zoekt naar nieuw Respect

assaf beleeft beschaamd de brainstormsessie

klas zoekt naar nieuw Respect

assaf beleeft beschaamd de brainstormsessie

Deze lesbrief is een initiatief van de Stichting Respect2All. De Stichting is opgericht als reactie op de toenemende negatieve sfeer die eind 2004 in Nederland heerste na een aantal schokkende incidenten. Respect2All wil die sfeer omkeren en de verdraagzaamheid in Nederland weer bevorderen door het stimuleren van dialoog, begrip en wederzijds respect. Ze werkt hierbij samen met het Oranje Fonds. Eind 2004 werden er ruim anderhalf miljoen oranje polsbandjes verkocht met de tekst RESPECT2ALL. De dragers geven hiermee een krachtig signaal af. De opbrengst maakt nieuwe initiatieven mogelijk, zoals bijvoorbeeld deze lesbrief. Andere initiatieven vindt u op www.respect2all.nl.

Respect.

Kranten staan er vol mee. In menig discussie wordt het opgevoerd als dé verklaring van problemen. Discussies over respect kennen geen duidelijk einde of antwoord. Wanneer ‘stopt’ men om respect te geven? Wanneer is de grens bereikt om te zeggen: ‘Nu is het genoeg, nu wil ik gerespecteerd worden?’ En kan dat eigenlijk, respect opeisen? Respect is een lastig, moeilijk te omvatten begrip. Zeker voor leerlingen is het moeilijk om respect in een kader te plaatsen. Hieronder beschrijven wij allereerst onze visie op respect, om een helder beeld te geven van onze invalshoek bij het opstellen van deze lesbrief. Vervolgens vindt u allerlei achtergrondinformatie en inleidende opdrachten. Bij de uitvoering van de opdrachten worden uw leerlingen aan het denken gezet over het thema ‘respect’. Naar aanleiding van de uitkomsten kunt u gezamenlijk met uw klas een begripskader en eigen visie ontwikkelen.

Wat is respect? Respect is de acceptatie van diversiteit. Deze kan betrekking hebben op religie, opvoeding, cultuur of seksualiteit. Respect benadrukt de gelijkwaardigheid tussen mensen, óndanks of juist dánkzij de verschillen. Respect is een onderdeel van onszelf, van de manier waarop we in het dagelijks leven staan en met anderen omgaan. Zo kunnen we de ander verwijten dat we geen respect krijgen. Maar we kunnen ook bij onszelf stilstaan. Misschien is het gebrek aan respect dat we eventueel ervaren een reactie op de eigen opstelling en houding. Als men stilstaat bij deze laatste optie en de ‘hand in eigen boezem steekt’, zijn we al een heel eind op weg. Respect is een proces waarbij iedereen actief betrokken is. We staan open voor de ander, en waarderen verschillen tussen mensen, om ook zelf respect te ontvangen. Het respecteren van anderen wil niet zeggen dat we uit het oog verliezen wie we zelf zijn. Ergens ligt een grens en die is bij iedereen verschillend. Kort samengevat betekent respect:  Het openstaan voor en de acceptatie van diversiteit;  Waarderen van de verschillen in de mens;  Niet discrimineren van minderheidsgroepen, en  ‘Gewoon’ beleefd zijn tegen de ander. We beseffen dat leerlingen in de leeftijdscategorie groep 7 & 8 zich moeilijk kunnen voorstellen wat respect precies inhoudt. We willen hen bewust maken van hun eigen houding en kijk op de wereld. Belangrijk is daarbij hoe zij zelf behandeld willen worden en hoe zij omgaan met anderen. Door middel van verschillende opdrachten worden ze zich bewust van hun eigen gedrag. We wensen u en uw klas veel plezier en nieuwe ontdekkingen.

assaf beleeft opgewonden de brainstormsessie Brainstormsessie De leerlingen schrijven ieder voor zich drie associaties op die ze met respect hebben. Tijdens een klassikale rondvraag worden de associaties in een woordveld op het bord geplaatst. Vervolgens kunt u vragen stellen als:

ALEXANDEr is onrustig over verRukkelijke kleine spreekbeurt Kleine spreekbeurt Geef de leerlingen 10 minuten om zich voor te bereiden op een spreekbeurt. Deze mag maximaal 5 minuten duren. Ze moeten voor zichzelf de volgende vragen beantwoorden:

 Wanneer respecteer je iemand?

 Voor wie heb je respect?

 Hoe uit zich dit (door wat te doen?)

 Waarom? (dus wat heeft diegene gedaan / wat heeft ervoor gezorgd dat zij jouw respect hebben?)

 Kan respect aangeleerd zijn?  In hoeverre zijn je ouders en je omgeving bepalend?  Door wat te doen vind je dat je respect verdient?  Kán je het verdienen? (met andere woorden kan je het claimen, heb je er récht op?)  Wanneer raak je het weer kwijt?  Waar ligt de grens tussen respecteren en gerespecteerd worden? (of is er geen grens maar is het een wederzijds proces?)

Doel Met deze opdracht vormen de leerlingen een gezamenlijke visie op respect. Door de vragen komt er in de klas een, hopelijk levendige, discussie op gang. Deze discussie reflecteert waarschijnlijk de moeilijkheidsgraad van het onderwerp!

 Door wat te doen zou diegene je respect verliezen? Haal 2 leerlingen naar voren en laat ze hun verhaal doen. Na afloop is het raadzaam om samen met de leerlingen te evalueren. Hebben ze hier al eerder bij stil gestaan? Was het moeilijk om respect te betrekken op hun directe omgeving? We verwachten dat leerlingen bij deze opdracht heel dicht ‘bij huis’ zullen blijven. Het is echter interessant om de opdracht naar een wat abstracter niveau te tillen. Dit kan door hen te laten merken dat respect betrekking heeft op de gehele bevolking(sgroep). Misschien is er recentelijk iets in uw omgeving gebeurd dat hier goed bij aan kan sluiten? NB Belangrijk bij deze opdracht is dat de leerlingen die de spreekbeurt houden met respect worden behandeld. Leg de les meteen stil als ze worden uitgelachen of voor gek worden gezet. U kunt hierop inspelen door de ‘boosdoener’ naar voren te halen. Vraag hem/haar klassikaal een verklaring te geven voor het gedrag. Vraag de leerling die de spreekbeurt houdt of het ervaren werd als gebrek aan respect.

Doel Omdat de leerlingen nadenken over respect in hun directe omgeving, komt het thema dichtbij. Door deze opdracht leert de klas ook om zich een eigen mening te vormen en die te uiten voor een (grote) groep mensen. Daarbij komt dat de voorbereidingstijd klein is, en ze moeten improviseren.

de klas schudt de kleurrijke vriendschapsslinger Vriendschapsslinger maken Alle leerlingen trekken hun hand over op papier en knippen deze vervolgens uit. Op de hand zetten ze een boodschap over bijvoorbeeld geloof, hoop, geluk, liefde, respect e.d. Als u alle handen aan elkaar maakt, krijgt u een ‘symbolische’ slinger. Symbolisch in de zin dat iedereen elkaar de hand geeft, ongeacht geslacht, geloof of mening. Deze slinger kunt u nu in de klas of op school ophangen. Deze vriendschapsslinger is een initiatief van Roland Vogels (geb. 1995). Omdat hij erg geschrokken was van vele negatieve gebeurtenissen, zowel in ons eigen land maar ook in de hele wereld, is hij eind 2004 dit initiatief begonnen. Hij was van mening dat kinderen de toekomst zijn, en zij dingen kunnen veranderen. Daarom wil hij dat ieder kind elkaar een hand geeft, om zo samen een statement te maken. Eind 2004 was de slinger nog kleinschalig en werd hij alleen in Nederland gemaakt. Inmiddels doen er ruim 50 landen mee en is het idee ook omarmd door het Europees Parlement. Kijkt u voor meer informatie op www.respect2all.nl

Doel Op een creatieve wijze geven de leerlingen vorm aan hun mening /statement over respect. Daarnaast is de slinger hét symbool voor respect van de ander. Het maakt niet uit hoe iedereen denkt of voelt, als je elkaar maar de hand kunt geven.

loes troeft met spetterende slogan Slogans maken In het lespakket treft u blanco kaarten aan die u uitdeelt in de klas. Vervolgens bedenken de leerlingen een passende spreuk of slogan over respect, bijvoorbeeld Loesje-achtige teksten, die ze op hun kaart schrijven. Ze hebben nu een eigen ansichtkaart met hun statement over respect. Ze kunnen de kaart versturen naar familie, vrienden en kennissen. Hierbij kunnen ze op de achterkant nog een aanvullende persoonlijke boodschap zetten. Bijvoorbeeld waarom de leerling de persoon naar wie hij de kaart stuurt, zo respecteert.

aysim geniet van provocerend strip tekenen Strip tekenen Laat de leerlingen een kleine verhaallijn bedenken over respect. U kunt allerlei voorbeelden uit het theoretische gedeelte van deze lesbrief aanhalen, bijvoorbeeld gekoppeld aan verschillende culturen generaties of aan geweld. Vervolgens moeten ze een stripverhaal tekenen. Het verhaal mag niet langer zijn dan 6 ‘vakjes’. Deze strip kunnen ze ook, in plaats van de slogans, op de ansichtkaart tekenen.

Beweging door Nederland! Op het moment dat de ansichtkaarten door Nederland worden verstuurd, ontstaat er een ‘beweging’. Respect verspreidt zich zo symbolisch over heel Nederland.

Doel Door het bedenken van spreuken of slogans zijn de leerlingen creatief bezig met taal. Dit kan in de breedste zin van het woord, ook bijvoorbeeld in het Engels.

Doel Door het bedenken en tekenen van een strip zijn de leerlingen op een artistieke manier bezig met het thema respect.

Test

EMMA aanbidt uitdagende test

Dit is een test om in te schatten hoeveel respect jij hebt voor anderen. Ben jij heel respectvol tegen iedereen, of kan jij nog veel leren? Vul de test in en je merkt het vanzelf!

1 Je zit in een overvolle bus van school naar huis. Jij zit ergens in het midden, maar je ziet wel dat er voorin een oude vrouw instapt. Niemand staat voor haar op, wat doe je ? A Ik doe in dit soort gevallen nooit iets, ik blijf altijd lekker zitten. B Ik roep hard dat die mevrouw op mijn plek mag komen zitten, de andere mensen moeten me wel heel goed vinden nu. C Als ik vooraan had gezeten was ik opgestaan, nu moeten de anderen dit maar doen.

2 Je loopt in een winkelcentrum met je vrienden/vriendinnen te winkelen. Opeens heeft iemand het

Test

Kopieer de test voor iedere leerling en laat deze individueel invullen. Schrijf ondertussen de punten op het bord en laat iedereen zijn of haar score berekenen. Lees dan de verklaring voor. Antwoorden 1 2 3 4 5 6

A A A A A A

= = = = = =

0 1 2 1 2 2

idee om snoep te gaan stelen bij het Kruidvat. Eigenlijk wil je niet meedoen, maar ze sporen je aan. Jij…. A Gaat wel mee, maar doet niet mee aan het stelen. B Gaat wel mee en stop iets kleins in je zak stop zodat je toch hebt meegedaan. C Blijft buiten wachten, je vindt stelen stom en iets wat niet hoort omdat de spullen niet van jou zijn.

3 Je gaat eten bij Amal thuis. Haar moeder heeft lekkere Marokkaanse cous-cous voor jullie klaarB B B B B B

= = = = = =

1 0 0 1 0 1

C C C C C C

= = = = = =

2 2 1 0 2 0

Score 0-3 punten Je zou nog veel over respect kunnen leren. We hopen dat je wat vaker stil zal staan bij de gevoelens van anderen. Leef je in anderen in en besef vooral dat iedereen anders is. Als je dit kan aanvaarden ben je een hele stap op weg naar respect. 4-7 punten Je zit op de goede weg, en je bent zeker niet ‘gemeen’ tegenover anderen. Probeer minder verlegen te zijn en laat je handelen uit jezelf komen, en laat het niet afhangen van wat naderen over je denken. 8-11 punten Jij hebt het begrepen! Je respecteert andere mensen in je omgeving en dat kunnen wij alleen maar toejuichen. Maar pas wel op: draaf niet te ver door in het respecteren van anderen, je moet ook aan jezelf en je eigen wensen blijven denken!

gemaakt. Eigenlijk vind je het raar ruiken, en bij de eerste hap vind je het al niet lekker! Wat doe je? A Ik probeer het toch op te eten. Maar als ze ernaar vraagt, zeg ik wel dat ik het niet lekker vind. B Ik zeg dat ik het niet lust, en eet het niet verder op. C Ik eet het op, en als ze vraagt hoe ik het vind zeg ik dat het heerlijk is! Ik wil haar niet kwetsen.

4 Je loopt door de garderobe op school en je ziet een mobieltje liggen. Je weet niet van wie deze is, maar het is wel een hele mooie… Wat zou je doen? A Ik breng hem naar de conciërge. Hij is niet van mij maar van een ander die hem nu mist. B Ik laat hem gewoon liggen en loop er langs. C Ik ga hem gebruiken als ie ‘sim-lock’-vrij is. Eerlijk gevonden!

5 Je loopt door de stad en opeens valt er iemand heel hard op de grond. Je kan duidelijk zien dat diegene pijn heeft, maar volgens jou is er niets gebroken. Wat ga je doen? A Ik mag niet lachen, dat is zielig. Ik loop op diegene af en vraag of alles goed gaat, daarna help ik hem met opstaan en loop verder. B Ik moet heel hard lachen en loop door. Het was een grappig gezicht en diegene moet maar oppassen waar hij loopt! C Ik moet stiekem een beetje lachen, want het was wel een grappig gezicht. Ik loop erop af, maar er staan al andere mensen omheen, dus loop ik verder.

6 Je staat met je ouders in de rij voor de kassa in de supermarkt en voor je zit een gehandicapt meisje in een rolstoel. Ze begint met je te praten, maar je verstaat haar niet. Wat doe je? A Ik kijk eerst om me heen of het wel zeker is dat ze tegen mij praat. Als dat zo is vraag ik wat ze bedoelde en probeer ik met haar te praten. B Ik vraag aan een van mijn ouders of zij haar verstaan, misschien gaan zij dan met haar praten. C Ik voel me erg opgelaten en doe net of ik niets gehoord heb en ze er niet is.

IEDEREEN overschrijdT beklemmende normen

Normen en waarden

Normen en waarden zijn in Nederland een ‘hot’ item. Vaak wordt in de politiek geroepen dat er geen normen en waarden meer zijn. Ook de jeugd van tegenwoordig wordt aangesproken op een (vermeend) gebrek hieraan. Maar wat is precies het verschil en op welke manier heeft het betrekking op respect?

Normen Normen zijn regels en wetten. Iedereen in de samenleving moet zich hieraan houden. Als iemand dit niet doet, wordt er gekeken naar een passende straf. Waarden Een waarde geeft aan hoe belangrijk we iets vinden. Waarden kunnen dus per individu verschillend zijn. Meestal krijg je bepaalde waarden mee van je familie en je directe omgeving.

Robert-jan verwisselt mystificerende waarde en norm Waarde en norm opschrijven Laat de leerlingen allemaal één waarde en één norm opschrijven. Vraag vervolgens aan een paar leerlingen wat ze hebben opgeschreven. Ze mogen niet zeggen wat volgens hen de waarde en wat juist de norm is. Hier moet de klas naar raden. U schrijft de genoemde normen en waarden (in de juiste vorm) op het bord. Stel de leerlingen vervolgens de vragen:  Welke waarden zijn een uiting van respect?  Welke van de normen zijn er opgesteld als ‘straf’ voor iemand die niet respectvol is geweest?

Doel De leerlingen staan zelf stil bij de geldende normen en waarden. Ook kunnen ze voor zichzelf plaatsen op welke manier dit een uiting (of juist niet) is van respect.

Etiquette

U groet mooie dames

‘Etiquette’ is een verzamelnaam voor beleefdheidsregels en omgangsvormen. Vroeger hanteerde men deze regels heel strikt, nu is dat minder. Toch zijn er ook nu omgangsregels die belangrijk zijn. Hierbij kunt u denken aan het aanspreken van ouderen met ‘u’ en het niet smakken aan tafel. Als men zich aan de etiquette houdt, weten beiden waar ze aan toe zijn in gezelschap. Vooral vroeger was het beschamend voor jezelf en de omgeving als er van de etiquette werd afgeweken. Het werd gezien als een teken van gebrek aan respect. Hieronder volgt een beschrijving van de belangrijkste etiquetteregels die in de jaren ’60 nog werden gehanteerd. Het is leuk om samen met uw leerlingen te kijken óf en wélke van deze regels vandaag de dag nog gelden. Daarnaast is het interessant om te kijken of deze regels voor iedereen hetzelfde zijn.

Voorstellen van onbekenden aan vrienden  Als u aan iemand wordt voorgesteld, dan blijft u staan  De man wordt altijd aan de vrouw voorgesteld, een jonger iemand aan een ouder iemand  Degene met een lagere sociale klasse wordt voorgesteld aan iemand van een hogere klasse Groeten van bekenden  Bij het groeten, groet de ‘minst’ belangrijke eerst. Dit is bijvoorbeeld de jongste persoon.  De man tilt altijd zijn hoed op*, heeft zijn handen uit de zakken en een sigaret/pijp uit de mond.  Bij het handen schudden trekt de man altijd zijn handschoen uit, de vrouw mag hem aanlaten  Een speciale groet is de handkus. Deze wordt alleen door de man aan een vrouw gegeven, en is een uiting van bewondering en respect aan de vrouw. (u mag nooit echt de hand kussen, alleen even aanraken) * De man neemt zijn hoed ook af binnenshuis, bij het spelen van het volkslied, bij een begrafenis of tijdens het spreken met een vrouw.

Tafelmanieren  Niet over anderen heen leunen, maar vragen om bijvoorbeeld de groente  Gezicht niet afvegen met servet  Niet het hoofd naar de vork/bord brengen, maar andersom  Niet met volle mond praten  Niet roken aan tafel  De vrouw eet nooit met haar handschoenen aan  Mes en vork legt u naast elkaar op het bord als u uitgegeten bent Het hoe en wat bij tutoyeren  U mag alleen maar tutoyeren als de vrouw dat voorstelt  Onbekenden, personeel en ondergeschikten nooit tutoyeren  Het is heel gebruikelijk om niet te tutoyeren tegen uw ouders

thom negeert ouderwetse etiquetteregels Etiquetteregels Deze regels komen uit de jaren ’60. Stel de leerlingen de volgende vragen:  In welk jaar waren deze regels gebruikelijk?  Welk doel heeft etiquette?  Welke van de regels gelden nog steeds?  Wat is nu helemaal niet meer ‘normaal’?  Zijn er in de loop van de tijd nieuwe regels bijgekomen?

de leerkracht bewondert politiek incorrecte toneelstukjes Speel een toneelstukje

Hierboven zijn vier onderdelen beschreven met bepaalde etiquetteregels. Verdeel de klas in groepjes van 5. Ieder groepje heeft 15 minuten om een toneelstukje voor te bereiden om deze regels na te spelen. De leerlingen mogen zelf kiezen of ze zich helemaal aan de etiquette houden of dat ze alles verkeerd doen wat er maar verkeerd kan gaan. Tip Zorg voor verschillende attributen die de leerlingen kunnen gebruiken tijdens hun stuk. Bijvoorbeeld een paar borden en bestek (plastic), glazen, hoed/pet, en een pijp. Zo wordt het spel levendig(er) en een stuk leuker voor hen om te spelen.

 Zijn er verschillen in regels te ontdekken tussen bepaalde culturen?

Doel De leerlingen bewust maken van bepaalde beleefdheidsregels die bij navolging ervan blijk geven van respect. Hen erop wijzen dat omgangsregels vroeger veel meer vast stonden, maar dat er ook nu nog (hetzij niet meer in boekjes beschreven) veel regels zijn voor de omgang tussen mensen.

Doel Spelenderwijs bezig zijn met beleefdheidsregels en omgangsvormen.

Respect & cultuur

de toekomst mixt nieuwe cultuur

Respect en bepaalde uitingen daarvan zijn per cultuur verschillend. Wat in de ene cultuur respectvol wordt gevonden, kan in een andere cultuur juist als heel onbeleefd worden ervaren. Hierdoor kan er onbewust vaak veel onbegrip en wantrouwen groeien tussen mensen uit verschillende culturen. Door dit te benadrukken (en uit te leggen) willen we dat leerlingen zich bewust worden van deze verschillen. Op deze manier kunnen ze beter begrijpen én aanvaarden waarom mensen bepaalde dingen doen.

Wat is cultuur? Een cultuur is een geheel aan waarden en normen die geldt binnen een bepaalde gemeenschap. Natuurlijk heeft iedereen wel zijn eigen manier van denken, voelen en handelen. Toch wordt dit altijd gekoppeld aan het zogenaamde referentiekader. Deze wordt gevormd door alle ervaringen die het individu meemaakt en die er (onbewust) voor hebben gezorgd dat men een eigen mening heeft van wat ‘normaal’ is. Maslow & Pinto Er zijn twee belangrijke wetenschappers die allebei een theorie hebben bedacht over de verschillende motieven die er achter het handelen van de mens schuil gaan. De eerste is dhr. A.H. Maslow (1907-1970). Volgens Maslow vormen innerlijke behoeftes altijd de drijfveer voor bepaald handelen. Dit handelen verschilt naar mate de behoefte aan iets verandert. Zo zijn de primaire behoeften (zoals eten, drinken, slapen en kleren) volgens hem de eerste behoeften waar een mens aan moet voldoen. Op het moment dat hieraan is voldaan, ontstaat het verlangen naar ‘meer’. Dan wordt elke keer een hogere trede in de behoeftepiramide aangesproken (zie schema). Volgens Maslow hoeft er geen onderscheid in behoeftes te worden gemaakt per cultuur. Volgens hem blijft de innerlijke drijfveer altijd hetzelfde, maar kan wel de uiting ervan per cultuur verschillen. Prof. Dr. D. Pinto (opgegroeid in Marokko, inmiddels hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam) meent dat de theorie van Maslow niet volledig is. Hij vindt dat er wel opmerkelijke verschillen per cultuur zijn. Hij onderscheidt twee culturen, de grofmazige- (G) en de fijnmazige (F) cultuur. De G-cultuur kan kortweg worden omschreven als de westerse cultuur. Hierbij staan het individu en het bepalen van het eigen leven centraal. De piramide van Maslow heeft volgens hem (alleen) betrekking op deze cultuur. Voor de

F-cultuur, de traditionele niet-westerse cultuur, gaat deze piramide dus niet op. Volgens Pinto is dit te verklaren omdat er binnen de niet-westerse cultuur hele andere normen en waarden gelden. Zo heeft bijvoorbeeld zelfontwikkeling helemaal geen prioriteit. Het behoren tot en behagen van een groep is binnen deze cultuur veel belangrijker dan het eigen belang. Piramide van menselijke behoeften naar cultuursoort Piramide van menselijke behoeften in grofmazige (G) culturen (Maslow)

Piramide van menselijke behoeften in fijnmazige (F) culturen (Pinto)

Cultuurverschillen en respect Dankzij onze multiculturele samenleving heeft ook Nederland veel te maken met cultuurverschillen. Ander eten, meerdere keren op één dag gaan bidden, een andere manier van opvoeden van de kinderen. Het zijn maar een paar voorbeelden. Aan de hand van bovenstaande tweedeling in culturen is een aantal verschillen opeens makkelijk te plaatsen en ook verklaarbaar. Het is belangrijk om te onderkennen dat mensen uit verschillende culturen, vaak andere prioriteiten stellen. Het handelen dat daaruit voortvloeit kan dus ook afwijken van wat ‘normaal’ is (dit heeft weer te maken met het referentiekader). Hierdoor kan men onbewust en vaak ook onbedoeld hele kwetsende dingen zeggen en doen tegen de ander. Daardoor kan men zich gekwetst voelen door iemand die, vanuit zijn eigen cultuur geredeneerd, de beste bedoelingen ten toon spreidt.

������������������������������

��������������������

Nederland ������

Opgericht Inwoners Hoofdstad Omvang Taal Tijdsverschil

������������������������

�������

������� ������

����

�������

�����������

�������� ������� �������

�����

������

�������

�����

��������� �������� ������������ ���������

����������������

������������������

����� �������

����������

�������������������

����� ������ ����������

�����

�������������������

��������� �������� �������������������� ������

��������

����

������� ������

�������

���������� ������

�������

������

����������������

�����

�����

������

���������������

������� ����������������� ����������������

��� �����������

�������� ������� ��������

�������

��������� ��������

• 660 v. Chr. • 127 miljoen, (9e land ter wereld) • Tokio, 12 miljoen inwoners • 377.835 km2 (4 grote eilanden, 3900 kleinere) Taal • Japans of hyojungo Tijdsverschil • winter 7 uur later, zomer 8 uur later

������

����������

�����

�����

�������

�����������������

�����������

��������

����������������� ������ ����� ����� ����� ������������������� ������ ������������ �������

�����

����

������ �������� ������� ����� �������������������� ������������ ����

�����

�����

������������� �������������

�����

������ ������ ��������� ������� ���� ������ ������

������� ����������

��������

���������������

Opgericht Inwoners Hoofdstad Omvang

��������

���������� ����������

���������� ������� ������������

������

������������ ������������� ������ ����� ������� ������������������ ����� ������������������������ ��������������� �������� ����

�������

�������������

����

���������������

��������� ���������������������������� ������������������� ��������

�������

�����������

�������������������

�������� ���������������

�����

��������������������� �������� ���������� ������ ������

�������������

����������

�������� ������������������

����������

������������ �������

������

��������������

����������������

�������

�������� ������� �������������������

�������

�������

�������������������������������

���� ��������������

������

������� ������ ��������� �������

�����

�������

������

����

�����������

�������

������������

�������

������������������

������ �������������� �������

• 1839 (in de huidige vorm) • 16,3 miljoen • Amsterdam, 742.000 inwoners ����������������������������� • 41.526 km2 • Nederlands • Nul

Japan

������

�������

������������� �����

��������� �������

Omgangsvormen in Japan

������������������������������

��������  Iedereen is stipt en secuur, ook in je vrije tijd �������������� �����  Hekel aan stress (onderhandelingen onder ��������� ���������� ������������������ ��������� �������� ��������������� ������ worden afgebroken) tijdsdruk ������������ ������������������ Eten en drinken In Japan eet ���������� ������� iedereen met ha-  Lichamelijk contact wordt niet gewaardeerd, ����� ������ ������ ��������������� shi, dit zijn eetstokjes.���������������� Het gebruik van mes, dus bij ontmoeting een diepe buiging maken ������� ������ ���� ���������� lepel en vork is ongebruikelijk. Het bekendste  Gooi nooit wat op straat, maar altijd in de ������������������������ �������� ������������������� ���������� ������� �������� Japanse gerecht is sushi, kleine stukjes rauwe prullenbak (hygiëne is erg belangrijk. Alles ������������� ����� is ������������������ ������������� ��������� vis gewikkeld in zeewierblad met rijst. altijd schoon, van bussen, treinen, straten, ��������� ������� ����������������� Japanners drinken veel thee. Favoriet is ‘ocha’, gebouwen tot openbare wc’s) ���� ������������ een groene thee. Tijdens de theeceremonie  Het is heel belangrijk om tot een groep te (een belangrijk Japans ritueel voor een goede behoren ����������� gemoedstoestand) wordt altijd poederthee  Geef veel cadeaus (een teken van vriend(matcha) gebruikt. Naast thee drinkt men de schap, respect en dankbaarheid). Cadeaus traditionele Japanse drank saké. Dit is een worden aan het eind van een gesprek gegewarme rijstwijn die in hele kleine kopjes wordt ven, maar nooit in het bijzijn van anderen. gedronken. Ook wordt er in Japan veel water Ook mag het nooit in het bijzijn van de gegedronken, wat in alle restaurants gratis wordt ver worden uitgepakt! Daarnaast wordt er geschonken. geen cadeau gegeven als de ander met lege handen staat, want dan breng je iemand in Geloof De meeste Japanners zijn aanhangers verlegenheid. van het shintoïsme en het boeddhisme.  Iedereen is vriendelijk en erg behulpzaam ����������  Er is nauwelijks criminaliteit. Je kan nog met Onderwijs Japan kent een leerplicht van 6-16 open tas rondlopen en hoeft niet steeds te jaar en heeft 5 onderwijssystemen. Achtereendenken aan je portemonnee, mobiele televolgens volgt een kind de kleuterschool, de bafoon of geld. Het zal niet snel voorkomen dat sisschool, de lagere middelbare school, de hoiemand iets meeneemt. gere middelbare school en de universiteit. Op  Het is heel erg als iemand wordt beledigd of de kleuterschool krijgen de kleuters al te maken aangetast in zijn eer. Dit is niet alleen schamet strikte regels waar ze zich aan te houden delijk voor het individu maar voor de hele fahebben. Het gaat hierbij om beleefdheidsvormilie. Een Japanner is onder andere beledigd men, zoals respect tonen door te buigen voor als hij openlijk wordt uitgelachen. Maar ook de schooljuffrouw en de nationale vlag. Op de een onjuiste aanspreekvorm is funest. Daarlagere middelbare school (12 tot/met 15 jaar) naast is het erg als iemand openlijk ‘nee’ in dragen alle kinderen een schooluniform. zijn gezicht zegt. ���������

������

�������

���������������������� ����������������� �����������������������

�����

��������

�������

���������

Eten en drinken

�����������������������

Nederland kent een aantal ������������ typische gerechten die vaak alleen hier wordt gegeten. Een voorbeeld is het eten van����������������������� rauwe haring met uitjes. Ook stamppot met rook- Omgangsvormen in Nederland worst, erwtensoep en beschuit met muisjes bij  Eerlijk en betrouwbaar zijn (elkaar in de ogen een geboorte zijn typisch Nederlands. Boterkijken is erg belangrijk) hammen met pindakaas of hagelslag zal je ook  Direct zijn niet snel ergens anders zien. Drop als snoep-  Nuchter goed is ook echt heel Hollands.  Stiptheid (op tijd komen, afspraken maken – ook met vrienden) Geloof Oorspronkelijk is Nederland een pros-  Gescheiden houden van zakelijk en privé testant christelijke natie. (privé-zaken vaak (te) persoonlijk)  Beleefdheid tegen ouderen (opstaan in openOnderwijs In Nederland is er een leerplicht baar vervoer) voor alle kinderen van 5 t/m 16 jaar. De leerplicht  Samenleven met andere culturen geldt voor kinderen die in Nederland wonen of  Bij het krijgen van een cadeau kan men dit langdurig verblijven, ongeacht hun nationaliin eerste instantie weigeren (‘dat had je nou teit of religie. De leerplicht is in 1900 ingevoerd niet moeten doen, dit kan ik niet aannemen’). met als doel het tegengaan van kinderarbeid. Als het eenmaal in ontvangst is genomen, is Hier gaat een kind eerst naar de basisschool. het gebruikelijk om het cadeau meteen uit Daarna naar het middelbaar onderwijs en dan te pakken omdat omstanders nieuwsgierig eventueel nog naar het hoger beroepsonderzijn. Het is niet gebruikelijk de gever meteen wijs of de universiteit. een cadeau terug te geven.

�

jamal wil vriendelijke cultuur beschrijven Cultuur beschrijven

Laat de leerlingen zelf de cultuur van een land beschrijven, eventueel in kleine groepjes. Het is handig om dit te doen aan de hand van de opzet op de vorige twee paginas, dat maakt vergelijken mogelijk. De leerlingen kunnen kiezen uit de volgende landen:  Turkije  Marokko  Tsjechië  Rusland  Spanje  Peru  Canada  Zuid-Afrika Vervolgens worden de overeenkomsten en verschillen klassikaal toegelicht. Tips kijk op www.landenweb.com, http://landen.pagina.nl, www.wikipedia.nl (op de homepage bij de zoekfunctie ‘landen’ intoetsten) of zoek op land bij www.google.nl

Doel We vinden het belangrijk dat de leerlingen naar aanleiding van deze opdracht inzicht krijgen in de vele cultuurverschillen. Het is daarbij belangrijk dat ze snappen dat deze verschillen een oorzaak kunnen zijn voor, in hun ogen, ‘afwijkend’ gedrag. Daarbij is het ons streven dat ze begrijpen dat dit handelen vaak niet opzettelijk kwetsend bedoeld is, maar cultureel bepaald.

Respect & geweld

geweld sluipt over onbekende paden

Er wordt vaak een link gelegd tussen respect en geweld. Geweld is dan een uiting van het gebrek aan respect. Geweld is een schending van de integriteit van de ander. Een omgekeerde redenering duikt soms ook op: iemand gebruikt geweld omdat hij of zij zich niet gerespecteerd voelt door een ander. Hieronder volgt eerst achtergrondinformatie over geweld, gevolgd door verschillende opdrachten die u met de klas kunt doen. Het doel daarvan is om leerlingen meer bewust te maken van de relatie tussen respect en geweld.

Geweld wordt meestal niet goedgekeurd. Maar zoals vaak het geval, bevestigt ook hier de uitzondering de regel. Het kan bijvoorbeeld voorkomen dat iemand in een levensbedreigende situatie terechtkomt. Alleen dan is het geoorloofd om geweld te gebruiken om jezelf uit die situatie te redden, dit heet noodweer. Alle andere vormen worden niet goedgekeurd, maar veelal niet bestraft. We onderscheiden: Materieel geweld Geweld is niet uitsluitend tegen medemensen gericht. Ook geweld tegen materiele zaken is een vorm van geweld. Soms wordt hiervoor de term ‘vandalisme’ gebruikt. Denk hierbij aan het omtrappen van hekjes in de tuin en volle afvalbakken, ramen ingooien, autospiegels van auto’s af schoppen, het in brand steken van gebouwen en dergelijke. Verbaal geweld Soms wordt er gezegd dat schelden niet echt een vorm van geweld is. Schelden doet namelijk geen pijn, volgens een oud gezegde. Toch kan verbaal geweld een grote impact hebben op de gemoedstoestand van anderen. Vooral het verbale geweld dat onverwachts, fel en massaal is, kan door het slachtoffer als buitengewoon kwetsend worden ervaren. Denk hierbij aan het schelden in de bus, trein of gewoon op straat. Ook de spreekkoren in het voetbalstadion zijn een goed voorbeeld. Wanneer deze gericht zijn aan bijvoorbeeld de moeder of vriendin van spelers of de scheidsrechter, kan dit door de massaliteit ervan echt kwetsend zijn. Lichamelijk geweld Vaak zijn mensen slachtoffer van geweld, soms zijn er dodelijke slachtoffers te betreuren. Dit komt omdat er bij deze vorm veelal wordt geschopt, geslagen, gestoken en in toenemende mate geschoten. Denk aan slachtoffers als Joes Kloppenburg, Meindert Tjoelkert en René Steegmans. Na veelvuldig in elkaar geslagen te zijn, zijn zij aan

hun verwondingen overleden. Ook het gooien van stenen vanaf een viaduct, steeds vaker in het nieuws, valt hier onder. Auto’s worden hierdoor beschadigd en de bestuurders krijgen de schrik van hun leven. Deze schrik kan ernstige lichamelijke maar ook psychische schade met zich mee brengen. In januari 2005 kreeg een jonge vrouw een steen door de voorruit op haar hoofd. Ze raakte ernstig gewond en overleed in het ziekenhuis (dus: lichamelijk geweld met dodelijke afloop). Ook na dit incident zijn er nog meldingen geweest van stenengooiers. Psychisch geweld Pesten is een helaas veel voorkomend voorbeeld van psychisch geweld. Iemand manipuleren of onder druk zetten zijn minder makkelijk zichtbare voorbeelden. Door psychisch geweld kan bij het slachtoffer een gebrek aan zelfvertrouwen ontstaan en een laag gevoel van eigenwaarde. Het gevolg hiervan kan zich uiten in bijvoorbeeld straatvrees, verlatingsangst of moeite met vertrouwensrelaties. Er wordt geen lichamelijke schade toegebracht, maar het blijft geweld. Terrorisme Een bijzondere vorm van geweld die de laatste jaren steeds meer inbreuk maakt op onze veiligheid, is terrorisme. Het verschil tussen terrorisme en geweld zit in het feit dat terroristische aanslagen vaak doelbewust worden voorbereid. Hierbij is het de bedoeling dat er menselijke slachtoffers vallen. De daders streven een psychologisch effect na (angst en paniek zaaien) om veranderingen te bewerkstelligen. Vanuit het standpunt van het slachtoffer is terrorisme een teken van gebrek aan respect. Vanuit de dader gezien, is de actie gerechtvaardigd voor een hoger doel. Terrorisme heeft vaak politieke, religieuze of ideologische motieven. Dit kan bijvoorbeeld de vrijheid van een bepaald bevolkingsdeel zijn, of de invoer of afschaffing van bepaalde wetten.

brigitte redt brandende quiz Quiz Doe de volgende quiz klassikaal. U leest de vragen en de bijbehorende antwoorden voor. De leerlingen schrijven het antwoord individueel op (de juiste antwoorden staan vetgedrukt).

yesim + amal + judy leert wilde discussie groepen Discussie in kleine groepjes Verdeel de klas in groepjes van maximaal 5 leerlingen. De leerlingen hebben een half uur om zich voor te bereiden (of geef het op als huiswerk voor de volgende dag). Binnen de groepjes worden voor- en tegenstanders gekozen. De stellingen waarover gediscussieerd wordt, luiden als volgt:

1 Op 2 november 2004 is Theo van Gogh vermoord in Amsterdam. Wat was zijn beroep? A B C D

Politicus Zanger Filmmaker Zakenman

2 Waarom is hij vermoord?

A Hij deed zijn werk niet goed B Iemand voelde zich door hem gekwetst in zijn geloofsovertuiging C Hij had iemand anders geslagen en toen werd diegene boos

 Terrorisme is een gevolg van gebrek aan respect  Door het plegen van terroristische acties kan je respect afdwingen  Ik heb begrip voor terroristische acties als dit de enige weg is om aandacht te krijgen

3 Begin 2005 worden er stenen van viaducten gegooid door jongeren. Een jonge vrouw is door

een steen die door de voorruit van haar auto kwam overleden. Hoe oud waren de jongeren die deze stenen hebben gegooid? A Mijn leeftijd, tussen de 10 en 13 jaar B Tussen 15 en 18 jaar C Ouder dan 18 jaar

4 Hoeveel kinderen worden er per klas op het basisonderwijs gepest? A 1 of 2 kinderen B Iets meer, maximaal 5 kinderen per klas C 6 tot 8 kinderen per klas

5 Op 7 juli 2005 zijn er aanslagen gepleegd in Londen. Waarom werd dit gedaan?

A Door een vermeende terreurgroep in een strijd tegen anders gelovigen B Door de IRA, een Ierse beweging die vecht voor de republiek (Noord)Ierland C Door een groepje jongeren die tegen Joden zijn

6 Wat zijn spreekkoren?

A Liederen die mensen in de kerk hardop voorlezen, maar niet zingen B Liedjes uit de top 40 die iedereen hard meezingt C Woorden die mensen roepen in grote groepen, meestal kwetsend

Doel Door middel van actuele gebeurtenissen worden de leerlingen bewust gemaakt van de (vele) link(s) tussen geweld en respect.

Doel Bij deze opdracht moeten de leerlingen nadenken over respect en terrorisme. Het is van belang dat ze genoeg voorbereidingstijd hebben. Zo hebben ze voldoende tijd om hun mening te formuleren en kunnen ze er écht over nadenken. Vragen die bij hen kunnen opkomen zijn ‘hebben terroristen geen respect voor anderen, of zijn de aanslagen het gevolg van gebrek aan respect voor hen vanuit hun omgeving?’ U bent voor de groepjes de gespreksleider, de stellingen kunnen misschien leiden tot heftige discussies!

joes + luna componeert geel gedicht Gedicht maken Lees het onderstaande gedicht klassikaal voor. Daarna laat u de leerlingen zelf een gedicht maken. In elk gedicht moeten op zijn minst 3 van de nu volgende woorden voor komen: vriendschap, ruzie, pesten, familie, geloof, respect, oorlog, liefde, muziek en sport. Wees echt! Als je een ander ‘echt’ gunt zichzelf te zijn, ook al ben je een andere smaak of mening toegedaan pas dan kan er sprake van ‘respect en respecteren’ zijn. Tastbaar, zichtbaar, voelbaar, in voorspoed en verdriet, dan laat je een ander toe, in iets wat hij/zij anders niet ziet. Wees onbevreesd je bloot te geven als mens van vlees en bloed. Juist die openheid ontroert, Voelt echt, en dat gevoel doet ‘goed’. (Auteur: Annemieke Steenbergen)

De mooiste gedichten kunt u naar mailen naar www.respect2all.nl. Elke week wordt er een selectie van gedichten op de website van Respect2All geplaatst.

overige Rassendiscriminatie

Rassendiscriminatie is (helaas) een onderwerp van alle dag. Mensen worden gepest, geslagen, vernederd, gediscrimineerd of, erger nog, vermoord omdat ze een ander ras, geloof of seksualiteit hebben dan in een bepaalde streek gebruikelijk is. Ook nu komt er nog veel rassendiscriminatie voor. Denk daarbij aan de rellen tussen Hutu’s en Tuti’s in Rwanda van de jaren ’90. Maar ook aan de massamoorden in Srebrenica en het geweld in Palestina. Het bekende voorbeeld dat betrekking heeft op Nederland is natuurlijk de Tweede Wereldoorlog. Hier werden mensen, voornamelijk joden en zigeuners, door de Duisters vermoord omdat ze een gevaar zouden zijn voor het Duitse, Arische ras. Een bekende stichting die er onder andere naar streeft om hedendaags racisme en vreemdelingenhaat tegen te gaan is de Anne Frank Stichting. Ze heeft als doel een pluriforme en democratische samenleving waarin ieder mens als uniek individu wordt gezien en gelijk wordt behandeld.

onderwerpen Slavernij In de 18e eeuw waren, ook in Nederland, slaven heel normaal. Eigenlijk zijn slavernij en de hedendaagse rassendiscriminatie aan elkaar verwant. Beiden berusten op het idee dat bepaalde rassen superieur zijn aan anderen. Slaven waren mensen van een ‘lager soort’ die onbetaald in dienst waren van hun meester en meesteres. Mensen in Nederland hadden niet zozeer slaven in huis. Nederlandse schippers hebben echter veel mensen uit Afrika naar Amerika en het Caribisch gebied verscheept om ze daar als slaaf te laten werken. Wij hebben dus als het ware veel slaven ‘verkocht’. Rond 1863 is de slavernij in Nederland afgeschaft. Maar slavernij is niet alleen van vroeger. Ook nu komt slavernij vooral onder kinderen nog steeds voor, alhoewel het officieel is afgeschaft. Voornamelijk in landen in Afrika en Azië worden er nog vaak kindslaven aangetroffen. Zij zijn door hun ouders verkocht (bewust of onbewust), in de hoop op een betere toekomst.

Colofon Tekst & redactie Kitty Geertman, Jonne Boesjes, Respect2All Vormgeving & concept Luna Maurer en Joes Koppers Druk Drukkerij SSP Printers Amsterdam Fotografie Andy Tan (Ali B p.2, Brace p.25) Martijn van de Griendt (Victoria Koblenko p.15, Birgit Schuurman p.32) Carli Hermès (Maartje Scheepstra p.7) Met dank aan Dalina Borsje en Rob Snijders voor hun didactische bijdrage René van Maarsseveen (Scemmarketing) voor zijn tekstcorrecties

Doel Door het maken van gedichten wordt de woordenkennis en creativiteit van de leerlingen spelenderwijs aangesproken.

© Respect2All, 2005 Deze lesbrief is een uitgave van Stichting Respect2All in samenwerking met het Oranje Fonds. Onder vermelding van de bron mag u er informatie uit gebruiken, met uitzondering van de foto’s. Stichting Respect2All p/a Oranje Fonds, Postbus 90, 3980 CB Bunnik T 030 6564524 www.respect2all.nl