Zundert onderneemt, groeit en bloeit. Nota Economisch Beleid. Uitgevoerd in opdracht van: Gemeente Zundert

Zundert onderneemt, groeit en bloeit Nota Economisch Beleid

Uitgevoerd in opdracht van: Gemeente Zundert Uitgevoerd door: ETIN Adviseurs

‘s-Hertogenbosch, maart 2008

ETIN Adviseurs

Zundert onderneemt, groeit en bloeit

Inhoudsopgave 1.

Inleiding ....................................................................................................... 1 1.1 Concreet beleidsdocument .............................................................................................. 1 1.2 Wat eraan vooraf ging ..................................................................................................... 1 1.3 Interactief proces ............................................................................................................. 3

2.

Ambitie en visie 2020: Zundert onderneemt, groeit en bloeit ................. 5 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5

3.

Van Visie naar Realisatie.......................................................................... 15 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5

4.

Ambitieniveau .................................................................................................................. 5 Versterking bedrijvigheid die past bij landelijke karakter................................................. 6 Voldoende ruimte om te ondernemen ............................................................................. 8 Kwaliteitsslag in verschillende onderdelen van de economie ....................................... 10 Samenwerking om extra groei te kunnen realiseren ..................................................... 12

Inleiding.......................................................................................................................... 15 Economische dragers .................................................................................................... 15 Bedrijventerreinen en kwaliteit (openbare) ruimte ......................................................... 19 Toerisme en recreatie.................................................................................................... 25 Samenwerking en organisatie ....................................................................................... 27

Actieprogramma 2008 – 2010................................................................... 31

Bijlagen

ETIN Adviseurs


ETIN Adviseurs


1. Inleiding 1.1 Concreet beleidsdocument Deze Nota Economisch Beleid is het resultaat van een interactief proces dat in gang gezet is door de gemeente Zundert. Samen met ondernemers en betrokken regionale organisaties is een strategische lange termijn visie geformuleerd met als titel ‘Zundert onderneemt, groeit en bloeit’. De titel geeft meteen aan dat gemeente en ondernemers voornemens zijn een krachtige impuls te geven aan de lokale economie. Hiervoor is aandacht nodig voor verschillende onderdelen van het vestigingsklimaat. Welke onderdelen aandacht vragen, welke acties concreet nodig zijn en wie daarbij betrokken dienen te worden staat verwoord in het actieprogramma. Deze Nota Economisch Beleid bestaat uit een strategische lange termijn visie en een concreet uitvoeringsprogramma voor de korte termijn. De visie geeft de gewenste ontwikkelingsrichting aan en vormt de basis voor het maken van beleidskeuzen. Het actieprogramma vormt een leidraad waarmee gemeente, ondernemers en regionale instanties de komende jaren aan de slag kunnen gaan om de gewenste economische visie te realiseren.

1.2 Wat eraan vooraf ging Aan deze rapportage ligt het rapport ‘Economische perspectieven gemeente Zundert’ ten grondslag. Deze rapportage geeft antwoord op de vraag ‘wat hebben we en waar liggen de kansen voor de toekomst?’. De rapportage met betrekking tot de economische perspectieven bestaat uit een economisch profiel van de gemeente Zundert, een analyse van sterkten, zwakten, kansen en bedreigingen (SWOT) en op basis hiervan een beschrijving van de economische perspectieven, met kansrijke sectoren, voor de gemeente Zundert. Voor het opstellen van de economische perspectieven is deskresearch verricht, waarbij zoveel mogelijk is uitgegaan van bestaande rapportages. Daarnaast hebben wij vier interviews gehouden met vertegenwoordigers van de gemeente en van het bedrijfsleven. Tot slot heeft er een bijeenkomst met gemeente en bedrijfsleven plaatsgevonden, waarin de economische perspectieven zijn gepresenteerd en waarin gediscussieerd is aan de hand van stellingen. De belangrijkste economische perspectieven zoals ETIN Adviseurs die voor de gemeente Zundert ziet, kunnen als volgt worden samengevat: •

Ruimte voor kansrijke sectoren − Agrarische sector De boomteelt en het zacht fruit zijn belangrijk voor de Zundertse werkgelegenheid. Deze takken hebben, anders dan andere agrarische takken, goede toekomstperspectieven. Om deze perspectieven te kunnen verzilveren, is extra ontwikkelingsruimte voor de sector noodzakelijk. Daarnaast dient er voldoende aanbod van seizoensmedewerkers te zijn.

1

ETIN Adviseurs

−

−

−

−


Ook is samenwerking tussen bedrijven in het boomteeltcluster (inclusief transport&logistiek, toeleveranciers etc.) noodzakelijk om aansluiting te hebben bij de Greenport-ontwikkelingen en concurrerend te zijn met andere boomteeltregio’s in binnenen buitenland. Zorg Met de toenemende vergrijzing zal de zorg een thema zijn dat steeds belangrijker wordt. Mogelijk liggen er kansen voor Zundert om op deze ontwikkeling in te spelen en het zorgaanbod uit te breiden. Daarbij is het wel essentieel dat er voldoende mensen bereid zijn om in de zorg te werken. Inzetten op de zorgsector biedt bovendien kansen voor bedrijven in andere sectoren, zoals de horeca, fysiotherapeuten, personenvervoer, leveranciers, onderhoudsbedrijven etc. Ambachtelijk bedrijfsleven en zakelijke dienstverlening De ambachtelijke bedrijven en zakelijke dienstverleners in Zundert bieden werk aan veel mensen. De ruimtelijke ontwikkelingsmogelijkheden van ambachtelijke bedrijven en zakelijke dienstverleners zijn al jaren te beperkt. Dit werkt belemmerend voor de gewenste noodzakelijke ontwikkelingen. Het is belangrijk dat er voldoende geschikt aanbod aan vestigingsruimte is voor de verschillende vormen van bedrijvigheid die de gemeente wil huisvesten. Voldoende en gevarieerd aanbod aan vestigingsmogelijkheden is bovendien stimulerend voor startende ondernemers. Ook de bereikbaarheid vraagt om verbeteringen. Het bedrijfsleven zelf moet innovatief ondernemen om concurrerend te blijven. Bovendien kan innovatie benut worden voor efficiënter ruimtegebruik. Detailhandel en horeca Detailhandel en horeca kunnen, met name wanneer er samenhang gecreëerd wordt, een belangrijke toeristisch-recreatieve functie vervullen. Daarvoor dient de verblijfsfunctie van de Molenstraat verbeterd te worden en is een (kwaliteits)impuls aan winkelen horecaaanbod, inclusief uitbreiding van de overnachtingsmogelijkheden (middels hotels), nodig. Toerisme en recreatie Zundert heeft potenties op toeristisch-recreatief terrein (natuur, Van Gogh, evenementen zoals het Bloemencorso en de Boerendag etc.). De weg om de economische vruchten ervan te plukken is, naar verwachting, echter lang. Het vraagt om versterking van het dagen verblijfsrecreatieve aanbod, zowel in kwantitatieve als in kwalitatieve zin. Daarbij is samenwerking tussen alle partijen die een rol hebben in toerisme en recreatie en het creëren van samenhang in het aanbod essentieel.

•

Ruimte om te ondernemen De fysieke ruimte om te ondernemen is beperkt in de gemeente Zundert. Er is al een aantal jaar geen nieuw uitgeefbaar bedrijventerrein meer beschikbaar. De uitbreidingsruimte volgens provinciaal beleid is beperkt. Dit vraagt om een open dialoog met de provincie ten aanzien van meer beleidsruimte.

•

Benutten Vincent van Gogh als economische troef De wereldberoemde schilder Vincent van Gogh is geboren in de gemeente Zundert. Dit biedt niet alleen toeristische perspectieven. Van Gogh kan ook ingezet worden als beeldmerk om de gemeente in economische zin te promoten en te profileren.

2

ETIN Adviseurs

•


Samen werken aan de economische toekomst van Zundert Voor Zundert is het interessant om aan te sluiten op ontwikkelingen in de regio, zoals bijvoorbeeld bedrijventerrein Hazeldonk, aan/op de Belgische grens. Hier liggen perspectieven voor de (agro)logistieke ontwikkelingen. Ook samenwerking met de Belgische buren biedt de nodige perspectieven, bijvoorbeeld voor de tuinbouw (veiling en proefcentrum Hoogstraten) en voor de ontwikkeling van toerisme en recreatie. Voor de samenwerking tussen gemeente en bedrijfsleven liggen er perspectieven om deze meer doel- en actiegericht in te zetten. Samen ontwikkelen in plaats van enkel overleggen en elkaar informeren.

Voor een volledige beschrijving van de economische perspectieven zoals ETIN Adviseurs die op basis van kwantitatief en kwalitatief onderzoek heeft geformuleerd, verwijzen wij naar genoemde rapportage, die als bijlage is opgenomen.

1.3 Interactief proces Deze Nota Economisch Beleid is op interactieve wijze tot stand gekomen. Voor de totstandkoming van de visie zijn twee werksessies gehouden, één met vertegenwoordigers van het bedrijfsleven en één met vertegenwoordigers van de gemeente. Doel van de werksessies was te komen tot een gezamenlijk economisch ambitieniveau en het formuleren van ontwikkelingsrichtingen om de economische visie vorm te geven. De werksessie met het bedrijfsleven heeft geleid tot een unanieme visie, die als input is meegenomen in de sessie met de gemeente. In beide werksessies heeft een discussie over de economische toekomst van Zundert plaatsgevonden aan de hand van drie economische toekomstscenario’s voor Zundert. Een overzicht met de deelnemers van beide werksessies is als bijlage opgenomen (bijlage 5). De economische visie is geformuleerd op basis van de resultaten uit deze twee werksessies. Na vaststelling door de gemeenteraad is de economische visie uitgewerkt in een concreet uitvoeringsprogramma. Samen met lokale ondernemers en regionale instanties is een antwoord gegeven op de vraag: ‘hoe gaan we dat dan doen’, ofwel, ‘welke acties zijn nodig om de ambities uit de visie te verwezenlijken?’. Voor de periode 2008-2010 zijn concrete acties benoemd.

3

ETIN Adviseurs


4

ETIN Adviseurs


2. Ambitie en visie 2020: Zundert onderneemt, groeit en bloeit 2.1 Ambitieniveau De Zundertse politiek en het Zundertse bedrijfsleven hebben duidelijk te kennen gegeven dat zij de ambitie hebben om het economisch tij te keren. De afgelopen jaren heeft Zundert een afname van werkgelegenheid en aantal vestigingen gekend. De komende jaren moet er weer economische groei plaatsvinden. De groei moet bijdragen aan de ontwikkeling tot een vitale(re) gemeente, maar dit zal veelal niet ten koste gaan van het landelijke karakter van de gemeente. De ambitie is een `ondernemend, groeiend en bloeiend Zundert’ waar het goed wonen, werken en leven is. Behoud van de karakteristieken van het landelijke buitengebied, met zowel landbouw als natuur en recreatie, en een aantrekkelijk vestigingsklimaat maken deel uit van deze ambitie, evenals een toename van de werkgelegenheid en een versterking van het bedrijfsleven. Innovatie en kwaliteitsverbetering zijn daarbij vanzelfsprekende aspecten. Er moet verbondenheid, samenhang en evenwicht zijn tussen de agrarische sector, bedrijven, detailhandel, dienstverlening, horeca, onderwijs, recreatie, toerisme, werken, wonen en zorg. Burgers moeten hun ambitie kunnen verwezenlijken. De Zundertse voorzieningen zijn voor de lokale bevolking aantrekkelijk, voor klanten uit de regio (inclusief België) en voor toeristen en recreanten. De gemeente Zundert onderscheidt zich als boomkwekerijcentrum nu al ten opzichte van de overige plattelandsgemeenten in de provincie Noord- Brabant. Een verdere ontwikkeling is noodzakelijk om de concurrentiepositie te versterken. Hiertoe zijn mogelijkheden aanwezig gezien gunstige ligging langs de A 16. Het algehele motto luidt: kwaliteit bieden om kwaliteit te krijgen! De ambitie voor de economische toekomst van Zundert hebben wij als volgt samengevat: “Zundert onderneemt, groeit en bloeit” Deze ambitie betekent dat er werk aan de winkel is. Zowel gemeente als ondernemers moeten hun beste beentje voorzetten om de ambitie mét elkaar te verwezenlijken. De ambitie vraagt versterking van de kansrijke sectoren. Hiervoor is letterlijk en figuurlijk ontwikkelingsruimte nodig, evenals een aantrekkelijk vestigingsklimaat met een goede bereikbaarheid en een prettige verblijfsfunctie voor inwoners, toeristen en recreanten. Gemeente en bedrijfsleven zijn samen aan zet om te zorgen voor de benodigde kwaliteit. Het algemene ambitieniveau is vertaald naar een economische visie voor de gemeente Zundert, die in de volgende paragrafen is uitgewerkt aan de hand van doelstellingen: • Versterking bedrijvigheid die past bij landelijke karakter; • Voldoende ruimte om te ondernemen; • Kwaliteitsslag in verschillende onderdelen van de economie; • Samenwerking om extra groei te kunnen realiseren.

5

ETIN Adviseurs


Wij benadrukken dat het een visie voor de lange termijn, namelijk tot 2020, betreft. Het beeld dat in de ambitie en de visie wordt geschetst, is derhalve een beeld dat niet van de een op de andere dag gerealiseerd kan en zal zijn. Het betreft een ontwikkeling van jaren. De visie geeft enkel een ontwikkelingsrichting aan en is zodoende geformuleerd op hoofdlijnen. In het hierna volgende uitwerkingsplan worden de acties voor de komende beleidsperiode in detail uitgewerkt.

2.2 Versterking bedrijvigheid die past bij landelijke karakter Zundert is ambitieus. In 2020 kent Zundert een diverse economische structuur waarin het agrarisch cluster een sterke positie heeft, maar er is geen sprake van een monostructuur. In tegendeel; werkgelegenheid wordt gecreëerd in diverse sectoren. Lokale ambachtelijke en dienstverlenende bedrijven hebben hier een belangrijk aandeel in. In de loop der jaren heeft de gemeente laten zien dat ze opkomt voor groeiende bedrijven met een sterke lokale binding. Hierdoor is veel werkgelegenheid binnen de gemeentegrenzen gehouden. Bovendien zijn de detailhandel & horeca verder uitgegroeid en hebben een regionaal verzorgend karakter. Op het gebied van toerisme en recreatie heeft Zundert, mede dankzij Vincent van Gogh, haar positie veroverd. Rust, ruimte en landschappelijke waarden zijn nog steeds de belangrijke trekkers, maar Vincent van Gogh en andere culturele voorzieningen zijn hieraan toegevoegd. Toerisme en recreatie verzorgen een beperkte hoeveelheid directe werkgelegenheid, doordat er bewust is gekozen voor extensieve recreatie, met een ruim aanbod aan fietsroutes en wandelpaden. Een selectief aanbod aan dagen verblijfsrecreatieve voorzieningen in de kernen en langs routes en een duidelijke samenhang in het aanbod, dragen er toe bij dat de bestedingen binnen de gemeentegrenzen omhoog zijn gegaan. Binnen dit thema hebben wij de volgende beleidsdoelstellingen geformuleerd: 1. Behoud en versterking van het lokale MKB Het lokale midden- en kleinbedrijf heeft een belangrijke functie voor de werkgelegenheid. In het algemeen kan gesteld worden dat de lokale binding van deze bedrijven sterk is. Daarom wordt ingezet op het bieden van groeimogelijkheden voor de bestaande bedrijven, inclusief het behoud van de grotere, groeiende bedrijven binnen de gemeente. Naast behoud van het bestaande MKB, worden potentiële ondernemers gestimuleerd om een eigen bedrijf te starten. 2. Versterking en verankering kansrijke groeisectoren Naast het versterken van het lokale MKB, zetten gemeente en bedrijfsleven in op het versterken van zogenaamde kansrijke (groei)sectoren. − Met het agrarisch cluster dat zich in Zundert heeft ontwikkeld rondom boomteelt en zacht fruit heeft Zundert een unieke positie in Nederland. De verwevenheid van de agrarische sector met andere sectoren, zoals transport & logistiek, de toeleveranciers en de zakelijke dienstverleners is groot. Juist de verwevenheid in het cluster is een onderscheidende factor waarmee de concurrentiekracht verder kan worden uitgebouwd. Het is dan ook zaak dit totale agrarische cluster verder te versterken en te verankeren in de gemeente.

6

ETIN Adviseurs


Agrarisch cluster: hoogwaardig en innovatief Het agrarische cluster is meer dan de primaire agrarische sector. Het cluster omvat ook bedrijven in de transport & logistiek, mechanisatiebedrijven, dienstverleners, toeleveranciers etc. De verwevenheid tussen de sectoren die samen het agrarische cluster vormen is groot. Bovendien zijn sectoren zoals bijvoorbeeld mechanisatiebedrijven hoogwaardig. Zij ontwikkelen innovatieve technieken en passen deze toe. Hierdoor kan de agrarische sector efficiënter produceren, wat nodig is om concurrerend te blijven. De concurrentie van opkomende markten, zoals Oost-Europa, is groot, maar door in te zetten op kwaliteit en innovativiteit, heeft het agrarische cluster in Zundert zeker kansen om deze concurrentie het hoofd te bieden.

− Binnen het agrarisch cluster verdient de agrologistiek extra aandacht. Hierbij gaat het om een concentratie van een groot aantal logistieke functies binnen de agroketens (distributie, handel, opslag) gecombineerd met faciliteiten voor de bewerking van boomteelt producten. Zundert heeft een uitermate geschikte positie voor verdere ontwikkeling van de agrologistiek vanwege de concentratie van boomteeltbedrijven. Uiteraard is de gunstige ligging op de grens van Nederland en België eveneens een factor van betekenis. Door de combinatie van logistiek met boomteelt kan Zundert zich onderscheiden van de logistieke ontwikkelingen in Hazeldonk. − De ambities op het gebied van voorzieningen zijn hoog. Dit vraagt om het, in samenhang, versterken van het voorzieningenaanbod: detailhandel, horeca, cultuur en aanverwante takken. − Gemeente en bedrijfsleven willen de economische kansen van toerisme en recreatie graag benutten. Kwaliteit, diversiteit, samenhang en samenwerking zijn de sleutelwoorden om de kansen te verzilveren. − Tot slot wordt ingezet op versterking van de zorgsector, waarmee Zundert inspeelt op de veranderingen in de zorgsector. Zundert wil daarmee voorzien in de behoeften van de eigen vergrijzende bevolking, maar wil daarnaast speciale doelgroepen aantrekken door het bieden van zorg op maat. Zundert zet in op zorgaanbod in brede zin. Privatisering van de zorgsector biedt economische kansen Zundert kan de zorgsector versterken om zo tegemoet te komen aan de zorgvraag die ontstaat door de vergrijzing, maar er is meer. De zorgsector privatiseert waarmee zowel vraag als aanbod in de zorg veranderen. Veel ontwikkelingen gaan in de richting van (veelal hoogwaardige) voorzieningen voor mensen die al dan niet tijdelijk bijzondere zorg nodig hebben. Rond de zorgsector bestaat een cluster van bedrijven. Door de zorgsector een impuls te geven, krijgen deze bedrijven óók een impuls. Bovendien biedt het kansen voor startende ondernemers.

Om deze kansrijke groeisectoren te versterken, worden voor zover deze een toegevoegde waarde leveren ten opzichte van het lokale bedrijfsleven, bedrijven van buiten de gemeente aangetrokken.

7

ETIN Adviseurs


3. Profileren gemeente Zundert naar buiten toe Voor het profileren van de gemeente Zundert naar buiten toe, maken gemeente en bedrijfsleven gebruik van het gegeven dat de wereldberoemde schilder Vincent van Gogh in de gemeente Zundert is geboren. De gemeente Zundert wordt hiermee op de toeristische kaart gezet, waarbij de andere sterke troeven als het groen en de evenementen ook worden benut. In algemene zin profileert Zundert zich als groene, ondernemende gemeente waar het goed wonen, werken en leven is. Hiermee worden, gericht, nieuwe inwoners en nieuwe bedrijven in de kansrijke sectoren aangetrokken.

2.3 Voldoende ruimte om te ondernemen In 2020 is er voldoende ruimte voor ondernemers die past bij de specifieke wensen en eisen van de verschillende doelgroepen die binnen het bedrijfsleven kunnen worden onderscheiden. Gemeente en bedrijfsleven hebben de beschikbare ruimte zorgvuldig benut. De gemeente heeft actief beleid gevoerd om het juiste bedrijf op de juiste plaats te krijgen en dit heeft haar vruchten afgeworpen. De bedrijven hebben de beschikbare ruimte intensief benut en de uitstraling van het bedrijf past bij het groene, landelijke karakter dat de gemeente Zundert zo eigen is. In de kernen zijn specifieke gebieden aangewezen waar detailhandel en horeca zich hebben kunnen ontwikkelen tot een kernwinkelgebied. De kern Zundert vervult hierbij een regionale functie. Op bedrijventerreinen is ruimte voor lokale ambachtelijke en dienstverlenende bedrijven en voor bedrijven die gelieerd zijn aan het agrarische cluster. In het buitengebied zijn ruime zones aangegeven waar de agrarische sector, met name de boomteelt en het zacht fruit, zich verder heeft kunnen ontwikkelen. De sector heeft het ruimtegebruik geïntensiveerd dankzij ruimere bouwblokken en teeltondersteunende voorzieningen. Toerisme en recreatie vormt een bindend element tussen de verschillende functies in het buitengebied, zoals landbouw en natuur, en tussen het buitengebied en de kernen. Langs de fietsen wandelroutes zijn horecagelegenheden gevestigd en ook is er een aantrekkelijk en divers aanbod voor toeristische overnachtingen in het buitengebied. Binnen dit thema hebben wij de volgende beleidsdoelstellingen geformuleerd: 1. Zorgen voor voldoende en kwalitatief goed aanbod aan bedrijventerreinen Om de gewenste economische groei te kunnen realiseren en om economisch verval te voorkomen, is méér bedrijventerrein nodig. Dit betekent dat de ontwikkeling van nieuwe bedrijventerreinen voortvarend ter hand genomen dient te worden en dat de gemeente een taak heeft om bij de provincie aan te dringen op meer beleidsruimte voor de aanleg van bedrijventerreinen. Bij de ontwikkeling van bedrijventerreinen dient aandacht te zijn voor de planning, de fasering, maar vooral ook voor de specifieke wensen die de beoogde vestigers hebben ten aanzien van een bedrijventerreinlocatie. Aangezien een goede ontsluiting van bedrijventerreinen een belangrijke randvoorwaarde is, ligt het voor de hand om nieuwe locaties te zoeken aansluitend aan de nieuw aan te leggen randof rondweg. Door middel van een selectief uitgiftebeleid kan de gemeente sturen welk soort bedrijven ze op welke locatie wil, of juist niet wil. Uitgangspunt hierbij is ‘het juiste bedrijf op de juiste plaats’.

8

ETIN Adviseurs


Hierbij wordt ook ruimte geboden aan lokale grotere, groeiende bedrijven. Daarnaast wordt zorgvuldig omgegaan met het ruimtegebruik op bestaande bedrijventerreinen, zodat de beschikbare ruimte optimaal wordt gebruikt. 1

Uit onderzoek van REWIN blijkt dat de bestaande lokale bedrijven (exclusief bedrijven in het agrologistieke cluster) behoefte hebben aan netto 8,6 ha nieuwe bedrijventerreinen, aangevuld met 0,5 ha voor een bedrijfsverzamelgebouw. Daarnaast willen lokale bedrijven 3,7 ha uitbreiden op de bestaande locatie. Een deel hiervan kan mogelijk niet op de eigen locatie gerealiseerd worden, wat mogelijk leidt tot additionele vraag naar nieuw bedrijventerrein. Daarnaast hebben de bestaande lokale bedrijven behoefte aan 3,6 ha bedrijfsruimte op woon-werklocaties.

In het uitwerkingsplan van het streekplan staat een beperkte uitbreidingsopgave bedrijventerreinen vermeld voor gemeente Zundert. Het gaat in totaal om 4 ha. bruto uitbreidingsruimte aan bestaande terreinen: − Waterman II 2 ha. − Ambachten III 1 ha. − Verlengde Hofdreef 1 ha. Daarnaast heeft de gemeente plannen voor het ontwikkelen van een bedrijvenlocatie langs de nog aan te leggen randweg en/of Ambachten IV. Om de economische ambitie te realiseren is meer bedrijventerrein nodig. Daarvoor zullen bovenstaande uitbreidingsmogelijkheden ten minste gerealiseerd dienen te worden voor 2010. 2. Bieden van voldoende ontwikkelingsruimte voor agrarische sector De agrarische sector is een belangrijke drager van de Zundertse economie en kan dat ook blijven, mits zij voldoende ontwikkelingsruimte krijgt en zich gelijktijdig in blijft zetten op innovatie en kwaliteit. Om de benodigde concurrentiekracht te houden om óók in de toekomst een belangrijke economische drager voor Zundert te kunnen blijven, zijn binnen de bestaande contouren, ruimere mogelijkheden voor nieuw- en hervestiging nodig, zijn ruimere bouwblokken nodig en zijn ruimere mogelijkheden voor teeltondersteunende voorzieningen noodzakelijk. Hiermee kunnen risico’s verminderd worden, kan het seizoen verlengd worden, en kunnen de opbrengsten per m² vergroot worden. Voor nieuwe grootschalige glastuinbouw en intensieve veehouderij moeten ondernemers uitwijken naar andere gemeenten. De sector zelf gaat als vanzelfsprekend zorgvuldig met de beschikbare ruimte om en innoveert om intensiever ruimtegebruik te kunnen realiseren. Niet-agrarische bedrijven die gelieerd zijn aan de agrarische sector, dienen geclusterd te worden op een (thematische zone van een) bedrijventerrein. Er dient ook ruimte beschikbaar te komen voor een agrologistiek centrum voor de boomkwekerij, waar met name bedrijven in de transport & logistiek ruimte krijgen. 1

Uit onderzoek van REWIN blijkt dat de bestaande lokale bedrijven in het agrologistieke cluster behoefte hebben aan netto 10 ha bedrijventerrein. De ruimtebehoefte van agrologistieke bedrijven van buiten de gemeente, die nodig zijn voor versterking van het agrarische cluster, is hier niet in meegenomen. De gemeente Zundert biedt hiervoor extra kansen, omdat het agrologistiek cluster bereikbaar is via de A16.

1

Enquête naar de behoefte aan bedrijfsterrein in de gemeente Zundert (concept, juni 2007)

9

ETIN Adviseurs


3. Zorgen voor eigentijdse vestigingsmogelijkheden buiten bedrijventerreinen Naast ruimte voor bedrijven op bedrijventerreinen zorgt de gemeente voor alternatieve, eigentijdse vestigingsmogelijkheden voor bedrijven. Te denken valt hierbij bijvoorbeeld aan woon-werkcombinaties in de kernrandzone, ruimere mogelijkheden voor bedrijvigheid aan 2 huis, starterhuisvesting (bijvoorbeeld bedrijfsverzamelgebouw) . Mogelijk kan vrijkomende agrarische bebouwing (VABs) worden benut voor huisvesting van startende ondernemers. Ook bedrijven die hoogwaardige zorg bieden, kunnen hier gevestigd worden. Uitgangspunt is dat deze VABs primair bedoeld zijn voor hergebruik door de agrarische sector en dat startende bedrijven die groeien, verplaatsen naar een locatie op een bedrijventerrein. 4. Zorgen voor ontwikkelingsruimte detailhandel en horeca in aangewezen gebieden Om de gewenste regionale verzorgingsfunctie te kunnen verwezenlijken, is ontwikkelingsruimte voor detailhandel en horeca in de aangewezen kernwinkelgebieden nodig. De ontwikkelingsruimte in de kleine kernen, met name Achtmaal, wordt beperkt tot ruimte voor voorzieningen voor de dagelijkse boodschappen. Uitgangspunt is dat dit ten goede komt aan de leefbaarheid en eigen identiteit van de kleine kernen. De grote kernen, Rijsbergen en Zundert, krijgen hierdoor meer kans hun (boven)lokale respectievelijk regionale functie te verwezenlijken. De doelstelling voor de kern Zundert is in lijn met Centrumvisie fase 2+. 5. Benutten toerisme en recreatie als bindend element buitengebied Door middel van routestructuren wordt de relatie tussen buitengebied en de kernen versterkt. Aan en om de routes krijgen kwalitatieve kleinschalige dagen verblijfsrecreatieve voorzieningen, zoals horeca en bijvoorbeeld Bed & Breakfasts, de ruimte. Uitbreiding van het hotelwezen (inclusief hotelruimte voor seizoenwerknemers) is hierbij nadrukkelijk aan de orde. Hierdoor wordt de toeristisch-recreatieve functie versterkt zonder onrecht te doen aan de landschappelijke waarden. De horecavoorzieningen in het buitengebied zijn gericht op passanten (fietsers, wandelaars) en zijn ondersteunend aan de horeca in de kernen.

2.4 Kwaliteitsslag in verschillende onderdelen van de economie Tot 2020 heeft in verschillende onderdelen van de economie in Zundert een kwaliteitsslag plaatsgevonden, waardoor economische groei is gerealiseerd waarbij zorgvuldig is omgegaan met de beschikbare ruimte. De inrichting van de openbare ruimte en de uitstraling van de bedrijven past bij het groene, landelijke karakter van de gemeente. De bedrijventerreinen zien er goed verzorgd uit, kenmerken zich door een eigentijds karakter en zijn goed ontsloten. De inrichting van de kernwinkelgebieden in Zundert en Rijsbergen is aantrekkelijk, zodat consumenten er graag hun vrije tijd doorbrengen. Er is de afgelopen jaren fors geïnvesteerd in de kwaliteit van de openbare ruimte. Hierdoor zijn ondernemers gemotiveerd geraakt om te investeren in de kwaliteit en uitstraling van hun bedrijf. Met andere woorden, doordat de gemeente kwaliteit heeft geboden, heeft zij kwaliteit gekregen.

2

Zie ook nota’s zoals ‘Buitengebied in ontwikkeling’ (Provincie Noord-Brabant, 2004) en ‘Werklandschappen’ (VROM-raad, 2006).

10

ETIN Adviseurs


Binnen dit thema hebben wij de volgende beleidsdoelstellingen geformuleerd: 1. Zorgen voor een (blijvende) goede kwaliteit van de bedrijventerreinen Uitgangspunt is dat de bedrijventerreinen van goede kwaliteit zijn. Dat betekent dat de openbare ruimte er goed verzorgd uitziet, dat de voorzieningen op bedrijventerreinen op orde zijn en passen bij de behoeften van het bedrijfsleven en dat de ontsluiting en bewegwijzering goed zijn. Met name de huidige ontsluiting laat te wensen over en vraagt om verbetering, door middel van een randweg om de kern Zundert. Naast de kwaliteit van de openbare ruimte, is de uitstraling van het bedrijfsleven zelf in dit kader belangrijk. Bij de ontwikkeling van nieuwe bedrijventerreinen, wordt het beoogde kwaliteitsniveau vooraf bepaald. Hierbij wordt rekening gehouden met de verschillende doelgroepen. De uitstraling van bijvoorbeeld bouwen klusbedrijven hoeft niet van hetzelfde niveau te zijn als die van de zakelijke dienstverleners. Daarnaast wordt ingezet op kwaliteit van bestaande bedrijventerreinen. Waar nodig worden deze bedrijventerreinen gerevitaliseerd. 2. Zorgen voor een goede kwaliteit van het voorzieningenniveau Een voorzieningenniveau voor zowel de lokale bevolking als voor bezoekers uit de regio (inclusief België) en toeristen en recreanten vraagt om kwaliteit. Zundert moet zich onderscheiden van omliggende gemeenten. Dit kan door het creëren van een kwalitatief hoogwaardig winkelaanbod. Dit betekent dat er beperkt ruimte is voor landelijke ketens als publiekstrekker, maar dat het aanbod zich vooral zal moeten kenmerken door bijzondere, specialistische, lokale winkels. Ook komt er voldoende en gevarieerd horeca-aanbod, dat past bij de wensen en behoeften van het winkelend publiek. De algehele verblijfsfunctie van de winkelgebieden wordt versterkt, zodat er sprake is van een aantrekkelijk winkelgebied waar het prettig vertoeven is. Deze uitgangspunten zijn in lijn met de uitgangspunten zoals deze geformuleerd zijn in de Centrumvisie fase 2+. 3. Stimuleren van innovatie bij het bedrijfsleven Verantwoorde economische groei betekent dat zoveel mogelijk rendement uit het bestaande bedrijfsleven gehaald wordt, terwijl de continuïteit van de bedrijfsvoering gewaarborgd is. Dit vraagt om een innovatief bedrijfsleven, zowel in de agrarische- als in de niet-agrarische sectoren. Door innovatie nemen de toegevoegde waarde en de rendementen per m² toe waardoor de continuïteit gewaarborgd blijft. Bovendien gaan innovatie en investeringen doorgaans hand in hand. Daarom wordt ingezet op het stimuleren van innovatie bij het bedrijfsleven. Hierdoor wordt het bestaansrecht van de bedrijven gewaarborgd. 4. Investeren in de kwaliteit van de arbeidsmarkt Om de hoge ambities met de beoogde kwaliteitsslag van het bedrijfsleven en de continue innovatie te kunnen realiseren, is voldoende geschikt personeel nodig. Met het oog op de vergrijzing betekent dit dat moet worden ingezet op het behoud van jonge mensen voor de Zundertse arbeidsmarkt. Hiervoor is geschikt woningaanbod een belangrijke voorwaarde. Daarnaast vraagt het ambitieniveau om investeringen in het opleidingsniveau van het bestaande arbeidspotentieel.

11

ETIN Adviseurs


2.5 Samenwerking om extra groei te kunnen realiseren In 2020 is samenwerking vanzelfsprekend in ondernemend Zundert. Dankzij intensieve samenwerking tussen ondernemers onderling en tussen bedrijfsleven en gemeente en kennisinstellingen, heeft het bedrijfsleven een sterke positie gekregen en heeft economische groei op verantwoorde wijze kunnen plaatsvinden. De gemeente Zundert heeft als ondernemende gemeente in de regio een volwaardige positie gekregen in de regio, dankzij een constructieve samenwerking met omliggende gemeenten en andere partners buiten de gemeente. Ook de ondernemersgerichte dienstverlening van de gemeente heeft ertoe bijgedragen dat de gemeente de economische ambities heeft kunnen verwezenlijken. Binnen dit thema hebben wij de volgende beleidsdoelstellingen geformuleerd: 1. Inzetten op ondernemersgerichte, actieve gemeentelijke dienstverlening Bij een ambitie die gericht is op een ondernemend Zundert waar het goed wonen, werken en leven is, hoort een actieve, faciliterende, regisserende en stimulerende gemeente. Ook past een ondernemersgerichte gemeentelijke dienstverlening bij deze ambitie. De lijn die de gemeente hierin reeds heeft ingezet wordt dan ook voortgezet en verder uitgebouwd. Daarnaast vervult de gemeente een initiërende trekkersrol op het gebied van het opzetten van samenwerkingsverbanden, zoals bijvoorbeeld het boomteeltplatform ten behoeve van aansluiting op Greenport en een toeristisch platform. Zodra dergelijke samenwerkingsvormen goed op de rit staan, draagt de gemeente de trekkersrol over aan het bedrijfsleven. Het overleg tussen gemeente en bedrijfsleven is doel- en actiegericht. 2. Clustervorming en samenwerking bedrijfsleven Het bedrijfsleven zélf wil een sterkere positie. Dit betekent dat ook de samenwerking tussen het bedrijfsleven onderling en tussen het bedrijfsleven en andere partijen, ook buiten de eigen gemeente, zoals bijvoorbeeld kennisinstellingen op een hoger plan wordt getild. Bedrijven dienen over de grenzen van hun eigen bedrijf en zelfs over de grenzen van hun sector heen te kijken. Clustervorming is het uitgangspunt. Clustervorming rond de boomteelt, het zacht fruit en toerisme en recreatie zijn hiervan belangrijke voorbeelden. 3. Intensiveren (boven)regionale samenwerking Zundert staat niet alleen in de wereld en grenzen vervagen. Dit betekent dat gemeentelijke samenwerking en afstemming met omliggende gemeenten (ook aan Belgische zijde van de grens) op economisch terrein als vanzelfsprekend een belangrijke plaats inneemt op de beleidsagenda. Samenwerking in SES-, REWIN-, en BENEGO-verband (Belgisch-Nederlands Grensoverleg) zijn hier goede voorbeelden van. De gemeente Zundert participeert in het BENEGO. Het doel van het BENEGO is het grensoverschrijdend overleg en de grensoverschrijdende samenwerking tussen deelnemende gemeenten te bevorderen en de gemeenschappelijke belangen van de deelnemende gemeenten te behartigen, in de meest brede zin. Daarnaast wordt samenwerkt met de Nederlandse Bond van Boomkwekers, het bankwezen, leden van het Treeport, Kamer van Koophandel, ZLTO, ondernemers en de provincie om de vestiging van een Agro-logistiek centrum te realiseren. Ook met andere boomteelt- en zacht fruit-regio’s wordt samengewerkt om de concurrentiepositie te behouden en te versterken. 12

ETIN Adviseurs


Op toeristisch gebied is eveneens samenwerking met partners buiten de eigen gemeente noodzakelijk om de toeristische potenties te kunnen verzilveren. Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan samenwerking met omliggende gemeenten en bedrijfsleven en met Van Gogh-partners in en om Nederland. 4. Samenwerken met kennis- en onderwijsinstellingen Om enerzijds het kennisniveau van en innovatie bij het bedrijfsleven te bevorderen en anderzijds jonge werknemers aan te kunnen trekken, worden samenwerkingsrelaties aangegaan met kennis- en onderwijsinstellingen. Te denken valt bijvoorbeeld aan samenwerking met ROC’s in de regio, waarmee afspraken over stageplaatsen kunnen worden gemaakt en met Wageningen Universiteit en Researchcentrum (WUR), ten behoeve van onder andere kennisuitwisseling op het gebied van boomteelt en zacht fruit.

13

ETIN Adviseurs


14

ETIN Adviseurs


3. Van Visie naar Realisatie 3.1 Inleiding Om het beoogde ambitieniveau te bereiken is een aantal doelstellingen en actiepunten geformuleerd, welke na uitvoering bijdragen aan het bereiken van de gewenste en vastgestelde economische visie. In samenspraak met de gemeente is een aantal thema’s benoemd waarbinnen de actiepunten passen. Deze vier thema’s zijn: • Economische dragers; • Bedrijventerreinen en kwaliteit (openbare) ruimte; • Toerisme en recreatie; • Samenwerking en organisatie. De thema’s zijn uitgewerkt in doelstellingen met bijbehorende actiepunten. Enkele actiepunten hebben hoge prioriteit en zullen op korte termijn gerealiseerd moeten worden. Andere hebben een minder hoge prioriteit of kunnen pas in gang gezet worden als andere actiepunten afgerond zijn. In dit actieprogramma zijn de acties uitgewerkt die in de komende beleidsperiode 2008 –2012 opgepakt dienen te worden. Acties voor de (middel)lange termijn zijn wel benoemd, maar zullen op een later moment verder uitgewerkt kunnen worden. Capaciteit bij gemeente en bedrijfsleven en monitoring Voorliggend actieplan is de economische agenda voor de gemeente én het georganiseerd bedrijfsleven. Realisatie van de genoemende acties vraagt om inspanningen van alle betrokkenen, niet alleen van de afdeling economische zaken. Dit vereist echter ook inzet, aandacht en zakelijkheid bij alle betrokkenen. In het actieprogramma is gezocht naar een evenwichtige en reële rolverdeling tussen de betrokkenen. De bedrijfscontactfunctionaris is het gezicht en eerste aanspreekpunt voor het bedrijfsleven en zal een belangrijke rol vervullen in bij de uitvoering van de genoemde acties. Voldoende capaciteit is dan ook noodzakelijk om (het grote aantal) acties in de komende jaren te kunnen realiseren. De gemeente en het georganiseerde bedrijfsleven heeft aangegeven een economisch platform op te willen zetten. Hiermee kunnen gemeente en ondernemers enkele malen per jaar gestructureerd overleggen. Onderliggend actieplan vormt als het ware de agenda voor het economisch platform. Door het voorliggende actieplan en de voortgang van de verschillende actiepunten structureel met elkaar (gemeente en bedrijfsleven) te bespreken en te evalueren wordt duidelijk wat verschillende partijen van elkaar mogen en kunnen verwachten.

3.2 Economische dragers Het thema Economische dragers sluit nauw aan bij het eerste onderdeel van de visie en heeft als hoofddoelstelling: versterking van de bedrijvigheid die past bij het karakter van het landelijk gebied. Dit is verder uitgewerkt in drie doelstellingen.

15

ETIN Adviseurs


Doelstelling 1: Versterken van het bedrijfsleven door het stimuleren van innovatie en door te investeren in de kwaliteit van de arbeidsmarkt Zundert heeft een unieke positie rondom de boomkwekerij. Verdere versterking van deze positie is nodig om ook in de komende jaren de concurrentie voor te blijven. Kennis en innovatie zijn daarbij sleutelwoorden. Nagegaan zal moeten worden of het haalbaar is om een kenniscentrum voor de boomkwekerij in Zundert te hebben, waar de behoefte ligt bij ondernemers en op welke wijze dit vorm moet krijgen. Als de quick scan is afgerond kunnen er vervolgstappen geformuleerd worden. Actiepunt 1.1

Quick scan haalbaarheid boomkwekerij kenniscentrum

Korte omschrijving

Prioriteit

Onderzoek naar: • Haalbaarheid kenniscentrum • Behoefte bij ondernemers aan kennis (welke kennis, vorm waarin wordt aangeboden et cetera) • Mogelijkheid voor vormgeving Hoog

Beoogd trekker

Treeport

Partners en hun rol

• • •

Tijdpad (looptijd)

2009

Kostenindicatie

Euro: 30.000,--

Mogelijke financiële dekking

Onderzoek laten uitvoeren door studenten economische studie

Gemeente Universiteit van Wageningen ZLTO/boomkwekers

Naast boomkwekerijen beschikt Zundert over veel andere bedrijven. Om te kunnen blijven concurreren met bedrijven in andere delen van het land (en daarbuiten) neemt het belang van innovatie toe, maar in praktijk blijkt het voor kleine en middelgrote ondernemingen lastig om hier aandacht voor te hebben. Aan goede ideeën ontbreekt het vaak niet, maar wel aan de capaciteit om het idee uit te werken en de financiële middelen die hiervoor nodig zijn. De gemeente zou, samen met instanties als Syntens en de Kamer van Koophandel, hierin een rol kunnen spelen door het organiseren van innovatie - inloopavonden.

16

ETIN Adviseurs


Actiepunt 1.2

Innovatie – inloopavonden

Korte omschrijving

Prioriteit

Voor de inloopavonden worden ondernemers/werknemers van het Zundertse bedrijfsleven uit diverse sectoren uitgenodigd. Tijdens het programma staat een vraag centraal: ‘Welk Zunderts bedrijf is het meest innovatief?’. Een maal per jaar kan hier een innovatieprijs voor worden uitgereikt. Het programma kan bestaan uit onderdelen als: • Kennismaken met het Zundertse bedrijfsleven, al dan niet gecombineerd met een bedrijfsbezoek; • Zoeken naar creatieve samenwerkingsverbanden voor Zundertse bedrijven; • Ontwikkelen van projectideeën in samenwerking met andere bedrijven en Hogescholen; • Bespreken van subsidiemogelijkheden met Syntens. Hoog

Beoogd trekker

Gemeente

Partners en hun rol

• Ondernemersverenigingen zoals Bedrijven Kring Zundert (BKZ) • Avans Hogeschool • Syntens • Kamer van Koophandel Twee – maal per jaar in de periode 2008 – 2010

Tijdpad (looptijd) Kostenindicatie Mogelijke financiële dekking

Inloopavonden vragen om goede voorbereiding (waar liggen behoeften) en dus tijdsinvestering n.v.t.

Om de gewenste kwaliteitsverbetering in de horeca en detailhandel te realiseren is het van belang dat de centrumvisie gerealiseerd wordt. Daarnaast moet er meer duidelijkheid komen over welke activiteiten wel en niet worden toegestaan in de kernwinkelgebieden en daarbuiten en op welke wijze de gewenste kwaliteitsverbetering in de horeca en detailhandel gerealiseerd gaat worden. Dergelijke zaken zullen verder uitgewerkt en vastgelegd dienen te worden in een horeca- en detailhandelsnota.

17

ETIN Adviseurs


Actiepunt 1.3

Opstellen horeca- en detailhandelsnota

Korte omschrijving

Prioriteit

In de huidige economische visie wordt gewezen op een kwaliteitsverbetering van het detailhandelsaanbod en de horeca. Tevens wordt er gesproken over het leggen van dwarsverbanden tussen horeca – detailhandel. De wijze waarop dit gerealiseerd kan worden en de (on)mogelijkheden zullen vastgelegd moeten worden in een aparte nota. Hierin dient een antwoord te komen op vragen als: • Welke activiteiten wel/niet; • Ontwikkelen van extra trekpleisters zoals terras op de markt; • Mogelijkheden voor creëren van extra verblijfsaccomodaties; • Hoe om te gaan met concurrentie vanuit verenigingen? Hoog

Beoogd trekker

Gemeente

Partners en hun rol

•

Tijdpad (looptijd)

Ondernemersverenigingen zoals Ondernemersvereniging Zundert Centrum en horeca en Koninklijke Horeca Nederland afdeling Zundert en Rijsbergen. 2008 – 2009

Kostenindicatie

Euro: 30.000,--


Doelstelling 2: Versterken en verankeren van de agrarische keten door inzet op integratie, kwaliteit & innovatie bij alle bedrijven in de keten, met name in de agrologistiek De agrarische functie van Zundert kan versterkt worden door niet alleen in te zetten op de primaire sector, maar tevens de aanverwante functies te versterken. De gunstige ligging van Zundert gecombineerd met de concentratie van boomkwekerijen geeft Zundert een uitstekende uitgangssituatie voor uitbouw van de agrologistiek. Actiepunt 2.1

Realisatie van een agrologistiek centrum

Korte omschrijving

Prioriteit

Een agrologistiek centrum vervult een functie als verzamelplaats en verzorgt de logistiek. De locatiekeuze voor een agrologistiek centrum hangt onder andere af van het tracé van de toekomstige randweg om Zundert. Hoog

Beoogd trekker

Treeport

Partners en hun rol

Tijdpad (looptijd)

• Gemeente • Greenport Nederland • Regio West Brabant (19 gemeenten) 2008 – 2010

Kostenindicatie

n.v.t.


Private investering

18

ETIN Adviseurs


Doelstelling 3: Inspelen op veranderingen in de zorgsector door het bieden van zorg op maat voor speciale doelgroepen De komende jaren zal de vraag naar zorg toenemen. Voldoende gekwalificeerde arbeidskrachten zijn een voorwaarde om iets te realiseren rondom de zorg. Zundert zal moeten ‘zorgen voor zorg’. Het gaat hierbij om voldoende arbeidskrachten. Zundert beschikt al over een mantelzorginstituut in Rijsbergen. Wellicht kan hiermee een koppeling worden gelegd bij de uitvoering van dit actiepunt. Een andere actie die kan bijdragen aan dit actiepunt is het ontwikkelen van een wellness centre. Zundert beschikt over voldoende aanknopingspunten om ontspannings- en zorgactiviteiten onder een dak te realiseren. Een dergelijke ontwikkeling kan worden afgewogen binnen het (nog op te stellen) leisure beleid. Actiepunt 3.1

‘Zorgen voor zorg’

Korte omschrijving

Prioriteit

Zundert zal werk moeten maken voor het behoud en het aantrekken van arbeidskrachten op het gebied van zorg. Mogelijke acties zijn: • Aanbieden van opleidingen op locatie; • Activeren van stille reserves; • Verbeteren van het imago. Hoog

Beoogd trekker

Gemeente

Partners en hun rol

• •

Tijdpad (looptijd)

2009 – 2010

Kostenindicatie

P.M.


Kosten kunnen mede gedragen worden door betrokken instanties en provincie

Zorginstellingen; Onderwijs.

3.3 Bedrijventerreinen en kwaliteit (openbare) ruimte Dit tweede thema heeft betrekking op de ruimtelijke aspecten uit de economische visie waarbij het accent ligt op voldoende ruimte om te ondernemen en ruimte van voldoende kwaliteit. Dit is verder uitgewerkt in de volgende doelstellingen: • Ontwikkelen van voldoende nieuwe bedrijventerreinen voor de korte en lange termijn, met de juiste ruimtelijke kwaliteit en voorzien van een goede ontsluiting; • Zorgvuldig omgaan met de ruimte op bestaande bedrijventerreinen; • Verbreden van ontwikkelingsmogelijkheden voor agrarische sector; • Investeren in de kwaliteit van de openbare ruimte en in de interne en externe bereikbaarheid van de winkelgebieden in Zundert en Rijsbergen.

19

ETIN Adviseurs


Doelstelling 4: Ontwikkelen van voldoende nieuwe bedrijventerreinen voor de korte en lange termijn, met de juiste ruimtelijke kwaliteit en voorzien van een goede ontsluiting De gemeente Zundert heeft de ambitie om de lokale economie een impuls te geven. Daarmee is ook behoefte aan nieuwe bedrijven. Dit betekent dat er faciliteiten moeten zijn voor starters en kleinere bedrijven. De ontwikkeling van een bedrijfsverzamelgebouw op een bedrijventerrein is hiervoor een voorwaarde. Zonder een dergelijk gebouw loopt de gemeente het risico dat starters en kleinere bedrijven de gemeente zullen verlaten op het moment dat ze (succesvol blijken en dus) gaan groeien. In het streekplan van de provincie Noord Brabant is aangegeven dat de gemeente de komende jaren 4 hectare bedrijventerrein mag ontwikkelen. Aangezien de gemeente al sinds 2003 geen uitgeefbare grond meer heeft is het raadzaam de geplande 4 hectare bruto, snel te ontwikkelen. In de aanloop naar het verwezenlijken van de economische ambitie zal de gemeente Zundert meer bedrijventerreinen moeten ontwikkelen. Gemeente en regionale instanties zullen in de komende jaren voorbereidingen moeten treffen, om op (middel)lange termijn nieuwe bedrijventerreinen te kunnen ontwikkelen. Het gaat hierbij om een onderzoek naar de externe vraag naar ruimte en het voeren van een dialoog met provincie over noodzaak verruiming areaal bedrijventerreinen. Het laatste actiepunt dat bij deze doelstelling hoort, richt zich op het realiseren van nieuwe bedrijventerreinen aan de nieuwe randof rondweg. Dit heeft een hoge prioriteit, maar vereist goede voorbereidingen. Realisatie is daarmee een actiepunt voor (middel)lange termijn. Actiepunt 4.1

Ontwikkeling van een bedrijfsverzamelgebouw

Korte omschrijving

Prioriteit

(Door)Starters kunnen gestimuleerd worden door de aanleg van een bedrijfsverzamelgebouw, maar voordat een dergelijk gebouw wordt geplaatst is het goed om een inventarisatie te laten uitvoeren van de wensen / behoeften van starters. Voorlopig is het onduidelijk in hoeverre er behoefte is aan een dergelijk gebouw en aan welke eisen (lees doelgroep) het zou moeten voldoen. Hoog

Beoogd trekker

Gemeente

Partners en hun rol

• •

Tijdpad (looptijd)

Inventarisatie wensen en behoeften: 2008 Realisatie: 2010 Inventarisatie: Euro: 30.000,-Realisatie in samenwerking met projectontwikkelaar Door samenwerking met projectontwikkelaar

Kostenindicatie Mogelijke financiële dekking

(Door)Starters Kamer van Koophandel

20

ETIN Adviseurs


Actiepunt 4.2

Onderzoek naar ruimtebehoefte

Korte omschrijving

Prioriteit

Er heeft in 2007 een behoefteonderzoek plaatsgevonden onder bestaande Zundertse bedrijven. Deze eerste resultaten duiden op een forse ruimtevraag. In een vervolg zou deze ruimtevraag verder gespecificeerd kunnen worden (waar, wanneer, ruimtelijke kwaliteit et cetera). Bovendien is er nog veel onduidelijkheid over de externe vraag. Deze zou nader onderzocht moeten worden. Het onderzoek kan zich richten op: • Grootte van regionale vraag korte en lange termijn; • Vestigingsplaatsbehoeften; • Regionale afstemming. Hoog

Beoogd trekker

Organisatie: gemeente als opdrachtgever

Partners en hun rol

• •

Tijdpad (looptijd)

2008

Uitvoering door externe partij Betrokkenheid van REWIN, SES, KvK en (georganiseerd) lokale bedrijfsleven

Kostenindicatie

Euro: 30.000,--


n.v.t.

Actiepunt 4.3

Uitbreiding bedrijventerreinen

Korte omschrijving

Ruimte is een belangrijke voorwaarde voor economische groei, maar de gemeente Zundert beschikt momenteel niet over uitgeefbaar terrein. De gemeente is bezig met de voorbereidingen voor de ontwikkeling van een beperkte uitbreiding van bedrijventerreinen. Snelle realisatie komt ten goede

Prioriteit

aan verdere economische ontwikkeling. Hoog

Beoogd trekker

•

Gemeente Zundert

Partners en hun rol

•

Lokale ondernemers(verenigingen)

Tijdpad (looptijd)

2009 – 2012

Kostenindicatie

P.M.


-

21

ETIN Adviseurs


Actiepunt 4.4

Voeren van een dialoog met provincie over noodzaak verruiming areaal bedrijventerreinen

Korte omschrijving

Prioriteit

De lokale- en regionale behoefte aan extra terreinen zal met de provincie besproken moeten worden zodat beide partijen kunnen nagaan wat de mogelijkheden zijn. Bovendien heeft de gemeente in de afgelopen jaren enkele terreinen met een bedrijvenbestemming aangewend voor woningbouw vanwege de pilot ‘bouwen binnen strakke contouren’. Hoog

Beoogd trekker

•

Gemeente Zundert

Partners en hun rol

•

REWIN (vanuit onderzoek behoefte bedrijfsterreinen gemeente Zundert) Kamer van Koophandel West Brabant

• Tijdpad (looptijd)

2009 – 2010

Kostenindicatie

Tijdsinvestering, benodigde informatie zoals economische visie en behoefteramingen zijn reeds beschikbaar n.v.t.


Doelstelling 5: Zorgvuldig omgaan met de ruimte op bestaande bedrijventerreinen Het is heel goed denkbaar dat Zundertse bedrijven met een uitbreidingsbehoefte zich in de komende jaren verplaatsen naar een nieuwe locatie binnen Zundert. Het is van groot belang dat de vrijkomende ruimte op een juiste wijze wordt ingevuld. Bedrijven zullen samen met de gemeente moeten kijken naar de toekomstmogelijkheden van de vertreklocatie. Daar waar noodzakelijk (bij langdurige leegstand) kan de gemeente nagaan of het mogelijk is hier actief op in te spelen. Dit is niet altijd vanzelfsprekend, aangezien de gronden particulier eigendom zijn. Bij het ontwikkelen van nieuwe bedrijventerreinen kan de gemeente via het uitgiftebeleid al inspelen op het voorkomen van leegstand. Dit zal tevens een punt van aandacht moeten zijn bij de actualisatie van de bestemmingsplannen van de bestaande bedrijven.

22

ETIN Adviseurs


Actiepunt 5.1

Revitalisering bedrijventerrein Industrieweg

Korte omschrijving

Prioriteit

Het bedrijventerrein industrieweg (6,5 hectare) is het oudste bedrijventerrein van Zundert. Op dit terrein is groente- en fruitverwerker ARDO gevestigd, één van de grootste banenleveranciers in de gemeente Zundert. De ontsluiting van het bedrijventerrein laat te wensen over en het terrein is bovendien verouderd. Revitalisering is noodzakelijk. ARDO is momenteel bezig met investeringen voor de toekomst, waarbij al een duidelijke relatie wordt gelegd met de revitalisering en de ontsluiting van het bedrijventerrein. Hoog

Beoogd trekker

•

Gemeente Zundert

Partners en hun rol

•

Bedrijfsleven op bedrijventerrein Industrieweg

Tijdpad (looptijd)

2009 – 2012

Kostenindicatie Mogelijke financiële dekking

Kostenindicatie afhankelijk van maatregelen ten behoeve van revitalisering Private investeringen w.o. ARDO

Actiepunt 5.2

Opstellen toekomstgericht uitgiftebeleid

Korte omschrijving

Prioriteit

Bij de herstructurering van bestaande en de uitgifte van nieuwe terreinen moet er bij de uitgifte, criteria worden opgenomen die het bedrijf (tot op zekere hoogte) verplichten mee te werken aan een goede herbestemming van zijn kavel en pand. Dit kan zijn bijvoorbeeld door samen met de gemeente ondernemers te benaderen die behoefte hebben aan ruimte (vereiste is dat de gemeente dit beschikt over een actueel inzicht aan ruimtebehoefte). Hoog

Beoogd trekker

•

Gemeente

Partners en hun rol

•

Lokale ondernemers

Tijdpad (looptijd) Kostenindicatie

Doorlopend bij wijzigingen bestemmingsplannen en ontwikkeling nieuwe terreinen Beperkt: tijdsinvestering


n.v.t.

Doelstelling 6: Verbreden van ontwikkelingsmogelijkheden voor agrarische sector In het komende jaar wordt het bestemmingsplan Buitengebied aangepast. Om de gewenste economische ambitie voor wat betreft de agrarische sector te realiseren is het van belang dat de sector voldoende beleidsruimte krijgt. De sector vraagt niet om fysieke uitbreiding van de ruimte, maar sommige agrarische bedrijven hebben behoefte aan uitbreidingsmogelijkheden op hun eigen kavel (vergroten bouwblokken) en verbreding van de gebruiksmogelijkheden. 23

ETIN Adviseurs


Bovendien is het voor de bedrijven van belang dat zij niet gehinderd worden door andere functies in het buitengebied, zoals toerisme en recreatie, natuurontwikkeling et cetera. Vanuit de afdeling economische zaken zullen de economische belangen van de agrarische sector (en natuurlijk ook andere sectoren in buitengebied), bewaakt moeten worden in het proces rondom het opstellen van een bestemmingsplan Buitengebied. Actiepunt 6.1

Input leveren aan en mogelijkheden creëren voor de agrarische sector gedurende het proces rondom het opstellen van het bestemmingsplan Buitengebied

Korte omschrijving

Prioriteit

Voor de economische ontwikkeling van de agrarische sector is het van belang dat er in het nieuwe bestemmingsplan voldoende beleidsruimte wordt geboden voor economische ontwikkeling. Vanuit de afdeling economische zaken kan input geleverd en kunnen mogelijkheden gecreëerd worden gedurende het proces rondom het opstellen van het bestemmingsplan. Het gaat hier om ten minste de volgende aspecten: • Verruimen van de bouwblokken voor teeltondersteunende voorzieningen; • Bescherming en ontwikkeling van agrarische activiteiten in de daarvoor aangewezen gebieden. Hoog

Beoogd trekker

Gemeente

Partners en hun rol

ZLTO

Tijdpad (looptijd)

Doorlooptijd opstellen bestemmingsplan Buitengebied

Kostenindicatie

Tijdsinvestering


n.v.t.

Doelstelling 7: Investeren in de kwaliteit van de openbare ruimte en in de interne en externe bereikbaarheid van de winkelgebieden in Zundert en Rijsbergen Ook voor dit onderwerp geldt dat er vanuit een ander proces al hard getrokken wordt aan dit onderwerp. In dit geval betreft het centrumvisie / Masterplan Zundert. Voor de afdeling economische zaken is het van belang dat het proces van de centrumvisie wordt bewaakt op de mogelijkheden voor economische ontwikkeling en dat er de noodzakelijke input wordt geleverd ter onderbouwing. Andere benodigde acties zijn het verbeteren van de bewegwijzering vanaf de snelwegen naar Zundert. De gemeente heeft aangegeven dat er reeds contacten zijn met RWS en andere instanties. Voor de externe bereikbaarheid van Zundert is het van belang dat deze contacten zullen leiden tot verbetering. De resultaten van de onderhandelingen zullen kenbaar gemaakt moeten worden aan de inwoners en ondernemers van de gemeente Zundert. In de visie staat aangegeven dat er twee kernwinkelgebieden in de gemeente Zundert zijn, namelijk Zundert en Rijsbergen. Om de functie en aantrekkelijkheid van deze winkelgebieden te versterken is het wenselijk dat er buiten deze gebieden geen andere winkels zijn dan winkels voor de dagelijkse boodschappen (concentratiebeleid). Dit actiepunt wordt verder uitgewerkt als de centrumvisie (grotendeels) is gerealiseerd.

24

ETIN Adviseurs


Actiepunt 7.1

Input leveren aan en mogelijkheden creëren gedurende het proces rondom de realisatie centrumvisie

Korte omschrijving

Het gaat hier om ten minste de volgende aspecten: • Inrichten Molenstraat Zundert tot eenrichtingsstraat met voldoende (en betere) doorsteken; • Investeren in de openbare ruimte ten behoeve van m.n. horeca/detailhandel; • Uitvoeren van de centrumvisie inclusief de realisatie van een randof rondweg; • Verbeteren van parkeermogelijkheden in de kern van Zundert. Hoog

Prioriteit Beoogd trekker

Gemeente, afdeling EZ

Partners en hun rol

Lokale ondernemers (detailhandel / horeca)

Tijdpad (looptijd)

2008 – 2010

Kostenindicatie

Tijdsinvestering


n.v.t.

3.4 Toerisme en recreatie Dit derde thema gaat specifiek in op de toeristisch recreatieve sector en richt zich op een toename van de bestedingen door bezoekers aan Zundert. Het platform toerisme en recreatie heeft diverse actiepunten geformuleerd waarvan zij aangeven dat die de komende jaren uitgewerkt dienen te worden om de gewenste doelstelling te realiseren. Het platform laat weten dat zij meer ruimte nodig hebben om te ondernemen. Hierbij gaat het om zowel fysieke ruimte, als om meer beleidsruimte. Alleen dan kunnen initiatieven van lokale ondernemers daadwerkelijk gerealiseerd worden binnen Zundert. De mate waarin en de wijze waarop Zundert ruimte wil maken voor de sector toerisme en recreatie zal verder uitgewerkt dienen te worden in een beleidsnota voor toerisme en recreatie. Als uit deze nota blijkt dat de ambities voor deze sector hoog liggen en dat het aantal acties groot is, dan kan de gemeente besluiten om een aparte beleidsambtenaar aan te stellen voor toerisme en recreatie. Het platform toerisme en recreatie heeft deze wens geuit. Niet alleen voor de verdere ontwikkeling van toerisme en recreatie, maar ook voor de profilering van Zundert als aantrekkelijke woon- en werkgemeente, is een goede communicatie/marketing van belang. Het opstellen van een communicatieplan is dan ook een actie die hoge prioriteit heeft om de aantrekkelijkheid van Zundert aan bedrijven, toeristen en (potentiële) inwoners duidelijk te maken.

25

ETIN Adviseurs


Actiepunt 8.1

Opstellen leisure nota

Korte omschrijving

In de huidige economische visie wordt aangegeven dat de mogelijkheden op het gebied van toerisme en recreatie beter benut moeten worden. Tevens wordt er gesproken over het leggen van dwarsverbanden tussen horeca – detailhandel – cultuur en recreatie (arrangementen). Hiervoor is het noodzakelijk dat er een duidelijke focus komt en een visie wordt ontwikkeld op aspecten als: • Verbeteren van de centrumfunctie van Zundert door het verruimen van de mogelijkheden voor horeca en verblijfsaccommodaties; • Gewenste aanbod / trekpleisters / cultureel aanbod; • Grensoverschrijdende samenwerkingsmogelijkheden Hoogstraten. Hoog


Gemeente

Partners en hun rol

Platform toerisme en recreatie

Tijdpad (looptijd) Kostenindicatie Mogelijke financiële dekking

2008 Euro:30.000,-Opstellen van de nota als afstudeerproject voor NHTV

Actiepunt 8.2

Opstellen marketing- en communicatieplan

Korte omschrijving

Zundert heeft veel te bieden aan inwoners en bezoekers, maar de ‘parels’ zijn niet bij iedereen bekend. Het is van belang dat er een plan wordt opgesteld, waarmee in beeld gebracht wordt op welke wijze Zundert zich in- en extern wil profileren. Belangrijke ingrediënten zijn: • R&T website; • Folder; • Evenementen/toeristische krant die aan begin toeristenseizoen wijd verspreid wordt in omliggende regio (NL en België); • Evenementeninformatiebord aan randen van kernen van gemeente; • Uniforme bewegwijzering binnen Zundert; • Promotie/onder de aandacht brengen van Zundert i.s.m. bestaande organisaties. Hoog


Platform toerisme en recreatie

Partners en hun rol

Gemeente (EZ en/of T&R)

Tijdpad (looptijd)

2009 – 2010

Kostenindicatie

Opstellen plan beperkte kosten Realisatie afhankelijk van keuze medium Kosten kunnen beperkt worden door aan te sluiten bij lopende initiatieven in de regio en/of bestaande initiatieven binnen Zundert te vernieuwen


26

ETIN Adviseurs


3.5 Samenwerking en organisatie Om de visie te realiseren is samenwerking in de komende jaren noodzakelijk, bovendien is een goede organisatie van de economie binnen de gemeente Zundert van belang. De volgende doelstellingen zijn benoemd: • Realiseren van een ondernemersgerichte en pro-actieve gemeentelijke dienstverlening; • Clustervorming en samenwerking bedrijfsleven; • Intensiveren van bovenregionale samenwerking; • Organiseren van samenwerking tussen onderwijs, gemeente en Zundertse bedrijfsleven in diverse sectoren. Doelstelling 9: Realiseren van een ondernemersgerichte en pro-actieve gemeentelijke dienstverlening Een ondernemende, bloeiende en groeiende gemeente vraagt niet alleen om het realiseren van acties, maar ook om een dienstverlenende gemeente die meedenkt met ondernemers, openstaat voor nieuwe ideeën en meewerkt aan het realiseren van initiatieven. Actiepunt

Realisatie van een 1-loket functie

Korte omschrijving

Ondernemers hebben behoefte aan een contact binnen de gemeente en willen niet rondgestuurd worden tussen gemeentelijke afdelingen. De wijze waarop de een-loket functie vorm zou moeten krijgen zal verder uitgewerkt dienen te worden.

Prioriteit

Hoog

Beoogd trekker

Gemeente EZ

Partners en hun rol

Diverse gemeentelijke afdelingen. Economisch denken zal gemeengoed moeten worden binnen alle gemeentelijke afdelingen

Tijdpad (looptijd) Kostenindicatie

Uitwerking: 2008 Invoering en realisatie: 2009 – 2010 P.M.


P.M.

Doelstelling 10: Clustervorming en samenwerking bedrijfsleven Het bedrijfsleven in Zundert is georganiseerd in een aantal ondernemersverenigingen. Daarnaast zijn er enkele organisaties zoals een ZLTO en een platform toerisme en recreatie. Het georganiseerd bedrijfsleven en de gemeente heeft behoefte aan het realiseren van een economisch platform waarin ondernemers en gemeente structureel overleggen en de uitvoering van het economisch actieprogramma kan monitoren.

27

ETIN Adviseurs


Actiepunt 10.1

Realiseren van een Economisch Platform

Korte omschrijving

Een Economisch Platform, gevormd door gemeente en vertegenwoordigers van de ondernemersverenigingen, zou een rol kunnen vervullen bij het evalueren van de uitvoering van het actieprogramma. Dit vraagt om structureel overleg.

Prioriteit

Hoog

Beoogd trekker

Voorzitters van alle lokale ondernemersverenigingen

Partners en hun rol

Gemeente, ZLTO, platform toerisme en recreatie et cetera

Tijdpad (looptijd)

2008

Kostenindicatie

Beperkt


n.v.t.

Doelstelling 11: Intensiveren van bovenregionale samenwerking Economie stopt niet bij de gemeentegrenzen. Economische groei vraagt om afstemming met omliggende gemeenten en voor sommige onderwerpen is zelfs samenwerking noodzakelijk. Zundert kent binnen Brabant afstemming en samenwerking via regionale instanties zoals SES en REWIN. De afstemming naar Belgische gemeenten is minder intensief. Hierbij gaat het niet alleen om contacten op bestuurlijk niveau, maar tevens op ambtelijk niveau. Dit actiepunt is minder prioritair dan enkele andere acties binnen dit actieplan. Gezien het grote aantal acties dat de gemeente Zundert op de agenda heeft staan voor de komende beleidsperiode is besloten dit actiepunt open te laten staan voor (middel)lange termijn.

Doelstelling 12: Organiseren van samenwerking tussen onderwijs, gemeente en Zundertse bedrijfsleven in diverse sectoren Voldoende, gekwalificeerde arbeidskrachten zijn een essentieel onderdeel van het vestigingsklimaat. Steeds meer bedrijven kampen met een tekort aan geschoold personeel waardoor de economische groei geremd kan worden. Een regio kan zich onderscheiden door voldoende personeel met een opleidingsniveau dat qua kennis en vaardigheden aansluit bij de praktijk waarin bedrijven kennisintensiever en dus veeleisender worden. De aanwezigheid van onderwijs is hiervoor een vereiste. Bovendien is het belangrijk dat leerlingen al op jonge leeftijd kennis maken met het bedrijfsleven en van daaruit een goede pakketkeuze maken.

28

ETIN Adviseurs


Actiepunt 12.1

Project starten waarbij leerlingen kennis maken met het Zundertse bedrijfsleven

Korte omschrijving

Door leerlingen al op jonge leeftijd kennis te laten maken met het lokale bedrijfsleven zijn ze beter in staat om een richting te kiezen (techniek, gezondheid et cetera) en zullen ze trots zijn op de bedrijven binnen de gemeente.

Prioriteit

Middel

Beoogd trekker

Lokale bedrijfsleven

Partners en hun rol

• •

Tijdpad (looptijd)

2009 – 2010

Kostenindicatie

P.M.


Eventueel via subsidies m.b.t. stimulering technisch onderwijs

Onderwijs Samenwerking zoeken met technocentrum Breda

29

ETIN Adviseurs


30

ETIN Adviseurs


4. Actieprogramma 2008 – 2010 Het schema op de volgende pagina geeft een overzicht van de acties die in de komende twee à drie jaar uitgevoerd dienen te worden. Ervaring heeft geleerd dat het niet zinvol is om acties voor een langere periode uit te werken. De voortgang van het actieprogramma zou elk jaar geëvalueerd, bijgesteld en zo mogelijk verder aangevuld kunnen worden. In 2010 dient het beleidsplan en actieprogramma uitgebreid geëvalueerd te worden. Beoordeeld wordt of de actiepunten zijn uitgevoerd zoals in het programma is vastgelegd en welke resultaten dit heeft opgeleverd. Om de voortgang van het actieprogramma te bewaken wordt voorgesteld dit jaarlijks te evalueren. Ook zal dit actieprogramma structureel onderwerp van overleg zijn tussen de gemeente en het georganiseerd bedrijfsleven. Signalen uit dit overleg kunnen aanleiding zijn voor bijstelling van het actieprogramma. Voorgesteld wordt om de tussentijdse evaluatie van het actieprogramma gelijk te schakelen met de begrotingscyclus binnen de gemeente.

31

ETIN Adviseurs

Thema


Nr.

Actiepunt Jan. – Juli

Economische dragers

Bedrijventerreinen en kwaliteit (openbare) ruimte

1.1

Quick scan haalbaarheid boomkwekerij kenniscentrum

1.2

Innovatie – inloopavonden

1.3

Opstellen horeca- en detailhandelsnota

2.1

Realisatie agrologistiek centrum

3.1

Zorgen voor zorg

4.1

Ontwikkeling bedrijfsverzamelgebouw

4.3

Uitbreiding bedrijventerreinen

4.2

Onderzoek naar ruimtebehoefte

4.4

Voeren van een dialoog met provincie over noodzaak verruiming areaal bedrijventerreinen

5.1

Revitalisering bedrijventerrein Industrieweg

5.2

Opstellen toekomstgericht uitgiftebeleid

6.1

Input leveren aan en mogelijkheden creëren voor de agrarische sector gedurende het proces rondom het opstellen van het bestemmingsplan Buitengebied

7.1

Input leveren aan en mogelijkheden creëren gedurende het proces rondom de realisatie centrumvisie

2008 Aug. – Dec.

Jan. – Juli

Voorbereiding

Onderzoek

Voorbereiding

32

2009 Aug. – Dec.

Jan. – Juli

2010 Aug. – Dec.

Realisatie

Realisatie

Ontwikkeling/uitgifte

ETIN Adviseurs


Thema

Actiepunt

2008 Jan. – Juli

Toerisme en Recreatie

Samenwerking en organisatie

8.1

Opstellen leisure nota

8.2

Opstellen marketing- en communicatieplan

9.1

Realisatie van een 1-loket functie

10.1

Realiseren van Economisch Platform

12.1

Project starten waarbij leerlingen kennis maken met het Zundertse bedrijfsleven

Monitoring en evaluatie

Aug. – Dec.

Evaluatie

2009 Jan. – Juli

2010

Aug – Dec.

Evaluatie

Jan. – Juli

Aug. – Dec.

Evaluatie

Ref.: IV/CM/27006400/9374

33

ETIN Adviseurs


34

Bijlagen

ETIN Adviseurs


Bijlage 1: De economie van Zundert nu Woon- werkomgeving De gemeente Zundert is een gemeente met een landelijk karakter. De gemeente ligt ten zuiden van Breda, aan de oude rijksweg naar Antwerpen. Zundert is goed bereikbaar vanuit Breda, vanuit de richting Roosendaal/Etten-Leur en vanaf de snelweg in België (E19). Daarnaast heeft Zundert als grensgemeente een sterke relatie met België. De gemeente Zundert bestaat uit vijf woonkernen met elk een eigen karakter. De grootste kernen zijn Zundert en Rijsbergen, waar ook de meeste voorzieningen te vinden zijn. Daarnaast zijn er de kernen Klein-Zundert, Wernhout en Achtmaal. Zundert heeft beperkt aanbod bedrijventerrein In Zundert zijn vier bedrijventerreinen, te weten De Ambachten, Industrieweg, de Hofdreef en De Waterman. De eerste drie terreinen liggen in de kern Zundert, de laatste in Rijsbergen. De totale oppervlakte van deze bedrijventerreinen is 27 hectare bruto. Van de totale werkgelegenheid in Zundert is 12 procent te vinden op een bedrijventerrein. In West-Brabant is gemiddeld 38 procent van de werkgelegenheid geconcentreerd op bedrijventerreinen. Ook vergeleken met andere landelijke gemeenten is het werkgelegenheidsaandeel op bedrijventerreinen laag. De Ambachten is met 9,5 hectare bruto (7,5 netto) het grootste bedrijventerrein. Het betreft een gemengd terrein. De bereikbaarheid van het bedrijventerrein laat te wensen over. De belangrijkste ontsluiting voor verkeer van het bedrijventerrein naar de Rijksweg is door de Molenstraat (kernwinkelgebied) van Zundert. Ook de Waterman in Rijsbergen (9,0 ha bruto) is een gemengd terrein. Opvallend aan dit terrein is dat het netto oppervlak slechts 5,3 hectare betreft. Industrieweg (6,5 hectare), waar groente- en fruitverwerker ARDO, één van de grootste banenleveranciers in de gemeente Zundert, is gevestigd, is het oudste bedrijventerrein. De ontsluiting van het bedrijventerrein laat te wensen over en het terrein is bovendien verouderd. Er wordt gesproken over revitalisering/herstructurering. ARDO is momenteel bezig met investeringen voor de toekomst, waarbij een duidelijke relatie wordt gelegd met de revitalisering en de ontsluiting van het bedrijventerrein. De Hofdreef (2,0 ha bruto, 1,8 netto) is voornamelijk gericht op kantoren. De uitstraling van het bedrijventerrein is hoogwaardig en het is duidelijk dat er een beeldkwaliteitsplan aan ten grondslag ligt. De Hofdreef heeft een goede bereikbaarheid en heeft een goede verbinding met de E19 (België). Geen uitgeefbare bedrijventerreinen beschikbaar Ten opzichte van 2000 is de totale voorraad met 5,5 hectare toegenomen. Sinds 2003 heeft de gemeente echter geen aanbod meer en moet ‘nee’ verkopen aan de bedrijven die op zoek zijn naar een nieuw kavel.

ETIN Adviseurs


Er bestaan momenteel plannen voor uitbreiding van De Ambachten (1 ha) en De Waterman (2 ha). Mogelijk wordt de Verlengde Hofdreef ook uitgebreid met 1 hectare. Een deel van de uitbreidingen is mogelijk bedoeld voor gemeentelijke voorzieningen, zoals de milieustraat en het nieuwe gemeentehuis. Deze ruimte komt dan niet beschikbaar voor het lokale bedrijfsleven. 3

Uit onderzoek van REWIN blijkt dat de bestaande lokale bedrijven (exclusief bedrijven in het agrologistieke cluster) behoefte hebben aan netto 8,6 ha nieuwe bedrijventerreinen, aangevuld met 0,5 ha voor een bedrijfsverzamelgebouw. Daarnaast willen lokale bedrijven 3,7 ha uitbreiden op de bestaande locatie. Een deel hiervan kan mogelijk niet op de eigen locatie gerealiseerd worden, wat mogelijk leidt tot additionele vraag naar nieuw bedrijventerrein. Daarnaast hebben de bestaande lokale bedrijven behoefte aan 3, 6 ha bedrijfsruimte op woon-werklocaties. De bestaande lokale bedrijven in het agrologistieke cluster hebben tot slot behoefte aan netto 10 ha bedrijventerrein. De ruimtebehoefte van agrologistieke bedrijven van buiten de gemeente, die eventueel nodig zijn voor versterking van het agrarische cluster, is hier niet in meegenomen. Niet-agrarische bedrijven in het buitengebied PM Uitbreiding op het gebied van woningbouw In Zundert is het goed wonen. Mensen van buiten de gemeente kiezen voor Zundert als woongemeente, terwijl de eigen bevolking relatief beperkt de gemeente verlaat. Er wordt momenteel volop gebouwd. Dit is met name te danken aan in de provinciale pilot ‘Bouwen binnen strakke contouren’, waarin Zundert participeert. Deze pilot houdt in dat de gemeente binnen de aangegeven contouren van de bebouwde kom van de kernen voor een periode van vijf jaar onbeperkt woningen mag bouwen. De pilot loopt tot en met 2008. Als belangrijkste doelgroepen in het woningbouwbeleid zijn starters en ouderen aangewezen. Voorzieningen in Zundert Binnen de gemeente Zundert is de kern Zundert de hoofdkern. Hier bevindt zich het grootste voorzieningenpakket. Het winkelbestand in de gemeente Zundert vervult hoofdzakelijk een lokale functie. De winkels in de kern Zundert trekken daarnaast ook mensen uit de regio (inclusief België), aangezien zij op zondag geopend mogen zijn. Voor sociale en culturele activiteiten kan men terecht bij Cultureel Centrum van Gogh, in de kern Zundert. Hier is bovendien een vaste expositie over Vincent van Gogh en er worden wisselende exposities gehouden. In Zundert is een dependance van een Bredase scholengemeenschap gevestigd (Mencia Sandrode). Hier kan VMBO (jaargang 1 tot en met 4), HAVO (jaargang 1 tot en met 3) en VWO (jaargang 1 tot en met 3) gevolgd worden. Voor andere vormen van voortgezet onderwijs is men aangewezen op voorzieningen in Breda. Voor voorzieningen zoals een schouwburg, hoger onderwijs, ziekenhuis, meubelzaken en diverse detailhandelszaken zoals grootwarenhuis en landelijke ketens is de gemeente Zundert aangewezen op Breda, Etten-Leur en Roosendaal.

3

Enquête naar de behoefte aan bedrijfsterrein in de gemeente Zundert (concept, juni 2007)

ETIN Adviseurs


Zundert als toeristisch-recreatieve trekker Zundert is de geboorteplaats van de schilder Vincent van Gogh, heeft karakteristieke dorpskernen en kent grote landschappelijke variatie. Er zijn diverse aantrekkelijke natuurgebieden en landgoederen. Er is een uitgebreid fiets-, wandel-, en ruiterrouteaanbod. Zundert maakt deel uit van het internationale fietsrouteknooppuntensysteem. De evenementen binnen de gemeente genieten een grote bekendheid. Het Bloemencorso in Zundert heeft een bovenregionale uitstraling en de Boerendag in Rijsbergen is een evenement dat bezoekers uit de hele regio trekt. Er zijn vier campings, waarvan er drie alleen maar vaste standplaatsen hebben. Tevens is er een mini-camping. Het aanbod aan toeristische plaatsen is beperkt. In de kern Zundert is een hotel. Ook is er een trappistenabdij die overnachtingsmogelijkheden biedt voor specifieke doelgroepen (retraite, meditatie). Al met al is het verblijfsaanbod eenzijdig te noemen. Er wordt gewerkt aan de ontwikkeling van het Van Gogh Huis, het huis op de geboortegrond van Vincent van Gogh. Dit huis is bedoeld voor exposities en dergelijke en moet een belangrijke aanvulling op het dagrecreatieve aanbod vormen. Alhoewel binnen de gemeente het nodige toeristisch-recreatieve aanbod is, is de samenhang beperkt.

Economische structuur en dynamiek Een algemeen beeld De gemeente Zundert telt 1.630 vestigingen die werk bieden aan ruim 7.300 mensen. Hiermee komt de gemiddelde bedrijfsomvang op 4,5 arbeidsplaatsen. Het bedrijfsleven in Zundert is daarmee relatief kleinschalig van aard te noemen. Ter vergelijking: de gemiddelde bedrijfsomvang in West-Brabant is 7,7 arbeidsplaatsen. Opvallend in de economische structuur van Zundert is de prominente positie van de landbouw, die voorziet in maar liefst 30,3 procent van de totale werkgelegenheid. De belangrijkste sectoren voor de Zundertse werkgelegenheid na de landbouw zijn de zorg (14,6%), de detailhandel (9,2%) en de industrie (8,8%). De dominante positie van de landhouw maakt de economie van Zundert ook kwetsbaar: als het slecht gaat in de landbouw, is dat merkbaar in de hele Zundertse economie. Daarbij dient opgemerkt te worden dat de diversiteit binnen de landbouw de kwetsbaarheid beperkt.

ETIN Adviseurs


Tabel 1.1 Aantal vestigingen en werkzame personen in Zundert naar sector (2005) Sector

Vestigingen Abs

Landbouw Industrie Bouwnijverheid Detailhandel Groothandel Horeca Vervoer/opslag/communicatie Financiële instellingen Zakelijke dienstverlening Openbaar bestuur en overheid Onderwijs Gezondheids- en welzijnszorg Overige diensten Totaal

% 731 67 116 152 89 62 42 11 146 2 25 66 124

1.633

Banen Abs 44,8 4,1 7,1 9,3 5,5 3,8 2,6 0,7 8,9 0,1 1,5 4,0 7,6

100,0

%

2.217 645 549 670 303 331 271 147 416 169 277 1.071 247 7.313

West-Brabant %-banen 30,3 8,8 7,5 9,2 4,1 4,5 3,7 2,0 5,7 2,3 3,8 14,6 3,4

100,0

5,3 17,0 6,3 11,5 7,4 4,0 5,9 1,9 11,8 5,5 5,5 14,1 3,9 100,0

Bron: SES West-Brabant

Zundert heeft een beperkte werkgelegenheidsfunctie De werkgelegenheidsfunctie van Zundert is 79,1. Dit betekent dat het aantal banen ruim 20 procent lager ligt dan het aantal personen dat deel uitmaakt van de beroepsbevolking. Anders gezegd: Het Zundertse bedrijfsleven kan geen werk bieden aan de gehele Zundertse beroepsbevolking. De relatief lage werkgelegenheidsfunctie is ook terug te zien in de pendelcijfers: Zundert heeft een negatief pendelsaldo van 1.630 personen. Er werken dus 1.630 personen uit Zundert méér buiten de gemeente dan dat er mensen van buiten de gemeente in Zundert werken. Dit is overigens niet vreemd voor een landelijke gemeente. Sterker nog: voor een landelijke gemeente is het aandeel van de beroepsbevolking dat binnen de eigen gemeente werkt vrij hoog: 52 procent. Dit duidt op een sterke lokale verankering van het bedrijfsleven, en met name de agrarische sector. Afname werkgelegenheid ten opzichte van voorgaande jaren Het aantal vestigingen is in de periode 2000-2005 met 77 teruggelopen (-4,5%). De werkgelegenheid daalde in dezelfde periode met 580 banen (-7,3%). Met name in de landbouw, de bouwnijverheid, de groothandel en de horeca zijn veel banen verloren gegaan. Relatief weinig startende ondernemers Het aandeel personen dat in Zundert de sprong waagt om een eigen bedrijf te beginnen is erg laag vergeleken met West-Brabant en met Nederland. In Zundert zijn in de periode 2000-2005 per jaar per 1.000 personen in de beroepsbevolking gemiddeld 7,4 personen een eigen bedrijf gestart. Het West-Brabantse en Nederlandse gemiddelde ligt op 9,1 startende bedrijven op 1.000 personen in de beroepsbevolking.

ETIN Adviseurs


Mogelijke oorzaken voor het relatief lage startersaandeel zijn bijvoorbeeld: • De sterke aanwezigheid van de agrarische sector, waar voornamelijk bedrijfsovernames aan de orde zijn. Een nieuw bedrijf starten is planologisch niet mogelijk en bovendien is het een kapitaalintensieve sector. • De leeftijdsopbouw van de bevolking. De leeftijdscategorie waar de meeste startende ondernemers in zitten, is relatief beperkt vertegenwoordigd. • Gebrek aan vestigingsmogelijkheden voor startende ondernemers (bijvoorbeeld bedrijfsverzamelgebouw). • De lage werkloosheid, waardoor minder mensen geprikkeld worden om een eigen bedrijf te beginnen. De ontwikkeling van het aantal startende ondernemers volgt grotendeels de landelijke ontwikkeling. Sinds 2003 is, na een daling van 2 jaar, weer sprake van groei. In de 2004 en 2005 lag de groei in Zundert boven zowel het landelijke als het West-Brabantse gemiddelde. Figuur 1.1: Geïndexeerde ontwikkeling van het aantal starters in Zundert, West-Brabant en Nederland tussen 2000 en 2005 (2000=100) 140

Zundert

130

West-Brabant

120

Nederland

110 100 90 80 70 2000

2001

2002

2003

2004

2005

Bron: Kamer van Koophandel West-Brabant

De meeste startende ondernemers zijn een bedrijf gestart in de sectoren bouw (18,2%) en de persoonlijke diensten (17,0%). Ook de landbouw en de detailhandel (beide 10,2%) tellen relatief veel startende ondernemers. Zunderts bedrijfsleven maakt winst 4 Het jaar 2006 was voor 92 procent van het Zundertse bedrijfsleven een jaar waarin winst geboekt werd. Dat is een hoog aandeel. In West-Brabant realiseerde, ter vergelijking, 85,5 procent van het bedrijfsleven winst. De omzetgroei van het Zundertse bedrijfsleven blijft achter bij het WestBrabantse gemiddelde en realiseerde een groei van 0,9 procent, tegenover 4,4 procent in WestBrabant.

4

Bron: Kamer van Koophandel West-Brabant. Alleen vestigingen die zijn ingeschreven in het handelsregister zijn hierin meegenomen. Dit betekent dat de agrarische sector beperkt is meegenomen.

ETIN Adviseurs


Gezien de ligging aan de Belgische grens, het internationale karakter van bijvoorbeeld de voor Zundert belangrijke boomteelt en de aanwezigheid van enkele industriële exporteurs, is het niet verrassend dat een groot deel van het Zundertse bedrijfsleven zaken doet over de grens. Bijna 24 procent van de bedrijven exporteert. Agrarische sector De landbouw heeft een prominente positie in Zundert en is nog altijd verreweg de belangrijkste werkgever. In de Zundertse landbouw werken 2.217 personen bij 731 bedrijven. Het betreft echter een krimpsector waarin in de periode 2000-2005 14,2 procent van de banen verloren is gegaan. Tabel 1.2: Ontwikkeling agrarische sector is NGE In NGE, naar hoofdbedrijf Akkerbouw Tuinbouw Rundveehouderij Intensieve veehouderij Totaal Noord-Brabant (mln)

5

1996 224

2000 459

34.353 15.753 5.456 55.796 1,396

2003 533

37.076 12.622 5.147 55.305 1,393

42.344 10.390 3.064 56.332 1,223

Bron: CBS, bewerking ETIN Adviseurs

Alhoewel de agrarische sector onder druk staat, blijkt uit bovenstaande tabel dat de agrarische sector in Zundert in termen van NGE is toegenomen. Deze groei is toe te schrijven aan de akkerbouw en vooral aan de voor Zundert belangrijke tuinbouw. Binnen de tuinbouw nemen de boomkwekerij en het zacht fruit (o.a. aardbeien) een belangrijke positie in. Deze sectoren kenmerken zich door de hoogwaardige kwaliteit van de producten. Ook de dierlijke sectoren, met name de melkveehouderij, zijn vertegenwoordigd in Zundert. Deze agrarische bedrijfstakken staan echter onder druk. Alhoewel binnen de dierlijke bedrijfstak de nodige schaalvergroting heeft plaatsgevonden, is de omvang in NGE de afgelopen jaren substantieel afgenomen. Een verschuiving van dierlijk naar plantaardig ligt hieraan ten grondslag. De spin-off van de agrarische sector naar andere sectoren is groot. Accountants, mechanisatiebedrijven, constructiebedrijven, transporteurs, loonbedrijven, toeleveranciers, dienstverleners etc. ontlenen een belangrijk deel van hun werk aan de agrarische sector. Zorgsector De gezondheids- en welzijnszorg staat met 14,6 procent van de werkgelegenheid op de tweede plaats als banenleverancier. Belangrijk in dit kader is de aanwezigheid van Amarant, een grote Tilburgse zorginstelling met een dependance in Zundert. De groei van de werkgelegenheid in de zorg ligt met 4,9 procent aanzienlijk lager dan de groei in Nederland (+22,1%). In het algemeen is de verwachting dat de zorgvraag verder zal toenemen, als gevolg van de toenemende vergrijzing.

5

Nederlandse Grootte Eenheden. Dit is een maateenheid voor een bepaald bruto standaard bedrijfssaldo, waarmee verschillende takken binnen de agrarische sector vergeleken kunnen worden. Bijvoorbeeld: 1 ha aardbeien in de open grond is 15,13 NGE, 1 melkkoe levert 1,27 NGE.

ETIN Adviseurs


Industrie Zundert telt 67 industriële vestigingen die gezamenlijk werk bieden aan 645 personen. De Zundertse industrie is, alhoewel minder sterk vertegenwoordigd dan in West-Brabant, nog altijd goed voor 8,8 procent van de Zundertse werkgelegenheid. Het aantal banen in de industrie is bovendien, in tegenstelling tot het regionale en landelijke beeld, met 9,0 procent (+53 banen) gestegen in de periode 2000-2005. Binnen de industrie zijn vooral metaalectro en de procesindustrie sterk vertegenwoordigd. Bouwnijverheid De bouwnijverheid levert in Zundert 7,5 procent van de werkgelegenheid, wat iets boven het regionale gemiddelde (6,3%) is. Dit is kenmerkend voor landelijke gemeenten. Ook kenmerkend voor de bouw is dat het aandeel startende ondernemers relatief hoog is. Dit is ook in Zundert het geval: ruim 18 procent van de startende ondernemers begon een bedrijf in de bouw. Detailhandel en horeca De Zundertse detailhandel heeft 152 vestigingen die samen werk bieden aan 670 personen. Dit is 9,2 procent van de totale werkgelegenheid. Alhoewel het aantal vestigingen in de periode 20002005 met 4 (+2,7%) is toegenomen, is het aantal banen juist met 4,6 procent gedaald. In Zundert zijn in totaal 62 horecagelegenheden die samen goed zijn voor 331 banen. Dit relatief hoge aantal banen is met name toe te schrijven aan partycentrum Jaiselings Royal Palace van de Arjan van Dijk Groep. De ontwikkeling van de horeca over de periode 2000-2005 is minder positief te noemen. Er verdwenen 12 vestigingen (-16,2%) en daarmee 109 banen (-24,8%). Uit het Koopstromenonderzoek blijkt dat het winkelapparaat van Zundert 1.293m² wvo per 100 inwoners beperkt te noemen is. Het regionale gemiddelde ligt op 1.632m². De omvang van het winkelapparaat is gemiddeld voor een landelijke gemeente. De meeste winkels hebben een lokaal verzorgingsgebied. Ongeveer 11 procent van de omzet komt van Nederlandse consumenten van buiten de gemeente. De Belgische bezoekers zijn niet meegenomen in het Koopstromenonderzoek. Bezoekers geven het winkelen in Zundert een relatief goede waardering (7,2). Positief zijn zij over de parkeertarieven (gratis parkeren) en de parkeergelegenheid, minder positief over de veiligheid, de bereikbaarheid en het horeca-aanbod. Daarnaast mag de toevloeiing van Belgische consumenten niet onderschat worden. Uit 6 onderzoek blijkt dat circa 18 procent van de omzet van winkeliers in de Molenstraat afkomstig is van consumenten uit België. In het verleden lag dit aandeel nog hoger.

6

Enquête van Ondernemersvereniging Zundert Centrum (OZC) onder leden van de vereniging

ETIN Adviseurs


7

Een recent uitgevoerde DPO berekent dat er voor Zundert nog beperkte distributieve marktruimte is. Rekening houdend met de stabilisatie van de bevolking in Zundert, maar de sterkere profilering van het winkelgebied, wordt de distributieve marktruimte voor Zundert in 2010 ingeschat op circa 170 tot 300 m² wvo in de dagelijkse sector en circa 365 tot 825 m² in de niet-dagelijkse sector. Een belangrijk deel van deze berekende marktruimte zal worden ingevuld met de plannen van onder andere de Albert Heijn en de komst van de HEMA.

Arbeidsmarkt en scholing 8

Per 1 januari 2007 telde Zundert ruim 20.800 inwoners. In de periode 1998-2007 groeide de bevolking met 4,0 procent. De groei blijft daarmee iets achter bij het West-Brabantse en het Nederlandse gemiddelde. Zundert heeft relatief weinig jongeren en jong volwassenen en relatief veel ouderen. Dit betekent dat de grijze druk (25,7%) hoog is in vergelijking tot West-Brabant 9 (23,2%) en Nederland (22,8%). Ramingen van het CBS laten dan ook zien dat Zundert voor de toekomst rekening moet houden met een daling van het inwonertal. Voor 2020 voorspelt het CBS 19.200 inwoners voor de gemeente Zundert. Dit heeft ook gevolgen voor de beroepsbevolking. Deze ontwikkeling is overigens in lijn met de algemene ontwikkeling in Nederland. De beroepsbevolking is gegroeid De beroepsbevolking van Zundert bestaat uit zo’n 9.300 personen. De beroepsbevolking is de afgelopen jaren meer toegenomen dan de totale bevolking. Een hogere arbeidsparticipatie van vooral vrouwen ligt hier in ieder geval aan ten grondslag. Er is echter wel sprake van vergrijzing van de beroepsbevolking. Dit zal leiden tot vervangingsvraag en mogelijk tot opvolgingsproblemen en op termijn krapte op de arbeidsmarkt. Relatief veel middelbaar opgeleiden De beroepsbevolking van Zundert is lager opgeleid dan gemiddeld in West-Brabant en Nederland. De Zundertse beroepsbevolking wordt vooral gekenmerkt door een relatief groot aandeel middelbaar opgeleiden (48%). Ook het aandeel VMBO-opgeleiden is met 25 procent bovengemiddeld. Het aandeel hoogopgeleiden (20%) ligt juist lager dan in West-Brabant (27%) en Nederland (30%). Dit beeld is kenmerkend voor landelijke gemeenten. Relatief lage werkloosheid De Zundertse werkloosheid ligt met 5,1 procent onder het West-Brabantse (8,8%) en landelijke (8,9%) niveau. Een groot deel van het werklozenbestand bestaat uit ouderen (>50 jaar). Alhoewel er geen acuut probleem lijkt te bestaan, geldt over het algemeen dat hoe hoger de leeftijd van de werkloze is, hoe moeilijker deze bemiddelbaar is. In beeld met het economische tij laat de Zundertse werkloosheid een dalende lijn zien.

7

BRO, 2007 Voorlopig cijfer van CBS 9 Deze ramingen zijn ‘beleidsarm’. D.w.z. dat geen rekening wordt gehouden met beleidsaffecten van bijvoorbeeld extra woningbouw. 8

ETIN Adviseurs


Seizoensgevoelige sectoren De in Zundert sterke boomteelt en aardbeienteelt zijn seizoensgevoelige sectoren. Dit is ook te zien in de ontwikkeling van openstaande vacatures, die een grillig beeld vertonen. Veel seizoensarbeiders komen uit het buitenland en met name Oost-Europa, aangezien aan de vraag naar seizoensarbeiders niet kan worden voldaan met het reguliere aanbod.

Organisatie en samenwerking Goed georganiseerd bedrijfsleven Zundert heeft een goed georganiseerd bedrijfsleven en een relatief hoge organisatiegraad. In Zundert zijn de volgende ondernemersverenigingen actief: • Bedrijvenkring Gemeente Zundert (BKZ); • Horeca Nederland, afdeling Zundert-Rijsbergen; • Ondernemersvereniging Zundert Centrum (OZC); • Rijsbergse Ondernemersvereniging (ROV); • ZLTO, afdeling Zundert-Rijsbergen. De toeristische sector is niet georganiseerd. Wel zijn er plannen om het toeristisch platform nieuw leven in te blazen. Op regionaal niveau bestaat een samenwerkingsverband van campings: Camplus. Samenwerking gemeente – bedrijfsleven Tussen gemeente en het georganiseerde bedrijfsleven vindt structureel periodiek overleg plaats. Naast de ondernemersverenigingen is Kamer van Koophandel West-Brabant vertegenwoordigd in dit overleg. Het overleg vindt circa één keer per twee maanden plaats. De frequentie is onlangs opgevoerd aangezien er veel ontwikkelingen en projecten actueel zijn. Doel van het overleg is voornamelijk om elkaar over en weer te informeren. Het is de bedoeling dat het overleg in de toekomst meer actiegericht wordt. De agenda voor het periodiek overleg komt in gezamenlijkheid tot stand. Naast het periodiek overleg met het georganiseerde bedrijfsleven vindt circa twee keer per jaar apart overleg plaats met ZLTO en met de horeca. Hier worden sectorspecifieke onderwerpen besproken. Onlangs is een boomteeltplatform opgericht waarin kwekers, handelaren, transporteurs, belangenorganisaties kwekers (SAG, CLTV, ZLTO), Rabobank, ABN-AMRO, Kamer van Koophandel West-Brabant, Provincie Noord-Brabant en de gemeente participeren. Doel van het platform is de Zundertse boomteelt blijvend op de (internationale) kaart te zetten. De gemeente is vooralsnog trekker van het platform en vervult een stimulerende, aanjagende rol. Dienstverlening gemeente De ambtelijke organisatie van de gemeente heeft sinds 1 januari jl. een nieuwe structuur. Doel hiervan is een betere en efficiëntere dienstverlening bij (meervoudige) vergunningaanvragen van bijvoorbeeld ondernemers. Insteek van de gemeente is een meer pro-actieve rol te gaan vervullen en mee te denken. Ook wil de gemeente de communicatie met het bedrijfsleven verbeteren.

ETIN Adviseurs


De gemeente beschikt sinds kort over een bedrijfscontactfunctionaris die onder meer de contacten met het (georganiseerde) bedrijfsleven onderhoudt. Voor de ondernemersverenigingen is de verbetering van de gemeentelijke dienstverlening en communicatie al merkbaar. Voor individuele ondernemers duurt dit wat langer. Zij vinden dat met name aspecten zoals communicatie, inkoopbeleid, professionaliteit en snelheid van handelen voor verbetering vatbaar zijn. Regionale samenwerking op economisch terrein Op regionaal niveau participeert de gemeente Zundert in de regionale ontwikkelingsmaatschappij REWIN en in de gemeentelijke sociaal-economische samenwerking SES West-Brabant. Daarnaast participeert de gemeente Zundert in de bestuurlijke Regionale intergemeentelijke samenwerking West-Brabant en werkt daarin mee aan de Strategische Agenda West-Brabant 2007-2010. Grensoverschrijdende samenwerking Gemeente Zundert participeert in het Belgisch-Nederlands Grensoverleg (BENEGO). Het doel van BENEGO is het grensoverschrijdend overleg en de grensoverschrijdende samenwerking tussen deelnemende gemeenten te bevorderen en de gemeenschappelijke belangen van de deelnemende gemeenten te behartigen, in de meest brede zin.

ETIN Adviseurs


Bijlage 2: Waar krijgt Zundert mee te maken? Beleidscontext Uitwerkingsplan Landelijke regio Alphen-Chaam, Baarle Nassau, Rucphen en Zundert Op het gebied van ruimtelijke ordening is het provinciale Uitwerkingsplan voor de landelijke regio waar Zundert deel van uitmaakt leidend. Het plan is een uitwerking van het provinciale verstedelijkingsbeleid in het streekplan voor genoemde landelijke regio. In het plan is opgenomen waar, wanneer en hoeveel woningen en bedrijventerreinen er in de komende jaren ontwikkeld worden in de regio. Het Streekplan (en het uitwerkingsplan) hebben zorgvuldig ruimtegebruik als hoofddoel. Het gaat erom door middel van het ruimtelijk beleid bij te dragen aan de balans tussen het economische, het ecologische en het sociaal-culturele kapitaal van Noord-Brabant. Hoewel elke kern in het kader van leefbaarheid ontwikkelingsmogelijkheden krijgt, worden woonlocaties primair gevonden in bestaand stedelijk gebied door inbreiding en herstructurering. Daarnaast worden er beperkt uitbreidingen gerealiseerd aansluitend aan het bestaand stedelijk gebied in een compacte vorm. In Zundert wordt op het gebied van wonen vooral ingezet op inbreidingslocaties binnen de pilot ‘Bouwen binnen strakke contouren’. Als gevolg daarvan kan de gemeente tot en met 2008 onbeperkt bouwen binnen het bestaande stedelijk gebied van de kernen. Het bescheiden programma voor werken wordt aansluitend op bestaande bedrijventerreinen gerealiseerd. Op deze wijze wil de provincie de leidende principes uit het Streekplan zoals zuinig ruimtegebruik en concentratie van verstedelijking in de praktijk brengen. Voor de gemeente Zundert betekent dit dat in de planperiode (tot 2015) op het gebied van werken een uitbreiding van het bestaande bedrijventerreinenareaal van 2 ha voorzien is in de kern Zundert en 1 ha in de kern Rijsbergen. Boomteelt in het Streekplan In het Streekplan zelf is rondom de kern Zundert een ‘glasboomteeltgebied’ opgenomen, als subzone van de AHS-landbouw. Dit gebied staat in het bestemmingsplan buitengebied van de gemeente Zundert (1997) opgenomen als ‘ontwikkelingsgebied boomteelt’ en biedt verruimde planologische mogelijkheden voor de sector. Hervestiging en nieuwvestiging zijn in principe niet toegestaan.

ETIN Adviseurs


Het is de vraag of de bedrijfsstructurele ontwikkelingen van deze boomkwekerijbedrijven nog wel overeenkomen met de planologische mogelijkheden. Hierbij moet gedacht worden aan: uitbreiding van teeltondersteunende voorzieningen, hervestiging en nieuwvestiging, de begrenzing c.q. de grootte van het boomteeltontwikkelingsgebied (BOG), de omvang van het bouwblok, de omvang van de kassen en de bouw van agrarisch toeleverende en verwerkende bedrijven binnen het BOG. Reconstructieplan De Baronie Onder vlag ‘revitalisering landelijk gebied’ zijn in Noord-Brabant regionale reconstructieplannen opgesteld. Deze plannen zijn integraal van karakter en hebben tot doel de kwaliteit van het landelijk gebied te verbeteren. Grondslag van deze plannen is de zogenaamde Reconstructiewet, die tot doel heeft de ammoniakuitstoot terug te dringen. Reconstructieplan De Baronie (2005) geeft aan welke doelstellingen op het gebied van water en bodem, natuur, milieukwaliteit, landschap, cultuurhistorie en archeologie, landbouw, recreatie en toerisme, overige sociale en economische thema’s en verkeer en vervoer de regio tot 2016 heeft. Het bieden van ontwikkelingsmogelijkheden voor duurzame landbouw is een belangrijke reconstructiedoelstelling. In het plan zijn landbouwontwikkelingsgebieden aangewezen. Hier is her- en nieuwvestiging van agrarische bedrijven mogelijk. In het reconstructieplan is aandacht voor de behoefte aan extra ruimte voor teeltondersteunende voorzieningen voor telers van kleinfruit, waarvoor extra ruimte wordt geboden. Het doorgroeien van bedrijven met teeltondersteunende voorzieningen naar zelfstandige glastuinbouwbedrijven wordt voorkomen. Om vermindering van het aantal arbeidsplaatsen te voorkomen, worden meer mogelijkheden geboden voor bedrijvigheid in voormalige agrarische bebouwing en wordt meer ruimte geboden voor kleinschalige bedrijvigheid in zones rondom kernen. Het kader hiervoor is uitgewerkt in de provinciale nota ‘Buitengebied in ontwikkeling’. Het reconstructieplan biedt ruimte voor recreatie in aangewezen gebieden, waarbij rekening wordt gehouden met cultuurhistorische-, landschappelijke-, en natuurwaarden. Structuurvisie Plus Gemeente Zundert De Structuurvisie Plus (2002) van de gemeente Zundert bevat een toekomstvisie tot het jaar 2015. De ambitie van de gemeente Zundert is een plaats te zijn waar het goed wonen, werken en vertoeven is. De ambitie is sterk intern gericht; de mensen die voor wonen en werken gebonden zijn aan de gemeente Zundert staan voorop. Daarnaast kan de gemeente ook aantrekkelijk zijn voor bezoekers en recreanten. Zundert is een aantrekkelijke woon- en werkomgeving in een gevarieerd landschap. Ten aanzien van de werkomgeving stelt de Structuurvisie Plus dat rond de kernen voldoende ruimte moet worden geboden voor lokale bedrijvigheid die past binnen de schaal van Zundert. In het buitengebied staat behoud van de voor Zundert karakteristieke boomteelt voorop. Daarnaast moet ook voldoende ruimte worden geboden voor andere bedrijfsvormen in de agrarische sector. De aanleg van bedrijventerrein wordt in een regionaal kader bekeken. Nieuwe bedrijventerreinen worden geconcentreerd in de kern Zundert. Hier moet voldoende ruimte geboden worden voor ambachtelijke bedrijven, groothandel en de autosector.

ETIN Adviseurs


Met betrekking tot infrastructuur staat een goede auto-ontsluiting in Zundert voorop. Hierbij staan Duurzaam Veilig en bereikbaarheid van woon- en werkgebieden voorop. Om het verblijfsklimaat in de Molenstraat te versterken wordt gekozen voor een nieuwe ontsluitingsweg. Een concreet besluit hierover is echter nog niet genomen. Met betrekking tot recreatie en cultuur is de visie erop gericht om het Bloemencorso en Vincent van Gogh te benutten om Zundert nog sterker op de kaart te zetten. De verblijfsrecreatie in de kern Zundert kan versterkt worden. In de overige kernen is ruimte voor kleinschalige (verblijfs)recreatie. Ten aanzien van het buitengebied stelt de Structuurvisie Plus dat de ontwikkelingen in sterke mate afhankelijk zijn van het regionale reconstructieplan. Het buitengebied blijft in hoofdzaak bestemd voor landbouw, natuur en recreatie. Het boomteeltontwikkelingsgebied geeft een extra plus aan de ontwikkeling van de boomteelt in Zundert. Bovendien wordt ruimte gehouden voor een uitbreiding van het boomteeltontwikkelingsgebied rond Rijsbergen. Ook de aardbeiensector wordt als sterke sector aangewezen. Met betrekking tot de kernen wordt Zundert als kern aangewezen waar de meeste ontwikkelingen tot 2015 gaan plaatsvinden. In Rijsbergen is ruimte voor de ontwikkeling van wonen en bedrijven. Voor de kernen Achtmaal, Wernhout en Klein-Zundert zijn de ontwikkelingen beperkt. Voor deze kernen is wel extra aandacht voor de leefbaarheid en het voorzieningenniveau. In de kern Achtmaal wordt verhoudingsgewijs meer ontwikkelingsruimte geboden. Centrumvisie fase 1 In het kader van de pilot ‘Bouwen binnen strakke Contouren’ is de nota ‘Centrumvisie Zundert fase 1’ opgesteld en vastgesteld door de gemeenteraad. De centrale doelstelling voor het centrum van Zundert luidt: “Een goed functionerend en bereikbaar centrum waar het prettig toeven is”. Randvoorwaarden waaraan het centrum van Zundert in de toekomst moet voldoen zijn: • Optimale bereikbaarheid en parkeren op loopafstand; • Prettig woon- en werkklimaat; • Veilig en aangenaam verblijfsgebied; • Een veelzijdig aanbod op de juiste plaats.

Trends en ontwikkelingen Ontwikkelingen in de agrarische sector De agrarische sector staat onder druk. Toenemende internationale concurrentie en steeds strengere wetgeving liggen hieraan ten grondslag. Daarnaast loopt het ‘reconstructieproces’, waarmee verbetering van de omgevingskwaliteit en versterking van de leefbaarheid en de sociaaleconomische structuur van het landelijk gebied wordt nagestreefd. Het veranderingsproces in het landelijk gebied brengt allerlei kansen en bedreigingen met zich mee. De werkgelegenheid en de bedrijvigheid in de landbouw en daaraan gerelateerde bedrijven lopen terug. Veel agrarische bedrijven zijn genoodzaakt hun bedrijfsactiviteiten te beëindigen of te verhuizen naar concentratiegebieden. Bovendien vindt een verschuiving van dierlijke naar plantaardige bedrijfstakken plaats.

ETIN Adviseurs


Schaalvergroting, specialisatie en verbrede landbouw Om de rendementen op peil te houden in verband met toenemende kosten en afnemende afzetprijzen is schaalvergroting een weg die agrarische bedrijven kiezen. Dit doen zij bijvoorbeeld door het opkopen van gronden van stoppende agrariërs. Ook vindt contractteelt plaats, waarbij kleinere agrarische ondernemers op contractbasis produceren voor de grotere bedrijven. Alleen door te zorgen voor een kwalitatief hoogstaande en innovatieve agrarische productie die ook op de internationale afzetmarkt goed scoort, kan de Nederlandse concurrentiepositie behouden blijven. Die afzetmarkt zal ook in het komende decennium vooral in Europa liggen, met een zwaarder accent op de plantaardige sectoren. Door innovatie en specialisatie door middel van veredeling van gewassen en ontwikkeling van nieuwe soorten en gebruik van teeltondersteunende voorzieningen kunnen risico’s gespreid worden, het seizoen verlengd worden en nieuwe (niche)markten aangeboord worden. Ten aanzien van nichemarkten biedt de gezondheidstrend mogelijkheden. Voor een klein deel van de agrariërs biedt verbrede landbouw door het toevoegen niet-agrarische activiteiten aan hun bedrijfsvoering een mogelijkheid. Hierbij kan gedacht worden aan toeristischrecreatieve activiteiten, activiteiten op het gebied van zorg, maar ook de productie van biobrandstoffen. Greenport Boomteelt Nederland 10 In Greenport Boomteelt Nederland trekken 5 boomteeltgemeenten samen op richting Greenport Nederland. Het Greenport Boomteelt Nederland heeft de ambitie om uit te groeien tot hét toonaangevende boomteeltcluster in de wereld. Het realiseert zich dat het gaat om scherp ondernemerschap én om een scherp oog voor maatschappelijke randvoorwaarden en veranderende markten machtsverhoudingen. Doel is een groen, vitaal, gezond, duurzaam én gerespecteerd cluster. Boskoop is aangewezen als ‘Greenport’. Het is de bedoeling om Zundert te ontwikkelen als knooppunt van Greenport Boskoop, om onder meer het logistieke proces 11 efficiënter in te richten. In de gemeente Zundert is een boomteeltplatform actief dat voor en met de Zundertse boomteelt werkt aan het realiseren van de genoemde doelstellingen. 12

Ontwikkelingen boomteelt In de boomteelt is de globalisering met verhoogde concurrentie duidelijk voelbaar. Zowel binnen als buiten Europa groeit de concurrentie. De Nederlandse boomteelt kan de concurrentie vooralsnog aan. Het belang van de consumentenafzet neemt voor de Nederlandse boomkwekerij steeds verder toe door toename van het aantal huishoudens (internationaal), toenemende koopkracht en algemene life-styleontwikkelingen. Producten moeten daarbij aansluiten: ready to enjoy. De inkoop voor de grootwinkelbedrijven (impulsmarkt), zoals bouwmarkten en tuincentrumketens, gebeurt steeds meer centraal door een inkoopbureau. Deze inkooporganisaties vragen in toenemende mate grote uniforme partijen met een bepaald kwaliteitsaspect. Een relatief nieuw verkoopkanaal vormt internet.

10

Boskoop, Neder-Betuwe, Horst, Zundert en Haaren Hierin participeren kwekers, handelaren, transporteurs, belangenorganisaties kwekers (SAG, CLTV, ZLTO), Rabobank, ABN-AMRO, Kamer van Koophandel West-Brabant, Provincie Noord-Brabant, Gemeente Zundert 12 Bron: ZLTO, Ontwikkelingen in de boomkwekerij, 2005 11

ETIN Adviseurs


13

Uit cijfers van LEI blijkt dat de rentabiliteit van onder andere bos- en haagplantsoen de laatste jaren onder druk staat. Diverse bedrijven hebben hierop ingespeeld door de ontwikkeling van vernieuwde producten. De rentabiliteit van de vollegrondsgewassen zoals sierheesters en coniferen is de laatste jaren goed geweest. De maatschappelijke omgeving stelt steeds nadrukkelijker voorwaarden ten aanzien van het productieproces. Deze voorwaarden hebben een milieu en ruimtelijke invalshoek. Hierbij valt te denken aan gevolgen voor de eisen aan gewasbeschermingsmiddelen en aan de discussie over de ‘groene ruimte’. De biologische teeltwijze heeft ook zijn intrede gedaan in de Nederlandse boomkwekerij. Voor Zundert is het noodzakelijk om in te spelen op deze ontwikkelingen, om de toenemende concurrentie en de strenge regelgeving het hoofd te bieden en als sector ook in de toekomst kansrijk te zijn. Ontwikkelingen in de industrie Werkgelegenheid neemt af, kennisintensiteit neemt toe Het karakter van de industrie verandert. Veel laagwaardige productiewerkzaamheden zijn verplaatst naar de zogenaamde lagelonenlanden. Het accent komt meer te liggen op marketing & sales en research & development. Als gevolg hiervan neemt de industriële werkgelegenheid af (ook bij kleine toeleveranciers), terwijl de kennisintensiteit van de industriële werkgelegenheid toeneemt. Innovatie is noodzakelijk Innovatie, het verder ontwikkelen van kennis, het vernieuwen van producten en processen en het aanboren van nieuwe markten is van groot belang om concurrerend te blijven. Innovatie leidt tot sterke bedrijven die verankerd zijn in de regio en tot groei van de werkgelegenheid. Dit geldt niet alleen voor grote, internationaal opererende bedrijven, maar juist ook voor het midden- en kleinbedrijf. Ook de Zundertse industrie moet voortdurend innoveren, als vanzelfsprekend onderdeel van de bedrijfsvoering. Ontwikkelingen in de detailhandel en horeca One-stop shopping versus vraag naar luxe en exclusiviteit Ook binnen de detailhandel zijn veel veranderingen gaande. Het traditionele winkelaanbod volstaat niet meer. De moderne consument heeft weinig tijd te besteden aan dagelijkse boodschappen en winkelt bij voorkeur in winkels met een breed assortiment: one-stop-shopping. Daarnaast neemt met de toenemende welvaart als gevolg van een gunstig economisch tij de vraag naar luxe, exclusieve producten toe. Dit biedt kansen voor speciaalzaken.

13

Landbouw Economisch Instituut

ETIN Adviseurs


Branchevervaging en vernieuwende concepten Een ontwikkeling binnen de detailhandel en tussen detailhandel en horeca is dat de grenzen tussen verschillende branches doorbroken worden: branchevervaging. Dit houdt in dat winkels producten gaan verkopen die in eerste instantie niet binnen het reguliere assortiment lijken te horen. Hierdoor kan de concurrentie voor speciaalzaken juist weer toenemen. Tegelijkertijd biedt het kansen voor winkels met vernieuwende concepten. Deze ontwikkeling heeft ook invloed op de horeca, voor wie een toename van concurrentie merkbaar is. Daar komt bij dat de mogelijkheden voor de horeca, om bijvoorbeeld detailhandel te voeren naast het horeca-aanbod, zeer beperkt zijn. Schaalvergroting en ruimtelijke concentratie Schaalvergroting en ruimtelijke concentratie zijn zichtbaar in steeds meer sectoren. Dit leidt tot ontwikkeling van detailhandel op perifere locaties. Te denken valt aan de opkomst van woonboulevards en ‘factory outlet centers’, zoals Rosada in Roosendaal. Ook supermarkten gaan mee in deze trend. Dit heeft grote gevolgen voor de bestaande concurrentieverhoudingen in de regio. Een belangrijke regionale ontwikkeling die invloed heeft op de Zundertse detailhandel, is het nieuwe winkelhart van Etten-Leur, dat ook de nodige bezoekers van buiten deze gemeente trekt. Met name voor consumenten uit Rijsbergen biedt Etten-Leur een aantrekkelijk alternatief voor het aanbod binnen de gemeente. Ook omliggende gemeenten werken aan de verbetering van hun (winkel)centrum. Daarom is een aantrekkelijk centrum met een goede winkelstructuur belangrijk voor de toekomst van de Zundertse detailhandel. De komst van de HEMA en mogelijk andere aansprekende ketens betekent in ieder geval een positieve impuls voor de Zundertse middenstand. Daarnaast is het aan de ondernemers om te zorgen voor een compleet aanbod voor dagelijkse aankopen en bovendien in te spelen op de luxe-trend. Toeristisch-recreatieve functie van de horeca Ook de horeca moet in toenemende mate inspelen op de veeleisende wensen van de consument van vandaag de dag. De winkelende consument wil tussen het winkelen door graag een kopje koffie drinken op een terrasje en vraagt om een gevarieerd, eigentijds lunchaanbod bij de plaatselijke horeca, om aan het eind van de middag aan de borrel te gaan met een uitgebreid aanbod aan borrelhapjes en tapas. De recreërende consument maakt tijdens het wandelen of fietsen graag gebruik van horecagelegenheden aan de route. Dit is soms in een dorp aan de route, vaak ook in het buitengebied. Ook voor Zundert geldt dat de horeca moet inspelen op de vraag van deze consumenten. Horeca en paracommercie Een veel voorkomend verschijnsel in de horeca is ‘paracommercie’. Deze wordt veroorzaakt door horeca-aanbod in niet-commerciële of gesubsidieerde instellingen, zoals bijvoorbeeld sportkantines. Deze instellingen hebben in toenemende mate een belangrijke horeca-functie. Omdat zij zonder winstoogmerk functioneren en lagere prijzen kunnen vragen, zetten zij de reguliere horeca onder druk. Dit fenomeen doet zich ook in Zundert voor, waar een bloeiend verenigingsleven is.

ETIN Adviseurs


Opkomende kansen Bepaalde ontwikkelingen lijken in eerste instantie van algemene aard, maar zijn in grote mate van invloed op de economische ontwikkeling in Nederland, Noord-Brabant en Zundert. Hierbij moet gedacht worden aan vergrijzing, grotere bestedingsruimte, de gezondheidstrend, toenemende mobiliteit etc. Ook de Zundertse economie wordt geconfronteerd met deze trends en ontwikkelingen. Vergrijzing biedt kansen De vergrijzing is in Nederland en in Zundert in volle gang. Deze ontwikkeling zorgt voor een groeiende groep vitale, koopkrachtige ouderen, die gebruik gaat maken van allerlei voorzieningen op het gebied van ontmoeting, ontspanning en recreatie. Dit leidt tot kansen voor diverse sectoren in de economie, met name voor de zorg, toerisme en recreatie. Ten aanzien van toerisme kan gedacht worden aan het ontwikkelen en vermarkten van arrangementen voor senioren. Met name op het gebied van wellness/health en zorghotels liggen kansen. Veel van deze voorzieningen lenen zich uitstekend voor inpassing in het landelijk gebied, wat interessant is voor Zundert. Tegelijk leidt de vergrijzing tot een toenemende groep hoogbejaarden, die aanspraak maakt op intensieve zorgarrangementen en wijkgebonden voorzieningen. Door haar landelijke ligging, liggen er voor Zundert ook kansen op het gebied van verzorgingstehuizen en verpleegklinieken. Veel van deze instellingen zoeken bij voorkeur een locatie buiten de grote steden. Ook vrijkomende agrarische gebouwen (VABs) kunnen geschikt worden gemaakt voor zorgdoeleinden. Voor Zundert biedt de vergrijzing kansen voor zowel de zorgsector als voor toerisme en recreatie (inclusief detailhandel en horeca).

ETIN Adviseurs


ETIN Adviseurs


Bijlage 3: Sterkten, zwakten, kansen en bedreigingen (SWOT) Een SWOT geeft inzicht in de economische positie die de gemeente nu inneemt en de richting waarin Zundert zich de komende jaren kan gaan ontwikkelen. In deze paragraaf staan de belangrijkste sterkten, zwakten, kansen en bedreigingen van de volgende thema’s schematisch weergegeven: • Woon-werkomgeving; • Economische structuur en –dynamiek; • Arbeidsmarkt en scholing; • Samenwerking en organisatie. Woon-werkomgeving Sterkten • • • • • •

Landelijke, groene gemeente met veel natuur. Ligging aan A16/E19, tussen Antwerpen en Rotterdam. Goede uitstraling (meeste) bedrijventerreinen. Prettige woongemeente, met recente uitbreiding woningaanbod. Stedelijke voorzieningen in de nabijheid (Breda, Roosendaal, Etten-Leur). Toeristisch potentieel is aanwezig (natuurgebieden, Van Gogh, Bloemencorso).

Zwakten •

• • • • •

Kansen • •

•

•

•

Uitbreiding woningaanbod beperkt effect van teruglopende bevolkingsaantallen. Buitengebied als kraamkamer voor startende ondernemers (vrijkomende agrarische bebouwing). Versterken centrumfunctie Zundert, verbeteren verblijfsfunctie concentratie winkelgebied (met horeca), aantrekken landelijke ketens, etc zorgt voor behoud en verbetering voorzieningenniveau. Versterken toerisme en recreatie geeft impuls aan andere sectoren en voorzieningenniveau (detailhandel en horeca). Uitbreiding (kleinschalige) verblijfsvoorzieningen (o.a. hotel) draagt bij aan diversiteit aanbod.

Geen uitgeefbare grond bedrijventerreinen, deel uitbreiding mogelijk bestemd voor gemeentelijke activiteiten (dus niet voor bedrijven). Ontsluiting bedrijventerrein De Ambachten is matig (via Molenstraat; winkelstraat). Bedrijventerrein Industrieweg is verouderd en matig ontsloten. Aantrekkelijkheid Molenstraat als kernwinkelgebied laat te wensen over. Eenzijdig aanbod verblijfsrecreatie. Samenhang toeristisch aanbod ontbreekt. Beperking economische ruimte door ligging in beekdalen (waterberging, ecologische verbindingszones). Bedreigingen

•

•

• • •

Niet versterken centrumfunctie kan leiden tot verdergaand verval, zeker gezien de uitbreiding van het aanbod in de regio (m.n. Etten-Leur). Door wonen op bedrijventerreinen worden omliggende bedrijven gehinderd in de bedrijfsvoering. Provinciaal beleid biedt beperkte economische ruimte voor landelijke gemeenten (‘op slot’). Paracommercie zet horeca verder onder druk. M.b.t. voorzieningen concurrentie vanuit omliggende gemeenten.

ETIN Adviseurs


Economische structuur en dynamiek Sterkten • • • • •

Zwakten

Sterke lokale gebondenheid bedrijfsleven. Hoog aandeel beroepsbevolking dat binnen de gemeente werkt. Zundertse bedrijfsleven functioneert goed (winstgevend). Bedrijfsleven exporteert bovengemiddeld. Zundertse boomteelt is van nationale betekenis.

• • • •

Aantal vestigingen én de werkgelegenheid loopt terug. Grote economische afhankelijkheid agrarische sector (m.n. boomteelt en aardbeien). Relatief weinig startende ondernemers. Beperkt winkelapparaat, weinig horeca in winkelgebied.

Kansen • •

• •

•

Bedreigingen

Stimuleren startende ondernemers, o.a. door het bieden van geschikte huisvesting. De vergrijzing (koopkracht, hoog serviceniveau, totaalpakket, dagelijkse boodschappen én luxe) biedt kansen voor detailhandel en horeca: inspelen op vraag. Ligging aan A16/E19 biedt kansen voor ontwikkeling (agro)logistiek. Greenport en samenwerking boomteelt, innovatie en ontwikkeling agro-distributiecentrum (incl. transport&logistiek) biedt kansen voor de toekomst. Samenwerking boomteelt en aardbeiensector m.b.t. efficiënter gebruik voorzieningen en efficiëntere logistiek.

•

•

•

•

•

(Recente) vertrek enkele (grotere) bedrijven leidt tot verlies werkgelegenheid, inclusief spin off naar (kleinere) lokale bedrijven. Beperkt aanbod en uitbreidingspotentieel bedrijventerrein noodzaakt groeiende bedrijven Zundert te verlaten. Steeds strengere regelgeving en internationale concurrentie in de agrarische sector legt hoge druk op de sector. Mogelijk onvoldoende (beleids)ruimte voor teeltondersteunende voorzieningen in de toekomst. (Te) beperkte provinciale beleidsruimte voor economische ontwikkelingen (agrarisch en bedrijventerreinen).

Arbeidsmarkt en scholing Sterkten • • •

De werkloosheid is laag. De beroepsbevolking is gegroeid door een hogere arbeidsparticipatie. Opleidingsniveau beroepsbevolking past bij de aard en schaal van de bedrijven.

Zwakten • • •

Kansen • •

Aantrekken beroepsonderwijs gericht op de • agrarische sector (m.n. boomteelt). Vergrijzing biedt kansen voor werkgelegenheid in de zorg. •

Veel seizoenswerkgelegenheid waarvoor buitenlandse werknemers nodig zijn. Seizoenswerkgelegenheid leidt tot grillig verloop vacatures. Een groot deel van de werklozen betreft ouderen. Bedreigingen Vergrijzing beroepsbevolking kan leiden tot opvolgingsproblemen en krapte op de arbeidsmarkt. Verschuivingen in de economische structuur kunnen leiden tot discrepantie vraag en aanbod op de arbeidsmarkt.

ETIN Adviseurs


Samenwerking en organisatie Sterkten • • • •

•

Bedrijfsleven is goed georganiseerd. Er vindt periodiek overleg plaats tussen gemeente en georganiseerd bedrijfsleven. De gemeente heeft (sinds kort) een bedrijfscontactfunctionaris. Reorganisatie gemeente biedt goede perspectieven voor een betere dienstverlening en communicatie. Ondernemersverenigingen constateren reeds verbetering in gemeentelijke dienstverlening en communicatie.

Zwakten • • • •

Kansen • • •

Verder verbeteren gemeentelijke dienstverlening • aan bedrijven (voortzetten ingezette lijn). Vormgeven één-loketgedachte voor vergunningen. • Periodiek overleg gemeente – bedrijfsleven meer doel- en actiegericht inrichten.

Samenwerking boomteelt staat nog in de kinderschoenen. Toeristische sector is niet georganiseerd. Samenwerking met Belgische partners is beperkt en vooral ad hoc. Communicatie, inkoopbeleid, professionaliteit en snelheid van handelen van de gemeente zijn in de ogen van de individuele ondernemers voor verbetering vatbaar.

Bedreigingen Zonder samenwerking is de toekomst van de boomteelt, toerisme en recreatie in Zundert onzeker. Door niet regionaal samen te werken, kan Zundert kansen mislopen.

SWOT nader bekeken Arbeidsmarkt en werkgelegenheid • Alhoewel de Zundertse werkgelegenheid terugloopt en de werkgelegenheidsfunctie van de gemeente beperkt is, vindt een groot deel van de lokale beroepsbevolking emplooi binnen de gemeente. De lokale binding van het bedrijfsleven is groot. Overigens is een beperkte werkgelegenheidsfunctie kenmerkend voor landelijke gemeenten. • De uitstroom uit de arbeidsmarkt door vergrijzing, welke substantieel zal stijgen, heeft negatieve gevolgen voor het arbeidsaanbod. Niet alleen in kwantitatieve, maar ook in kwalitatieve zin daalt het aanbod van arbeid. De uitstroom betreft tenslotte een deel van de beroepsbevolking met veel kennis en ervaring. Dit kan leiden tot krapte op de arbeidsmarkt. • Het opleidingsniveau van de beroepsbevolking past bij de aard van het lokale bedrijfsleven. Gezien de verschuivingen in de economische structuur en ontwikkelingen die zich voordoen in bepaalde sectoren, neemt de vraag naar laaggeschoolde arbeid naar verwachting af (met uitzondering van de agrarische sector). • De lokale en zelfs regionale arbeidsmarkt kan niet voorzien in de hoge vraag naar seizoensarbeiders in de agrarische sector. Het aantrekken van buitenlandse seizoensarbeiders is noodzakelijk. • De huidige woningbouwontwikkelingen hebben naar verwachting een positief effect op zowel het inwoneraantal als de omvang van de beroepsbevolking.

ETIN Adviseurs


Ruimte voor bedrijvigheid en werkgelegenheid • Het aanbod aan bedrijventerrein is relatief beperkt; het aandeel van de werkgelegenheid op bedrijventerreinen is relatief laag. Tegelijkertijd zijn de groeimogelijkheden op basis van provinciaal (ruimtelijk) beleid beperkt. • De gemeente heeft al een aantal jaren geen uitgeefbare bedrijventerreinen. Dit leidt tot het vertrek van groeiende bedrijven (en daarmee de directe en indirecte werkgelegenheid) en tot een beperkte dynamiek van het bedrijfsleven. • Er zitten plannen voor uitbreiding van de bedrijventerreinen in de pijplijn. Het is echter maar zeer de vraag of en zo ja wanneer deze uitbreidingen daadwerkelijk leiden tot uitgeefbare grond. Bovendien is een deel van de uitbreiding mogelijk bestemd voor gemeentelijke activiteiten en komt niet beschikbaar voor het bedrijfsleven. Het is nu al duidelijk dat de geplande uitbreidingen niet toereikend zijn om aan de vraag te voldoen. • De ruimtelijke mogelijkheden voor bedrijven in en om de kleine kernen en met name Achtmaal zijn nog niet duidelijk. • Het Zundertse bedrijfsleven is relatief kleinschalig. Met het (toekomstige) aanbod aan huisvestingsmogelijkheden moet hiermee rekening gehouden worden. • De toekomst van de agrarische sector (m.n. boomteelt en aardbeien) valt of staat met de ruimtelijke mogelijkheden die de sector krijgt. De aanwijzing van het boomteeltontwikkelingsgebied is een stap in de goede richting. Blijvende aandacht is noodzakelijk voor nieuw- en hervestigingsmogelijkheden en de mogelijkheden voor teeltondersteunende voorzieningen. • Revitalisering en een betere ontsluiting van bedrijventerrein Industrieweg is noodzakelijk. Woon-leefklimaat en economische ontwikkeling • Het woon-leefklimaat met het voorzieningenniveau is in toenemende mate belangrijk als onderdeel van het vestigingsklimaat. Zundert is een aantrekkelijke woongemeente. • Het Zundertse voorzieningenniveau is gemiddeld van omvang. Gezien de toeristische potenties die de gemeente heeft, liggen er groeimogelijkheden voor recreatieve voorzieningen, inclusief detailhandel en horeca. • Gezien de toenemende vergrijzing, neemt naar verwachting de vraag naar zorgvoorzieningen en recreatieve voorzieningen voor ouderen toe. Dit kan leiden tot een toename van de werkgelegenheid in de zorg, in toerisme en recreatie.

ETIN Adviseurs


Bijlage 4: Economische perspectieven gemeente Zundert In de vorige paragrafen zijn de sterkten, zwakten, kansen en bedreigingen voor de economische ontwikkeling van Zundert weergegeven. In deze paragraaf vindt de vertaling hiervan plaats in economische perspectieven voor de toekomst. Vincent van Gogh als economische troef De wereldberoemde schilder Vincent van Gogh is geboren in de gemeente Zundert. Dit biedt niet alleen toeristische perspectieven. Van Gogh kan ook ingezet worden als beeldmerk om de gemeente in economische zin te promoten en te profileren. Samen werken aan de economische toekomst van Zundert Zundert staat niet alleen. Binnen de regio is een aantal gemeentelijke samenwerkingsverbanden actief, waarvan de gemeente meer nog dan zij nu doet kan profiteren. Voor Zundert is het bovendien interessant om aan te sluiten op ontwikkelingen in de regio, zoals bijvoorbeeld bedrijventerrein Hazeldonk, aan/op de Belgische grens. Hier liggen perspectieven voor de (agro)logistieke ontwikkelingen. Ook samenwerking met de Belgische buren biedt de nodige perspectieven, bijvoorbeeld voor de tuinbouw (veiling en proefcentrum Hoogstraten) en voor de ontwikkeling van toerisme en recreatie. Dit geldt zowel voor de gemeente als voor het bedrijfsleven. Voor de samenwerking tussen gemeente en bedrijfsleven liggen er perspectieven om deze meer doel- en actiegericht in te zetten. Samen ontwikkelen in plaats van enkel overleggen en elkaar informeren. Ruimte om te ondernemen, intensief ruimtegebruik en innovatie De fysieke ruimte om te ondernemen is beperkt. Er is al een aantal jaren geen nieuw uitgeefbaar bedrijventerrein meer beschikbaar. De uitbreidingsruimte volgens provinciaal beleid is beperkt. Ook de ruimtelijke mogelijkheden van de agrarische sector ten aanzien van bijvoorbeeld nieuw- en hervestiging en teeltondersteunende voorzieningen zijn beperkt. Om te zorgen dat het lokale bedrijfsleven voldoende ruimte heeft om te kunnen ondernemen, dient aan een aantal randvoorwaarden voldaan te worden: • De ontwikkeling van nieuwe bedrijventerreinen dient voortvarend opgepakt te worden. • Een open dialoog met de provincie ten aanzien van meer beleidsruimte is noodzakelijk. • Er moet ingezet worden op intensief ruimtegebruik, zodat de opbrengsten per vierkante meter stijgen. Dit kan enerzijds door hogere bebouwingspercentages en anderzijds door innovatie van het bedrijfsleven zelf. Ruimte om te ondernemen is een basisvoorwaarde voor ondernemerschap. Onvoldoende ruimte om te ondernemen beperkt de dynamiek van het bedrijfsleven en heeft een negatieve invloed op de concurrentiekracht.

ETIN Adviseurs


Perspectieven per sector Agrarische sector De werkgelegenheid in de agrarische sector neemt af en zal in de toekomst blijven afnemen. Met name het aantal bedrijven neemt af. De bedrijven die resteren, zullen enerzijds in schaal moeten toenemen en anderzijds blijvend moeten innoveren om voldoende concurrentiekracht te behouden. De boomteelt en het zacht fruit zijn belangrijk voor de Zundertse werkgelegenheid. Deze takken hebben, anders dan andere agrarische takken, goede toekomstperspectieven. Om deze perspectieven te kunnen verzilveren, moet aan een aantal randvoorwaarden worden voldaan: • Ontwikkelingsruimte voor de bestaande bedrijven. Dit betekent naast fysieke ruimte ook planologische ruimte voor teeltondersteunende voorzieningen, die nodig zijn om concurrerend te blijven (beperken risico’s en verlengen seizoen). • Voldoende aanbod aan seizoensmedewerkers. Aangezien met het lokale en regionale aanbod niet voldaan kan worden aan de vraag, dienen er voldoende (huisvestings)mogelijkheden te zijn voor seizoensarbeiders van buiten de regio. • Samenwerking tussen bedrijven in het boomteeltcluster (inclusief transport&logistiek, toeleveranciers etc.) is noodzakelijk om aansluiting te hebben bij de Greenport-ontwikkelingen en concurrerend te zijn met andere boomteeltregio’s in binnenen buitenland. Doel van samenwerking is meer efficiency en daarmee kostenvoordelen. Dit vraagt ook om aandacht voor de ontwikkeling andere sectoren in het cluster. Door samenwerking tussen de boomteelt en het zacht fruit kunnen bovendien voordelen behaald worden, door gezamenlijk gebruik van voorzieningen en dergelijke. Wanneer de agrarische sector onvoldoende ontwikkelingsmogelijkheden heeft, zal dit leiden tot een verdere terugloop van zowel het aantal bedrijven, als de werkgelegenheid. Uiteindelijk heeft dit ook landschappelijke gevolgen voor het buitengebied, dat een andere functie zal moeten krijgen. Wat bovendien niet onderschat moet worden, zijn de gevolgen voor andere sectoren. De verwevenheid tussen de agrarische sector en andere bedrijven, zoals constructiebedrijven, transportbedrijven, commerciële dienstverlening etc. is groot. Zorg De zorgsector in Zundert is, voornamelijk door de aanwezigheid van Amarant, sterk vertegenwoordigd in de Zundertse werkgelegenheid. Met de toenemende vergrijzing zal de zorg een thema zijn dat steeds belangrijker wordt. Mogelijk liggen er kansen voor Zundert om op deze ontwikkeling in te spelen en het zorgaanbod uit te breiden. Daarbij is het wel essentieel dat er voldoende mensen bereid zijn om in de zorg te werken. De sector vraagt daarbij om gericht geschoold personeel. Inzetten op de zorgsector biedt bovendien kansen voor bedrijven in andere sectoren, zoals de horeca, fysiotherapeuten, personenvervoer, leveranciers, onderhoudsbedrijven etc. Ambachtelijk bedrijfsleven en zakelijke dienstverlening De ambachtelijke bedrijven en zakelijke dienstverleners in Zundert bieden werk aan veel mensen. Kenmerkend voor deze bedrijven is het kleinschalige karakter. Daarnaast is er in Zundert een aantal grotere bedrijven. De lokale binding van de bedrijven is groot. Dit is zowel te zien aan het personeelsbestand, als aan het orderbestand. De ruimtelijke ontwikkelingsmogelijkheden van deze bedrijven zijn echter al jaren beperkt.

ETIN Adviseurs


Met name de grotere, groeiende bedrijven zijn genoodzaakt te verhuizen naar een locatie buiten de gemeente. Om de ambachtelijke bedrijven en de zakelijke dienstverlening perspectieven te bieden, moet aan een aantal randvoorwaarden worden voldaan: • Er moet voldoende bedrijventerrein beschikbaar zijn voor de vestiging van bedrijven die op de huidige locatie (vaak aan huis) uit hun jasje zijn gegroeid. • Het aanbod moet passen bij de vraag van het bedrijfsleven. Dat betekent dat er in ieder geval voldoende kleinere percelen beschikbaar moeten zijn. • De bereikbaarheid van de bedrijventerreinen moet in orde zijn, met name voor bedrijven met veel vervoersbewegingen. • Naast aanbod op bedrijventerreinen, kan gedacht worden aan vestigingsruimte in de kernrandzone, bedrijvigheid aan huis en in vrijkomende agrarische bebouwing. • Het bedrijfsleven zelf moet innovatief ondernemen om concurrerend te blijven. Bovendien kan innovatie benut worden voor efficiënter ruimtegebruik. Kern is dat er voldoende geschikt aanbod is voor de verschillende vormen van bedrijvigheid die de gemeente wil huisvesten. Voldoende en gevarieerd aanbod aan vestigingsmogelijkheden is bovendien stimulerend voor startende ondernemers. Detailhandel en horeca De Zundertse detailhandel en horeca staan onder druk. Een aantrekkelijk centrum waar het prettig vertoeven is ontbreekt. Wel heeft de Molenstraat in Zundert de potentie om een aantrekkelijk winkelgebied (met horeca) te worden, dat niet alleen voor de lokale bevolking interessant is, maar ook voor bezoekers uit België en voor toeristen en recreanten in de gemeente. Detailhandel en horeca kunnen, met name wanneer er samenhang gecreëerd wordt, een belangrijke toeristisch-recreatieve functie vervullen. Maar dan moet er wel een en ander gebeuren: • Vooral de huidige verkeerssituatie in de Molenstraat legt een negatief stempel op de aantrekkelijkheid van dit winkelgebied. Als dit niet aangepakt wordt, dreigt verder verval van het winkelbestand. • Daarnaast kan het aanbod aan winkels en horeca een (kwaliteits)impuls gebruiken. Ook de samenhang in het aanbod kan versterkt worden. • De paracommercie in de horeca legt grote druk op de reguliere horeca. Hier dienen goede afspraken over gemaakt te worden tussen gemeente en horeca en het dient in beleid te worden vastgelegd. Het spreekt voor zich dat dit beleid gehandhaafd moet worden. Toerisme en recreatie Met de aanwezigheid van mooie natuurgebieden, Van Gogh en evenementen als het Bloemencorso en de Boerendag kan met recht gezegd worden dat Zundert toeristisch potentieel heeft. Het aanbod aan dagen verblijfsrecreatieve voorzieningen is echter beperkt en eenzijdig en het is de vraag of het aansluit bij de wensen van de huidige, veeleisende consument. Alhoewel Zundert de potentie heeft op toeristisch-recreatief terrein, is de weg om de economische vruchten ervan te plukken naar verwachting lang. Het vraagt om versterking van het dagen verblijfsrecreatieve aanbod, zowel in kwantitatieve als in kwalitatieve zin. Daarbij is samenwerking tussen alle partijen die een rol hebben in toerisme en recreatie en het creëren van samenhang in het aanbod essentieel.

ETIN Adviseurs


Kansen liggen er onder andere op de volgende thema’s: • Natuur en rust • Vincent van Gogh • Bloemencorso (alhoewel dit maar één keer per jaar is) • Boomkwekerijen • Zorgtoerisme Door toerisme en recreatie op een hoger plan te tillen, kunnen meer bezoekers verleid worden om naar Zundert te komen en daar hun geld te besteden. Dit heeft positieve gevolgen voor de mogelijkheden van voorzieningen op het gebied van detailhandel en horeca (ook langs routes in het buitengebied), die op hun beurt een pro-actieve rol kunnen vervullen in het creëren van aantrekkelijk aanbod. Het is met name aan ondernemers om kansen te grijpen en te investeren. De rol van de gemeente is vooral voorwaardenscheppend en mogelijk stimulerend. Door louter te kiezen voor extensieve vormen van recreatie, is en blijft de economische betekenis van toerisme en recreatie zeer beperkt.

Ref.:ER/CM/27006400/9157

ETIN Adviseurs


Bijlage 5: Deelnemersoverzicht werksessies t.b.v. visie Werksessie bedrijfsleven 21 mei 2007 • E. Bastiaensen (CLTV), • J. Heise (KvK), • M. Lodders (boomkwekerij), • G. Paulussen (OZC), • J. Priem (toerisme), • P. Reiters (KHN), • J. Roelands (BKZ), • K. Verdaasdonk (CCvG), • E. Voeten (ZLTO) • Mevrouw Diepstraten (KHN), • E. Riedé (ETIN), • I. Vermeer (ETIN) Werksessie gemeente 22 mei 2007 • B. Acer (beleidsmedewerker EZ), • J. v.d. Bemd (NZ&W), • K. Boon (projectleider), • R. de Coo (afdelingshoofd), • P. Daamen (AB), • R. van Dongen (3D), • J. Jacobs (NZ&W), • R. Jansen (VVD), • A. v.d. Kloot (CDA), • J. Koetsenruyter (PvdA), • C. Marijnissen (NZ&W), • R. van de Sande (DB), • R. van Tilburg (CDA), • F. Vreijsen (VVD), • P. van de Wiel (wethouder EZ) • E. Riedé (ETIN) • I. Vermeer (ETIN)

ETIN Adviseurs


Zundert onderneemt, groeit en bloeit. Nota Economisch Beleid. Uitgevoerd in opdracht van: Gemeente Zundert

Recommend Documents