Zorgen voor de veiligheid van pleegkinderen: Hertoets bij Pactum
Inspectie jeugdzorg Utrecht, januari 2010
Inspectie jeugdzorg
2
Inspectie jeugdzorg
p~ãÉåî~ííáåÖ=
Naar aanleiding van de uitkomsten van een eerder pleegzorgonderzoek en meldingen van calamiteiten binnen pleeggezinnen deed de Inspectie jeugdzorg in 2009 opnieuw onderzoek naar de wijze waarop Pactum toezicht houdt op de veiligheid in pleeggezinnen. Van pleegzorgaanbieders verwacht de inspectie dat zij risicovolle situaties voor pleegkinderen tot een minimum beperken. Pleegkinderen dienen immers beschermd te zijn tegen alle vormen van mishandeling binnen het pleeggezin en er dient zicht te zijn op mogelijke veiligheidsrisico’s binnen het pleeggezin.
De inspectie oordeelt dat de kwaliteit van het toezicht door Pactum op de veiligheid van pleegkinderen door medewerkers voldoende is.
Sterke punten in de begeleiding van Pactum zijn de volgende:
-
Pleegkinderen worden minimaal drie keer per jaar gezien door de pleegzorgwerker zonder dat anderen daarbij aanwezig zijn;
-
De afname van een verplichte veiligheidschecklist voor alle pleeggezinnen door de pleegzorgwerker op vaste momenten in de begeleiding;
-
De uitkomsten van de veiligheidschecklist worden meegenomen in de begeleiding van pleeggezinnen;
-
Het structureel bespreken van de veiligheid van elk pleegkind in de contacten tussen pleegzorgwerker en leidinggevende;
-
De pleegzorgwerkers hanteren een vaste werkwijze bij signalen en vermoedens over onveiligheid.
Aandachtspunten die verbetering behoeven in de begeleiding van Pactum:
-
Veiligheidsrisico’s en besluitvorming worden nog niet eenduidig vastgelegd;
-
Criteria ontbreken wanneer de veiligheidschecklist opnieuw in te vullen, afgezien van de vaste momenten;
-
Een duidelijke taakverdeling tussen Pactum en bureau jeugdzorg over toezicht op de veiligheid van pleegkinderen ontbreekt;
-
Waarborgen om als organisatie te leren van calamiteiten ontbreken.
De inspectie beveelt Pactum aan maatregelen te nemen om de bovengenoemde aandachtspunten op te lossen. Daarmee kan het toezicht op de veiligheid van pleegkinderen verder worden verbeterd.
3
Inspectie jeugdzorg
4
Inspectie jeugdzorg
Inhoudsopgave Samenvatting ..............................................................................................................................3 Hoofdstuk 1
Inleiding .............................................................................................................7
Hoofdstuk 2
Oordeel en aanbeveling....................................................................................9
Bijlage........................................................................................................................................13
5
Inspectie jeugdzorg
6
Inspectie jeugdzorg
Hoofdstuk 1
Inleiding
Aanleiding In 2008 deed de inspectie onderzoek bij Pactum en beoordeelde de wijze waarop Pactum 1
zorg droeg voor de veiligheid van pleegkinderen als matig . Daarnaast ontving de Inspectie jeugdzorg in 2008 en 2009 twee meldingen van Pactum over calamiteiten, waarbij de veiligheid van de pleegkinderen in het geding was. Het eerdere pleegzorgonderzoek en de twee calamiteiten vormden aanleiding een hertoets te doen naar de wijze waarop Pactum op dit moment toezicht houdt op de veiligheid in pleeggezinnen.
Toezicht op de veiligheid van pleegkinderen Pleegkinderen hebben recht op een veilige woonplek en dienen beschermd te zijn tegen alle vormen van mishandeling (verwaarlozing, seksueel misbruik en fysieke mishandeling) binnen het pleeggezin. Primair ligt de verantwoordelijkheid bij pleegouders om te zorgen voor de veiligheid van het pleegkind binnen hun gezin. Daarnaast is het de taak van Pactum als pleegzorgaanbieder om actief te bewaken dat een pleegkind veilig is in het pleeggezin en dat risicovolle situaties voor pleegkinderen tot een minimum worden beperkt.
Vraagstelling hertoets De hertoets was gericht op het toezicht dat Pactum uitoefent op de veiligheid van pleegkinderen tijdens hun verblijf in een pleeggezin. In dit rapport beoordeelt de inspectie in hoeverre Pactum dat systematisch doet. De hertoets vond plaats in november 2009. In dat kader is gesproken met twee pleegzorgwerkers van verschillende teams en een teamleider. Ook is het nieuwe beleid bestudeerd en heeft dossieronderzoek plaatsgevonden in zes dossiers.
1
Inspectie jeugdzorg, 2009. Zorgen voor de veiligheid van pleegkinderen: onderzoek bij Pactum.
7
Inspectie jeugdzorg
8
Inspectie jeugdzorg
Hoofdstuk 2
Oordeel en aanbeveling
In dit hoofdstuk geeft de Inspectie jeugdzorg een oordeel over het beleid en handelen van Pactum wat betreft het beperken van de veiligheidsrisico’s voor pleegkinderen binnen pleeggezinnen. Daarnaast bevat het hoofdstuk een aanbeveling om het toezicht te verbeteren.
Oordeel De inspectie oordeelt dat de kwaliteit van het toezicht door Pactum op de veiligheid van pleegkinderen door medewerkers voldoende is.
Sterke punten in de begeleiding van Pactum zijn de volgende:
-
Pleegkinderen worden minimaal drie keer per jaar gezien door de pleegzorgwerker zonder dat anderen daarbij aanwezig zijn;
-
De afname van een verplichte veiligheidschecklist voor alle pleeggezinnen door de pleegzorgwerker op vaste momenten in de begeleiding;
-
De uitkomsten van de veiligheidschecklist worden meegenomen in de begeleiding van pleeggezinnen;
-
Het structureel bespreken van de veiligheid van elk pleegkind in de contacten tussen pleegzorgwerker en leidinggevende;
-
De pleegzorgwerkers hanteren een vaste werkwijze bij signalen en vermoedens over onveiligheid.
Aandachtspunten die verbetering behoeven in de begeleiding van Pactum:
-
Veiligheidsrisico’s en besluitvorming worden nog niet eenduidig vastgelegd;
-
Criteria ontbreken wanneer de veiligheidschecklist opnieuw in te vullen, afgezien van de vaste momenten;
-
Een duidelijke taakverdeling tussen Pactum en bureau jeugdzorg over toezicht op de veiligheid van pleegkinderen ontbreekt;
-
Waarborgen om als organisatie te leren van calamiteiten ontbreken.
Onderbouwing
Nieuw beleid In het beleid van Pactum wordt beschreven dat veiligheid voor kinderen in pleeggezinnen een belangrijke voorwaarde is voor goede pleegzorg en dat veiligheid systematisch getoetst moet worden. Sinds de zomer van 2009 is aanvullend beleid geïntroduceerd om beter zicht te houden op de veiligheid van pleegkinderen.
9
Inspectie jeugdzorg Veiligheid is nu een expliciet onderdeel van het beleid. Dit biedt pleegzorgwerkers een duidelijk kader en verheldert hun positie naar pleeggezinnen. De nieuwe middelen die worden ingezet zijn: •
Checklist veiligheid, jaarlijks af te nemen in elk pleeggezin
•
Face to face contact met pleegkinderen zonder derden
•
Samenwerkingsovereenkomst met nieuwe pleegouders
•
Contactjournaals
•
Beleid ten aanzien van tussentijdse signalen van mogelijke onveiligheid
Nieuwe werkwijze Uit het onderzoek blijkt dat de medewerkers het beleid kennen en gestart zijn met het werken volgens de nieuwe richtlijnen. De basis voor de begeleidingscontacten wordt nog steeds gevormd door het pleegzorgbegeleidingsplan. Voor elk pleegkind wordt bij elke evaluatie de checklist veiligheid ingevuld en deze wordt toegevoegd aan het pleegzorgbegeleidingsplan. De lijst wordt met pleegouders besproken en is ondersteunend bij het beoordelen van signalen van onveiligheid. Waar nodig wordt gedurende de pleegzorgbegeleiding buiten de vaste momenten om de veiligheidslijst ingevuld. De pleegzorgwerkers gaan nog steeds gemiddeld eenmaal per zes weken langs bij het gezin. Nieuw is, dat medewerkers vanaf deze zomer minstens drie keer per jaar alleen met het pleegkind (vanaf vier jaar) spreken, ook als de begeleiding van een pleeggezin goed verloopt. Medewerkers zijn door de expliciete aandacht voor veiligheid alerter tijdens de huisbezoeken, want het nieuwe beleid en in het bijzonder de veiligheidschecklist is nu onderdeel van hun professionele bagage. Ook voelen ze door de nieuwe werkwijze minder schroom om eventuele veiligheidsrisico’s voor een kind in een vroeg stadium bespreekbaar te maken met pleegouders.
Interne sturing De teamleider is inhoudelijk eindverantwoordelijk voor de pleegzorgbegeleiding. Teamleiders bewaken doelen en aandachtspunten van de begeleiding via caseload besprekingen (waar elk pleeggezin regelmatig aan de orde komt) en het lezen van alle evaluaties en veiligheidslijsten. Eventuele signalen van onveiligheid worden in eerste instantie besproken tussen pleegzorgwerkers en teamleider. Afhankelijk van de inhoud en van de signalen wordt in gezamenlijkheid beslist over het vervolg en de communicatie met het pleeggezin. Bij vragen en onduidelijkheden kan een gedragswetenschapper worden geconsulteerd. De teamleiders brengen relevante richtlijnen en protocollen onder de aandacht van hun medewerkers. Nieuwe beleidsstukken worden altijd in de teams beproken en de nieuwe veiligheidschecklist is onlangs in een van de teams geëvalueerd. Er is binnen Pactum geen vaste werkwijze voor het evalueren van calamiteiten en het doorvoeren van verbeteringen. Incidenten of andere bijzondere zaken worden vooral binnen het
10
Inspectie jeugdzorg eigen team besproken. Wel formuleren teamleiders aandachtspunten uit voorvallen in de praktijk en bespreken die vervolgens met de medewerkers.
Verslaglegging Uit het onderzoek blijkt dat de verslaglegging van de begeleiding aan pleegkinderen en pleeggezinnen nog in ontwikkeling is bij Pactum. Tot voor kort bevatten de (papieren) dossiers vooral administratieve informatie en evaluatieverslagen. Vanaf voorjaar 2009 dienen pleegzorgwerkers alle contacten en afspraken te registreren en de digitale contactjournaals vormen onderdeel van het dossier. Vanaf september 2009 zijn de ingevulde veiligheidslijsten ook onderdeel van het dossier. Er wordt op dit moment toegewerkt naar een volwaardig digitaal registratiesysteem. De kwaliteit van huidige contactjournaals vindt de inspectie wisselend; het is duidelijk nog geen gewoonte om contactjournaals in te vullen en over het algemeen is de informatiewaarde beperkt. Op een enkele uitzondering na zijn geen overwegingen of besluiten over de veiligheid van pleegkinderen aangetroffen in de contactjournaals.
Samenwerking met bureau jeugdzorg Er is altijd contact tussen pleegzorgwerker en bureau jeugdzorg over wat nodig is voor het betreffende pleegkind. De contactpersoon van bureau jeugdzorg ontvangt alle pleegzorgverslagen en wordt ook uitgenodigd voor de evaluatiegesprekken. Gezinsvoogden hebben meestal meer mogelijkheden dan casemanagers om aanwezig te zijn bij deze gesprekken. Er zijn geen vaste afspraken tussen Pactum en bureau jeugdzorg over het onderhouden van de contacten met de biologische ouder(s) en contacten met het kind. Ook over het bewaken en beoordelen van de veiligheid van pleegkinderen zijn geen afspraken. Dat betekent dat er voor elke situatie opnieuw afspraken gemaakt moeten worden. Komen medewerkers er samen niet uit, dan gaan leidinggevenden van beide organisaties met elkaar in gesprek
Aanbevelingen De inspectie beveelt Pactum aan maatregelen te nemen om de bovengenoemde aandachtspunten op te lossen. Daarmee kan het toezicht op de veiligheid van pleegkinderen verder worden verbeterd.
11
Inspectie jeugdzorg
12
Inspectie jeugdzorg
Bijlage Hieronder vindt u het toetsingskader dat de Inspectie jeugdzorg gebruikte bij het onderzoek naar de kwaliteit van het toezicht door Pactum op de veiligheid van pleegkinderen. De eerste kolom bevat het criterium (wanneer is het goed) en de tweede kolom illustreert hoe Pactum kan aantonen dat wordt voldaan aan de vereisten.
Criteria
Indicatoren
Medewerkers houden
Medewerkers: - voeren systematisch veiligheidsinschattingen uit; - hanteren hierbij criteria op grond waarvan risico’s opnieuw moeten worden ingeschat buiten de vastgestelde frequentie; - leggen de uitkomsten van de veiligheidsinschatting vast; - handelen conform de richtlijnen hoe te handelen bij een geconstateerd verhoogd risico voor de veiligheid van een pleegkind in een pleeggezin en/of (een vermoeden van) kindermishandeling; - houden direct zicht op de veiligheid van een pleegkind in een pleeggezin (ofwel: het (apart) zien een pleegkind); - overleggen met pleegouders over de veiligheid van een pleegkind; - handelen conform de verantwoordelijkheidsverdeling en afspraken met BJZ betreffende het toezicht op de veiligheid van pleegkinderen.
systematisch toezicht op de veiligheid van pleegkinderen
13
