ZIJN WE NU WEL OF NIET INNOVATIEF? "PROBLEEM IS DAT WE INTROVERTE BRANCHE ZIJN"

Ledenmagazine van Bouwend Nederland | Juni 2016

DE OUDSTE BOUWER VAN NEDERLAND

BART KNAAPEN: "365 JAAR BRENGT EEN BEPAALDE DRUK MEE"

ZIJN WE NU WEL OF NIET INNOVATIEF? "PROBLEEM IS DAT WE INTROVERTE BRANCHE ZIJN"

WAAR ZIJN DE VROUWEN?

"POSITIEVE DISCRIMINATIE IS OOK DISCRIMINATIE"

2 | BOUWENDNL | Juni 2016 |

INHOUD

in dit nummer

27

37

BIEDT ALTERNATIEVE FINANCIERING SOELAAS? Leden en experts reageren | Meer ...>

"DE WEG NAAR POSITIEF RESULTAAT IS VAAK ONNODIG LANG"

CROWD COACHING

VANUIT DE KLANT BEZIEN "Nog beter naar elkaar luisteren" | Meer ...>

EN VERDER ... BouwendNL is het verenigings­ magazine van Bouwend Nederland.

In het magazine is informatie te vinden over activiteiten van de vereniging, ontwikkelingen in de sector en onderwerpen die van belang zijn voor de bedrijfsvoering van de leden. De inhoud geeft invulling aan de missie van de vereniging, namelijk het binden, boeien en verenigen van de leden.

4

BOUW IN BEELD DIJKVERBETERING KINDERDIJK

7

NIEUWS

20

PITCH NIEUW INITIATIEF ZOEK T VOLGERS

22

HET OUDSTE FAMILIEBEDRIJF VAN NEDERLAND

28

INNOVATIE TRILLINGVRIJ HEIEN

30 Omslag: Dag van de Bouw 2016 Foto: RauwCC

OP STAP MET FRIES EN… YURI KIONTKE

32

RECENSIES BOEK EN DIGI

INHOUD | Juni 2016 | BOUWENDNL | 3

COLUMN MAXIME VERHAGEN

ECHT GELD VOOR ECHTE WEGEN.

46

VEILIGHEID BORGEN IN BESTEK "Ondergeschoven kindje"

Blijkt uit onderzoeken Movares en Rijksvastgoedbedrijf

Meer ...>

33

BIJZONDERE BAND OP BEZOEK BIJ DE OLDE WERKPL A ATS

34

QUOTUM MEER VROUWEN IN DE BOUW?

38

ENERZIJDS, ANDERZIJDS… INNOVATIEF OF NIET?

41

10 MANAGEMENTVRAGEN AAN… DICK SINGERLING

42

TEUS DE WIT NIEUWE VOORZIT TER SOMA COLLEGE

Juist op de dag dat de langste file van het jaar is gemeten (757 kilometer), roepen 24 organisaties de minister president op om meer aandacht te geven aan onze infrastructuur. Daaronder EVO, TLN, Schiphol, ANWB en ja, ook Bouwend Nederland. In de brief roepen we dit en het komend Kabinet op om ­aanzienlijk meer aandacht te geven aan onze mobiliteit. Geld is nodig voor meer verbindingen en betere doorstroming op zowel de weg, het spoor, op het water, in de lucht en fietspaden. Mind you, er is tot en met 2028 al 26 miljard euro bezuinigd op de begroting van Infrastructuur en Milieu! Projecten zijn vertraagd, onderhoud is versoberd en er is geen vrije ruimte meer om nieuwe knelpunten aan te pakken. Kortom, de bereikbaarheid is in gevaar! Al vaker heb ik aangegeven dat onze mobiliteit toeneemt naar­ mate het weer beter gaat met de economie. En bijna net zo vaak kreeg ik het verwijt dat ik alleen maar lobby voor meer werk voor onze leden. ‘Wij van WC Eend’, werd me verweten. Daar zit natuurlijk een kern van waarheid in, maar is veel te kortzichtig. We hebben immers allemaal baat bij een goed wegennet. Dat geldt voor véél ondernemers, of ze in de detailhandel, transport of in de bouw zitten.

47

Willen we groeien, en ik neem aan dat we nog steeds een

49

is simpelweg meer geld nodig voor de versnelde aanpak van

DE MAAND VAN MAXIME DE MENING VAN… JAN SL AGTER

50

BIJEENKOMSTEN REGIO’S

52

BOUW IN BEELD HOCKEYCLUB ORANJE-ZWART

ambitieus land zijn, dan zullen we ook moeten investeren. Er weginfrastructuur, een betere bediening van sluizen en bruggen, kwalitatief hoogwaardiger spoorvervoer en excellente fiets­ voorzieningen. En met meer geld bedoel ik niet een boekhoud­ kundige truc, geen administratieve verlenging. Echt geld, voor échte wegen. <

BOUW IN BEELD

Dijkverbetering Kinderdijk-Schoonhovenseveer

PROJECTMANAGEMENT

ONTWERP

Vanaf 2013 voert Combinatie Dijkverbetering Molenwaard (CDVM) tussen Kinder-

Mourik Groot-Ammers

Iv-Infra

dijk en Schoonhovenseveer een flinke dijkverbetering uit. Om op die manier de

OPDRACHTGEVER

DIJKVERSTERKINGSLENGTE

­Alblasserwaard en de Vijfheerenlanden ook in de toekomst te blijven beschermen

Waterschap Rivierenland

10 kilometer

tegen overstromingen. Een aanzienlijk deel van de waterkering voldeed al langer

PERIODE

niet meer aan het vereiste veiligheidsniveau. Om het dijkvak tussen Kinderdijk en

Oktober 2013 t/m juli 2017

Dit project is op 4 juni

Schoonhovenseveer weer op sterkte te krijgen, zijn er de laatste jaren verschillende

AANNEEMSOM

opengesteld voor bezoekers

verbetermaatregelen toegepast. Tijdens de Dag van de Bouw zullen er bouw­

59 miljoen euro

aan de Dag van de Bouw.

activiteiten op meerdere locaties te zien zijn. Er wordt op dat moment onder andere gewerkt aan de boorpalenwand, de diepwand, grond­oplossingen en de speciale klimaatdijk.

Foto | Cees van der Wal

Renault PRO+

Bedrijfswagens van Renault bieden u een compleet antwoord op maat

Renault MASTER Nu vanaf € 19.990,Ledenkorting: 28%

Renault TRAFIC Nu vanaf € 16.990,Ledenkorting: 27%

Renault KANGOO Nu vanaf € 11.990,Ledenkorting: 25%

Renault KANGOO ZE Nu vanaf € 20.195,-* Ledenkorting: 5%

* Exclusief batterijhuur. Genoemde vanafprijzen zijn excl. btw, bpm, verwijderingsbijdrage, leges en kosten rijklaar maken. Bedragen zijn afgerond op hele euro’s. Getoonde modellen kunnen afwijken van standaarduitvoering. Op elke nieuwe Renault Bedrijfswagen geldt een fabrieksgarantie van 2 jaar zonder kilometerbeperking en 12 jaar plaatwerkgarantie (op Master 6 jaar). Drukfouten, prijs- en specificatiewijzigingen voorbehouden. Voor meer informatie en/of de voorwaarden bel gratis 0800-0303 of kijk op renault.nl. Min./max. verbruik: 4,2-9,5 l/100 km. Resp. 23,8-10,5 km /l. CO2 110 - 249 g/km.

renault.nl

NIEUWS | Juni 2016 | BOUWENDNL | 7

8,5

De werkvoorraad van hoofdaannemers in de

Dit geldt echter niet voor alle sectoren. De infra­

Kijk op

bouw bereikte in maart het hoogste niveau

sector heeft wat meer moeite om de weg naar

bouwendnederland.nl/nieuws

sinds het uitbreken van de crisis in de zomer

boven weer te vinden, maar het ondernemers­

voor meer informatie

van 2008, zo blijkt uit de jongste conjunctuur-

vertrouwen verbetert wel. De gemiddelde

meting van het EIB.

werkvoorraad van woningbouwers kwam in maart uit op 8,5 maanden, die van utiliteits­ bouwers op 7,9 maanden. In beide sectoren zagen de ondernemers de orderboeken in maart een halve maand dikker worden. Het hoogste niveau werd in de woningbouw bereikt in maart 2008 (9,9 maanden) en in de utiliteitsbouw een maand later (8,7 maanden).

VOLANDIS OPVOLGER VAN FUNDEON EN ARBOUW Op 1 juli aanstaande houden Fundeon en

aan de slag te gaan.

Arbouw op te bestaan. Sociale partners willen

Op bouwendnederland.nl/nieuws vindt u uitge­

een meer integrale aanpak als het gaat om

breide informatie over wat Volandis voor uw

gezond, veilig werk en de ontwikkeling van

situatie kan betekenen.

werknemers. Zij hebben daarom besloten tot een nieuwe organisatie te komen. Op 1 juli 2016 start Volandis, het kennis- en adviescentrum voor duurzame inzetbaarheid in de bouw- en infrasector. Volandis richt zich op het optimaal ondersteunen van werknemers en werkgevers bij hun invulling van duurzame inzetbaarheid. En daagt hen uit hier zelf mee

BOUWENDNL ZOEKT DEELNEMERS BouwendNL is het magazine voor en door

Meldt u aan via [email protected]

ondernemers en managers in de bouw.

als u bijvoorbeeld een keer een recensie wilt

In veel van de rubrieken geven leden hun

schrijven, een probleem voor crowdcoaching

mening of reageren op (markt)ontwikkelingen.

heeft of juist wilt reageren op een stelling. Maar

Wilt u dat ook? Graag!

ook als u een bijzondere band heeft met een voorwerp uit uw bedrijf, een opvallend initiatief hebt genomen of een mooie innovatie wilt presenteren.

ALS BOUWEND NEDERLAND LID ONTVANGT U

SCHOUWEN 15% VANACHTER KORTING UW BUREAU MET ACTUEEL BEELDMATERIAAL! OP AL ONZE PRODUCTEN EN DIENSTEN.

NIEUWS | Juni 2016 | BOUWENDNL | 9

COLUMN JOOST FIJNEMAN

INNOVATIE AANBESTEDEN?

BOETE BIJ VERKOOP UTILITEIT ZONDER LABEL Sinds 1 januari vorig jaar is er al controle,

daarom verstandig aan een gecertificeerd

maar met ingang van vorige maand mag

bureau opdracht te geven een energie­

de Inspectie Leefomgeving en Transport

label op te stellen.

(ILT) daadwerkelijk boetes opleggen als er geen definitief energielabel aanwezig

Meer informatie op

is bij de verkoop, verhuur en oplevering

bouwendnederland.nl

van utiliteitsgebouwen, zoals kantoren en winkels. Zo’n boete kan oplopen tot maximaal 20.250 euro. Eigenaren die van plan zijn hun gebouw te verkopen en geen boete willen riskeren, doen er

INSCHRIJVEN VOOR GLAS AWARD Voor de achtste maal wordt de tweejaarlijkse Glas Award uitgereikt aan

Zonder innovatie vaart niemand wel. Je moet blijven leren, blijven optimaliseren, met nieuwe ideeën blijven komen. Zo blijf je in beeld bij je klant. En die zal doorgaans ook bereid zijn voor die nieuwe en betere inzet te blijven betalen.

­Nederlandse- en Belgische bedrijven. Dat gebeurt op 9 november tijdens de SGA Vakdagen te Gorinchem en wordt gedaan door Maxime Verhagen.

Tot zover de theorie voor een wereld zonder aanbesteden. Maar in de andere wereld blijkt dat aanbestedingen vaak

De Glas Award wordt toegekend aan een bijzondere toepassing van vlakglas, een

dodelijk zijn voor innovatie. Want innovatie kun je per definitie

innovatief product of een spraakmakend proces of initiatief in de vlakglassector.

niet voorschrijven. En dus weet je als opdrachtgever niet wat

Maar ook product- of organisatorische innovaties, evenals elk ander succesvol

je krijgt. Misschien wel iets wat helemaal niet wilt hebben…

­initiatief (bijvoorbeeld ter promotie van de toepassingen van vlakglas in het in- of exterieur) worden verzocht om te schrijven. Hiervoor kan een Innovatie Award

En dus komt er toch vaak een bestek. Of een vraagspecificatie.

gewonnen worden. Inschrijven kan tot 1 september.

Waarin veel is dichtgeregeld. Zodat er aanbiedingen komen die goed vergelijkbaar zijn. En waarbij innovatie is teruggebracht

Meer info en aanmelden:

tot een leuk idee voor SROI of omgevingsmanagement. Niet

glasbrancheorganisatie.nl/

per se fout, maar op technisch vlak zet dit nauwelijks zoden aan de dijk. Zeker bij minder grote projecten. Het kan ook anders. Als je gunt op innovatief vermogen. En dus niet op de concrete invulling van het project zelf. Na gunning is er dan ruimte voor alle mogelijke innovatie. En als

3,2 PROCENT CO2-REDUCTIE “Bouwbedrijven die gecertificeerd zijn voor de CO2-Prestatieladder realiseren 3,2 procent CO2-reductie per jaar. Dit terwijl de landelijke trend is dat CO2-emissies juist toenemen.” Stichting Klimaatvriendelijk Aanbesteden en Ondernemen Kijk op infrasite.nl/news

dat goed afloopt, volgt de opdrachtverlening voor de realisatie. De aanbesteding eindigt dan dus niet met een definitieve aanbieding, maar met een belofte. Dat klinkt misschien irreëel en zweverig. Maar dat hoeft het niet te zijn. Als de voorwaarden voor de uiteindelijke opdracht­ verlening maar vast liggen. In de vorm van een maximale prijs. En als de gewenste prestaties maar duidelijk zijn. Eindelijk komen dat de kaarten open op tafel. Want wat volgt is een 1-op-1-­gesprek, waarbij opdrachtgever en opdrachtnemer zich samen over de invulling van het project buigen. Noem het BVP. Noem het Bouwteam. Noem het Innovatiepartnerschap. Noem het zoals je wilt. Maar weet dat hier de sleutel ligt voor innovatie bij aanbestedingen!

<

10 | BOUWENDNL | Juni 2016 |

NIEUWS

JUBILEUM leden met de viering van

100 jaar

50 jaar

40

hun jubileum:

Bouwbedrijf van Oijen

Aannemersbedrijf J.M. Putter

Sinkegroep

Boxmeer

Leeuwarden

Kruiningen

Bouwend Nederland feliciteert de volgende

3 juni

27 mei

3 juni

jaar

Bouw garage ligt stil door meerkoet De bouwers van een parkeergarage onder de Amsterdamse Boerenwetering ondervinden hinder van een broedende meerkoet, die niet mag worden gestoord. De moederkoet heeft sinds kort een nest gebouwd in de rietkraag langs de Hobbemakade. De nestelende vogel wordt beschermd door strenge milieuwetgeving, waarin staat dat

NIEUWE LEDEN

Bouwend Nederland heet onderstaande nieuwe leden van harte welkom bij de vereniging. Organisatie

Vestigingsplaats Sectie

Aannemersbedrijf Laarakkers-Wijnhoven

Wanroij

Bouw klein Aannemingsbedrijf Rijssemus

Zuid-Beijerland

Bouw klein

Aelbers Groep B.V.

Doetinchem

Bouw midden

de situatie in Amsterdam-Zuid ter plekke beoordeeld, en

Alert Bouw & Brandwering B.V.

Volendam

Bouw klein

geconstateerd dat de damwanden, zolang de vogel er nestelt

Bouwbedrijf Bijkerk B.V.

Leerdam

Bouw klein

niet in de grond gestampt mogen worden. Pas als de eieren

Bouwbedrijf Jonker & Meijerhof

Oudorp NH

Bouw klein

uitgekomen zijn, en de kuikens kunnen zwemmen, gaan de

Bouwbedrijf Tollenaar

Leersum

Bouw klein

Dakdekkersbedrijf Van Diepen B.V.

Spanbroek

Bouw klein

De Ruiter Grondwatertechniek B.V.

Haarlem

Bouw klein

Decombibouw B.V.

Beverwijk

Bouw klein

Dekker-Bouw

Zaandam

Bouw klein

Faber Personeelsdiensten Bouw BV

Amersfoort

Bouw midden

Frans van Erp Glaswerken B.V.

Oss

Bouw klein

Halö Bouwbedrijf

Hoek Van Holland

Bouw klein

haar. Een zegsman bevestigt desgevraagd dat er nog geen

Kramer's Holding B.V.

Sint Nicolaasga

Bouw klein

inschatting gemaakt kan worden van de financiële gevolgen

L en W Bouw B.V.

Walterswald

Bouw klein

van de vertraging.

Oranje Bouwgroep B.V.

Capelle a/d IJssel

Bouw klein

Sparbouw

Vrouwenpolder

Bouw klein

Stevens Bouw B.V.

IJsselsteyn LB

Bouw klein

Unsal Infratechniek B.V.

Barendrecht

Infra klein

Van Amerongen Bouw

Maarn

Bouw klein

Zwaluwe Bouw- en Aannemingsbedrijf B.V.

Made

Bouw groot

het broedsel niet verstoord mag worden. Een ecoloog heeft

werkzaamheden verder. Stadsdeelbestuurder Paul Slettenhaar heeft zich bij de kwestie neergelegd. „Ik was zeer verrast door het stilleggen van de voorbereidende werkzaamheden. Maar we hebben helaas de flora- en faunawet te respecteren”, aldus Sletten­

NIEUWS | Juni 2016 | BOUWENDNL | 11

COLUMN AFDELINGSVOORZITTER

VERGUNNINGVERLENING WONINGBOUW HAPERT

OP- EN VERBOUWEN

In het eerste kwartaal van dit jaar hebben gemeenten nog geen 10 duizend vergunningen verleend voor de bouw van nieuwe woningen, zo blijkt uit de jongste cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Een jaar geleden waren dat er nog ruim 15 duizend. Niet alleen werden er minder vergunningen verstrekt voor huurwoningen, ook de koopsector moest een behoorlijke stap terug doen. Het vergunningenniveau ligt al weer enige maanden onder de 50 duizend op jaarbasis. Volstrekt onvoldoende om aan de toenemende woningvraag te voldoen.

Een aantal jaar geleden spraken we binnen Bouwend Nederland met elkaar af de verbinding met onze leden te vernieuwen. Als afdeling moesten we daar vorm aan geven, maar hoe? Gouwe en Rijnstreek was met tachtig leden een relatief kleine afdeling. We hebben geen eigen gebouw of een voltijd secretaris. Wilden we als bestuur meer tijd stoppen in organisatorische zaken, waardoor er minder tijd over zou blijven voor de inhoud? Nee: ik vind het onze kerntaak om onze leden te informeren over kansen en veranderingen in de markt en regelgeving, maar ook over thema’s als EMVI, nul-op-de-meter en ketensamenwerking. De oplossing lag in verdere integratie met Bouwend Nederland. Het geld dat we normaal als afdeling kregen, blijft nu in Zoetermeer. Bouwend Nederland voert hiervoor onze secretariële en penningmeestertaken uit en neemt zo alle organisatie rond bijeenkomsten uit handen. Dat biedt veel voordelen. Als

STRATEGISCHE ISSUES "Negen van de tien bouwdirecteuren hebben het in de bestuurskamer ‘regelmatig tot voortdurend’ over duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen. In andere sectoren worden deze specifieke ‘strategische issues’ veel minder vaak genoemd." Strategy Trends 2016 Beerenschot Kijk op

cobouw.nl

afdelings­bestuur concentreren we ons nu op de inhoud en thema’s. Bouwend Nederland beschikt over een groter bestand sprekers en geeft zo nieuwe invulling aan onze bijeenkomsten. Onze bestaande tegoeden zijn ondergebracht in een stichting, die daarnaast zorgt voor de sociale invulling van de afdeling. Door deze integratie zijn alle leden van Bouwend Nederland binnen ons gebied automatisch ook lid van de afdeling en welkom op onze bijeenkomsten. Hierdoor hebben we nu zo’n honderd leden. De boodschap die ik wil meegeven: dat de crisis voorbij is, betekent dat we weer kunnen opbouwen. Maar we moeten ook verbouwen: op nieuwe ontwikkelingen inspelen en ons zo als ondernemer, bedrijf, afdeling en sector blijven onderscheiden.

<

Rob van den Oudenrijn Directeur Van Den Oudenrijn Aannemersbedrijf en Timmerfabriek, Bodegraven Voorzitter Bouwend Nederland afdeling Gouwe en Rijnstreek

ZOMER ACTIE! Inruilactie track & trace systemen:

Uw huidig systeem is geld waard! In juni, juli en augustus krijgt u van GPS-Buddy een scherpe inruilpremie voor uw bestaande track & trace units bij aanschaf van de nieuwste XL systemen. Bovendien krijgt u iedere tweede inbouw gratis.

Dat levert u meteen veel extra voordeel op: Inruilmogelijkheid alle merken track & trace systemen Tweede inbouw gratis (twv € 95,-) XL systemen voorzien van Keurmerk RitRegistratie Medewerkers identificatie conform Bouw & Infra cao Fiscaal sluitende kilometerregistratie

Daarnaast biedt GPS-Buddy u: • • • • • •

Zeer uitgebreide rapportages Systemen en diensten flexibel uit te breiden Brandstofanalyse Planningsmodule Digitale tachograaf Groener rijden

Redenen om nu in te ruilen: • • •

Nieuwe platform met vele voordelen U betaalt alleen voor wat u gebruikt Duur maatwerk niet nodig!

Voor meer informatie verwijzen we u naar

www.gps-buddy.com

* Aan de inhoud van deze advertentie kunnen geen rechten worden ontleend. Deze actie is geldig van 1 juni t/m 31 augustus 2016.

NIEUWS | Juni 2016 | BOUWENDNL | 13

BARST!

Een glasbedrijf was benaderd door een

Lees de afloop op

hotel met het verzoek om een bestaande

bouwendnederland.nl/nieuws/

hardglazen deur (niet geleverd door het glasbedrijf) recht te hangen, omdat de deur enigszins klemde. Het glasbedrijf ging er naar toe en ging aan de slag. Bij de werkzaamheden barstte de deur. Het hotel stelde nu het glasbedrijf aansprakelijk, en wenste een nieuwe deur geleverd te hebben.

ROADTRIP MAXIME VERHAGEN

INNOVATIEVE BOUW IN BEELD

Maxime Verhagen maakte afgelopen week

onvoldoende bekend bij de politiek en het grote

om, met de Themakaart Bouw in de hand, de

een road trip in een Tesla naar de meest

publiek, waardoor ze niet snel genoeg op grote

gebouwde omgeving te onderzoeken. De jury

innovatieve bouwprojecten van Nederland. In

schaal worden ingezet. Daarom vragen wij hier

bekijkt de inzendingen naar het vernieuwende

de auto ging hij in gesprek met innovators uit

aandacht voor met deze week ‘De Bouw maakt

aspect, de maatschappelijke relevantie en de

de bouw, aanverwante sectoren en bekende

het SLIM’.”

toepasbaarheid.

Nederlanders. Filmpjes van de gesprekken werden nog Verhagen deed dit in het kader van de actie­

dezelfde dag online gezet. Ze zijn te vinden

week ‘De Bouw maakt het SLIM’, die werd

opbouwendnederland.nl/debouwmaakthetslim

georganiseerd van 30 mei tot en met 3 juni. Aansluitend was op zaterdag 4 juni de Dag van

Uitreiking Innovatieprijs

de Bouw, waarop iedereen kon zien hoe innova­

Op donderdag 2 juni reikte Maxime Verhagen

tief de Nederlandse bouw- en infrasector zijn.

een innovatieprijs uit aan de leerlingen van een technasium. Deze leerlingen zijn al geïnteres­

Bij de verschillende projecten gingen Maxime

seerd in techniek. Aan Bouwend Nederland,

en zijn gasten in gesprek met ondernemers

en vooral de leden van Bouwend Nederland,

uit de bouw- en infrasector en experts uit

is het de uitdaging om te laten zien dat juist

verwante sectoren. Verhagen: “De bouwsector

de bouw- en infrasector zitten te springen om

heeft de oplossingen in huis om Nederland

gemotiveerde opgeleide jongeren. Daarom

mooier en slimmer te maken. Deze zijn vaak

is aan de leerlingen van technasia gevraagd

De volgende projecten werden bezocht: Maandag 30 mei Smart mobility: Automotive Campus Helmond, een internationale hotspot, ontmoetingsplek en vestigingslocatie op het gebied van automotive. Het bezoek staat in het teken van de impact van de zelfrijdende auto. Smart Materials: Solliance & SEAC High Tech Campus Eindhoven. Solliance is een researchinstelling naar de nieuwe generatie PV-cellen (opwekken zone-energie). SEAC is een onderzoeksinstelling die zich specialiseert in het verbreden van de toepassing van PV-cellen in de gebouwde omgeving.

Dinsdag 31 mei Smart Materials: Zorgcomplex de Wende in Overasselt is een oude boerderij die met duurzame materialen stijlvol is verbouwd tot een prachtige zorgwoning. Deze biedt woonruimte aan 6 oudere mensen met een psychogeriatrische zorgvraag. Smart environment: Dijkverbeteringsproject Kinderdijk-Schoonhoven van Waterschap Rivierenland. Het project wordt uitgevoerd in het kader van de hoogwaterbescherming (invloed van klimaatverandering) en kent een grote mate van inpassingsmaatregelen ten aanzien van de omgeving.

Woensdag 1 juni Smart Buildings: Langer thuis wonen Gorredijk. Pilotproject in het kader van langer thuis wonen. In een bestaande rijwoning zijn diverse installatietechnische en bouwkundige ingrepen gedaan om het langer thuis wonen van zorgbehoevende ouderen mogelijk te maken c.q. met de mogelijkheden hiertoe te experimenteren. Smart Business en Smart energy: Entrance en BuildInG in Groningen. Entrance is een hotspot voor zaken en innovatie op energiegebied. BuildInG is een innovatiecentrum voor aardbevingsbestendig en innovatief bouwen.

Donderdag 2 juni Uitreiking innovatieprijs aan de ­leerlingen van een technasium. Vrijdag 3 juni Smart Construction: Bezoek aan de installatietechnisch opgetuigde Heijmans ONE-woning in FabCity op het Java-eiland in Amsterdam. Heijmans ONE is een prefab-concept voor verplaatsbare, volledig ingerichte woningen voor alleenstaanden. Deze woning is daarnaast opgetuigd met diverse innovatieve installatietechnieken, waaronder de Tesla Powerwall.

14 | BOUWENDNL | Juni 2016 |

Tekst | prof. dr. ir. Jos Lichtenberg

BOUWTOTAAL

BOUWPROCES

BOUW TOTAAL

LEAN SAMENWERKEN Ketensamenwerking is een modebegrip. Maar de keten is complex vanwege de versnippering in ­functies en veel MKB bedrijven. Vanaf de oudheid tot voorbij de middeleeuwen, toen we o ­ verigens ook voor opdrachtgevers (bouwheren) serieuze bouwwerken als kathedralen en gemeentehuizen realiseerden, deden we dat met een betrekkelijk eenvoudige organisatie. Een bouwmeester (ontwerper en realisatieverantwoordelijke) als eindverantwoordelijke in het centrum, bediend door een beperkt aantal leveranciers (gilden) uit de directe omgeving. Denk aan timmerbedrijven, ­glazeniers, smeden, metselaars en beeldhouwers. Deze maakten doorgaans gebruik van materialen uit de directe omgeving; buitengewoon duurzaam dus. Versnippering Hoe anders is het nu, waar we sinds de industriële revolutie de versnippering hebben ingezet. Bouwmaterialen kwamen niet langer per se uit de eigen omgeving en producten met een hogere toegevoegde waarde werden over grotere afstanden verkocht. De bouw­

Eigenlijk een voorbeeld dat pijnlijk blootlegt dat

"De bouw in de sandwich’: er ontstaat druk of bedreiging die de drive gaat vormen om tot innovatie te komen."

met een wat andere insteek en bouwtechniek, de meerwaarde van de traditionele aannemer tot een minimum is beperkt. Dat lijkt een bedreiging, maar ikzelf verwonder er mij over dat aannemers deze werkwijze niet groot­ schalig omarmen. Het verkort de bouwtijd, men

materialenhandel die naast oliehandel in de

kan met dezelfde medewerkers meer omzet

winter, een aanvullende activiteit voor de zomer

maken, het beperkt de risico’s en het vergroot

zocht, was geboren. Een tweede golf is in de 21e

de marges.

eeuw gekomen met de groei van ­installaties,

Aan de andere kant zie je woonconsumenten/

die het bouwproces steeds complexer hebben

gebruikers, al dan niet in samenwerking met

Kans

gemaakt. Maar ook met een snel uitdijende

bijvoorbeeld een architect, ook actiever worden

Uiteindelijk zullen de meeste opdrachtgevers

regelgeving, de energiecrisis, het onroerend

om zelf op zoek te gaan naar leveranciers.

nog steeds de aannemer opzoeken, omdat

goed als belegging, et cetera. Die had het

Daarmee wordt het middenveld met handel,

ze daarmee het gevoel hebben dat de risico’s

ontstaan, respectievelijk een snelle groei van

aannemers, onderaannemers en ontwikkelaars

worden afgekocht. Een geweldige kans voor

nieuwe rollen zoals die van ­makelaars, bouw­

gepasseerd. Ik heb al vaker geschreven over ‘de

bouwers dus lijkt me.

managers, beleggers, project­ontwikkelaars en

bouw in de sandwich’ en dit is wat ik daarmee

Eén van de kansen is om je als aannemer op te

adviseurs, tot gevolg.

bedoel. Er ontstaat een soort druk of bedreiging

werpen als systeemleverancier. Je maakt geen

Het mag een wonder heten dat er nog steeds

die de drive gaat vormen om tot innovatie te

prijs op basis van een bestek, maar je wordt

min of meer bruikbare bouwwerken uitkomen,

komen.

aanbieder van een systeem met diensten.

want het systeem kraakt natuurlijk inmiddels

Proactief stap je op corporaties af om in te

van alle kanten. Iedereen is immers uit op

Bouwregisseur

sub-optimalisatie en die bereik je niet door open

Uitvoerende bouwbedrijven dreigen aldus in

vraag, maar ontwikkelt vooraf het aanbod, dat

en transparant samen te werken, maar juist

de mangel te belanden. Maar laten we deze

je breed in de markt zet.

door lang mistig te blijven en de kaarten op de

ontwikkeling eens vanuit dit ­perspectief

borst te houden. Hoe wil je nu in hemelsnaam

bekijken. Heel soms worden ook grotere bouw­

in die context kunnen komen tot keten­

werken in eigen beheer gerealiseerd.

samenwerking?

Een groot voorbeeld was de Venco Campus

De bouw in de sandwich

spelen op hun behoeftes. Je wacht niet op de

<

in Eersel (zie foto’s). De technologie was ­gebaseerd op Slimbouwen en was dusdanig

Jos Lichtenberg is hoogleraar aan de

Je ziet wel sub-ketens ontstaan, bijvoorbeeld

gekozen dat het bouwwerk op een logische

TU Eindhoven en is daarnaast innovator,

waar de industrie met hun toeleveranciers of

wijze uit elkaar te knippen was in een beperkt

bijvoorbeeld door ­organisaties bij te staan bij

onderling aanvullende bedrijven producten

aantal deel­opdrachten, die onderling niet inter­

product­ontwikkeling en hun veranderings­

met meer toegevoegde waarde ontwikkelen.

fereerden. Daarmee werd de complexiteit van

ambities. Daarnaast is hij zelf initiator

Denk aan prefab badkamers of kozijnen met

het bouwen dermate vereenvoudigd dat een

van diverse innovaties, zoals het house of

een garantiecertificaat, een renovatiesysteem

bouwregisseur in dienst van de opdrachtgever

Tomorrow Today, waarover hij in BouwTotaal

en producten met een terugnamegarantie. De

genoeg was om een hoogwaardig eindresultaat

een reeks schreef.

aanbodwereld organiseert zich dus geleidelijk.

te bereiken.

BOUWTOTAAL | Juni 2016 | BOUWENDNL | 15

Bij bouwen in eigen beheer denkt iedereen vooral aan zelfbouwers die op zaterdagen met broers en vrienden een aanbouw of eventueel een eigen woning realiseren. Cor van de Ven was dankzij Slimbouwen en een uitstekende bouwregisseur in staat om ook het enorme project Venco Campus in Eersel van ruim 30.000 m2, in eigen beheer te realiseren. Resultaat: Meer kwaliteit, sneller en ruim 30 procent onder budget.

Er is nog p uw mater laats voor ieel

Welkom bij Ritchie Bros. Auctioneers:

‘s Werelds grootste industriële veilinghuis Bied mee op machines naar keuze - dagelijks worden items toegevoegd aan het veilingaanbod! Kom de machines voorafgaand aan de veiling inspecteren: ma. 27 en di. 28 juni van 8:00 – 17:00

Moerdijk (NB) – 29 & 30 juni

ag g sd da en der wo on d &

Openbare veiling zonder minimumprijzen

Al meer dan 40 generatoren in deze veiling

6 – ONGEBRUIKT – 2015 OLYMPIAN GEP56-1 49 KVA

5 – ONGEBRUIKT – 2015 HAMM 3411P

2012 NOOTEBOOM OSDS-48-03V 48 Ton Tri/A

Veilinglocatie: Mark S. Clarkelaan 21, Haven M530, Port of Moerdijk, 4761 RK Zevenbergen Kom kijken naar de veiling: Een Ritchie Bros. veiling moet u een keer meegemaakt hebben. De veiling is openbaar toegankelijk dus u bent van harte welkom! Vind u het leuk om als VIP bezoeker de veiling te beleven, stuur dan een mail naar Iris van der Hout ([email protected]).

rbauction.nl

Tekst | Frank de Groot

BOUWTOTAAL | Juni 2016 | BOUWENDNL | 17

Beeld | Stybenex

REGELGEVING

BOUW TOTAAL

WARMTEVERLIESBEREKENING GAAT EPC VERVANGEN Vanaf eind 2020 moeten alle nieuwe

hernieuwbare energie op en isoleer je matig

Begin dit jaar is daarom door SBRCURnet

gebouwen in Nederland ‘bijna energieneutrale

dan zijn de werkelijke energiekosten veelal

een nieuwe rekentool gelanceerd waarmee

gebouwen’ (BENG) zijn. Voor overheids­

niet in overeenstemming met de verwachting

integraal de energieprestatie te berekenen is: de

gebouwen geldt deze eis al vanaf eind 2018.

die gebouweigenaren of huurders hebben. We

nZEB-tool, inclusief Nederlandstalig handboek.

Dat betekent echter niet dat dit gaat gebeuren

moeten meer leren denken in Total Cost of Use,

‘Het werkelijke energieverbruik ligt binnen de

door de eis aan de EPC te verlagen tot ‘0’.

bij een gezonde horizon. Dus niet over tien jaar of

5 procent afwijking van de berekende energie­

De rekenmethodiek gaat straks uit van het

zo, maar over de levensduur van een gebouw.’

prestatie. Denk aan bewoners die in de winter

warmteverlies per vierkante meter gebruiks­

Las weet waar hij over praat. Hij begon zijn

de ramen open zetten of heel veel douchen.

oppervlak per jaar. Isolatiedeskundige Eric Las

loopbaan in 1983 als energie-adviseur, waarna

Deze nZEB-Rekentool is dan ook gebaseerd op

is blij: ‘Eindelijk komt de echte energieprestatie

hij dertien jaar werkzaam was bij de voorloper

meer dan een kwart eeuw meten en ­verbeteren

van een gebouw in beeld.’

van de huidige gevelspecialist Sto Isoned en

met de PHPP-bepalingsmethode. Met deze

nog eens zestien jaar bij Kingspan Unidek. Hier

rekentool is het werkelijke rendement van

‘De huidige bepalingsmethode kent qua

vertrok hij vorig jaar om directeur te worden

maatregelen integraal inzichtelijk te maken. In

uitkomst onvoldoende correlatie met het

van de V ­ ereniging van fabrikanten van EPS/

principe voor elk gebouw en voor elk budget’,

werkelijk energieverbruik en is onvoldoende

Airpop producten (Stybenex), waar hij al sinds

aldus Las.

geschikt voor de stappen van EPC 0,4 naar

1998 bij was aangesloten. Ook is hij sinds 1998

De nZEB-tool bevat volgens SBRCURnet

bijna energieneutraal’, zegt Eric Las. ‘De huidige

lid en al lange tijd voorzitter van de Technische

aanvullingen die specifiek voor de Nederlandse

rekenmethodiek is doorspekt met politieke

Commissie van de Nederlandse Isolatie Industrie

bouwpraktijk gelden, zoals de douche-wtw,

afspraken en handjeklapfactoren. De forfaitaire

(NII).

verschillende warmtepompen, pv-panelen

instellingen houden onvoldoende rekening met

en heatpipes - de zogenoemde renewables.

de werkelijkheid, het werkelijke rendement of

Nieuwe bepalingsmethodiek

het echte gebruikersgedrag. Vooral bij (bijna)

Vanaf 2020 stelt de Europese richtlijn voor de

de nZEB-tool niet alleen toepasbaar is bij

energie-neutrale woningen en gebouwen

energieprestatie van gebouwen (EPBD) dat

een passiefhuis, maar ook bij andere typen

werken deze aannames volgens de oude

het nieuwbouwniveau internationaal (bijna)

energiezuinige woningconcepten, zoals nul-op-

methode incorrect en contraproductief. De

energieneutraal moet zijn. Dit wordt aangeduid

de-meter en Active House. Hierdoor brengt

balans moet zodanig zijn dat eerst ­optimaal

als nearly Zero Energy Buldings (nZEB) of Bijna

de tool eenheid in alle berekeningen voor zeer

de energievraag wordt gereduceerd – de

Energie Neutrale Gebouwen (BENG). Een goed

energiezuinige huizen en voorkomt discussies

vermijdbare vraag voorkomen – en daarna pas

moment dus om de huidige bepalings­methode

en onduidelijkheden. De nZEB-tool is daarbij erg

de inbreng van duurzame energie. Wek je veel

volgens NEN 7120 ‘Energieprestatie van

praktijk­gericht: er wordt namelijk gerekend met

gebouwen – Bepalingsmethode’ te vervangen door een nieuwe bepalingsmethode.

Deze aanvullingen maken het mogelijk dat

werkelijk berekende waarden. <

stn

Dienstencentrum

Samen sterk in telecom Voor voordeel op zakelijke abonnementen stuur nu uw huidige nota naar [email protected]

NIEUWS | Juni 2016 | BOUWENDNL | 19

Tekst | Frank de Groot

ONMISBAAR…

Voor ondernemers en managers in de bouw

BOUW TOTAAL

SSSSSSST

U valt bijna in slaap op badkamer of toilet met de

HOUTEN CONTACTDOZEN

nieuwe nieuwe badkamer- en toiletventilator van Itho Daalderop. Deze heeft namelijk het laagste geluids­ niveau in zijn klasse. De BTV-ssst ventileert op twee snelheden met geluidsniveaus van 14 dB(A) en 29 dB(A) en is daarnaast zeer energiezuinig.

Waarom mag die saaie wand­

contactdoos in uw kantoor niet gewoon heel mooi zijn? Silvaluxe is de enige producent in N ­ ederland (en wellicht in de wereld) van houten schakelaars, dimmers en stopcontacten in uitdagende

Wandafvoer

vormen. Voor het materiaal

Na een dag hard werken wilt u douchen in stijl. Dus zonder die lelijke

worden bij voorkeur eiken, wengé,

douchegootjes en putjes. De Advantix Vario douchegoot van Viega Onge­

Amerikaans noten en mahonie

kend rekent af met die afvoermonsters: smal, een bekroond design en

gebruikt. En ze zijn nog brandveilig

traploos in te korten. En de afvoer zit in de wand, in plaats van de vloer.

ook.

Ingebouwd blijft er van de complete Advantix Vario-wandafvoer met stankslot slechts een 20 mm hoge afvoeropening zichtbaar.

Portofoon Vodafone komt met Push To Talk en Lone Worker Protect, twee diensten die de communicatie en veiligheid bij risicovol werk verbeteren. De clouddienst Push To Talk, mede mogelijk gemaakt door Ericsson en Kodiak en gekoppeld aan Vodafone’s 3G- of 4G-netwerk, biedt de voordelen van een mobiele telefoon en een portofoon in één. Lone Worker Protect is speciaal ontwikkeld voor de veiligheid van personen die individueel gevaarlijke werkzaamheden uitvoeren.

20 | BOUWENDNL | Juni 2016 |

Tekst | Tseard Zoethout

PITCH

PITCH

STONECYCLING: AFVAL KAN Dakpannen, tegels, glas, WC potten en ander sloopmateriaal kunnen dankzij een uniek procedé gerecyclede bakstenen opleveren. “Waar wij nu tegenaan lopen, is de lange doorlooptijd. Daarom willen we halverwege bij projecten instappen om veel eerder dan 2019 onze producten grootschalig in de bouw toe te passen”, zegt Ward Massa, een van de oprichters van Stonecyling.

Het duurzame idee voor Stonecycling ontstond in 2012 toen Massa en partner Tom van Soest in het laatste jaar van de Eindhovense Design Academy zaten en naar een afstudeerproject zochten. Dat lag letterlijk op straat. In Nederland bevinden zich immers talloze leegstaande gebouwen die gesloopt moeten worden. Vrijwel alles daarvan, jaarlijks zo’n 25 miljard kilo, gaat naar de wegen­ bouw en funderingen. “Maar als je daar nu eens een hoogwaardiger product van maakt door het als grondstof voor bakstenen te gebruiken?” dacht Van Soest. Na lang experimenteren hadden ze uiteindelijk de juiste korrel­ grootte, poedersamenstelling en lage baktemperatuur te pakken. “Dit is een voorbeeld van de circulaire economie.”

Van klein naar groot Over interesse heeft Stonecycling niet te klagen. Van alle kanten dienen partijen zich aan, afvalverwerkers als SITA waarmee ze nu samenwerken, projectontwikkelaars uit de UK, Scandinavië en de emiraten en welwillende ­ambtenaren die Nederland hiermee op de kaart willen zetten. Begin vorig jaar zag dat er niet naar uit. Toen waren hun financiën door dure onderzoeken om aan de ­standaarden te voldoen, vrijwel uitgeput. Dankzij publiciteit

PITCH | Juni 2016 | BOUWENDNL | 21

Foto | René van den Burg | Stonecycling

Ward Massa (links) en Jasper Brommet, commercieel directeur (rechts)

Op de bestuursdag van BNL in Nijkerk was ons concept voor bouwers een echte ‘eye-opener’.

SNELLER BAKSTEEN WORDEN dat in een lening van het Rabobank Kickstart Venlo fonds

nu willen we een groep investeerders en of bouwers

resulteerde, heeft Stonecycling hun bakstenen producten

aantrekken. Op de bestuursdag van BNL in Nijkerk was ons

kunnen testen op kwaliteit, druksterkte, wateropname

concept voor bouwers een echte ‘eye-opener’. Crowd­funding

en vochtbestendigheid. Voor de zomer wil het bedrijf de

met een goed rendement of korting bij instappen is natuur­

productie vanuit St. Joris Keramische Industrie uit Beesel

lijk ook een optie. In de nieuwe investeringsronde hopen we

(onder Venlo) gaan opschalen.

enkele tonnen aan euro’s op te halen”, besluit Ward Massa.<

“Wij brengen nu kleine aantallen op de markt, specials

Mijn mening…

onder namen als ‘mushroom’, ‘salami’ of ‘nougat’, tien­

“Uitstekend concept”, zegt Jaap Kooi, directeur van het

duizenden bakstenen voor projecten als dat voor twee

gelijknamige bouwbedrijf uit het Groningse Appingedam.

Rotterdamse architecten die deze maand net met de bouw

“Maar ik steek er mijn geld niet in, tenzij ze hier, in de

van hun woonhuis zijn begonnen”, zegt Massa. “Door alle

regio, een vestiging willen openen. Bij de afvoer van

publiciteit in de vakbladen komen we tegenwoordig overal

bouw- en sloopafval is de afstand tot verwerking alles­

binnen. Na de zomer willen we de productie voor groot­

bepalend. Dit mag niet meer dan zo’n tachtig kilometer

schalige uitrol opstarten. Waar we echter tegenaan lopen,

zijn, anders kan het niet uit. Het gaat om dubbeltjes

is de lange doorlooptijd van bouwprojecten. Als we halver­

en kwartjes per ton. In krimpgebieden als Limburg en

wege mogen instappen bij de nu getekende projecten, dan

Groningen moet veel gesloopt worden. Mocht Stone­

kunnen we echt een duurzame slag maken.”

cycling in onze regio een bouwproject met hun stenen

Funding

willen opstarten, dan hebben we zeker interesse om daarin te participeren”, geeft hij als antwoord op de

Om hun producten op grote schaal uit te rollen, gaat

opmerking van Ward dat hun gerecyclede bakstenen door

­Stonecycling nieuwe geldschieters aantrekken. “Eerst

heel Nederland leverbaar zijn.

hebben we alles traditioneel via de bank gefinancierd,

22 | BOUWENDNL | Juni 2016 |

Tekst | Kees de Vries

ONDERNEMEN

OUDSTE FAMILIEBEDRIJF VAN NEDERLAND KNAAPENGROEP SON

"ONS SUCCES IS ONDERHOUD EN

Bart Knaapen (38) staat aan het hoofd van het oudste familiebedrijf van ­Nederland: renovatie- en onderhoudsbedrijf KnaapenGroep uit Son. Als elfde generatie kan hij terugzien op een rijke bedrijfshistorie, maar hij kijkt liever vooruit. “Volgend jaar bestaan we 365 jaar. Natuurlijk brengt dat een bepaalde druk met zich mee, maar ik voel meer verantwoordelijkheid voor het huidige personeel.”

ONDERNEMEN | Juni 2016 | BOUWENDNL | 23

Foto | René van den Burg

RENOVATIE MET GEVOEL" De focus van KnaapenGroep in Son is kristalhelder. Alge-

Wat zijn uw uitgangspunten voor de bedrijfsvoering?

meen directeur Bart Knaapen: “We voeren alleen maar

“De focus is voor ons heel erg belangrijk. Ons succes is

onderhoud en renovatie uit voor woningbouwcorporaties.

onderhoud en renovatie met gevoel. Wij komen dagelijks

Dat betekent geen nieuwbouw of eigen ontwikkeling. Ook

bij honderden mensen in hun privésituatie over de vloer.

toen het voor de crisis in de markt beter ging, hebben wij

Dat moet je je ook beseffen. Je hebt een hele andere

vastgehouden aan renovatie en onderhoud. Dit heeft ons

werkhouding nodig dan in de nieuwbouw waarin een groot

in de crisis juist geholpen. Al hebben ook wij last gehad

gat wordt gegraven, er een hek wordt neergezet en je in

gehad van de verhuurdersheffing van minister Blok en

principe je gang kunt gaan. De techniek is bij ons de basis,

prijsdruk door partijen die hun weggevallen aandeel in

maar het sociale aspect vinden wij zelf het meest interes-

de nieuwbouw in de renovatie compenseren. Maar werk

sant. Mensen die bij KnaapenGroep komen werken en dat

is er voor ons altijd wel geweest. Een lekkende kraan en

niet vinden, zijn ook heel snel klaar bij ons.”

een piepende deur moeten altijd worden aangepakt.” De KnaapenGroep werd opgericht in 1652 en is daarmee

Was er te ontsnappen aan het familiebedrijf?

volgens onderzoek van Baker Tilly Berk en Nyenrode Busi-

“Jazeker. Vijftien jaar geleden zaten we alledrie op een

ness Universiteit het oudste familiebedrijf van Nederland

opleiding die niets met de bouw of het familiebedrijf

(bij keramiekspecialist Koninklijke Tichelaar te Makkum

te maken heeft. Mijn zus Anneke deed sociaal peda-

vertrok onlangs de twaalfde generatie uit de directie. De

gogische hulpverlening, mijn broer Coen zat toen nog

top tien vermeldt verder Aalberts Bouw (1674) uit Loos-

op de kokschool en heeft inmiddels de hts afgerond

drecht). Bart Knaapen is de elfde generatie. Hij stroomde in

en ik studeerde economie. We hebben van huis uit ook

2008 in en is sinds 1 januari 2012 algemeen directeur.

niet meegekregen dat we hts of technische universiteit moesten gaan doen om op die manier in het familiebedrijf

Wat voor bedrijf was KnaapenGroep in 2008 toen u

te komen. Dat heeft mijn vader op geen enkele manier

begon?

gestimuleerd, integendeel zelfs. Hij vindt het geluk van zijn

“Dat verschilt niet veel met nu. We werken met negentig

kinderen niet ondergeschikt aan het familiebedrijf. En toch

medewerkers in de regio Groot Brabant. Dat is zo’n tachtig

zijn we er alledrie terechtgekomen.”

kilometer rond Son, dus Breda, de onderkant van Utrecht, Nijmegen een beetje Arnhem tot aan Venlo. We zijn van

Hoe bent u zelf gestart?

oorsprong een schildersbedrijf. Mijn vader (Pieter Knaapen)

“Na mijn studie economie was ik controller bij enkele

heeft het omgeturnd naar een aannemingsbedrijf.”

beursgenoteerde bedrijven en na een tijd eigenlijk wel klaar met de financiële cyclus van de maandelijkse

Volgt u de directielijn van uw vader?

btw-aangifte, loonaangifte en rapportages. Ik was me al

“De stip op de horizon waar je naartoe wilt is hetzelfde.

aan het oriënteren, toen mijn vader met me wilde praten.

Mijn vader was en is heel sterk sociaal gedreven. Als hij

Ik ben met mijn heao-opleiding, universiteit en postdoc-

geen Knaapen was geweest, had hij naar eigen zeggen een

torale opleiding registercontrole in Maastricht heel erg

hotel gehad of in het theater gewerkt. Dat sociale gevoel

getraind in risicobeheersing. Mijn vader wilde daar in

nam hij mee de bouwsector in. Hij legde jaren geleden al

2008 in het bedrijf al meer de focus op gaan leggen. De

de focus op de mens tijdens de renovatie toen dat voor

projecten werden steeds groter, en hij vond mij vanwege

andere bedrijven slechts een technische klus was. Daarin

mijn ervaring en opleidingsprofiel geschikt dit uit te gaan

zijn we voorloper.”

werken. In 2010 is na familieberaad besloten dat ik per 1 januari 2012 algemeen directeur zou worden. Zowel mijn jongere broer als mijn zus hadden die ambitie (nog) niet.”

24 | BOUWENDNL | Juni 2016 |

ONDERNEMEN

Hoe is de taakverdeling binnen de familie? “Mijn zus Anneke is bij ons sociaal projectbegeleidster en Coen werkt als projectbegeleider. Ik denk dat we de rollen van familie, werknemer en aandeelhouder heel goed vervullen. Iedereen weet van elkaar wat zijn rol is en wat zijn sterke en zwakke punten zijn. De grote zaken worden met elkaar besproken, maar werk inhoudelijk heb ik meer contact met mijn eigen MT.” Hoe lang heeft u vader in het bedrijf gewerkt? “Ik denk zo’n 35 jaar. Toen bekend werd dat ik het op 1 januari 2012 ging overnemen, heeft hij laten weten dat hij de eerste vier maanden daarna niet op kantoor zou komen om duidelijk te maken dat ik het overnam. Met name in de begintijd had ik hem twee tot drie keer per dag aan de telefoon. We hebben nog steeds veel contact, maar over de zaak niet meer dagelijks. Ik zie mijn vader als een hele actieve commissaris.” Alle begin is moeilijk, ook bij u? “Ik ben niet ineens van de Jupiler League in de Champions League gaan spelen. Ik heb gewerkt bij Heijmans, bij Stork en bij Strukton, dus ik had al wel een bepaalde kennis en bagage. Ik kwam niet als groentje binnen.” Speelt de lange bedrijfshistorie een rol bij uw directievoering? “Meestal wijzen anderen ons erop hoe bijzonder het is dat je als onderneming zo oud bent. Volgend jaar bestaan we 365 jaar. Natuurlijk brengt dat een bepaalde druk met zich mee. Ik denk dat ik er hetzelfde insta als mijn vader. Zonder familieopvolging gaat het bedrijf gewoon over in andere handen. In Brabant zeggen we: “Dan maken we er kleingeld van”. Zo realistisch moet je wel zijn. Ik ben niet op aarde gekomen om het oudste familiebedrijf in stand te houden. Ik heb de verantwoordelijkheid voor negentig personeelsleden, hun familie en de zzp-ers die we inhuren. Die druk voel ik meer dan de historie van het bedrijf.” Hoe blijf je als familiebedrijf relevant? “Door je te blijven onderscheiden en in ons geval je focus op onderhoud en renovatie vast te houden. Wij moeten ook steeds een stapje verder gaan, omdat we de hete adem van andere partijen in onze nek voelen. Heel veel mensen keken vroeger op de onderhoudssector neer, nu stappen steeds meer bedrijven er naar over. Wij moeten hen met investeringen en innovatie steeds een stapje voor blijven.”

ONDERNEMEN | Juni 2016 | BOUWENDNL | 25

Waar moet ik dan aan denken? “Aan innovaties die rechtstreeks verband houden met onze klanten, de corporaties en hun huurders. Wij waren het eerste bedrijf dat op het werk met Tante Keet een mobiele thuiskamer had. Deze omgebouwde container met keukentje, tafel en stoelen, een idee van mijn vader, staat op grote projecten. Als het de bewoners tijdens de renovatie even te heftig wordt, dan kunnen ze daar een kop koffie drinken. Het heeft een grote sociale functie. We komen in onze projecten veel bij ouderen, mensen die zorg en aandacht nodig hebben. We hebben met mijn zus een sociaal projectbegeleidster in dienst. Zij geeft de huurders de aandacht die ze nodig hebben. Renovatie is ingrijpend en trekt een wissel op mensen. De emmer bij de bewoners druppelt langzaam vol en moet af en toe worden geleegd, en dat doet Anneke. Daarnaast hebben we de Bouwtool voor de warme opname. Alle zaken rondom de renovatie worden in een tablet vastgelegd, zodat iedereen van opname tot oplevering dezelfde informatie heeft. Het voorkomt rompslomp en dubbel werk. In Bouwtool is ook een eenheidsprijzenboek gekoppeld met vaste prijzen voor onderdelen. Zo voert de monteur niet alleen de noodzakelijk werkzaamheden in, maar heeft de opdrachtgever ook direct inzicht in de totale kosten. We zijn een jong team. In ons managementteam van vijf man ben ik met mijn 38 de oudste. De jongste is 32. We hebben veel jonge mensen in dienst die graag willen verbeteren en veranderen. Als je het altijd blijft zoeken bij mensen die vastgeroest zijn aan de bouw, dan kom je niet verder. Mijn vader heeft zich ook altijd omringd met jonge innovatieve mensen van buiten de sector.” En de toekomst? “De markt is een lastige. Airbnb en Uber hebben de hotelen taximarkt van de ene op de andere maand volledig veranderd. Dat kan morgen ook zomaar in de bouw gebeuren. Ik verwacht niet dat wij of andere bouwbedrijven in de toekomst de ‘gamechanger’ zullen zijn, maar we zullen altijd lean, flexibel en wendbaar moeten blijven om op dat soort ontwikkelingen te kunnen anticiperen.” Is er al opvolging in aantocht? “Ik heb twee dochters van 5 en 6. Mijn broer heeft een nog jongere zoon, dus we hebben met hen nog geen gesprekken over het bedrijf. Net als mijn vader zullen ook wij onze kinderen vrij laten in hun beroepskeuze. Maar als ze willen en kunnen, zijn ze vanzelfsprekend welkom.”

<

Wij waren het eerste bedrijf dat op het werk met Tante Keet een mobiele thuis­ kamer had. Deze omgebouwde container met keukentje, tafel en stoelen, een idee van mijn vader, staat op grote projecten. was ons concept voor bouwers een echte ‘eye-opener’.

De overheid gaat het elektronisch aanleveren van facturen verplicht stellen.

ZET solutions biedt de oplossing! Nog niet iedere debiteur kan facturen elektronisch ontvangen, wat nu? Bied uw facturen elektronisch aan op het Z factuur platform. De facturen worden waar mogelijk elektronisch verstuurd. De overige facturen worden per e-mail of tegen zeer lage print- en portitarieven per post verstuurd.

Het ve r o n t v a n s t u re n , gen b e h e re n van en f a c t u re in d n w o rd t e b o u w eenvo udig en voo rdelige er r.

Interesse? Ga naar www.zfactuur.nl/totaalverzenden.

Kostenoverzicht (indicaties) papieren factuur

Drukwerk en envelop Porti (frankeermachine)

Z factuur. Regulier post

Z factuur post

Z factuur elektronisch

€ 0,40 € 0,65 € 1,05

€ 0,20 € 0,45 € 0,65

Het ve €r s t u re n o , ntva €- b e h e re n n g e n e n v €an fac

Dé online facturenservice voor de hele bouwketen.

t u re n De bouwbranche gaat om. Doe mee en kijk op www.zfactuur.nl/bouw in d e bo woren Het is zover. Er is nu een online facturenservice voor de héle bouw. Z factuur is het betrouwbare dt een uw vou € 0,83 €€Handmatige verwerking (printen/envelopperen/verzenden) 2 minuten en vtijd, efficiënte systeem voor het elektronisch versturen, ontvangen en beheren van facturen. Dat scheelt oordeli diger ger. Proceskosten Z factuur platform € 0,09 €uit0,09 geld en misverstanden. Steeds meer bedrijven maken er al gebruik van en nodigen u om ook mee

Verzenden XML + PDF (incl. Archief en afleveren SI)* vanaf € 0,19 te doen. Van ZZP’er tot aannemer, van projectontwikkelaar tot bouwmaterialenhandel, van fabrikant tot Totaal € 1,88 € 0,74 architect. Meer weten over een (gratis) abonnement, de koppeling met uw software € en0,28 de vele voordelen?

Z factuur.

Kijk op www.zfactuur.nl/bouw of bel 0320 - 26 99 99.

**Besparing per factuur

€ -

€ 1,12

€ 1,60

Dé online facturenservice voor de hele bouwketen.

* Facturen aan de (Rijks)overheid moeten vanaf het najaar worden aangeleverd via Simplerinvoicing Netwerk. Z factuur regelt voor u de conversie (s@les in de bouw naar SI standaard) en aflevering bij Rijksoverheid en aangesloten gemeenten. ** Exclusief kosten aansluiting via een standaard softwarekoppeling gemiddeld € 200,-, afhankelijk van ERP/boekhoudpakket. 7044039_algemene_advertentie_A5_cor.indd 1

De bouwbranche gaat om. Doe mee en kijk op www.zfactuur.nl/bouw

03-01-2011 15:03

Het is zover. Er is nu een online facturenservice voor de héle bouw. Z factuur is het betrouwbare en

efficiënte systeem voor het elektronisch versturen, ontvangen en beheren van facturen. Dat scheelt tijd, De bouwbranche gaat om. Doe mee en kijk op geld en misverstanden. Steeds meer bedrijven maken er al gebruik van en nodigen u uit om ook mee te doen. Van ZZP’er projectontwikkelaar bouwmaterialenhandel, van fabrikant tot www.zfactuur.nl/bouw oftot aannemer, bel:van0320 -tot26 99 99

architect. Meer weten over een (gratis) abonnement, de koppeling met uw software en de vele voordelen? Kijk op www.zfactuur.nl/bouw of bel 0320 - 26 99 99.

CROWDCOACHING | Juni 2016 | BOUWENDNL | 27

Tekst | Jan Willem Kommer

CROWDCOACHING

ALTERNATIEVE FINANCIERING? “Nu de markt weer aantrekt, wil ik graag fors investeren in ons bouwbedrijf. De bank is echter niet al te happig. Is het verstandig om nu met alternatieve financiering als bijvoorbeeld informal investors of crowdfunding aan de slag te gaan?”

Zie het nog niet

Moet

Waarom niet

Credit management

Vooropgesteld, Ewout Blinde

Private financiering is een must”,

“Voor sommige van onze projecten

“De bouwsector is in meerdere

vindt dat een bouwbedrijf niet

is de stellige overtuiging van Ad

zou crowdfunding best kunnen”,

opzichten een ambachtelijke sector”,

afhankelijk moet zijn van externe

Riebergen. “Banken investeren

zegt Hans ter Steege. “Trans­

aldus Harry Wisse, beleidsadviseur

financiering. “Je zou projecten

nog onvoldoende, daar krijgen we

formatie van industrieel erfgoed

Economische en Verenigingszaken

moeten kunnen financieren door

de economie niet mee op gang”,

bijvoorbeeld. Dat zijn projecten die

van Bouwend Nederland. “Ook in

een goed termijnenschema af te

aldus de partner corporate finance

tastbaar zijn voor financierders,

financieel opzicht, dat wil zeggen

spreken met je opdrachtgever”,

bij Hoek en Blok. Vooral Informal

waar ze een emotionele band mee

dat traditioneel gezien de bouw

zegt de CFO van VORM Holding.

Investors ziet hij als de meest

kunnen hebben. Voor crowdfun­

voor bedrijfs- en project­financiering

Lukt dat niet, dan zijn de Informal

begaanbare weg voor bouwbe­

ding is dat belangrijk.” Ter Steege

van oudsher sterk leunt op bancair

Investors volgens hem wel een

drijven. “Het zijn vaak (gewezen)

Groep uit Rijssen heeft onderzoek

krediet. De afgelopen crisis met een

optie. “Dat gebeurt steeds vaker.

ondernemers. Die kunnen een

naar alternatieve financieringsmo­

sterk terug­trekkende bankensector

Logisch wel; spaargeld op de

goede inschatting maken van een

gelijkheden gedaan in de periode

maakte ruimte voor initiatieven

bank zetten levert niet veel op

onderneming en van marktont­

dat de banken een terugtrekkende

rond alternatieve financiering. De

tegenwoordig dus mensen gaan

wikkelingen. Bij Crowdfunding gaat

beweging maakten. Ook naar

initiatieven zijn allemaal bezig met

op zoek naar alternatieven.” In

het gaat het veelal om kleinere

Informal Investors is gekeken. “Die

een opstart of zijn net actief in

crowdfunding ziet hij niet veel

bedragen en vaak ook om kleine

hebben we, beleggers die een serie

de markt. Zij lopen daarbij tegen

voor de branche. “Dat associeer

investeerders; je hebt er heel

verhuurde woningen afnemen

belemmeringen aan zoals: gebrek

ik vooral met startups die nieuwe

wat nodig om bijvoorbeeld een

bijvoorbeeld. Maar als het gaat om

aan bekendheid bij MKB-onderne­

ideeën uitontwikkelen. Bij een

gebouw van een miljoen te kunnen

investering in ons bedrijf dan heeft

mers, regelgeving die geen rekening

ouderwetse activiteit als bouwen

voorfinancieren. Informal Investors

het niet mijn voorkeur. Zulke inves­

houdt met innovaties in het land­

past dat niet goed. Denk aan een

investeren daarentegen substan­

teerders zullen zich toch eerder

schap van financiële aanbieders

innovatief huis dat je als bouwer

tiële bedragen zodat je aan een

inhoudelijk bezighouden met je

en het aantrekken van voldoende

hebt bedacht en waar je geld voor

paar partijen genoeg hebt.” Ook ten

propositie. Als je starter bent of op

fondsen. De bouwsector heeft de

nodig hebt om het te bouwen.

opzichte van banken hebben ze

zoek bent naar groeikapitaal dan

weg naar alternatieve financiering

Dan is crowdfunding een halve

volgens hem een aantal voordelen.

kan ik me voorstellen dat je daar

maar beperkt gevonden. Goed

stap verwijderd van de gebruike­

“Informal Investors zijn flexibeler

voor kiest, maar voor een familie­

credit management is echter de

lijke weg waarlangs je een project

en kunnen veel sneller beslissen.

bedrijf als het onze… Uiteindelijk

snelste en meest effectieve manier

aanbiedt. En dan kom je weer

Banken zien ook toegevoegde

gaat het bij financieren om een

om aan meer kapitaal te komen.

terug op dat goede termijnen­

waarde in Informal Investors.

optimum tussen kosten, flexibiliteit

Dit blijft een verbeterpunt omdat

schema.”

Drie jaar geleden stonden ze er

en risico’s en dan houd ik het liever

de financiële professionaliteit bij veel

nog afwijzend tegenover maar nu

bij de combinatie van bankfinan­

bouwbedrijven helaas achterblijft.

zoeken ze graag de combinatie op;

ciering en eigen vermogen.”

Inzicht en risico­spreiding in de

dat spreidt de risico’s.”

klantportefeuille vormen echter wel een cruciale basis voor goed credit management en werkkapitaal­ beheer. Bouwbedrijven kunnen

hierin nog grote stappen zetten.” <

28 | BOUWENDNL | Juni 2016 |

INNOVATIE

Tekst | Harm Dragt

UNIEKE RESONANTIETECHNIEK

INNOVATIESPEERPUNT

Foto's | René van den Burg

INNOVATIE | Juni 2016 | BOUWENDNL | 29

GEBR. DE KONING Sinds oktober vorig jaar past het in Papendrecht ­gevestigde Gebr. De Koning een revolutionaire techniek toe om damwanden en buizen trillingsvrij de grond in te krijgen. Algemeen directeur Dirk Jan Teeuw verwacht veel van de nieuwe resonantietechniek al moeten er, volgens hem, nog wel wat kinderziektes overwonnen worden. De door PVE-Dieseko in Sliedrecht ontwikkelde techniek

opdrachtgevers om die te honoreren. Gaandeweg zijn

is zo nieuw dat er nog maar twee aannemingsbedrijven

wij wel tegen een paar kinderziektes aangelopen die wij

mee werken. Teeuw: Ieder object, ook die de grond in

samen met de leverancier hopen op te lossen. Omdat er

moeten, heeft een eigen resonantie. Software zoekt de

nog maar één type blok, genaamd De Resonance Driver,

resonantie van het object op. Is die gevonden dan kan het

op de markt is moet je wel goed kijken welke objecten,

trillingsvrij - de omgeving trilt niet mee - aanbrengen met

qua lengte en omvang, voor resonantie techniek in

zo’n 6.000 tot 10.000 toeren per minuut beginnen. De

aanmerking komen. Een ander punt van verbetering is de

resonantie techniek is zo efficiënt omdat het alle energie

nog te realiseren geluidsreductie. Ondanks dat zie ik, als

overbrengt waar het nodig is, zoals het uiteinde van de

aanvulling op het drukken van damwanden, een mooie

stalen damwand, een buis of een H-bint. Hierbij worden

toekomst voor de resonantie techniek. Je kunt er namelijk

G-krachten gegenereerd van 100 tot 200 G waar een

flexibeler mee werken omdat er verschillende soorten

conventioneel trilblok niet verder komt dan 9G.

materieel samen met het trilblok kunnen worden ingezet.

Wij hebben zo al vijf projecten kunnen uitvoeren mede

Een tweede voordeel is dat je kunt werken op moeilijk

omdat opdrachtgevers uit de overheid en industrie voor

te bereiken locaties. Zoals inbreidingsprojecten. Het zal

innovaties als deze open staan. De bouw wordt wel eens

mij daarom niet verbazen wanneer deze techniek meer

als conservatief afgeschilderd. Maar dat geldt zeker niet voor nieuwe technieken en de bereidheid van

Gebr. De Koning De onderneming telt drie specialismen: betonbouw, waterbouw en funderingswerken. Men ontwerpt en voert werk uit zowel als hoofd- als onderaannemer. Bij funderingswerken vormen het aanbrengen van damwanden en buizen de hoofdmoot. De onderneming telt negentig medewerkers en innovatie vormt de belangrijke rode draad in alle activiteiten.

ingezet gaat worden.” <

30 | BOUWENDNL | Juni 2016 |

Tekst | Theo Scholte

FRIES IN GESPREK

FRIES IN GESPREK MET …

“Mijn oudste is nu vijf jaar en gaat over alles vragen stellen.

Ik denk overigens dat we binnen de vereniging Bouwend

En dóórvragen ook, ze neemt geen genoegen meer met

Nederland daarvan kunnen leren; om meer mét elkaar –de

alle antwoorden. Dat is soms even lastig, maar toch vooral

jongeren in dit geval- te zoeken naar de meerwaarde door

ook mooi om te zien.” Zo begint Yuri Kiontke zijn gesprek

vanuit verschillende invalshoeken naar vraagstukken te

met Fries Heinis.

kijken.”

Kiontke stelt dat de sector vroeger vooral bezig was met het oplossen van de problemen van gisteren. “En tegen­

Fries: “We betrekken de leden en dus ook de jongeren nu al

woordig kijken we vooral naar vandaag en morgen. Dat is

meer dan voorheen bij alles wat we doen. Dat hebben we

al een mooie stap, al blijft evalueren ook belangrijk. Ik ben

in Vernieuwend Verbinden ook zo afgesproken. Dat gaat

echter ook erg geïnteresseerd in overmorgen. Wat zijn dan

verder dan iemand van JBN in het Dagelijks en Algemeen

de problemen, wat zijn dan de kansen? Dat gaat niet over

Bestuur. Daarmee heb je weliswaar een stap gezet, een

geld verdienen, maar over de vraag ‘Wat laten we straks

goede stap, maar daarmee ben je er nog niet. Als voorbeeld

achter voor onze kinderen?”

noem ik de gemeentelijke bouw- en infraoverleggen. Daar zie ik vaak dezelfde mensen aan tafel, die vanuit hun eigen

De antwoorden op die vragen komen niet alleen uit de

projecten voorbeelden aandragen. Dat is logisch en ook

koker van Jong Bouwend Nederland. “Daarom zijn we als

goed, maar ook daar kan meer dynamiek in. Andere leden

Jong Bouwend Nederland samen met een groot aantal

aan tafel. Dat zorgt ook voor nieuwe inzichten. Dat toont

andere jongerenverenigingen aangesloten bij ‘de Jonge

ook de keerzijde, want er moeten we mensen zijn die hun

Generatie’. Wat ons onderling verbindt is dat we alle­

vinger willen en dúrven opsteken.”

maal een betekenisvolle bijdrage willen leveren aan de bebouwde omgeving. Samen kijken we naar wat voor

Yuri: “Het is prima dat mensen hun eigen voorbeelden

wereld we straks achterlaten. Alhoewel dit zich nog in een

noemen. Echter, het gaat erom dat ze die wel kunnen

prille fase bevindt, heb ik wel echt het gevoel dat daar iets

abstraheren, zodat het om de situatie gaat en niet om die

moois ontstaat. Zo wordt nu onderzocht om een virtueel

ene kwestie. Ik vind ook dat de leden van Jong Bouwend

netwerk te ontwikkelen waarbij het mogelijk is om de

Nederland breder georiënteerd moeten zijn. Ook wij kijken

agenda’s van de diverse aangesloten initiatieven voor

teveel naar onze dagelijkse beslommeringen. De toege­

elkaar inzichtelijk te maken en mogelijk voor elkaar open

voegde waarde van het lid zijn van JBN is nu nog vooral

te stellen. Maar het mooiste zou toch zijn als we geza­

de trainingen. Als we echter vanuit JBN een mogelijkheid

menlijk kunnen werken aan de dromen van overmorgen.

kunnen bieden om bijdragen te leveren aan de vraag­

Foto's | René van den Burg

FRIES IN GESPREK | Juni 2016 | BOUWENDNL | 31

YURI KIONTKE,

VOORZITTER JONG BOUWEND NEDERLAND Yuri Kiontke is sinds 2012 landelijk voorzitter van Jong Bouwend Nederland. “Daarnaast ben ik vader, medewerker van BAM Infra en ook gewoon lid van Bouwend Nederland.”

stukken van vandaag en uitdagingen van morgen krijgt het

We moeten ze ook meer betrekken. Dat vraagt echter wel

lid zijn van Jong Bouwend Nederland meer inhoud en meer

een omslag van de ongeveer 100 professionals binnen de

waarde.”

bureauorganisatie van Bouwend Nederland. Nogmaals, we zetten goede stappen en we betrekken leden steeds meer,

Fries: “Wel moeten we oppassen dat we jongeren niet als

Echter, dit kan ook betekenen dat we input krijgen, maar

een te afzonderlijke groep benaderen. Young Professionals

besluiten om toch een andere kant op te gaan. Dat mag

moeten gewoon integraal onderdeel zijn van de besluitvor­

ook, maar dat moeten we goed onderbouwen en terugkop­

mingsprocessen. Anders krijg je teveel doelgroepenbeleid,

pelen! Procesbegeleiding is enorm belangrijk. En het blijft

en dat wil je niet. In de BACA (Beleidsadvies Commissie

vaak lastig om leden te mobiliseren. We zien de opkomst

Arbeidszaken) móeten jongeren zitten. Dat hoeven niet per

voor verschillende bijeenkomsten teruglopen, ondanks de

sé leden van Jong Bouwend Nederland te zijn. Echter, als

vraag naar meer betrokkenheid.”

dat het meest pragmatisch is, dan is dat zo.” Yuri: “Dat geldt vooral voor de intern gerichte bijeenkom­ Yuri: “Leden van JBN zijn mensen van ongeveer dezelfde

sten. Voor bijeenkomsten met externen, zoals de markt­

leeftijd. Zij zijn doorgaans hoger opgeleid en zitten in

dagen, geldt dat volgens mij veel minder. Ik denk dat het

dezelfde carrièrefase. Dat maakt de trainingen een belang­

belangrijk is dat je laat zien wat mensen missen. Aan welke

rijk bindend element. Waar het echter vooral om moet gaan

tafel ze hadden kunnen zitten of wie ze hadden kunnen

is dat deze mensen, zoals Fries ook zegt, Young Professi­

ontmoeten door actiever lid te zijn. Geef de participatie

onals zijn en ook zo benaderd worden. We zijn geen aparte

van leden bij de gemeentelijke bouw- en infra overleggen

club, maar een onderdeel van Bouwend Nederland. Gebruik

bijvoorbeeld extra exposure. Of laat zien wat men gemist

ons ook zo, zou ik willen zeggen. Ik denk dat er nog te

heeft op de afgelopen Bestuurdersdag; de pitchers waren

weinig een beroep op ons wordt gedaan. Niet zozeer op

enorm inspirerend. Laat dát zien, zodat anderen of dat

JBN als geheel, maar wel op de leden, maar misschien is

nu JBN –leden of gewone leden zijn, denken ‘daar had ik

die uitdaging nog wel breder dan alleen de leden van JBN.”

bij moeten zijn’. Ik heb in ieder geval in die jaren als actief bestuurder ervaren dat je via de vereniging een enorme

Fries: “Dat is een terechte constatering. Voorheen was het

verbreding van kennis en zichtveld kan ontwikkelen. So join

vooral: ‘Zoek het uit in Den Haag, dan horen we later wel

the club en draag bij!”

wat eruit is gekomen.’ Maar onze leden denken niet meer zo. Gelukkig! Onze leden willen meer betrokken worden.

<

32 | BOUWENDNL | Juni 2016 |

RECENSIES

'MINIMAL MANAGEMENT' EN 'SAMEN RENOVEREN'

RECENSIES

MINIMAL MANAGEMENT

‘Minimal management’ is een duidelijk, helder,

Auteur Paul Verburgt

ervoor zorgt dat je het in circa 2 uur uitleest. De

prettig geschreven boek. De opzet van dit boek is te omschrijven als minimalistisch en is onderverdeeld in korte hoofdstukken, wat argumentatie geen tijd te hebben om je erin te verdiepen is dus geen rechtvaardiging om niet

De auteur van het boek ‘Minimal Management’

aan minimal management te gaan doen.

is Paul Verburgt. Verburgt is lange tijd directeur

Het boek wordt afgesloten met ‘De Grijze

van verschillende organisaties in zowel de

Verburgt heeft zijn boek opgedeeld in delen.

Pagina’s’. Dit is een aantal checklijsten en tips

publieke als private sector geweest. Jaren

In het eerste deel beschrijft hij de traditionele

om minimal management in de eigen

geleden, gedurende zijn periode als directeur

managementvorm. Deel twee gaat over

organisatie te kunnen invoeren.

van Arboned heeft Verburgt al aangetoond dat

het kernprincipe van minimal management:

zijn filosofie minder management maximaal

“Vertrouwen op de volwassenheid van de

Tot slot, zijn er veel mensen die management­

zijn vruchten afwerpt.

werknemers.”

boeken schrijven. Maar wat maakt dit boek

Het boek ‘Minimal Management’ is een pleidooi

De invoering van minimal management wordt

manier hoe Verburgt schrijft, humoristisch en in

voor eenvoud in het leiden van een onderneming.

beschreven in deel drie en daarbij gaat het er

duidelijke taal. Ten tweede heeft Verburgt een

Verburgt is van mening dat je een organisatie

nogal drastisch aan toe: “Voer het in een keer

eigen visie. En last but not least heeft Verburgt in

prima kunt managen met een minimum aan

in de gehele organisatie in. Niks stapje voor

de praktijk bewezen dat zijn aanpak succesvol is.

regels, staf en managers en een maximum aan

stapje uitrollen, maar er gelijk voor de volle

vrijheid en eigen verantwoordelijkheid voor de

100 procent voorgaan.” Met name in dit deel van

werknemers.

het boek blijkt de eigen ervaring van Verburgt.

Controller bij Bouwbedrijf Huurman Leiden B.V.

De bedenkers van de Samen-Renoveren

Bert Kaiser is Gebiedsregisseur bij Woon­

App gingen een aantal jaar geleden aan de

stichting ’thuis in Eindhoven, zij voeren een

slag met een idee dat woningcorporaties en

pilotproject uit met de app. “Wij zochten naar

bewoners soepeler door een verbouwings- of

manieren om met bewoners via nieuwe media

renovatieproces moest leiden. Om de commu-

te communiceren”, vertelt Kaiser. “Het is een

nicatie met bewoners eenvoudiger, goedkoper

toevoeging aan de huisgesprekken die we nu

en persoonlijker te maken, bedachten zij de

altijd plannen en de buurtbijeenkomsten die we

app Samen-renoveren.

organiseren. Je kunt als corporatie of aannemer

van Verburgt tot een must read? Ten eerste de

SAMENRENOVEREN APP

Sylvia van den Berg

concrete informatie over het proces doorgeven Met deze app staan bewoners direct in contact

via de app, maar ook eenvoudig vragen stellen

met de aannemer en hun corporatie. Per woning

over de tevredenheid.” Volgens Kaiser werkt

is er te zien welke werkzaamheden er wanneer

dit een stuk effectiever. “Je kunt snel een vraag

worden verricht en kunnen er via de app keuzes

uitzetten en de antwoorden komen in één keer

worden gemaakt over bijvoorbeeld de kleur van

bij de juiste afdeling terecht.” Handig voor de

de tegels en de kastgrepen in de nieuwe keuken.

corporatie en de aannemer, maar ook voor de

De corporatie kan op haar beurt berichten sturen

bewoners. “Zij kunnen thuis op hun gemak

naar een hele wijk, een bepaalde straat of een

over alles nadenken. Of dat nu de kleur voor de

specifiek huis. Op elk gewenst moment is het

keukentegels is of op welk moment de monteur

ook mogelijk om te evalueren en de mening van

langs kan komen. Wat dat betreft is het voor

de bewoners te vragen. Voor de bewoners is het mogelijk om via het programma met elkaar

alle partijen een snelle en flexibele oplossing.” <

in contact te komen tijdens het project en na de werkzaamheden het programma te blijven gebruiken als een soort buurtapp.

Meer informatie: www.samen-renoveren.nl/

Tekst | Harm Dragt

BIJZONDERE BAND | Juni 2016 | BOUWENDNL | 33

Foto | René van den Burg

WELLING KOESTERT EIGEN MUSEUM

BEDRIJFSGESCHIEDENIS BLIJFT BEHOUDEN Er zullen niet veel aannemingsbedrijven zijn

Dat is gelukt op het terrein van zijn ouderlijk

Honderd

die hun eigen museum hebben. Welling,

huis in Didam waar het bedrijf oorspronkelijk

De eerste aanzet tot het museum werd

gevestigd in Wijchen en Didam, heeft dat wel.

vanuit opereerde. “In de timmerwerkplaats is het

onbedoeld gegeven bij het 100-jarig bestaan

Bart Welling: “Mijn vader Hein kan moeilijk

museum ‘De Olde Werkplaats’ ondergebracht

van het bedrijf. Voor de viering in 1999 werd de

dingen wegdoen. Dus toen het idee ontstond

wat mijn vader de gelegenheid biedt om dagelijks

materieelloods omgebouwd tot feestruimte

voor een museum was het eigenlijk een

tussen ‘zijn’ spullen te zijn.” Naast bouwmate­

waarin ook tal van attributen werden tentoon­

kwestie van een geschikte ruimte vinden en

rieel, alle denkbare gereedschappen en machines,

gesteld die de geschiedenis van de honderdjarige

die vervolgens inrichten.”

huisvest het museum het complete kantoor­

in beeld brachten. Welling: “Een week later was

inventaris door de jaren heen. Van de eerste

dat allemaal weer opgeruimd en toen stelden

typemachine, telex en fax tot aan tel­machines en

wij al vast dat wij er iets permanents mee

perforators aan toe. Met ieder zijn eigen verhaal

moesten. Het duurde tot 2007 voordat het plan

en historie. Op de eerste verdieping bevindt zich

realiteit werd. Met behulp van (gepensioneerde)

een uitgebreid foto- en documenten­archief.

medewerkers en vrijwilligers is het museum

Blikvanger

ingericht. Het is niet open voor het publiek, maar wij gebruiken het wel voor zakelijke doeleinden

Centraal pronkstuk is een Opel Blitz, de eerste

zoals de ontvangst van relaties. Eén keer per

aangeschafte bus van het bedrijf waar de mede­

maand ontvangen wij hier onze gepensioneerden

werkers ’s morgens en ’s avonds naar en van

en vutters. Het is een groot goed om de geschie­

het werk werden vervoerd en die overdag werd

denis van je bedrijf op zo’n manier bijeengebracht

gebruikt voor het afleveren van bouwmaterialen.

te zien en te kunnen koesteren.”

Welling: “Het is niet de oorspronkelijke bus uit

<

1953. Deze komt uit 1959 maar hij is van buiten en van binnen een exacte kopie.”

Aannemingsbedrijf Welling Welling houdt zich bezig met woning- en utiliteits­ bouw, zowel nieuwbouw, onderhoud als schilder­ werk. Veel werk wordt verricht in de woningbouw en de zorgsector. De zusterbedrijven Van Bree in Someren en Van de Water in Nijmegen meegere­ kend werken er zo’n zeventig mensen en wordt er in een straal van vijftig kilometer rond de bedrijven gewerkt.

34 | BOUWENDNL | Juni 2016 |

IN HET NIEUWS

Foto's | René van den Burg

De vrouwen van Dijkstra Draisma

WAAR ZIJN DE VROUWEN?

IN HET NIEUWS | Juni 2016 | BOUWENDNL | 35

Tekst | Kees de Vries

De inschrijving voor de verkiezing voor de Duurzame Bouwvrouw is geopend. Het zoeken kan echter niet anders dan leiden tot enige zelfreflectie. Hoeveel vrouwen kent u in de bouw? Hoeveel mannen? Ziet u, het Nederlands bedrijfsleven blijft hopeloos achter. Is het onwil? Is het seksisme? Nee, het is vooral een manco.

Voorzitter Patrick Liebus van de Europese Bouw­

Uit een inventarisatie van de vijfhonderd grootste bedrijven

confederatie weet het wel. De bouw moet meer vrouwen

van Nederland blijkt dat een niet echt overtuigende zes

aantrekken. Dat is goed in de strijd tegen de werkloosheid

procent van de zetels in de raden van bestuur van bouw-

en goed voor de economie, zo vindt de frontman van de

en installatiebedrijven wordt bezet door vrouwen. Bij de

Europese federatie van mkb-bouworganisaties. Vrouwen

raden van commissarissen is dat percentage iets floris­

zouden een goede aanvulling zijn voor het tekort aan

santer: 21 procent. De sector zit daarmee nog lang niet op

personeel. Zijn woorden vallen ook in Nederland op

het Nederlandse streefcijfer van 30 procent vrouwelijke

vruchtbare grond. Het aandeel vrouwen in de bouwsector

bestuurders (zoals de rijksoverheid inmiddels wel). Tijd voor

is in vier jaar tijd gelijk gebleven, zo becijferde Cobouw vorig

actie dus. Of zoals Thessa Menssen, financieel directeur

jaar op basis van cijfers van Economisch Instituut voor de

Koninklijke BAM Groep en commissaris bij PostNL het in

Bouw (EIB), het Sociaal Cultureel Planbureau (CPB) en het

de Volkskrant verwoordde: “Durf keuzes te maken, die uit

Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). In 2015 was een

te spreken en durf ervoor te gaan.” En dat geldt zowel voor

schamele acht procent van de werknemers in de bouw

mannen, vrouwen als bouwondernemingen.

vrouw. Vijf procent daarvan is leidinggevend. In 2003 lag het aandeel vrouwen nog twee procent lager, maar de groei stopte in 2009. Van alle Europese landen heeft het Neder­ landse bedrijfsleven naar verhouding de minste vrouwen in managementposities.

Biense Dijkstra

"Gemixte teams werken beter’" Bouwgroep Dijkstra Draisma, gevestigd in

met vrouwelijke werkvoorbereiders. We

Onze ervaring met vrouwen in het bedrijf is erg

Bolsward en Dokkum (275 werknemers: 242

zijn intern bezig met de transitie van aannemer

positief: ze multi-tasken beter en vrouwen zijn

man, 33 vrouw), presenteerde recentelijk op

naar aanbieder. We nemen als onderneming

in onze bèta-mannenwereld vaak empatisch

Facebook met trots een aantal vrouwelijke

met UAV-GC een hele nieuwe rol aan. Vorig

beter. Kijk, bouwmannen zijn per definitie

stagiaires: vier van de opleiding hbo bouw-

jaar haalden we 60 procent van onze omzet

slecht in communiceren, maar met een gemixt

kunde en een van de opleiding mbo ict.

uit geïntegreerde contracten. Onze portefeuille

team wordt dat een stuk beter. Vrouwen

verandert niet alleen, maar bij de transitie past

combineren technisch verstand en inzicht

Directeur Biense Dijkstra: ‘Een andere

ook een andere werknemer of werkneemster.

met communicatievaardigheden om dat over

hbo-­studente is momenteel bezig met haar

Het loopt parallel. Veel nieuwe functies die

te brengen. De bouw is een hele traditionele

afstudeerstage, en de bouw zelf hebben

daarbij horen, worden bij ons nu ingevuld door

sector. Als je een beetje verandert, ben je al

we twee mbo-bouwdames lopen. Vijf jaar

vrouwelijke kandidaten. Dat is niet bewust.

heel bijzonder. En dat doen wij. Ik adviseer

geleden zag je vrouwen in de bouw vooral in

Positieve discriminatie is ook discriminatie.

collega’s om die ambitie ook te hebben.

­administratieve functies of als receptioniste.

We zoeken voor elke plek de beste persoon,

Zo kunnen we de bouwsector met elkaar

Dat is sectorbreed  veranderd. Gelukkig kiezen

man of vrouw. Als vrouwen zich meer voor de

vernieuwen.”

steeds meer vrouwen voor de bouw, ook bij

bouw interesseren en we als sector ze ook nog

ons. Zo hebben we onder andere een

interessante banen kunnen aanbieden, dan

vrouwelijke hoofd bedrijfsbureau en bezig

gaat het vanzelf de goede kant op.

36 | BOUWENDNL | Juni 2016 |

IN HET NIEUWS

Hildegard Assies

"Je hebt elkaar nodig om te groeien" Hildegard Assies, eigenaar en oprichtster van

laten denken, kijken en bewegen in deze tijd.

Urban Retail en voorzitter van Bouwnetwerk

Dat moet de drijfveer zijn en niet omdat een

voor vrouwen in de bouw is duidelijk. “Het gaat

quotum behaald moet worden.

niet om mannen óf vrouwen, het gaat erom dat je als bedrijf gaat veranderen en continu

Ik ben ook benieuwd of de nieuwe generatie

blijft vernieuwen zodat je je aan de tijd kunt

op eenzelfde wijze naar deze discussie kijkt.

aanpassen met de focus op klanten en waarde-

Kijk naar jonge start-ups, speelt daar eenzelfde

creatie. Daar is teamwork voor nodig, nieuwe

problematiek of bestaat daar geen verschil in

vaardigheden en een andere mindset.

inkomen, inzet en positie? Of bestaat het wel, maar doet het er niet toe? Mijn gevoel is dat

Meer vrouwen? Volgens mij moeten we

het onderwerp daar minder een issue is omdat

stoppen met quota tellen en benadrukken dat

de uitgangspunten anders zijn. Het belang van

er verschillen zijn. Het werkt volgens mij ook

een idee groter laten worden, van elkaar nodig

niet, kijk naar voorbeelden in de markt of de

hebben om te groeien, is hier veel groter. Samen-

weerstand van vrouwen zelf op initiatieven die

werking, versnellen en waardecreatie staan

vrouwen aan de top moeten krijgen. 

centraal, niet hiërarchie, status, macht, bezit en

Tegenwoordig gaat het om verandering,

zekerheid. Oude waarden die vroeger bepalend

omdenken, aanpassing aan de tijd en bedrijven

waren voor een carrière. Tegenwoordig gaat het

die succesvol willen zijn, het verschil willen

meer over zingeving, beleving, vrijheid en flexi-

maken en geen onderscheid tussen mannen of

biliteit. Wellicht zijn dit waarden waar vrouwen

vrouwen. Het gaat wat mij betreft vooral om een

beter in gedijen. Wat mij betreft hoeft een

goede mix in een organisatie. Ik denk in diversi-

verkiezing als Duurzame Bouwvrouw ook niet. In

teit: of dat nou jong of oud is, man of vrouw. Een

de huidige overgangsfase is het een hulpmiddel,

verhoging van het aantal vrouwen in een organi-

een stimulans, maar ik zou het willen sturen naar

satie is gewenst om een organisatie anders te

het Duurzame BouwTEAM.”

Yvonne van der Hulst

"Meer voorlichting, geen verplichting" Yvonne van der Hulst sinds 2005 dga van

te gaan, zijn vrouwen meer gefocust op de

Bouwbedrijf GJ van der Hulst in Lisse

verbeterpunten om de volgende brand te

(25 personeelsleden - 21 man en 4 vrouw).

voorkomen. Vrouwen luisteren naar mijn

“Het percentage vrouwen in de bouw is

mening ook beter naar een opdrachtgever en

minimaal en dat is jammer. Jaren geleden

kunnen dat zo beter vertalen naar de bouw. Zij

is met promotiecampagnes als Kies voor

hebben in bepaalde functies iets extra’s. Ook

Techniek ook wel geprobeerd om het aantal

denk ik dat vrouwen niet snel vastroesten in

vrouwen in de techniek te verhogen, maar

een bepaald patroon en kritisch blijven naar

daarna is het stil geworden. Onbekend maakt

zichzelf, de organisatie en het proces.

onbekend."

Bouwbedrijven willen denk ik ook wel meer vrouwen aannemen, maar de kandidaten zijn

"Hoe het bouwproces eruit ziet en wat je met

er eenvoudig niet. Ik zie daarom veel in voor­

elkaar realiseert, wordt uiteindelijk bepaald door

lichtingscampagnes als die voor de landmacht

de mensen en de kwaliteiten die ze met zich

en de marine. Laat maar zien hoe leuk en

meebrengen. Bij gelijke geschiktheid probeer

afwisselend het werken in de bouw is. Maar

ik zelf vrouwen aan te nemen. We hebben een

als de overheid het aannemen van vrouwen

vrouwelijke projectleider, communicatie­manager

wettelijk verplicht, dan gaat dat te ver. Een

en jurist, maar het is erg moeilijk om vrouwen in

bedrijf moet gaan voor kwaliteit en de beste

de techniek te krijgen.

kandidaat. De Duurzame Bouwvrouw dient een

Op kantoor zitten we fifty-fifty en dat vind ik

doel, ik ben zelf ook genomineerd geweest,

alleen al om de sfeer een goede verhouding.

maar ik zie liever dat Bouwend Nederland geld

Je versterkt elkaar. Terwijl mannen eerder

steekt in een wervingscampagne om mensen

geneigd zijn brandjes te blussen en door

in de bouw te krijgen: mannen én vrouwen.”

<

Tekst | Harm Dragt

DOOR DE OGEN VAN DE KLANT | Juni 2016 | BOUWENDNL | 37

Foto | René van den Burg

WATERSCHAP HUNZE EN AA’S STEEKT OOK HAND IN EIGEN BOEZEM

“HET KAN IN DE BOUW EN INFRA BETER, EFFICIËNTER EN SNELLER” Projectleider Sjouke Hoekstra van het Waterschap Hunze

failliet ging). In de aanbesteding werd ogenomen dat er

en Aa’s is er van overtuigd dat de samenwerking tussen

bij wederzijds welbevinden vervolgcontracten konden

opdrachtgever en opdrachtnemer beter kan. “Wij moeten

worden gesloten. Hoe gunstig dat kan uitpakken bleek bij

nog beter naar elkaar luisteren en onze zaken nog meer

dit contract want met het basiscontract was een bedrag

op elkaar afstemmen. Uiteindelijk komen wij nagenoeg

gemoeid van ruim 1,2 miljoen euro en inclusief de vervolg­

altijd tot een positief resultaat maar de weg daar naar

contracten blijft de teller stilstaan op zo’n 10 miljoen euro.

toe is vaak onnodig lang.”

Een complicatie bij de contracten die allemaal in zogenaamd binnenstedelijk gebied gemaakt moesten worden waren

“Er zou meer begrip voor elkaar moeten zijn. Partijen

de eigenaren van de aanpalende gronden waaronder

zouden zich meer moeten inleven wat er bij de ander

­overheden en scheepswerven. Die driehoeksverhouding

gebeurt en wat de gevolgen zijn van een eenzijdige

zorgde voor een extra druk op een goede communicatie,

handeling. Aannemers zijn naar mijn mening nog te veel

maatwerk en samenwerking. “Met tussentijdse evaluaties

toegespitst op het maken van een werk. Maar dat is maar

hebben wij de vinger bij elkaar aan de pols gehouden. Ook

één schakel in de ketting. Voorafgaand zit de engineering

die zijn bedoeld om de samenwerking steeds verder te

en aan het einde gaat het over beheer en onderhoud.

verbeteren. Want dat is en blijft nodig.”

Daar zou voor alle partijen meer oog voor moeten zijn en beter over van gedachten gewisseld dienen te worden.

<

Ik ben mij zeer bewust van het feit dat wij als opdracht-

Niet alles is in harde eisen te vangen

gever nog veel duidelijker in onze uitvraag kunnen zijn.

Ronald Silvius van Oosterhof Holman onderschrijft de waarneming van

Duidelijkheid over en weer voorkomt fouten, vertragingen,

Hoekstra. “Het verreweg grootste percentage van een werk valt onder

onnodige kosten en irritatie. Van groot belang zijn goede

de categorie harde eisen. Over hoogte en breedte van een dijk is weinig

en heldere b ­ eschrijvingen van alle in aanmerking komende

discussie. Met interne afdelingen zoals peilbeheer, intern opdrachtgever­

onderdelen van een werk. Die moeten goed met elkaar

schap, dijkveiligheid en beheer en onderhoud ligt dat anders. Dat is vaak

gedeeld worden inclusief de risico’s over en weer. Dat

persoons- en situatie­gebonden. Dan heb je aan beide kanten van de tafel

is belangrijk want één van de doelen is om langer met

mensen nodig die elkaar goed begrijpen en dezelfde taal spreken. Ook

elkaar te werken.” Dat bewijst ook het basiscontract dat

om te voorkomen dat de kosten de pan uit rijzen. Daar is nog het nodige

het waterschap sloot met de combinatie GMB Civiel,

te winnen.”

Oosterhof Holman en Van Halteren (die tijdens het project

Sjouke Hoekstra

110 kilometer Het waterschap Hunze en Aa’s heeft ongeveer 700 kilometer boezemwaterkering in beheer. Daarvan moest in het ‘Master­ plan Kaden’ dat in 2004 werd vastgesteld zo’n 110 kilometer ­opgehoogd worden. Oosterhof Holman en GMB Civiel zijn met de laatste binnenstedelijke projecten bezig.

38 | BOUWENDNL | Juni 2016 |



Tekst | Tseard Zoethout

ENERZIJDS, ANDERZIJDS



PAST DE BOUW VOL

Nee,

meent directeur Wessel van Beeren-

in nauwe samenspraak met het Limburgse

donck van Studio RAP. “De bouw-

IRS Robotics. IRS levert de robotarmen,

wereld is in procesinnovatie de

Van Beerendonck c.s. zorgt voor op maat

laatste honderd jaar vrijwel hetzelfde

gesneden software. Vanuit het Innovatiedock

gebleven”, stelt hij. “Iedereen ziet

in Rotterdam hebben de drie op die manier een

BIM tegenwoordig als innovatie maar

bedrijfsruimte met een complex houten dak

in de bouw is er van ontwerp tot

voor het havenbedrijf neergezet.

uitvoer slechts weinig veranderd.”

3D ontwerp platslaan

Ontwerp én fabricage Studio RAP haalt de conversieslag die tussen

Zijn kritiek komt er eigenlijk op neer

ontwerp en uitvoer zit, eruit en noemt zich

dat de bouwsector weinig tot niet

dan ook niet langer een architectenbureau

van digitale technologie en robo­

maar een ontwikkel- en fabricagestudio. “Wij

tisering gebruik maakt waarin de

gebruiken robotarmen, met name bekend

laatste jaren zoveel vooruitgang

uit de automotive industrie, om onze archi­

is geboekt. “Wat bouwers doen”,

tectonische ontwerpen te vervaardigen. Het

vervolgt hij, ‘‘is het prachtig 3D

niet uit maakt of deze nu duizenden unieke

ontwerp van een architectenbu­

handelingen uitvoeren of duizenden identieke

reau platslaan, daar vervolgens

handelingen. Ieder bouwelement kan uniek

de materialen bij zoeken en

zijn. Op deze manier voorkomen we bovendien

tenslotte op de bouwplek weer

onnodige faalkosten en materiaalverliezen”,

in 3D opbouwen. Dat is toch

aldus Van Beerendonck.

zonde?” Studio RAP (Robotics Architec­ ture Production) dat hij anderhalf jaar geleden met Leon Spikker en Lucas ter Hall, ook afgestudeerde bouwkundigen aan de TU Delft, heeft opgezet, doet dat anders. De start-up ontwerpt én fabriceert gebouwen met behulp van robots en software. Dat doet het

Kantelpunt Volgens Van Beerendonck zijn we langzamer­ hand op een kantelpunt in de geschiedenis beland waarin robots, sensoren en op het project toegesneden software betaalbaar worden. Dat gaat zijn impact hebben op de industrie. Nu al heeft de bouwsector met prefabricage de doorlooptijd van projecten naar beneden gebracht maar dat is incre­ menteel. “Prefab blijft uitgaan van standaard elementen”, licht Van Beerendonck toe. “Zodra afwijkingen ontstaan, worden hoge meerprijzen in rekening gebracht. Digitaal 3D ontwerpen gekoppeld aan robotics geeft mij als ontwerper een ongekende vormvrijheid en snelheid. Als je beton in 3D print, krijg je binnen twee uur een muur van twee meter hoog terwijl je er in de traditionele situatie wel een maand op moet wachten.”

ENERZIJDS, ANDERZIJDS | Juni 2016 | BOUWENDNL | 39

Foto's | René van den Burg

DOENDE INNOVATIE TOE?

Ja,

zegt Henk Homberg, vice-voorzitter van

Een tweede beperking ligt in de bouw

Bouwend Nederland en tot voor kort direc-

zelf. Homberg, nu als vice-voorzitter

tievoorzitter van ERA Contour, een van de

van Bouwend Nederland: “De bouw

grotere bouwers en projectontwikkelaars

is een introverte branche die niet

voor de stedelijke omgeving. “Vrij lang heb

snel hoog van de toren blaast. We

ook ik gevonden dat de bouw achterloopt”,

zullen vooral naar onszelf moeten

reageert hij op de stelling. “Maar daarvan

kijken. Onze leden moeten meer

ben ik teruggekomen. Twee jaar geleden was

benadrukken dat er wel degelijk

BIM bijvoorbeeld een noviteit, nu wordt het

innovatieve toepassingen plaats­

breeduit toegepast. Het manco is dat de bouw

vinden.”

een introverte branche is.”

Zoektocht

Initiatieven De vereniging werkt actief

En BIM is volgens Homberg maar één van de

aan een innovatieagenda en

vele voorbeelden van innovatie in de bouw.

neemt initiatieven om leden aan

Overal worden slimme oplossingen gezocht,

start-ups te koppelen. Tijdens

van energieopslag en complete casco’s vanuit

de laatste bestuurdersdag gaven

de fabriek tot aan het ‘online’ inrichten van

diverse start-ups presentaties

woningen. ERA Contour heeft met dat laatste

voor de aanwezige bestuur­

al de nodige ervaring. “Als klanten 3D en

ders. “Er zaten heel interessante

vanuit internet hun huis kunnen samenstellen,

bij”, licht de vice-voorzitter toe.

dan druk je ook meteen de kosten voor onder

“Bijvoorbeeld een dijk die in plaats

meer fabricage”, zegt Homberg. “Je ziet een

van zandzakken als waterkering kan

zoektocht naar slimme oplossingen in de

worden uitgerold. Juist de eenvoud

woningbouw. Ook werken marktpartijen

maakt dit bijzonder.” Een ander mooi

binnen én buiten de bouw steeds vaker samen.

voorbeeld is de gerecyclede baksteen

Samen met BAM, Eigen Haard, AM en Bouwin­

van Stonecycling (zie pagina 20). “Daar is

vest hebben wij bijvoorbeeld een innovatiema­

ERA Contour nu aan gekoppeld. Wij gaan op

nager aangesteld die over de schutting kijkt.

zoek naar manieren om hun stenen op korte

Een ander voorbeeld is ‘De Bouwcampus’ te Delft, een proeftuin voor innovatieve toepas­ singen.”

Beperkingen Een van de hobbels voor bouwinnovatie ligt bij de klant. “Projecten worden gedicteerd door de opdrachtgever die vaak gedetailleerde bestekken maakt. Dat beperkt innovatie. Daarnaast hebben bouwers – ook de grotere – meer schaal en daarmee financiële ruimte van de opdrachtgevers nodig, willen ze tot innovatieve oplossingen kunnen komen”, aldus Homberg. “Bij stedelijke renovatie en dito verbouw is het maar de vraag in hoeverre je daarvoor robotics kan inzetten.”

termijn toe te passen”, besluit Homberg. <

Staat u nog aan het roer? Heeft u weleens het gevoel dat u achter de feiten aanloopt? Vraagt u zich weleens af hoe u zaken efficiënter kunt aanpakken? Kortom: wilt u meer

bereiken

met

minder inspanning

en

meer plezier?

workshop ‘Haal het beste uit jezelf’,

Dan is de

speciaal ontwikkeld

voor MKB-leden van Bouwend Nederland, iets voor u.

ar a j 6 Na 01 s

2

ie cat e lo s d r e lan div et h in

Praktisch instrument

€ 349 ,-

voor directeuren/eigenaren in de bouw en infra

p.p. incl. m aaltijd en par keren

Uw trainer/coach Dorine.nu is een bureau met 17 jaar ervaring in training en coaching in de bouw- en installatiebranche. Uw trainer, Dorine Huijbregts, komt uit een ondernemersgezin en heeft een achtergrond in psychologie, bedrijfskunde en zingeving. Op inspirerende wijze verbindt Dorine haar methodiek met ondernemerschap.

Meld u aan via www.bouwendnederland.nl/academy. Hier vindt u ook meer informatie over de workshop, het programma, data en locaties. Wees er snel bij, want

vol = vol

079 3 252 250 - [email protected] - www.bouwendnederland.nl/academy

TIEN | Juni 2016 | BOUWENDNL | 41

Tekst | Ricardo Jupijn

TIEN MANAGEMENTVRAGEN AAN…

DICK SINGERLING 1

7

Derksen & Singerling B.V. wordt in 1979

Het onderscheidend vermogen van mijn

opgericht als een breed bouwbedrijf dat zich

Het mooiste aan de bouw?

bedrijf is?

richt op de verbouw, renovatie, restauratie en

“Als je met een groep mensen iets zicht- en

“Ontzorgen en het voorkomen van verrassingen.

het onderhoud van gebouwen. De opdracht-

tastbaars gemaakt hebt waar je trots op bent.

Zowel voor de opdrachtgevers als de onderaan­

gevers van de aannemer variëren door de

Niemand maakt iets alleen in de bouw, je doet

nemers. Wij trekken liever een week extra uit

jaren van banken, winkelcentra, ziekenhuizen

het altijd met z’n allen en dat maakt het ook zo

voor het vaktechnisch en organisatorisch duide­

en gemeentes tot en met bedrijven en parti-

leuk.”

lijk en volledig overeenkomen van een opdracht,

culieren.

8

dan dat wij partijen verrassen. Wij willen een

Het beste advies ooit gekregen?

betrouwbare partner zijn en daar werken wij

De onderneming is gevestigd in het westen

gezamenlijk hard aan.”

van Amsterdam en is werkzaam in het

“Dat kwam van een goede vriend van mij.

gebied tussen Alkmaar, Den Haag, Utrecht

Op een gegeven moment had ik meerdere

en Almere. In deze regio behaalt de organi­

werkmaatschappijen, waarvan het met eentje

satie met zo’n 45 medewerkers een jaarlijkse

niet zo goed ging en daar zat ik nogal mee in

omzet van rond de 10 miljoen euro. Dick

mijn maag. Toen vroeg die vriend op een vrij

Singerling is - naast bestuurslid van Bouwend

indringende manier: ‘wanneer word je nou eens

“Sociale vaardigheid, vakkennis, de juiste beslis­

Nederland Regio Randstad Noord en

wakker, Dick? Het gaat niet goed en het zal

singen kunnen nemen op de juiste momenten,

bestuursvoorzitter van het Hoger Technisch

niet meer goed komen ook.’ Dat is natuurlijk vrij

goed kunnen omgaan met geld en niet te

Instituut - al 25 jaar directeur van het bedrijf

heftig als iemand dat zo tegen je zegt, maar ik

vergeten: een voorbeeld zijn voor je mede­

en beantwoordt onze tien management­

heb het toch gedaan en dat is uiteindelijk de

werkers. Als je iets van mensen verlangt, dan

vragen.

beste beslissing die ik ooit genomen heb.”

2

De belangrijkste eigenschappen voor succes als directeur in de bouw?

mogen zij dat ook minimaal van jou verwachten.”

3

Medewerkers motiveren is een kwestie van?

5

Het woord dat u niet meer kan horen?

9

De auto die ik rij, zegt over mij?

“Naast het goede voorbeeld geven, vind ik

“Ik word al snel allergisch als er wordt beweerd

“Nou, ik rij een Tesla. Wat die auto over mij kan

duidelijk communiceren erg belangrijk. Bouwers

dat de bouwsector niet innovatief is. De bouw­

zeggen, is dat ik bij dat soort ontwikkelingen

kunnen nogal eens gehaast zijn en zaken

sector wordt vaak als één club of bedrijfstak

snel omschakel en daar allesbehalve sceptisch

sneller willen doen dan eigenlijk mogelijk is.

neergezet, maar het werk in onze branche is zo

of terughoudend tegenover sta. En daarnaast,

Maar het is belangrijk om echt goed te luisteren

ontzettend breed en divers. Daarnaast wordt

het rijdt echt super! Je moet soms een beetje

en ­nadrukkelijk na te gaan of je elkaar juist

er op de werkplaatsen door het hele land al

plannen, maar het scheelt uiteindelijk een hoop

begrepen hebt.”

ongelooflijk veel geïnnoveerd. Ik begrijp dan niet

geld en het is een stuk duurzamer. Ik hoef nooit

zo goed waar dat vandaan komt.”

meer een auto met een verbrandingsmotor.”

4

Uw motto als manager?

6

Mijn grootste angst als directeur?

10

Mooiste project ooit bij betrokken?

“Ik probeer altijd de win-win-factor uit te

“Het speelveld in de bouwsector. Dat qua

“De verbouwing van het Liberty Global bij Schip­

dragen en vooral niet te polariseren. Heel vaak

kosten steeds ongelijker wordt door ‘flexi­

hol-Rijk. Het was onze grootste opdracht ooit,

wordt er gedacht in ‘werknemer tegen werk­

bele arbeid’ en werkkrachten uit bijvoorbeeld

zowel qua getal, lengte, oppervlakte als tijdsduur.

gever’ of ‘opdrachtnemer tegen opdrachtgever’,

Oost-Europa. Daar moet echt iets aan gedaan

We hebben twee stukken aangebouwd en in

maar je moet altijd voor het algemeen belang

worden, ook voor de werkloze bouwvakkers en

stappen het hele kantoor voorzien van werk­

gaan. Dat vaak ook nog eens voor 80 à 90

de instroom van jonge vaklieden. Ik ben alleen

plekken voor het nieuwe werken. Wij hebben

procent hetzelfde is bij beide partijen. Boven­

bang dat dit probleem onvoldoende beetgepakt

dat gebouw omgezet naar een heel moderne

dien ben je in de bouw altijd onderdeel van een

wordt op dit moment.”

stijl, met prachtige kleuren en een heel frisse

groter geheel en dat heeft uiteindelijk invloed

uitstraling. Tijdens het project liep alles gesmeerd

op iedereen. Denk in eerste instantie dus niet

en precies zoals we hadden gehoopt en gepland.

alleen aan je eigenbelang.”

Dat was heerlijk!” <

42 | BOUWENDNL | Juni 2016

Tekst | Karl Bijsterveld

TEUS DE WIT NIEUWE VOORZITTER SOMA COLLEGE

"BRANCHEOPLEIDINGEN TOEKOMSTBESTENDIG Met twaalf vakopleidingen en zo’n 900 deelnemers per jaar, is het SOMA College de grootste gespecialiseerde onderwijsinstelling voor infra in Nederland. Onlangs nam Teus de Wit, tevens bestuurslid bij Bouwend Nederland,

Stage

het voorzittersstokje over van Adri Voogt. We blikken

De deskundigheid van het onderwijzend personeel aan

terug én kijken vooruit naar de ambities van het SOMA

het SOMA College is de laatste jaren nog verder versterkt.

College. “Goede samenwerking met de bedrijfstak is

Voogt: “Onze docenten ontwikkelen zelf toetsen en leer­

onontbeerlijk.”

stof. En ze begeleiden studenten bij hun huiswerk.” Door de economische malaise is het vinden van een stage voor

Een opleiding tot machinist, monteur, landmeter of

veel van die studenten de laatste jaren niet eenvoudig.

uitvoerder in bouw en infra: het is maar een greep uit het

“Maar verreweg het grootste deel met een diploma vindt

aanbod van het SOMA College, een opleidingsinstituut

wel een baan of doet een vervolgopleiding”, weet Voogt.

voor hoogwaardig gekwalificeerd personeel in de grond-,

“Onze vakmensen tref je onder andere in de wegen- en de

water- en wegenbouw. Bij de landelijke mbo-instelling,

woningbouw. En machinisten grondverzet bijvoorbeeld zijn

gevestigd op een campus in Harderwijk, staat leren in de

ook werkzaam in de landbouwsector.”

praktijk centraal. “Deelnemers volgen praktijklessen met

Voogt betreurt het overigens dat infraspecialisten in de

machines op het oefenterrein”, vertelt Adri Voogt, tot voor

landbouwsector nu geen premie afdragen aan het O&O

kort voorzitter van de Raad van Toezicht bij het SOMA

fonds Bouw en Infra. Hij verklaart: “Deze werknemers

College. “Ook zijn er practicumlessen in de werkplaatsen en

vallen onder een andere cao. We zien dat graag anders,

lopen deelnemers stage”, vervolgt hij. “Leerlingen van onze

omdat ze wel bij infraopleidingen worden geschoold.”

beroepsbegeleidende leerweg (BBL, red.) werken zelfs voor 60 tot 80 procent naast de studie.”

Zwaar weer

Voogts opvolger bij het SOMA College Teus de Wit onder­ streept die wens. De nieuwe voorzitter van de Raad van Toezicht is algemeen directeur bij Versluysgroep en tevens

Voogt was voorzitter tot 23 maart dit jaar, een functie

bestuurslid bij Bouwend Nederland. Hij licht toe: “Een

die hij drie jaar lang uitoefende. Het SOMA College kreeg

eerlijke opbouw van het O&O fonds is belangrijk. Ook het

in deze periode te maken met een bedrijfstak in zwaar

sterk groeiende aantal zzp’ers in de bouw en infra, moet

weer. De co-financier van het opleidingsinstituut, het

op de een of andere manier aan de opleidingskosten gaan

Opleidings- en Ontwikkelingsfonds Bouw & Infa (O&O

bijdragen. Zo versterken we het financiele draagvlak voor

fonds), kampte hierdoor met sterk dalende inkomsten.

de bouw- en infra-opleidingen en dat is goed voor de hele

Gevolg: minder subsidie voor het SOMA College. Voogt:

sector.”

“We moesten dus snijden in de kosten en zoeken naar alternatieve inkomstenbronnen. Maar we wilden geen

Samenwerken

afbreuk doen aan de onderwijskwaliteit.” Volgens Voogt

De Wit wil de komende jaren het verdienmodel van het

is dat goed gelukt. “We werken vaker met simulatoren in

SOMA College nog verder verbreden. “Voor SOMA Bedrijfs­

plaats van dure machines”, vertelt hij. “Verder is de campus

opleidingen bijvoorbeeld zien we ook kansen in aanpalende

nu ook tijdens reguliere schoolvakanties geopend, zodat

sectoren, zoals de offshore-industrie en bij defensie. Denk

meer BBL-leerlingen bijvoorbeeld in korte, aaneengesloten

aan op maat gesneden cursussen bij ons op de campus en

blokken onderwijs bij ons kunnen volgen. En samen met

incompanytrainingen.”

SOMA Bedrijfsopleidingen bieden we maatwerktrajecten

Maar De Wit heeft meer plannen in zijn nieuwe rol. Het

voor bedrijven.”

SOMA College wil nauwer samenwerken met andere ­brancheopleidingsinstituten in de bouw en infra. Mooi voorbeeld is het nieuwe Bouwopleiders waarin zeven ­instituten samen optrekken, waaronder de Bouwend Nederland Academy. De Wit: “Wij kunnen de instituten professioneel ondersteunen en bijscholen met up-to-date technische opleidingen en cursussen.”

Juni 2016 | BOUWENDNL | 43

Foto | René van den Burg

MAKEN"

Vinger aan de pols Het SOMA College houdt de vinger aan de pols in het bedrijfsleven, benadrukt De Wit. “Samen met onderne­ mers kijken we welke vakmensen er nu en in de toekom­ stig nodig zijn. Hier stemmen we het opleidingsaanbod zorgvuldig op af.” Een belangrijke trend is de digitali­ sering. De Wit: “Neem de kraanmachines die je tegen­ woordig computergestuurd op afstand kunt besturen. Bij ons leren deelnemers de fijne kneepjes van het vak.” Nu de economie herstelt, verwacht De Wit ten slotte dat op de langere termijn ook de infrasector weer opleeft. Daarmee groeit de vraag naar goed opgeleide werkne­ mers. De Wit: “De sector veroudert en het aantal jongeren in Nederland neemt juist af. Dus moeten infrabedrijven nog veel beter hun best doen om een aantrekkelijke werkgever te zijn. Voor het SOMA College en de bedrijfstak is daarom een goede samenwerking onontbeerlijk om de brancheopleidingen toekomst­ bestendig te maken en te houden.”

<

#dagvandebouw

ZATERDAG 4 JUNI

De bouw, dat ben jij. Dat zijn wij, met elkaar. Nederland kan niet zonder de bouw. Er zouden geen bruggen, geen openbare gebouwen en geen wegen zijn. Geen huizen om in te wonen. Dat is best bijzonder, als je erover nadenkt.

Meer weten? www.dagvandebouw.nl

Op 4 juni gaan de hekken van 160 bouwlocaties open. Dan kan heel Nederland zien waar we goed in zijn. Dat mag iedereen weten. Laten we er met elkaar de mooiste dag van het jaar van maken. Delen via social media? Gebruik #dagvandebouw.

2016

46 | BOUWENDNL | Juni 2016

Tekst | Tseard Zoethout

VEILIGHEID BOUWPROJECTEN BORGEN BIJ BESTEKFASE Veiligheid van bouwprojecten tijdens het ontwerp borgen is nog een ondergeschoven kindje, blijkt uit diverse onderzoeken. En dat terwijl het opstellen van een V&G plan relatief simpel is. “Opdrachtgevers die affiniteit met veiligheid hebben, kunnen zonder veel moeite de projectspecifieke kenmerken boven water halen”, stelt Joost Fijneman van Stichting Aanbestedingsinstituut Bouw & Infra (STABI) en plaatsvervangend directeur Sociale Zaken & ledenservice bij BNL.

Sinds 2014 onderzoekt STABI jaarlijks hoe het

waar de hobbels qua veiligheid liggen”, zo vult

Stappenplan RVB

met de veiligheid in de ontwerpfase gesteld is.

hij Fijneman aan. Een school bij een infraproject,

“Het gaat om het grotere plaatje”, neemt

Daaruit komt naar voren dat tachtig procent

vervuilde grond of niet gesprongen explosieven

Fijneman van hem over. “Zodra het bouwproject

van de opdrachtgevers onvoldoende rekening

noemt hij als aansprekende voorbeelden. En er

wordt uitgevoerd, zijn de uitvoeringsrisico’s

met veiligheid in die fase houdt. Aanvullend

is meer. “Een helder, projectspecifiek V&G plan

doorgaans afdoende gedekt. Wat bij o ­ nvolledige

onderzoek van ingenieursbureau Movares heeft

kan voor een betere relatie tussen opdracht­

V&G plannen blijft liggen, zijn de risico’s

dat beeld nog eens bevestigd. V&G plannen van

gever en –nemer zorgen. Daardoor zal ook de

tijdens het gebruik en sloop. Denk aan slechte

opdrachtgevers zijn onvolledig en bevatten te

uitvoering van het bouwproject beter, sneller en

bereikbaarheid van ramen voor glazenwassers

weinig diepgang. Bovendien nemen opdracht­

met minder kosten verlopen”, aldus Verheyen.

waardoor ongelukken kunnen gebeuren.

nemers een afwachtende houding aan, vooral tijdens tenders bij grotere projecten, aldus de

Het RVB (Rijksvastgoedbedrijf) heeft een

belangrijkste conclusies uit het recente Movares

toegankelijk stappenplan voor het maken van

rapport.

een V&G plan opgesteld waarmee opdracht­ gevers prima uit de voeten kunnen. Wie daarop

Wettelijke plicht

zijn V&G plannen baseert, neemt de angel uit

“Opdrachtgevers hebben de wettelijke plicht

het vlees. Zo moeilijk is het trouwens niet. In de

te onderzoeken welke risico’s bouwprojecten

kern kun je de belangrijkste specifieke risico’s in

met zich meebrengen”, verklaart Fijneman. “Ze

een V&G plan meestal op enkele A4-tjes kwijt”,

nemen dat echter nauwelijks serieus en vullen

besluit hij.

het V&G plan standaard of met knip- en plak­

<

werk in. Daardoor veronderstellen ­inschrijvers dat die V&G plannen niet concreet genoeg zijn en nemen zij dat niet altijd serieus. Dat is

Het RVB stappenplan is te downloaden op

overigens wel te begrijpen: om op een tender in

rijksvastgoedbedrijf.nl

te schrijven, krijgen ze circa zes weken de tijd. Daarbinnen moeten ze, naast de calculatie, een hoop werk verzetten om op alle EMVI-criteria te scoren. Moeten opdrachtnemers dan ook nog een punt maken van onvolledige V&G plannen?”

Projectspecifiek Volgens Charles Verheyen, beleidsadviseur Arbo bij Bouwend Nederland, is dat, naast de wettelijke plicht, wel aan te bevelen. ‘‘Een opdrachtgever kent de omgeving, weet dus

"In de kern kun je de belangrijkste specifieke risico’s in een V&G plan meestal op enkele A4-tjes kwijt”

M

................................... ................................... ................................... ................................... ................................... ................................... ................................... ................................... ................................... ................................... ...................................

M

................................... ................................... ................................... ................................... ................................... ................................... ................................... ................................... ................................... ................................... ...................................

M

................................... ................................... ................................... ................................... ................................... ................................... ................................... ................................... ................................... ................................... ...................................

M

................................... ................................... ................................... ................................... ................................... ................................... ................................... ................................... ................................... ................................... ...................................

M

................................... ................................... ................................... ................................... ................................... ................................... ................................... ................................... ................................... ................................... 23-05

M

................................... ................................... ................................... ................................... ................................... ................................... ................................... ................................... ................................... ................................... ...................................

D

........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ......................................... ....................................... ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................

D

........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ......................................... ....................................... ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................

D

........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ......................................... ....................................... ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................

D

........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ......................................... ....................................... ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................

D

........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ......................................... ....................................... ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................

D

........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ......................................... ....................................... ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................

W

........................................ ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ........................................ ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... .........................................

W

........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ......................................... ....................................... ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................

W

......................................... ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ....................................... ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................

W

D

......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ........................................ ......................................... ......................................... 18-04 Interview NOS Duurzame ambities halen we zo absoluut

D

........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ......................................... ....................................... ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................

D

20-04 Interview BouwTotaal TV Moet bouw blijven betalen voor taak die gemeente niet meer uitvoert?

........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................

D

......................................... ........................................ ........................................ ........................................ ......................................... ....................................... ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................

........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ....................................... ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................

........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ......................................... ....................................... ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................

........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ......................................... ....................................... ........................................ ........................................

W

........................................ ........................................ ........................................ ......................................... ....................................... ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................

D

23-05

........................................ ........................................

D

........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ......................................... ....................................... ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................

V

........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ niet, we moeten veel meer tempo maken

V

........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................

V

........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ....................................... ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................

V

........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................

V

........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................

V

........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................

Z

Z

DE AGENDA VAN MAXIME

.................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. ..................................

........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ......................................... ....................................... ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................

.................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. ..................................

.................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. ..................................

Z

Z

........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ......................................... ....................................... ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................

Z

........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ......................................... ....................................... ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................

Z

........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ......................................... ....................................... ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................

Z

......................................... ........................................ ........................................ ........................................ ......................................... ....................................... ........................................ ........................................ ........................................ 27-05 Startup Fest Europe

Z

Z

.................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. ..................................

Z

.................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. 26-05 Opening TDK 2016

Z

.................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. 26-04 Opening TDK 2016

Z

.................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. ..................................

Bouwend Nederland Ledenvoordeel: hoge kortingen op uw kantoor- en werkplaatsbenodigdheden. Bestel uw kantoorartikelen, toilet- en cateringproducten en PBM’s voordelig bij Lyreco. Ga naar www.bouwendnederland.nl/lyreco

DE MENING VAN | Juni 2016 | BOUWENDNL | 49

Foto | Omroep Max - Stef den Boer

COLUMN JAN SLAGTER

HET IS TIJD OM ZAKEN ANDERS EN BETER AAN TE PAKKEN In de Nederlandse ouderenzorg wordt al jaren een hoop geld verspild aan gebouwen, overhead en bureaucratie. Tel daar meerdere incidenten rond slechte zorg in verpleeghuizen bij op en de uitkomst is helder. Het is tijd om de zaken anders en beter aan te pakken. Met dezelfde hoeveelheid geld is het namelijk mogelijk om kleinere woonvormen te realiseren en persoonlijke zorg de hoogste prioriteit te geven.

Het begon aan tafel bij tv-programma Pauw,

Hier ligt voor aannemers dus een enorme kans.

waar Ben Oude Nijhuis afgelopen jaar zijn

De babyboomgeneratie komt eraan, er komt

beklag deed over de erbarmelijke toestanden

iedere twee minuten een vijftigplusser bij, en

in het verpleeghuizen waar zijn vrouw woonde.

er zijn nog lang niet goed genoeg kleinschalige

Martin van Rijn, staatssecretaris van Volks­

verpleeghuizen. De overheid moet daarom beleid

gezondheid, was die uitzending ook te gast en

ontwikkelen waar ook Bouwend Nederland

het bleek dat zijn moeder in hetzelfde tehuis

op kan anticiperen, zodat er in de toekomst

woonde. Dat leidde destijds tot de vraag bij mij:

voldoende seniorenwoningen en betaalbare

‘hoe kan zoiets nou in Nederland gebeuren’.

woonvormen komen. Samen kunnen we ervoor

Enerzijds moeten ouderen langer thuis wonen,

zorgen dat mensen, ook die met een AOW of een

anderzijds is er een groot tekort aan senioren­

klein pensioen, een mooie oude dag tegemoet

woningen en blijkt het droevig gesteld te zijn

gaan. De locatie in Rotterdam zou hier dan ook

met de zorg in verpleeghuizen.

een uitstekend pilotproject voor zijn. In het pand komen onder meer seniorenappartementen

Dat kan niet de bedoeling zijn. Zeker niet als je

en een speciale vleugel voor dementerende

weet dat je met hetzelfde geld meer handen

bewoners in kleine groepjes wonen. Alles draait

aan het bed kunt krijgen. Geld dat nu vaak nog

bij deze groep om aandacht, want bij een goede

weg druppelt naar managementlagen, een

dosis belangstelling kunnen dementerenden echt

overschot aan formulieren en weggegooide

nog genieten van het leven.

maaltijden. Met het op richten Ben Oude Nijhuis willen wij daarom een kleinschalige woonvorm

Het is een drama op zich als iemand die dicht bij u

oprichten voor mensen met dementie, en wel in

staat wordt getroffen door dementie. Het is extra

een oud klooster in het Rotterdamse Overschie.

erg als u ziet dat een geliefde niet de juiste zorg

Dit pand moet verbouwd worden, maar na een

krijgt. Dan gaat u met een rotgevoel naar huis.

rondgang bij zo’n 60 woningcorporaties is er

Als u dan merkt dat iemand door liefde wordt

tot onze verbazing niemand bereid om in te

omgeven en de volle aandacht krijgt, dan geeft dat

stappen. Dat terwijl de overheid juist zegt dat het corporaties hun taak is om hierin te voorzien en bovendien is het een speerpunt van de overheid om meer kleinschalige woonvormen in Nederland te realiseren.

alle betrokkenen een bijzonder prettig gevoel. <

Jan Slagter is oprichter van onder meer Omroep MAX en presentator van meerdere tv-programma’s. Hiernaast is hij Voorzitter van Stichting Welzijn Gehandicapten Nederland en werd Slagter vorig jaar uitgeroepen tot Omroepman van het jaar.

50 | BOUWENDNL | Juni 2016 |

VERENIGING

BIJEENKOMSTEN PER NOORD REGIO

OOST

BOUWENDNEDERLAND.NL/REGIOS/REGIO-NOORD

BOUWENDNEDERLAND.NL/OOST

JUNI 4 16 21 25

Dag van de Bouw RIE Workshop Kennismakingsbijeenkomst leden Vakgroep GBO Zeildag afdeling Friesland

JUNI 4 Dag van de Bouw 14 Technische Excursie JBN Regio Oost 16 Regiobestuursvergadering 29 Ledenvergadering afdeling Stedendriehoek/Salland

JULI 07

Contactgroep Personeel & Financiën

SEPTEMBER 06 Start Leergang Praktisch Personeelsbeleid 15 Thema avond JBN kern Friesland

JULI 4

Ledenvergadering afdeling Lingestreek

SEPTEMBER 12 Ledenvergadering afdeling Noord Oost Overijssel 20 Ledenvergadering Afdeling Veluwestreek 21 Ledenvergadering afdeling Stedendriehoek/Salland 27 Ledenvergadering Afdeling Flevoland 29 Regiobestuursvergadering

VERENIGING | Juni 2016 | BOUWENDNL | 51

RANDSTAD NOORD

RANDSTAD ZUID

BOUWENDNEDERLAND.NL/RANDSTADNOORD

BOUWENDNEDERLAND.NL/RANDSTADZUID

JUNI 4 6 7 9

JUNI 4 6 6 6

10 16 21 23 23 27 29

JULI 5 5 11 30

Dag van de Bouw Ledenvergadering afdeling Amersfoort Bestuursvergadering afdeling Het Gooi e.o P&O overleg afdeling NHN i.s.m. afd. Zaanstreek Waterland en West-Friesland Middag- en avondbijeenkomst met partners afdeling Veenendaal Uitje met leden afdeling IJmond-Kennemerland Bestuursvergadering afdeling Zaanstreek-­ Waterland Jaarvergadering met partners afdeling ­Noord-West Utrecht Ledenvergadering afdeling Utrecht Bestuursvergadering afdeling West-Friesland Bijeenkomst Infraplatform (thema: Water­ zuivering Heemskerk)

Ledenvergadering (samen met jongerenkern) afdeling West-Friesland Bestuursvergadering afdeling Noord-Holland Noord Bestuursvergadering afdeling Amsterdam Bestuursvergadering afdeling Het Gooi e.o

SEPTEMBER ntb Marktdag NH Infraplatformbijeenkomst 5 Bestuursvergadering afdeling West-Friesland 7 Bestuursvergadering met partners afdeling Utrecht 8 Bestuursvergadering afdeling Noord-West Utrecht 12 Bestuursvergadering afdeling Amersfoort 12 Bestuursvergadering afdeling Amsterdam 13 Bestuursvergadering afdeling IJmond-­ Kennemerland 13 Ledenbijeenkomst afdeling Het Gooi e.o 15 Bestuursvergadering afdeling Noord-Holland Noord 15 Bestuursvergadering afdeling Zaanstreek-­ Waterland 15 Reguliere vergadering afdeling Veenendaal 20 Regiobestuur en afdelingsvoorzitters 20 Bestuursvergadering afdeling Het Gooi e.o 22-24 Seminar afdeling Het Gooi e.o 29 Ledenvergadering afdeling Utrecht 30-1 Excursie met partners afdeling Noord-West Utrecht

Dag van de Bouw Bestuursvergadering ZHM Bestuursvergadering afdeling Bouwend Rijnmond Algemene ledenvergadering afdeling Bouwend Rijnmond 7 CAB-Haaglanden 7 Leergang Praktisch Personeelsbeleid 8 Bestuursvergadering afdeling Delft 14 Bestuursvergadering afdeling Haaglanden 16 Workshop Sociale Zaken afdeling Bouwend Rijnmond 21 Regiobestuursvergadering 21 Haringevenement afdelingen Haaglanden, Delft en Zuid-Holland Midden 21 Bestuursvergadering afdeling Leiden 22 RI&E bijeenkomst 27 Bestuursvergadering afdeling Gouwe en Rijnstreek 30 Bestuursvergadering afdeling Drechtwaard AUGUSTUS 24 Bestuursvergadering afdeling Delft 30 Bestuursvergadering JBN RRZ SEPTEMBER 6 Regiobestuursvergadering 6 Informeel platform 6 Bestuursvergadering afdeling Leiden 8 Bestuursvergadering afdeling Drechtwaard 13 Afdelingssecretarissenoverleg 15 JBN workshop persoonlijke ontwikkeling 15 Stuurgroep MBO Rijnmond 15 CAB Haaglanden 19 Bestuursvergadering afdeling Gouwe en Rijnstreek 20 Bestuursvergadering afdeling Bouwend Rijnmond 22 Stuurgroep MBO Haaglanden 27 Workshop Sociale Zaken afdeling Bouwend Rijnmond 27 Bestuursvergadering afdeling Haaglanden 29 Leergang Praktisch Personeelsbeleid

ZUID

BOUWENDNEDERLAND.NL/ZUID



JUNI 4 Dag van de Bouw 7 Regiobestuursvergadering + Bestuur JBN Regio Zuid 8 Presentaties Innovatie op Locatie TU/e 14 Ledenbijeenkomst/excursie JBN Regio Zuid 20 Ledenbijeenkomst Infra Limburg 22 Contactgroep Personeel Zeeland 22 Contactgroep Financiën 27 Ledenbijeenkomst/excursie Infra Zeeland 18 Bestuursvergadering JBN Regio Zuid SEPTEMBER 7 Bestuursvergadering Infra Brabant 8 Praktisch Personeelsbeleid 8 JBN Innovatie avondcollege 15 Excursie Infra Limburg 19 Contactgroep Personeel Brabant-West 20 Regiobestuursvergadering 21 Bouwplatform Brabant (voormalige Regieraad Bouw) 22 Praktisch Personeelsbeleid 26 Ledenbijeenkomst Infra Zeeland 29 Infra Brabant met overheden

BOUW IN

Nieuwbouw Hockeyclub Oranje Rood Op 1 juli 2016 fuseren de hockeyclubs EMHC en M.H.C. Oranje Zwart (huidig landskampioen) uit Eindhoven tot de vereniging HC Oranje Rood. Na het besluit om samen onder één vlag verder te gaan, is er vorig jaar begonnen met de bouw van een compleet moderne accommodatie. De in totaal 2.500 leden van de nieuwe club kunnen deze zomer al gebruik maken van hun nieuwe onderkomen in het sport- en recreatiegebied Genneper Parken. Op het complex van de Eindhovense club komen meerdere trainingsvelden, een waterkunstgrasveld, een gloednieuw clubhuis en een tribune met een capaciteit voor zo’n 8.000 supporters.

BEELD

OPDRACHTGEVER

ARCHITECT

KOSTEN PROJECT

Gemeente Eindhoven

DiederenDirrix Architecten

9 miljoen euro

AANNEMER

OPLEVERDATUM

BRUTO-VLOEROPPERVLAKTE

Huybregts Relou

Augustus 2016

Circa 1.800 m²

Dit project is op 4 juni opengesteld voor bezoekers aan de Dag van de Bouw.

Foto | René van den Burg

Is uw BedrIjf klaar voor 1 januarI 2017? Maak uw risico’s inzichtelijk met de risicoinventarisatie Inkomen & Zorg Vanaf 1 januari 2017 verandert er veel voor u als werkgever. De kosten van zieke werknemers worden vanaf dat moment in toenemende mate aan u doorbelast. Niet alleen voor vaste werknemers maar ook voor mensen met een flexibel contract. Wilt u onverwachte financiële risico’s voorkomen? Laat u adviseren! Met onze risico-inventarisatie Inkomen & Zorg maakt u uw risico’s inzichtelijk. Met die kennis bepaalt u met welke investeringen u uw mensen duurzaam inzetbaar houdt. Meeùs adviseert u graag over investeringen die u op korte én lange termijn geld opleveren. Betaal nu geen €2.500,- maar slechts €2.300,- voor onze complete scan! (exclusief voor leden van Bouwend Nederland) De adviseurs van Meeùs Bouw & Infra helpen u graag verder! Bel ons op 020 301 86 53 of stuur een e-mail naar [email protected].

meeus.com/bouweninfra

Meeùs is onderdeel van Aegon.

BouwendNL verschijnt zeven keer per jaar in een oplage van 5.000 exemplaren. De pdf van verschenen edities is te vinden op www.bouwendnederland.nl. Naast BouwendNL ontvangen de leden tweewekelijks de digitale nieuwsbrief met actuele informatie uit de vereniging, de markt en informatie die van belang is voor hun bedrijfsvoering. HOOFDREDACTIE

Theo Scholte COÖRDINATIE EN EINDREDACTIE

Havana Orange REDACTIONELE BIJDRAGEN

Karl Beisterveld, Harm Dragt, Robin van Essel, Ricardo Jupijn, Jan Willem Kommer, Theo Scholte, Kees de Vries en Tseard Zoethout VORMGEVING EN OPMAAK

René Hofman (Havana Orange) FOTOGRAFIE

5 VAN

VERENIGING | Juni 2016 | BOUWENDNL | 55

VOORDELEN

UW

LIDMAATSCHAP

1

VAN

Bouwend N ederland ko mt op voor praten we uw belang met minis en. Daarom ters, overhe Kor tom, m den en met et úw opdr gemeenten achtgevers waar u go . . Zodat u ed in bent kunt doen : bouwen!

BOUWEND NEDERLAND

René van den Burg | Omroep Max | Rauw CC

2

DRUK

REDACTIEADRES

ISSN

2214-7438

Financiee l voordelen voordeel collectief

Door slim gebruik va n onze fina kunt u uw nciële lede lidmaatsch nvoordelen apskosten , zelfs meer terugverdi dan dat! enen. Of

Koninklijke BDU Grafisch Bedrijf

Bouwend Nederland T.a.v. redactie BouwendNL Postbus 340, 2700 AH Zoetermeer [email protected] www.bouwendnederland.nl @BouwendNL

Belangen behartigin lobby g

3

Informati e brancheon tw

ikkeling

Bouwend Nederland geef t voor waar u wat lichting en aan heef t. cursussen Ook via de digitale lede website en nnieuwsbri via de even blijf t van alle on u goed op twikkelinge de hoogte n in de mar kt.

AANSPRAKELIJKHEID

Bij het samenstellen van de inhoud van deze publicatie streeft Bouwend Neder­ land naar de grootst mogelijke zorgvuldig­ heid. Bouwend Nederland sluit iedere aansprakelijkheid uit voor onjuistheden, onvolledigheden en eventuele gevolgen van het handelen op grond van informatie die door deze publicatie beschikbaar is. COPYRIGHT

De informatie in deze publicatie kan worden ­gekopieerd voor persoonlijk gebruik, met uitsluiting van elke verdere verveel­voudiging, distributie, commer­ cialiteit of exploitatie onder derden, tenzij voorafgaande toestemming van de auteur en/ of Bouwend Nederland. ADRESWIJZIGINGEN

Adreswijzigingen kunt u mailen naar: [email protected]

QR-codes Op verschillende plekken in BouwendNL vindt u ‘Quick Response’-codes. Zodra u met de QR-scanner van uw smartphone over de code gaat, wordt u automatisch naar de juiste webpagina gelinkt. Meer info op:

bouwendnederland.nl/qr

4

Vragen e n dienstverl advies ening

Bouwend N ederland ke nt uw sect is dus hét or als geen adres voor ander en al uw prak vragen of tische vrag een aanbes en. Heeft te ding? Of w u personeels ilt u wat w beleid? Of eten over heef t u ee opdrachtge n kwestie ver? Bouw met een end Neder bij met raad land Advie en daad. s staat u

5

Elkaar on tmoeten netwerken

Via Bouwen d Nederla nd ontmoe uit uw buur t u collega t of uw mar -bedrijven kt. Ook ku opdrachtge nt u ketenp vers ontm ar tner s en oeten op de vele bijeen komsten. Meer red enen ontd ekken om lid te zijn? Ga naar: bouwend nederlan d.nl/ word-lid om u onli ne in te schrijv e n of b e l naar: 079 - 325 2 158 vo or persoonli jk contact .

Academy

Media dimensions

Jong Bouwend Nederland Masterclass

Scan en profiteer! Volg ons ook op Twitter: @bnlvoordeel www.bouwendnederland.nl/ledenvoordelen

Haal meer voordeel uit uw lidmaatschap!

Partners Ledenvoordelen 2016