in
l
zet
U kke
zich
in Ukkel
Lokale Agenda 21 Naar meer duurzame ontwikkeling
Zich inzetten voor duurzame
van de studiebureaus ERU en Factor X en een honderdtal inwoners die actief aan de verschillende fora en Comités 21 hebben meegewerkt. Ik wens hen hierbij te bedanken. Ik zou ook alle ambtenaren willen bedanken die hieraan hebben meegewerkt en vooral mevrouw Anne-Claire Dewez die er de spilfiguur van was.
ontwikkeling
Een gemeente goed beheren betekent doelstellingen op lange termijn maken en deze via dagelijkse beslissingen concretiseren. Deze doelstellingen moeten een harmonieuze economische, sociale en milieugebonden ontwikkeling toelaten. Dat is de inzet van duurzame ontwikkeling en van de beslissing van het college van burgemeester en schepenen en de gemeenteraad om een Lokale Agenda 21 uit te werken. De Agenda die in deze brochure wordt voorgesteld is een indicatieve planning om de principes van duurzame ontwikkeling in Ukkel toe te passen. Aangezien overdaad schaadt, heeft deze Agenda zich beperkt tot vijf thema’s: goed bestuur en participatieve democratie, duurzame huisvesting voor iedereen, vermindering van de energie-uitgaven en het broeikaseffect, bescherming en verbetering van het natuurlijk patrimonium en lokale en internationale samenwerking. Na de diagnose en de bepaling van de doelstellingen heeft de gemeenteraad op 22 oktober 2009 een plan rond 103 acties goedgekeurd. Enkele van deze acties kunt u in deze brochure terugvinden.
SOCIAAL
ECONOMISCH
DO Vandaag
De uitwerking van deze Lokale Agenda 21 werd gesteund door het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.
MILIEU
Toekomstige generaties
Zuiden
Lokale Agenda 21 is per definitie een evolutief proces waar met de tijd nieuwe duurzame acties aan toegevoegd zullen worden. Alle Ukkelaars kunnen reageren op de keuzes van Agenda 21 en hun opmerkingen en voorstellen voorleggen. Deze mogelijkheid om de eigen mening te laten kennen laat toe om er nieuwe mensen aan te verbinden - inwoners of actoren - en het open en dynamisch karakter van het proces te behouden
Dit plan bestaat uit twee luiken: het eigenlijke plan en een koolstofbalans. Het welslagen van een duurzame ontwikkelingsbeleid hangt af van ieder onder ons. Bij de acties die de gemeente kan uitvoeren of waarbij de gemeente de aanzet ertoe kan geven, moeten we de acties toevoegen die wij elk als burger kunnen ondernemen. De inzet - meer bepaald de klimaatsverandering - is zo groot dat we niet meer mogen wachten voor we ingrijpen. Lokale Agenda 21 bevat talrijke voorstellen. De volledige documentatie vindt u op www.ukkel.be De uitwerking van dit plan werd mogelijk gemaakt door de samenwerking
Marc COOLS Schepen van Werken, Stedenbouw Milieu en Mobiliteit
Wat is een Lokale Agenda 21?
Zoniënwoud
Wat is duurzame ontwikkeling? Het Brundtlandrapport (1987) geeft de volgende definitie: «Duurzame ontwikkeling is een ontwikkeling die voorziet in de behoeften van de huidige generatie zonder daarbij de behoeften van de toekomstige generaties in gevaar te brengen». In deze definitie zitten twee belangrijke kernideeën: - het concept ‘behoefte’ en meer in het bijzonder de basis-behoeften van de armsten wereldwijd, waaraan de grootste prioriteit moet worden gegeven; - de wetenschap van de beperkingen van onze technieken en van onze sociale organisatie wat betreft de capaciteit van het milieu om aan de huidige en toekomstige behoeften te voldoen.
Noorden
Dit betekent letterlijk hetgeen gedaan moet worden voor de 21ste eeuw op het gemeentelijk grondgebied. Het is een precieze en complete stap naar een actieplan en deze stap moet zorgen voor de integratie van duurzame ontwikkeling in het dagelijks beheer van een entiteit (gemeente, stad, OCMW, school, ...)
De opmaak van Agenda 21:
de deelname van Comité 21 « Ik hield ervan meer betrokken te zijn in het leven van de gemeente» ... « Agenda 21 heeft mij de mogelijkheid gegeven andere bezorgde Ukkelaars te ontmoeten» ...
augustus
september
oktober
De karakteristieken van de gemeente inzamelen, haar positie inzake duurzame ontwikkeling bepalen.
november
december
januari
februari
maart
april
mei
juni
juli
augustus
september
oktober
De problemen identificeren, de te volgen strategieën bepalen.
De problemen identificeren, de te volgen strategieën bepalen.
Wolvendael park
juli
ACTIEPLAN
St Job school
juni
Getuigenissen van deelnemers, mei 2009
DOELSTELLINGEN
Pauwelsblok
mei
... « interessant, waardevol maar ook frustrerend is. Moeilijk om alle onderwerpen te behandelen»
een stap in 3 fases
DIAGNOSE . . . 2008
... «Ik was positief verrast over de betrokkenheid van sommige personen die over een goede dossierkennis beschikken en erg gemotiveerd zijn om zaken te veranderen. Ik was daarentegen negatief verrast door de geringe betrokkenheid van de allerjongsten» ...
... « nogal theoretisch is»
... « een noodzakelijke en dringende stap, in één woord VITAAL» ...
De opmaak van een Agenda 21 is een methode die ...:
2009
...
Bestuur
G oed bestuur van een plaatselijke overheid moet voor een
en democratie
A C T I E P L A N
evenwichtig, transparant en verantwoord beleid zorgen.
Participatieve democratie plaatst de burgers middenin het beslissingsproces. De inbreng van de burgers in het gemeenteleven is onontbeerlijk voor het principe van goed bestuur.
De inzet
in
Ukkel
zet
zich
6 - In kaart brengen van de duurzame bronnen van de gemeente en hierover informeren op internet ... 16 - De sociale, ethische en milieugebonden bepalingen integreren in de lastenboeken ... 24 - Organiseren van een rondetafelconferentie van de scholen rond het thema duurzame ontwikkeling ...
Het gaat erom sensibiliseringsmethodes te ontwikkelen naar de burgers en de ambtenaren toe en uitgebreid te communiceren over de activiteiten van het bestuur zodat de principes van duurzame ontwikkeling kunnen doordringen.
Middelen creëren die helpen bij duurzame beslissingen van de gemeente
De gemeente heeft een voorbeeldfunctie inzake duurzame ontwikkeling. Door de acties van Agenda 21 regelmatig te evalueren kan het beleid desgevallend bijgestuurd worden.
Samenbrengen van de verschillende actoren
Dit is een sleutelelement van duurzame ontwikkeling. Bij elke beslissing moet het advies van zoveel mogelijk (private of openbare) actoren ingewonnen worden zodat er op een efficiënte wijze keuzes gemaakt kunnen worden.
Integreren van de participatieve democratie in het gemeenteleven
De gemeente wenst ook na de opmaak van Agenda 21 de uitwisseling tussen het bestuur en de Ukkelaars voort te zetten.
B E S T U U R
Forum Agenda 21 2009
De acties
Het engagement van de gemeente inzake duurzame ontwikkeling bevestigen
7
Duurzame huisvesting
A C T I E P L A N
Duurzame huisvesting voor iedereen is ervoor zorgen dat
voor iedereen
personen met lage en gemiddelde inkomens over een kwalitatieve woning kunnen beschikken. De gemeente zal zorgen voor middelgrote en sociale woningen om het gemengd socio-economisch karakter van haar grondgebied te kunnen behouden. Het is ook de energiebehoeftes van de woningen verminderen en waken over de gezondheid van haar burgers door energiebesparing en ecobouwen aan te moedigen.
De inzet
in
Ukkel
zet
zich
32 - De energieprestaties van openbare en private woningen van personen met lage en gemiddelde inkomens verhogen ... 36 - Tegen 2020 het aantal woningen dat beheerd wordt door het SWU verdubbelen ... 37 - Een actief beleid voeren tegen leegstaande woningen ...
Lage-energiewoning Ukkel 2009
De acties
Van Ukkel een voorbeeldgemeente inzake ecobouwen maken
De 35.000 woningen, kantoren, handelszaken, ondernemingen, scholen, … veroorzaken 33% van de CO2-uitstoot in Ukkel (bron Factor X). Het is belangrijk om bestaande woningen aan te passen aan de nieuwe energienormen en de acties op lange termijn te richten Voor de gezondheid, die gebonden is aan de vervuiling in de woningen, wil de gemeente haar medeburgers bewust maken van de voordelen van ecobouwen.
Zich inzetten voor alle bevolkingsgroepen in de gemeente
De bouw van openbare, sociale en middelgrote woningen is een manier om ervoor te zorgen dat personen met lage en gemiddelde inkomens niet uitgesloten worden op het Ukkels grondgebied. Deze woningen moeten zich richten tot bevolkingsgroepen die vandaag de gemeente verlaten. Deze maatregel gaat gepaard met aanbevelingen om verplaatsingen te verminderen door de ontwikkeling van nabijheidsdiensten.
H U I S V E S T I N G 9
Verminderen van de energie-uitgaven
A C T I E P L A N
De
vermindering van de energie-uitgaven en het broeikaseffect werd in Ukkel bestudeerd door de Bilan Carbone (zie p.16). Iedereen weet dat dit een belangrijk thema is. De vervanging van fossiele brandstoffen die uitputtelijk en erg vervuilend zijn door hernieuwbare energie is slechts één van de oplossingen. De vermindering van het energieverbruik is voordelig voor het milieu en is ook goedkoper. Als de maatschappij duurzame beslissingen neemt inzake huisvesting en verplaatsingen, moet de energiefactuur van onze consumptiegoederen (voeding, kledij, elektronische toestellen, …) ook het onderwerp uitmaken van specifieke maatregelen. Naast het intern beheer beschikt de gemeentelijke overheid over weinig bewegingsruimte, behalve inzake de sensibilisering rond duurzame consumptie.
De inzet
Ukkel
zet
in
De acties
zich
Tegen 2020 de CO2-uitstoot met 30% verminderen
Door de Bilan Carbone op te maken legt de gemeente een doelstelling vast met cijfers over de vermindering van de vervuiling en de energie-uitgaven.
Doen nadenken over duurzame consumptie
In Ukkel vertegenwoordigt de uitstoot van broeikasgassen afkomstig van consumptiegoederen 83% van alle uitstoot. Het betreft niet enkel de uitstoot door het gebruik van het product maar eveneens de energie voor de fabricatie, het vervoer en het afvalbeheer... Eén van de doelstellingen van Agenda 21 is de burgers sensibiliseren rond duurzame consumptie die rekening houdt met de gezondheid, het welzijn, de mensenrechten en het milieu.
45 - Met de hulp van het OCMW nadenken over het verbruik van kwetsbare personen met het oog op een sensibiliseringscampagne ... 50 - Een energieloket creëren 51 - Het pedagogisch project «Energie, De school en Ik» voortzetten en uitbreiden ...
Zachte verplaatsingen aanmoedigen
E N E R G I E
Verplaatsingen vormen geen specifiek thema in deze Agenda 21 aangezien de gemeente sinds 2006 over een gemeentelijk mobiliteitsplan en sinds 2007 over een bedrijfsvervoerplan beschikt. De rol van Agenda 21 in deze problematiek is deze twee documenten aan te vullen op het niveau van participatie van de burger en zachte verplaatsingen. 11
Natuurlijk
A C T I E P L A N
Bescherming en verbetering van het natuurlijk
patrimonium
patrimonium Met talrijke groene ruimtes, wandelplaatsen, ontspanningsruimtes, … en vooral de plaatsen met een hoge biologische waarde is Ukkel een groene long in Brussel. Dit groene netwerk wordt versterkt door de grote tuinen. De inzet is het evenwicht vinden tussen dit groene netwerk en de stedenbouw die zich in onze gemeente voort zal zetten. De verbetering van het grond- en oppervlaktewater is een andere inzet van Agenda 21. Omwille van de overstromingen met nefaste gevolgen engageert de gemeente zich om het werk van het Gewest inzake het blauwe netwerk aan te vullen.
De inzet Het engagement van de gemeente inzake het behoud en de verbetering van het groen en blauw patrimonium bevestigen
Versterken van het groene De aanwezigheid van natuur in de stad netwerk om de gevolgen van verbetert de lucht- en levenskwaliteit en de stedenbouw te beperken het is belangrijk om voor meer groen te zorgen op het Ukkels grondgebied overal waar dit mogelijk is: daken, gevels, terrassen, balkons, …
in
Ukkel
zet
zich
68 - Versterking van de bepalingen voor het behoud en de opwaardering van de natuur in stedenbouwkundige en architecturale projecten ... 72 - De gemeentelijke groene ruimtes geleidelijk op een ecologische manier gaan beheren ... 85 - Proper water uit het rioleringsnet halen ...
Het waterbeheer verbeteren
Fond’Roy park 2009
De acties
Het Gewest heeft een reeks middelen voorzien om het groen en blauw patrimonium te beschermen. De gemeente zal specifieke middelen op haar grondgebied ontwikkelen zonder daarbij de bestaande wetgeving te compliceren of er zich in de plaats van te stellen.
Agenda 21 stelt voor om minder drinkwater te gaan gebruiken, de vervuiling van grond- en oppervlaktewater te verminderen en om overstromingen efficiënter te voorkomen.
N A T U U R
De link mens-natuur behouden De natuur in Ukkel moet opgewaardeerd worden uit pedagogisch standpunt en dit voor zowel de schoolkinderen als voor de volwassenen.
13
Lokale en internationale
De samenwerking mag zich niet beperken tot unilaterale
samenwerking
A C T I E P L A N
steun aan minderbedeelde personen en landen. Samenwerken betekent samen rond een gemeenschappelijk project werken en uitwisselen van kennis, cultuur en goederen. Samenwerking is een belangrijke pijler van een Agenda 21 zowel op lokaal als op internationaal niveau. Dit is essentieel om de 8 milleniumontwikkelingsdoelstellingen te kunnen behalen: - De grootste armoede en honger uitbannen - Basisonderwijs wereldwijd toegankelijk maken voor iedereen - Gelijke behandeling van mannen en vrouwen bevorderen - Kindersterfte terugdringen - De gezondheid van moeders verbeteren - Strijd leveren tegen hiv/aids, malaria en andere ziekten - Actief werken aan een duurzaam milieu - Werken aan een mondiaal partnerschap voor ontwikkeling
De inzet Ukkel steunt momenteel verschillende solidariteitsprojecten in de wereld en moet deze acties meer onder de aandacht brengen en nog versterken.
De Ukkelaars samenbrengen rond een internationaal jumelageproject
Een jumelage is een globaal project en niet enkel een uitwisseling van ervaringen tussen besturen: ontwikkeling van de samenwerking op verschillende niveaus (inwoners, handelszaken, scholen, ngo’s, sportuitrusting, cultuur, …), meer uitwisseling en ontmoetingen, beter overleg bij acties, …
De ontwikkeling van eerlijke handel aanmoedigen
Eerlijke handel garandeert producten die de mens en het milieu respecteren en wordt gebruikt voor producten uit de zuiderse landen. Het kan ook om nieuwe economieën in het Noorden gaan. Voorbeeld: de «groepen voor solidaire aankopen» die zich in hun voedingssegment en -seizoen baseren op de verdeling van de risico’s tussen de kopers en de producenten.
in
Ukkel
zet
De acties
De gemeente openstellen voor lokale en internationale samenwerking
zich
96 - Starten met een uitwisseling van ervaringen tussen het bestuur en gelijkaardige structuren van de twee entiteiten van de jumelage ... 100 - Integratie van eerlijke handel bij de aankopen van de gemeente ...
Dominicaanse Republiek
95 - Met een entiteit in het Zuiden een jumelage afsluiten
S A M E N W E R K I N G 15
De Bilan Carbone, een werkmiddelvan Agenda 21 in Ukkel
Deze studie heeft de hoeveelheid broeikasgassen bepaald die uitgestoten wordt door alle activiteiten (woningen, transport, afval, …) van de gemeente Ukkel en het bestuur over een periode van één jaar. Deze kwantitatieve analyse heeft de opmaak van Lokale Agenda 21 ondersteund door duidelijke cijfers te geven over onze CO2-impact en de mogelijke en noodzakelijke maatregelen om de uitstoot te verminderen. Daaruit volgt een plan met een vijftigtal acties, opgenomen in Agenda 21 (zie p.10) met als globale doelstelling de vermindering van de uitstoot van broeikasgassen in de gemeente met 30 %.
De gemeente Ukkel beschikt niet over grote industriële activiteiten, wat goed is voor onze koolstofbalans. Heel anders gesteld is het met de grijze energie van consumptiegoederen (vervaardigde producten, voeding, voertuigen, machines, bouwmaterialen, …) die de Ukkelaars verbruiken. Van 9,5 ton CO2-equivalent / inwoners gaan we naar 65 ton CO2-equivalent / inwoner.
Kleine atmosfeer...
... grote uitstoot
Onze atmosfeer lijkt zeer uitgestrekt en dit is waarom we lange tijd dachten dat we de vervuiling gewoon maar moesten verdunnen! Vandaag, aan de vooravond van de klimaatverandering weet iedereen dat de atmosfeer niet oneindig is en dat onze uitstoot gevolgen heeft. De kleine roze ‘bal’ op de afbeelding vertegenwoordigt het reëel volume van onze fijne atmosfeerlaag ten opzichte van deze van de aarde.
Bilan Carbone® De Bilan Carbone is een methode die ontwikkeld werd door het ADEME (Agence de l’Environnement et de la Maîtrise de l’Energie, Frankrijk). In 2008 heeft het studiebureau Factor X de studie voor Ukkel uitgevoerd met de gegevens en de maatregelen van het jaar 2007.
De acties
4.700.000 260.000 202.000 147.000 94.000 27.000
T CO2 eq. Grijze energie van consumptiegoederen T CO2 eq. Personenvervoer T CO2 eq. Woningen T CO2 eq. Dienstensector T CO2 eq. Anderen (vracht, aanmaak toekomstig afval, …) T CO2 eq. Gemeentebestuur van Ukkel
Grijze energie Dit is de som van de energie die gebruikt wordt voor de vervaardiging van een product, de ontginning en het transport van grondstoffen, de verwerking, de fabricatie van het product, de commercialisering, het onderhoud, de demontage, de recyclage en de afvalverwerking. Grijze energie houdt geen rekening met energie die nodig is voor het gebruik.
Voorbeeldacties Het brandstofverbruik in de gemeentegebouwen met 25% verminderen Aankoop van 100% groene elektriciteit 25% van het woon-werkverkeer met de wagen van het gemeentepersoneel laten overschakelen op het openbaar vervoer en de fiets 50% van de verplaatsingen met de wagen van de bezoekers laten overschakelen op het openbaar vervoer en zachte verplaatsingen Het papierverbruik in het bestuur met 40% verminderen Sensibiliseren rond de consumptie van koolstofarme voeding in restaurants en kantines.
...
Wat kunnen we op
De opvolging Het actieplan wordt in stappen uitgevoerd volgens een meerjarenplanning. Er zijn indicatoren voorzien (met cijfers) om de efficiëntie van de acties te evalueren zowel op het gebied van de gevolgen als van de nagestreefde doelstellingen. Een evaluatie en heraanpassing van de acties kan dan overwogen worden. Elke Ukkelaar kan reageren op de keuzes in Agenda 21 en kan zijn opmerkingen en voorstellen overmaken.
GE
NDA
zich infor me gen en he ren over duurzam e toepass t gezond verstand g inebruiken voorrang geve n aan banden tussen person en
nadenken over onze consumptie op basis van nieuwe zaken (zo als de verpakking, de productiewijze, het re spect voor de producenten, …)
2
1
A
individuele basis doen?
Goedkeuren Plannen Evalueren Handelen
n
erbetere
v Continu
UKKEL
Samenwerking Redactie: Marc COOLS, Anne-Claire DEWEZ, Geoffroy MARINUS, Anne EGRIX Vormgeving: Jean-Pol DE SMET, Anne-Claire DEWEZ, Geoffroy MARINUS Vertaling : Koen VAN POUCKE Illustraties Omslag: plaatsen en fotografen buurfeest, Beeckmanstraat, G. Verheire animatie aan de Ferme d’Uccle, S. Chawaf isoleren van de Homborchschool, B. Le Cocq Binnen pagina’s: fotografen Photoclub Arte VIII, M. Van de Moortel, A.-C. Dewez, B. Wilmot, A. Jongen, C. Rojas-Galaz, M. Dupont en E. De Mildt voor Max Havelaar.
in onze woningen en bij onze verplaatsingen minder energie gaan verbruiken (minder verbruik door de woning te isoleren, door gebruik te maken van zachte mobiliteit, …)
eve acties zoals de deelnemen aan collecti da 21 acties van Lokale Agen of het versociale leven t e h n a a en n e deelnem , interesse ton ijk w jn zi n a v enigingsleven ente van zijn geme r e e h e b t e h in
« Le peu qu’on peut faire, le très peu qu’on peut faire, il faut le faire quand même » Théodore Monod
Samenstelling van het College
Burgemeester, Armand DE DECKER Schepenen Claude DESMEDT Françoise DUPUIS Marc COOLS Eric SAX Boris DILLIES Claudine VERSTRAETEN Joëlle MAISON Carine GOL-LESCOT Gemeentesecretaris, Frieda THEYS
Meer info ? www.ukkel.be Contact: Milieudienst Jean Vander Elstplein 29 02/348.66.25 -
[email protected]
Met steun van
Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en Leefmilieu Brussel Deze brochure werd gedrukt met plantaardige inkt zonder metalen op 100% gerecycleerd papier, niet gebleekt met chloor en zonder optische bleekmiddelen Verantwoordelijke uitgever: Frieda THEYS, Gemeentesecretaris Jean Vander Elstplein 29 - 1180 Brussel
