystis kolonie

RO749 - Westeinderplas, t.o. Herenweg 23a Kudelstaart Pseudoanabaena

Chroococcales

Chroococcales kolonie

Actie

aantal cellen per ml

Microcystine

Drijfla ag alg

Anabaena

Microcystis

µg/l


Microcystis kolonie

Pseudoanabaena

Chroococcales

Actie

2003 26-5-2003

2

25-6-2003

2

30-7-2003

2

27-8-2003

2

29-9-2003

2

drijflaag

2004 25-8-2004

2

drijflaag

13-7-2005

94

drijflaag

18-7-2005

2

30-9-2004 2005 Waarschuwing 15/7 - 21/7

26-7-2005 12-9-2005 28-9-2005 2006 10-7-2006

2

25-7-2006

2

27-7-2006

2

7-8-2006

2

2

drijflaag

zwemverbod 24/7-27/7 locatie op 1/8 bezocht, geen vervolgactie

2

zwemverbod 24/7-27/7 locatie op 1/8 bezocht, geen vervolgactie

2 4

24-8-2006

2

2

6-9-2006

2

2

drijflaa g

Datum

RO 597 - Westeinderplassen, Vrouwentroost Micro cysti ne

Drijflaa g alg

µg/l 8-9-2006

11

18-9-2006

2

20-9-2006

2

Anabaena

Microcystis

Microcystis kolonie

RO749 - Westeinderplas, t.o. Herenweg 23a Kudelstaart Pseudoanabaena

Chroococcales

Chroococcales kolonie


drijflaag

Actie

Microcystine

Drijfla ag alg

Anabaena

Microcystis

µg/l


2

drijflaa g

Microcystis kolonie

Pseudoanabaena

Chroococcales

2007 6-6-2007 20-6-2007

4.774

4-7-2007

13.889

324.653

5.208

13.455

drijflaag

22.569

20.833

112.847

drijflaag

2.170

30.382

108.507

17-7-2007 24-7-2007

4.340 2

1-8-2007

2

7-8-2007

2

9-8-2007

2

13-8-2007

2

20-8-2007

2

23-8-2007

2

29-8-2007

2

11-9-2007

2

25-9-2007

2

10.851 108.507

4.340

86.806 2

69.444

6

2 75.955

2 2 drijflaag

Toelichting: Overschrijding van de WHO gezondheidsnorm microcystine (20 µg/l) Overschrijding risicowaarde 100.000 cellen/ml (aangepaste protocol Veilig zwemmen, april 2008)

977

13.021

125.000

54.253

6.944

19.531

2

2.604

4.883 19.531

2

108.507

12.153

868

86.806 1.076.389

86.806

455.729

Actie

totaal (mol/mol)

opgelost (mol/mol)

1-9-2007

326

1-5-2007

1-1-2007

1-9-2007

1-5-2007

1-1-2007

1-9-2006

1-5-2006

N

1-9-2006

1-5-2006

PO4 1-1-2006

1-9-2005

1-5-2005

1-1-2005

1-9-2004

1-5-2004

1-1-2004

Streefw aarde N opgelost

1-1-2006

1-9-2005

1-5-2005

MTR-P-totaal

1-1-2005

1-9-2004

1-5-2004

1-1-2004

P 1-9-2003

1-5-2003

1-1-2003

1-9-2002

1-5-2002

1-1-2002

Concentratie (mg P/l)

N opgelost

1-9-2003

620

1-5-2003

1-1-2003

1-9-2002

1-5-2002

1-1-2002

N:P ratio

1-9-2007

1-5-2007

1-1-2007

1-9-2006

1-5-2006

1-1-2006

1-9-2005

1-5-2005

1-1-2005

1-9-2004

1-5-2004

1-1-2004

1-9-2003

1-5-2003

1-1-2003

1-9-2002

1-5-2002

1-1-2002

Concentratie (mg N/l)

Westeinderplassen - meetpunt RO281 (midden in de plas) – Nutriënten 5 Stikstof - m eetpunt RO281

4,5

3,5 4

2,5 3

1,5 2

0,5 1

0

MTR N-totaal

0,4 Fosfaat - m eetpunt RO281

0,3

0,2

0,1

0,0

Streefw aarde PO4

N:P ratio - m eetpunt RO281

200 241

150

100

50

0

1-1-08

1-9-07

1-5-07

1-1-07

1-9-06

1-5-06

1-1-06

1-9-05

1-5-05

1-1-05

1-9-04

1-5-04

1-1-04

1-9-03

1-5-03

1-1-03

1-9-02

1-5-02

1-1-02

Chlorofyl-a (ug/l) 150 2,5

100 2

1,5

50 1

0 0,5

0

Doorzicht

10 pH - m eetpunt RO281

9,5

9

8,5

8

7,5

7 Doorzicht (m)

200

1-1-08

1-9-07

1-5-07

1-1-07

1-9-06

1-5-06

1-1-06

1-9-05

1-5-05

Chlorofyl-a

1-1-05

1-9-04

1-5-04

1-1-04

1-9-03

1-5-03

1-1-03

1-9-02

1-5-02

1-1-02

pH

1-1-08

1-9-07

1-5-07

1-1-07

1-9-06

1-5-06

1-1-06

1-9-05

1-5-05

1-1-05

1-9-04

1-5-04

1-1-04

1-9-03

1-5-03

1-1-03

1-9-02

1-5-02

1-1-02

Concentratie (mg/l)

Westeinderplassen - meetpunt RO281 (midden in de plas) – Basisparameters

180 Chloride - m eetpunt RO281

160

140

120

100

80

60

40

20

0

Chlorofyl-a en doorzicht - m eetpunt RO281 4

3,5

3

1-1-2008

1-9-2007

1-5-2007

1-1-2007

1-9-2006

1-5-2006

1-1-2006

1-9-2005

1-5-2005

1-1-2005

1-9-2004

1-5-2004

1-1-2004

1-9-2003

1-5-2003

1-1-2003

1-9-2002

1-5-2002

1-1-2002

pH

1-1-2008

1-9-2007

1-5-2007

1-1-2007

1-9-2006

1-5-2006

1-1-2006

1-9-2005

1-5-2005

1-1-2005

1-9-2004

1-5-2004

1-1-2004

1-9-2003

1-5-2003

1-1-2003

1-9-2002

1-5-2002

1-1-2002

2,5

2

1,5

1

0,5

0

Doorzicht

pH - m eetpunt RO579

10

9,5

9

8,5

8

7,5

7 Doorzicht (m)

Westeinderplassen - zwemwatermeetpunt Vrouwentroost (RO579) - Basisparameters

Doorzicht - m eetpunt RO579 4

3,5

3

1-1-2008

1-9-2007

1-5-2007

1-1-2007

1-9-2006

1-5-2006

1-1-2006

1-9-2005

1-5-2005

1-1-2005

1-9-2004

1-5-2004

1-1-2004

1-9-2003

1-5-2003

1-1-2003

1-9-2002

1-5-2002

1-1-2002

pH

1-1-2008

1-9-2007

1-5-2007

1-1-2007

1-9-2006

1-5-2006

1-1-2006

1-9-2005

1-5-2005

1-1-2005

1-9-2004

1-5-2004

1-1-2004

1-9-2003

1-5-2003

1-1-2003

1-9-2002

1-5-2002

1-1-2002

2,5

2

1,5

1

0,5

0

Doorzicht

pH - m eetpunt RO749

10

9,5

9

8,5

8

7,5

7 Doorzicht (m)

Westeinderplassen - zwemwatermeetpunt Kudelstaart (RO749) - Basisparameters

Doorzicht - m eetpunt RO749 4

3,5

3

Bijlage

4

Verslag locatiebezoek

Vrouwentroost en Kudelstaart Locatiebezoek d.d.

18-04-2008, 13.30 uur

Luchttemperatuur:

12 gr. C

Drukte tijdens locatiebezoek:

Geen zwemmers, zwemseizoen nog niet geopend

Afmetingen Lengte strand

Vrouwentroost: het zwemstrand/surfstrand is circa 40 meter lang. Kudelstaart: De steiger is in aanbouw.

Breedte strand

Vrouwentroost: het zwemstrand is circa 20 meter breed. Kudelstaart: geen strand, steiger in aanbouw.

Voorzieningen Sanitaire voorzieningen (aangesloten op

Aanwezig

rioolstelsel) Prullenbakken

Niet aanwezig

Toezicht (waar)

Nee, wel BOA op het water welke af en toe strand in de gaten houden.

Speeltoestellen

Nee

Drijflijn(en)

Nog niet geplaatst op moment van locatiebezoek.

Ondergrond (strand, oever, waterbodem)

Veenachtige ondergrond met op het strand zand.

Stromingsrichting water

zuidoost

Riolering en regenwater Lozingspunten regenwaterafvoer

Nee

Afstromend wegwater

Ja

Overstorten rioolstelsel

Nee

Ongezuiverde lozingen

Nee

Lozingspunt RWZI

Nee

Scheepvaart (recreatie-, beroepsvaart, woonboten) Vaart, vaarroute

Nee

(Jacht)havens

Vrouwentroost, nee niet in de nabijheid van het zwemwater

Aanlegsteigers

Vrouwentroost, Nee

Woonboten

Vrouwentroost, ja op grote afstand.

Kudelstaart, Ja Kudelstaart, Ja Kudelstaart, ja nabij zwemlocatie in jachthaven.

Vrouwentroost en Kudelstaart Dieren Huisdieren op strand

Ja, honden

Watervogels aanwezig (welke, hoeveel)

Vrouwentroost: ja, ganzen (5 tot 10)

Ratten

Nee

Kudelstaart: nee

Flora Waterplanten

Ja

Omgeving

Vrouwentroost: Ligweide Kudelstaart: steiger in aanbouw

Algen

Niet aanwezig

Hygiëne Feces aanwezig op strand (vogels, honden,

Vrouwentroost: ja, vogels.

zwemmers, enzovoort.)

Kudelstaart: onbekend, waarschijnlijk wel van vogels

Algemene hygiëne

Schoon

Drijvend vuil

Geen

Dode dieren

Nee

Werkzaamheden (baggeren, onderhoud,

Nee

oevers)

Omgeving Industrie

Geen

Weilanden en/of boerderijen

Nee

Overig Soorten waterplanten

Onbekend

Doorzicht

Niet gemeten.

Soorten vis

Snoek, Paling, Europese meerval (zeldzaam)

Algemene indruk waterkwaliteit

Water is schoon.

Geur

Neutraal

Kleur

Natuurlijk

Schuim

Geen

Ondergrond van het zwemwater

Veenachtige bedekt met zand, stevige ondergrond

Bijlage

5

Beoordeling zwemwaterkwaliteit volgens de huidige en nieuwe EUzwemwaterrichtlijn

Berekening toetswaarden De nieuwe zwemwaterrichtlijn (2006/7/EG) verschilt op veel punten van de huidige richtlijn 76/160/EG. Hieronder wordt een overzicht gegeven van de veranderingen in de beoordelingssystematiek. Nieuwe EU-richtlijn In de nieuwe beoordelingssystematiek wordt uitgegaan van een meetreeks over een periode van vier jaren (het afgelopen badseizoen en de drie voorgaande badseizoenen). De toetswaarden voor de nieuwe EU zwemwaterrichtlijn worden als volgt berekend: •

Van de gemeten hoeveelheid bacteriën in kolonie vormende eenheden / 100 ml wordt de log10waarde bepaald. (Als het resultaat een nulwaarde is, wordt de log10-waarde van de detectielimiet/rapportagegrens van de gebruikte analystische methode gebruikt)

• •

Van deze reeks wordt de rekenkundig gemiddelde waarde (1) en de standaarddeviatie (2) berekend De 90- en 95-percentielwaarden zijn de uitkomsten van de formules (3) en (4) 1)

∑ log 10 M 1... log 10 Mn = Q n

2)

Std (reeks log10_M1 tot en met log10_Mn)

3)

90-percentielwaarde = 10

4)

95-percentielwaarde = 10

Q + 1.28 * Std Q + 1.65 * Std

Indeling in vier verschillende kwaliteitsklassen (voor binnenwateren) Nieuwe EU-richtlijn

Uitstekende kwaliteit

Goede kwaliteit

Aanvaardbare kwaliteit

Slechte kwaliteit

E coli

<500 ( 95-percentiel)

<1.000 (95-percentiel) <900 ( 90-percentiel)

>900 ( 90-percentiel)



<400 (95-percentiel)

>330 ( 90-percentiel)


Aantallen in kolonievormende eenheden per 100 ml (kve/100 ml)

Huidige EU-richtlijn Volgens de huidige zwemwaternormering wordt uitgegaan van een meetreeks over één zwemseizoen. De kwaliteitsbeoordeling wordt berekend aan de hand van het percentage aan overschrijdingen: • Goed: 80 % van de metingen voldoet aan de maximale norm van 100 kve per 100 ml voor

•

•

•

thermotolerante bacteriën en 80 % voldoet aan de maximale norm van 500 kve per 100 ml van het totaal aantal colibacteriën. Van de 11 metingen per badseizoen moeten er dus 9 metingen voldoen. Voldoende: 95 % van de metingen voldoet aan de maximale norm van 20.000 kve per 100 ml aan thermotolerante bacteriën en 95 % voldoet aan de maximale norm van 100.000 kve per 100 ml van het totaal aantal colibacteriën. Dit betekent dat bij 11 metingen/badseizoen alle metingen moeten voldoen Een meting mag niet meer dan het maximale aantal bacteriën bevatten van 3.000 kolonievormende eenheden aan thermotolerante bacteriën per 100 ml en niet meer dan 15.000 kolonievormende eenheden aan het totaal aantal bacteriën van de coligroep per 100 ml Onvoldoende: Het percentage van 95 % van de metingen voldoet niet aan de genoemde normen of de maximale waarden zijn overschreden

Huidige EU-richtlijn

Goede kwaliteit

Aanvaardbare kwaliteit

Coli thermotolerant

≤ 100 ( 80 %)

≤ 2.000 (95 %)

3.000

Coli totaal

≤ 500 (80 %)

≤ 10.000 (95 %)

15.000

Aantallen in kolonievormende eenheden per 100 ml (kve/100 ml)

Maximale waarde per meting

Zwemwaterprofiel Vrouwentroost en Kudelstaart in de Westeinderplassen

Recommend Documents