Zwangerschapsdiabetes en voeding
Afdeling diëtetiek
Zwangerschapsdiabetes wordt ook wel diabetes gravidarum genoemd en is een tijdelijke vorm van diabetes (suikerziekte). Meestal wordt zwangerschapsdiabetes ontdekt vanaf/na de 20e zwangerschapsweek en verdwijnt het vrijwel altijd weer na de bevalling. Deze folder is bedoeld ter ondersteuning van de behandeling van de diëtist. In deze folder leest u hoe zwangerschapsdiabetes ontstaat, wat de symptomen en gevolgen zijn, wat een gezonde voeding is tijdens de zwangerschap en krijgt u dieetadviezen bij zwangerschapsdiabetes en beweging. Hoe ontstaat zwangerschapsdiabetes? Tijdens de zwangerschap verandert de stofwisseling van de moeder. Door extra weefselgroei heeft het lichaam behoefte aan meer insuline. Daarnaast maakt het lichaam extra hormonen aan die ervoor zorgen dat het lichaam tijdelijk minder goed reageert op insuline, wat ook weer extra insuline vraagt.
Insuline is een hormoon wat aangemaakt wordt door de alvleesklier. Insuline brengt de glucose van het bloed naar de cel, waar het als brandstof energie levert. Het zorgt ervoor dat glucose de cel binnen kan. Bij zwangerschapsdiabetes kan het lichaam niet in voldoende mate aan die extra insulinebehoefte voldoen. Daardoor is het glucosegehalte in het bloed te hoog. Zwangerschapsdiabetes verloopt vaak zonder symptomen. 1
Gevolgen Bij een te hoge bloedglucose gaat een deel van de glucose via de placenta naar de baby. Daardoor wordt de baby groter dan normaal wat problemen kan geven in het laatste deel van de zwangerschap en tijdens de bevalling. Om de kans hierop zo klein mogelijk te houden is het goed dat zwangerschapsdiabetes behandeld wordt. De behandeling van zwangerschapsdiabetes bestaat in eerste instantie vaak alleen uit een dieetadvies. Wanneer de bloedglucose na enige tijd nog te hoog is, is het mogelijk dat tijdelijk insuline moet worden gespoten. Koolhydraten Bij het dieetadvies wordt aandacht besteed aan de inname van koolhydraten. Koolhydraten is een verzamelnaam voor zetmeel en verschillende soorten suiker. Koolhydraten worden afgebroken tot glucose waarna het via de darmwand opgenomen wordt in het bloed. Nadat een maaltijd gegeten wordt die koolhydraten bevat, stijgt de bloedglucose. De alvleesklier wordt dan actief en produceert insuline. Er zijn verschillende soorten koolhydraten te onderscheiden: • Vruchtensuiker; in fruit en vruchtensappen • Melksuiker; in melk en melkproducten (behalve in kaas) • Zetmeel; in brood, aardappelen, peulvruchten, deegwaren en rijst • Suiker; in zoet broodbeleg, koek en gebak, snoep en frisdrank. Dieetadvies De behandeling van zwangerschapsdiabetes richt zich op het volgende: Zorg voor een goede verdeling van koolhydraten over de dag. Zo komt er steeds een kleine hoeveelheid glucose in het bloed waardoor hoge bloedglucosewaarden worden voorkomen. Een regelmatige verdeling betekent dat de koolhydraatinname verspreid wordt over 3 hoofdmaaltijden en 3 tot 4 tussenmaaltijden.
2
1. Kies vooral voor koolhydraten uit volkorengraanproducten, peulvruchten, aardappelen, groenten, fruit en melkproducten. Deze voedingsmiddelen leveren naast koolhydraten ook andere belangrijke voedingsstoffen als vitaminen, mineralen en vezels. 2. Zorg voor een volwaardige voeding. Tijdens de zwangerschap is het belangrijk om gezond en gevarieerd te eten zodat moeder en baby alle benodigde voedingsstoffen krijgen. Voor meer informatie over voeding tijdens de zwangerschap: www.voedingscentrum.nl/ikbenzwanger. Suiker kan (met mate) gebruikt worden, maar levert naast energie geen waardevolle voedingsstoffen. Te veel suiker past niet in een gezond voedingspatroon en dus ook niet in een voeding bij zwangerschapsdiabetes. Wanneer gekozen wordt om minder suiker te eten, kan gekozen worden voor producten zonder toegevoegde suikers of waarin suiker is vervangen door een zoetstof. Matig gebruik van zoetstoffen (enkele porties per dag) levert geen risico’s op voor de baby. Beweging Beweging helpt om de bloedglucose onder controle te krijgen. Door beweging wordt glucose uit het bloed opgenomen door de spieren, waar het als energie gebruikt wordt. Ook kan beweging de insulinegevoeligheid verbeteren. Als gevolg hiervan daalt de bloedglucose. Bij zwangerschapsdiabetes wordt aanbevolen om 30 minuten per dag te bewegen op laag inspanningsniveau en naar kunnen. Denk hierbij aan rustig wandelen, fietsen, yoga of zwemmen, afhankelijk van wat mogelijk is en prettig voelt. Beweging tijdens de zwangerschap is veilig, mits er geluisterd wordt naar het lichaam. Naast de positieve gevolgen voor de bloedglucose kan beweging bijdragen aan het verminderen of voorkomen van rugpijn en het bevorderen van spierkracht en uithoudingsvermogen.
3
Voedingsadvies Ontbijt
Tussendoor
Lunch
Tussendoor
Warme maaltijd
Tussendoor
______
4
Variatiemogelijkheden Om variatie aan te brengen in het dagmenu, kunnen producten vervangen worden door producten met ongeveer dezelfde hoeveelheid koolhydraten. Brood en broodvervangers (ca. 15 gram koolhydraten) • 1 snee (volkoren) brood • 2 (volkoren) knäckebröd • 1 snee (volkoren) krentenbrood • 1 snee donker roggebrood • 1 schaaltje pap zonder suiker of eventueel met wat zoetstof • 1 schaaltje magere yoghurt met 1 eetlepel muesli Zoet broodbeleg (ca. 10 gram koolhydraten per snee) • jam • appelstroop • honing • vruchtenhagelslag • chocoladepasta, -hagelslag, en -vlokken Hartig broodbeleg (bevat weinig of vrijwel geen koolhydraten) • kaas • vleeswaren • groentespread • pindakaas • notenpasta zonder toegevoegde suiker Aardappelen, rijst, pasta en peulvruchten (ca. 15 gram koolhydraten) • 2 kleine gekookte aardappelen • 2 opscheplepels aardappelpuree of stamppot • 1 ½ opscheplepel gekookte (volkoren) pasta • 1 ½ opscheplepel gekookte peulvruchten • 1 opscheplepel gekookte (zilvervlies)rijst • 1 opscheplepel frites • 3 stukjes stokbrood of ciabatta
5
Nagerechten (ca. 20 gram koolhydraten) • 1 schaaltje (150 ml) yoghurt met vruchten of twee eetlepels muesli • 1 schaaltje (150 ml) vla • 1 schaaltje (150 ml) pap met 2 theelepels suiker • ½ schaaltje (75 gram) gedroogde abrikozen, pruimen, tuttifrutti of andere zuidvruchten • 1 schaaltje (125 gram) vruchten op siroop • ½ schaaltje (100 gram) appelmoes Nagerechten (ca. 7 gram koolhydraten) • 1 schaaltje (150 ml) yoghurt naturel • 1 schaaltje (150 ml) kwark naturel • 1 schaaltje vruchtenyoghurt (150 ml) of –kwark zonder suiker Tussendoortjes (ca. 15 gram koolhydraten) • 1 appel, sinaasappel, peer, kleine banaan, perzik, trosje druiven, schaaltje aardbeien, 3 mandarijnen, 2 kiwi’s • 1 snee (volkoren) krentenbrood • 1 plak (volkoren)ontbijtkoek • 1 snee (volkoren) brood met hartig beleg • 1 (volkoren) knäckebröd met zoet beleg • 2 (volkoren) knäckebröd met hartig beleg • 2 volkoren biscuitjes, 1 liga of sultana • 3 dropjes of zuurtjes, 2 chocolaatjes • 4 eetlepels noten • 1 glas (150 ml) appel- of sinaasappelsap Dranken (bevatten geen koolhydraten) • Water • Thee en koffie zonder suiker • Light frisdrank
6
Naast het dieetadvies verstrekt de diëtist u een bloedglucosemeter, waarmee u enkele dagen de bloedglucosewaarden meet. Afhankelijk van de resultaten wordt mogelijk het dieetadvies aangepast. In overleg met de arts kan er ook besloten worden om naast het dieet te starten met het toedienen van insuline. Vragen Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen, neem dan contact op met de diëtisten van Paramáx, tijdens kantooruren, telefoonnummer (040) 888 90 40.
7
Notities Heeft u vragen over uw behandeling? We raden u aan ze hier op te schrijven. Zo weet u zeker dat u ze niet vergeet.
8
Máxima Medisch Centrum www.mmc.nl Locatie Eindhoven: Ds. Th. Fliednerstraat 1 Postbus 90 052 5600 PD Eindhoven
Locatie Veldhoven: de Run 4600 Postbus 7777 5500 MB Veldhoven
De informatie in deze folder is van algemene aard en is bedoeld om u een beeld te geven van de zorg en voorlichting die u kunt verwachten. In uw situatie kunnen andere adviezen of procedures van toepassing zijn. Deze folder is dan ook slechts een aanvulling op de specifieke (mondelinge) voorlichting van uw specialist of behandelaar. © MMC.145.236_10_13
