‘Women empowerment’ in Uganda CAREspaarsysteem biedt vrouwen ongekende kansen
s
uppeltje Het begint met een dr Fles winnen? … reDKNY pu in le il n va kant! Kijk snel op de achter
Themaspecial 2010 1
‘Women empowerment’ in Uganda rk graag CARE richt zich in haar we ervaring De op vrouwen en meisjes. bben, he leert dat als zij het goed profiteert. hun omgeving ook mee Maar in veel landen waar CARE werkt, maken toch vooral mannen de dienst uit. Daarom voert CARE er projecten uit, die (mede) tot doel hebben het zelfbewustzijn van vrouwen te vergroten en ze een belangrijker rol te laten spelen bij de bestrijding van armoede. ‘Women empowerment’ noemen we dat, een strategie die al vele jaren succesvol blijkt. Een mooi voorbeeld daarvan vinden we in Uganda, waar door CARE begeleide spaaren leengroepen vrouwen in staat stellen hun eigen inkomen te verdienen dankzij de teelt van vanille. Uiteindelijk vindt de vanilleboon haar weg naar een van de meest luxe parfums van dit moment: pureDKNY eau de parfum. Voor Generation Next reisden cosmetica journaliste Michèle Bevoort en fotografe Marieke van der Velden af naar Uganda om te zien hoe het allemaal in elkaar steekt. Ze bezochten een bijeenkomst van een spaar- en leengroep en leerden alles over de vanilleteelt (pagina 2-6). Ook spraken ze langdurig met Florence Mbabazi en haar moeder over de ingrijpende, positieve veranderingen in hun leven (pagina 8-11). En natuurlijk kon Michèle het niet laten ook even naar binnen te gluren in de plaatselijke parfumwinkel… (pagina 7). Al zin in een gratis flesje pureDKNY eau de parfum? Kijk dan gauw op de achterpagina!
2
n! Samenlegtspuitare hoe het werkt Prescovia (25)
Ugandese vrouwen telen vanille voor pureDKNY
dat is precies waar het in de Met geld omgaan moet je leren en spaar- en leengroepen van e door CARE uitgevonden method en zinvol investeren. en spar t kun om gaat: hoe je gezamenlijk alleen onder de Ugandese De projecten zijn een grote hit. Niet Maar hoe werkt het precies? vanilletelers, maar in heel Afrika. neemt ons op vrijdagmiddag De vanilleteelster Prescovia (25) vergadering van haar lijkse weke de naar mee uur vier om genoemd (Village VSLA eg kortw hier p, groe spaar- en leen t, want als ze haas t heef Ze n). ciatio Savings and Loan Asso Zo zijn er len. beta e boet e te laat komt moet ze een klein hangt. Dat stimuleert om aan e boet een waar ls rege r mee s de bijeenkomsten en de verplichtingen van deelname aan de VSLA echt serieus te nemen. Natuurlijk is een boete zuur, maar het spek t wel de pot en daar hebben ze allemaal profijt van op het moment dat die verdeeld wordt.
Binnen de spaar- en leengroepen, van maximaal dertig man eh... vrouw, is onderling vertrouwen belangrijk. enorm Wie wel en wie niet aan een groep mag deelnemen, wordt daarom overgelaten aan de onderlinge, sociale dynamiek. Is de groep eenmaal opgericht, dan wordt deze gedurende een aantal weken intensief getraind in het van de administratieve opstellen van de regels en het leren worden de groepen na Daar den. ighe vaard en is kenn en volgen er ook leid bege sief inten jaar nog een opfriscursussen.
n met CARE werkt voor dit project same Ltd) n ciatio Asso lla Vani nda (Uga UVAN van het als lokale partner. Medewerkers rterende vanille verwerkende en expo leid om bedrijf zijn door CARE opge landsplatte de aan eken bezo hun tijdens tens dorpen de VSLA’s te trainen. Mins E zelf één keer per kwartaal bezoekt CAR de dorpen om te controleren of de UVANmedewerkers hun werk goed doen.
5 x succes! Door dit project is er langzaam iets aan het verschuiven, dat is echt voelbaar: 1 Vrouwen winnen aan respect en worden mondiger. Ook de mentaliteit van de mannen verandert langzaam en vrouwenonderdrukking neemt af. 2 Criminaliteit neemt af. In deze landelijke gebieden was veel overlast van veedieven. Nu mensen wat meer verdienen, is er minder behoefte om te stelen. 3 Mensen hebben een doel voor de toekomst. Hoe meer je spaart, hoe meer winst je maakt. Dat motiveert de mensen om harder te werken. 4 Er ontstaan nieuwe groepen, zonder training van CARE, die het ‘kunstje’ leren van bestaande groepen. Zo is het systeem zich vanzelf aan het verspreiden. 5 De groepen hebben een grote sociale functie.
3
Eens per jaar wordt het spaarfonds verdeeld
datum, Één keer per jaar, op een bepaalde ald en beta terug zijn gen lenin alle moeten gelden aan l totaa het t word a een maand daarn 10%) en de verdeeld. Door de rente (5 tot vrouwen boetes is het kapitaal gegroeid. De ze hadden dan geld r mee oor hierd en krijg ingelegd en als je de vrouwen ziet lachen dan is voelbaar hoe goed dat ze doet!
bij in een kasboek. Ook De penningmeester houdt alles Het valt me op dat de kje. rboe spaa heef t ieder een klein en gekaft met plaatjes meeste vrouwen dat gezellig hebb zet de penningmeester uit kranten. In dat spaarboekje per een stempeltje gespaarde 1000 UGX . Dus ieder stempeltje staat voor 1000 UGX. Lekker overzichtelijk!
s De zelf gemanagede VSLA is ideaal voor de arme bevolking op het afgelegen platteland. Instellingen die micro kredieten verstrekken, komen er niet vanwege de hoge kosten in relatie tot de geringe leenbedragen. Bovendien mogen de meeste geen aanspaarproducten bieden, terwijl juist de allerarmsten, door hun intensieve gebrekkige kennis van geldzaken, een spaaren en hebb g nodi ng leidi bege tegen het verplichting om ze te beschermen langrijk: risico van geldlenen. En zeker niet onbe goede aan de renteopbrengsten komen ten de groepsleden!
Als een vrouw is verhinderd, geef t ze het geld mee aan een van de andere leden. want er wordt elke De voorzitter houdt dit goed bij, aal 1000 Ugandese minim : aard gesp licht verp week maal het vijfvoud maxi en cent) euro 37 shilling (circa 300) voor nood(UGX agje bedr daar van. En een vast en bij overlijden kunn wen gevallen in de groep. De vrou VSLA vragen om een de e ziekt bij of slid gezin een van fonds. renteloze lening of een gift uit het
De spaarboekjes zien er gezellig uit: gekaft en met plaatjes uit de krant 4
Vanille: van plantje tot parfum
box met drie sloten. Het geld wordt bewaard in een daar van de sleutels. en hebb n lede de hillen versc Drie rs mee naar huis, ande nd iema met s steed De box gaat nlijk kan er niet eige Maar n. kome om diefstal te voor zoals het hoort, is het veel geld in kas zijn. Als het gaat vesteerd. Geld moet meeste geld uitgeleend en geïn n… tenslotte rolle
De vanille is een klimorchidee die op de plantages gewoon tussen de bananenbomen in wordt geplant en daarmee een extra bron van inkomsten is. De bloemen zijn niet erg opvallend. Dat komt mede doordat ze relatief klein zijn en door de bleekgroene kleur aan de buitenkant. Uit de bloem groeit een vanilleboon. Als deze handmatig wordt bevrucht althans, want er zijn in Uganda geen insecten die dat doen.* De bloemen zijn maar
één dag rijp voor bevruchting en dus moeten elke dag alle planten worden gecheckt op bloemen die in aanmerking komen. Het moet op die dag, anders is het te laat. De bloem wordt met een doorn of klein speldje opengemaakt om bij het stuifmeel te komen. Dat wordt vervolgens op de stamper gewreven, die daarna wordt omgevouwen zodat het stuifmeel blijft zitten. Na zes maanden groeit er een vanilleboon uit. De bonen worden voor een prijs van circa € 1,80 (UGX 5000) per kilo aan UVAN of een andere inkoper verkocht.
Dit systeem werpt zijn vruchten af, waardoor CARE nu programma het gaat uitbreiden met trainingen ‘zakelijk inzicht’. Om de groepen te leren rdelen, bedrijfsplannetjes hoe ze marktkansen kunnen beoo slissingen nemen. gsbe terin inves en tten moeten opze
Na tien jaar is de grond uitgeput en moet de vanille verhuizen. In de ‘hypermoderne’ fabriek van UVAN worden de bonen gewassen, gesorteerd, gesneden, in een soort reuzepannen gestoomd
en gedroogd. Dan zijn ze klaar voor de export en worden ze verkocht, bijvoorbeeld voor in voeding of in parfum zoals pureDKNY!
Hoe twee generaties vrouwen zich een weg naar boven knokken ‘Women empowerment’ in de praktijk: dat tonen moeder Margret en dochter Florence. Deze twee Ugandese vrouwen konden hun eigen leven en dat van hun gezin verbeteren door lid te worden van een spaar- en leengroep van CARE. Met geleend geld begonnen ze naast hun huisje vanille te telen. Hun nieuw verworven nering én zelfbewustzijn zet ook de mannen aan tot actie! In een groot en licht restaurant in Amsterdam wordt het nieuwe eau de parfum van DKNY, pureDKNY, aan de pers gepresenteerd. De strakke transparante fles in de vorm van een regendruppel is stijlvol, zoals al het werk van modeontwerpster Donna Karan. Het concept van dit parfum gaat, zoals de naam al zegt, over puurheid en authenticiteit. Donna Karan: “pureDKNY staat voor de essentie van wie ik ben en wat ik wil raken, mensen en kinderen van wie ik houd en die één zijn met de natuur.”
6
6
In de geur is de hoofdrol weggelegd voor vanille. Vanille die is ingekocht in Uganda. Donna Karan Cosmetics is partner van CARE. Het geld dat de Ugandese vrouwen verdienen met de teelt van vanille, stelt ze in staat deel te nemen aan de door CARE geïnitieerde spaar- en leengroepen. Daardoor kunnen ze weer nieuwe investeringen doen en zo het gezinsinkomen opkrikken. Op deze manier spelen ze een belangrijke rol bij de creatie van dit parfum én helpt het parfum ze hun leefomstandigheden
verbeteren. Ik ben erbij die 8ste december in Amsterdam en denk: “Kijk, dat is interessant... Wat gaat er allemaal aan vooraf voor er een druppel vanille in die fles zit en hoe geeft dat vrouwen in Uganda een beter leven?”
s
Op zoek naar een antwoord rijd ik vijf maanden later in een terreinwagen over de hobbelige en stoffige wegen op weg naar Mukono, een van de gebieden in dit uitgestrekte, groene Afrikaanse land waar vanille geteeld wordt. Het is regenseizoen, dus de broeierige warmte wordt af en toe onderbroken door een tropische bui. Langs de snelweg, die helemaal doorgaat naar Kenia, is een hoop bedrijvigheid gaande. Stel je bij ‘snelweg’ vooral niet te veel voor: bij ons zou dit eerder voor een binnenweg doorgaan. Mannen en vrouwen, opvallend vaak in vrolijk gekleurde kleding, bieden hun handelswaar aan op kleine marktjes, zitten te keuvelen langs de weg of maken muziek. Kleine stenen huisjes, geverfd in felle kleuren, staan afwisselend tussen huisjes van klei en mest (waar je niets van ruikt, gelukkig maar weer) met golfplaten daken. Anderhalf uur rijden van het centrum van Mukono ligt, in een ruig gebied, het dorpje Kikusa, waar ongeveer dertig, redelijk ver uit elkaar gelegen, huisjes staan. Hier ontmoeten we Florence Mbabazi en haar moeder Margret Mukedi, twee generaties vrouwen die vanille telen op het stukje grond bij hun huisje. Florence, zelf negentien jaar oud, heeft een dochtertje van bijna twee, Lilian. Bij ons zou ze een tienermoeder genoemd worden, maar in Afrika is dit niet meer dan normaal. Florence heeft een wijze uitstraling doordat ze een pittig leven heeft. Toch heeft ze nog dat vrolijke, speelse en spontane van een jonge vrouw. Ze is superenthousiast dat we er zijn en dat ze haar verhaal kan delen. Wanneer ik haar vertel dat haar vanille onder andere ge-
Het nieuwe zelfbewustzijn van Margret en Florence bruikt wordt voor een parfum dat wordt gedragen door duizenden vrouwen over de hele wereld, gaan haar ogen glimmen! Ze had daar geen idee van en vindt het geweldig om te horen. In Uganda is parfum een echt luxeproduct, dat de meeste vrouwen zich daar niet kunnen veroorloven.
8
Een bijzondere transformatie Nog maar kort geleden draaide het leven van Florence en Margret voornamelijk om ‘overleven’. Het bij elkaar sprokkelen van eerste levensbehoeften. “We hadden weinig eten, geen matras of lakens en bijna geen kleding. Afdankertjes, waarin ik me als jonge vrouw nou niet
echt aantrekkelijk voelde. Dat lijkt misschien onbelangrijk als je geen eten hebt, maar het zijn die kleine dingen die je zelfvertrouwen geven. Ik voelde me wel sterk, maar straalde dat in die vodden echt niet uit. En je voelt je al zo ontzettend kwetsbaar als je de basis niet hebt om te overleven”, legt Florence uit terwijl we in haar stenen huisje zitten met niet veel meer dan een oude bank, een kleedje op de grond, wat posters en een verdwaalde rode kerstslinger aan de muur. Ik kijk haar aan. Ze ziet er verzorgd uit en alsof zij mijn onuitgesproken vraag kan raden, vervolgt zij haar verhaal: “Mijn moeder sloot zich als eerste aan bij de groep. Ze was overgehaald door een vriendin, waarbij ze een keer haar hart uitstortte. Die vriendin was lid geworden van een spaar- en leengroep en heeft veel van haar zorgen kunnen oplossen nu ze wat extra geld verdiende. Om je aan te kunnen sluiten bij de groep moet je wel elke week wat geld kunnen sparen, dat is namelijk verplicht. Het is het commitment dat je aangaat. Mijn moeder zag dat dit haar enige kans was op een beter leven en zette alles op alles om ook lid te kunnen worden. Naast het telen van de vanille, plantte ze aardappelen op een stukje grond en verdeelde het in tweeën. Één deel om haar gezin te eten te geven en op het andere deel aardappelen om te verkopen, zodat ze aan de spaarverplichting van de groep kon voldoen. Ondertussen zag ik mijn moeder transformeren. Ze had ineens een doel en werkte keihard om dat te verwezenlijken. Ze was vrolijker, krachtiger en had steeds wat meer geld. Ik ging me uiteindelijk afvragen wat voor bijzonders er gebeurde in die groep, ik vond het maar geheimzinnig! Toen ben ik ook lid geworden.”
(Uganda Vanilla Association Ltd), de lokale partner van CARE. Deze partner helpt CARE met het opzetten van de spaar- en leengroepen voor vanilleboeren. Ook kopen zij voor een eerlijke prijs de vanillebonen, verwerken ze in een fabriek tot vanillestokjes en verkopen die vervolgens aan klanten als Donna Karan Cosmetics, die ze verwerkt in pureDKNY. Inmiddels heeft Florence door spaarzaamheid en slim investeren al heel wat bereikt. Iets waarvan ze ‘never nooit niet’ had gedacht dat het ooit mogelijk zou zijn. Ze werkt extra hard, zodat ze veel kan sparen. Want als je meer spaart, krijg je natuurlijk ook meer geld als aan het einde van het sjaar het spaarfonds wordt verdeeld. Ze heeft drie geiten gekocht en verdient aan de verkoop van melk en jonkies. Een koe kopen is haar volgende doel. Daar kan ze namelijk nog meer geld mee verdienen. Nu zag moeder Margret op haar beurt dochter Florence volledig transformeren. “Voorheen had Florence weinig energie. Ze was een beetje lui en had niet echt een doel voor ogen. We waren bezig met overleven en meer ruimte was er niet. Nu heeft ze
doelen en dromen voor de toekomst. Ze leert om haar eigen bedrijfje te runnen, hard te werken en geld te verdienen. Iets wat haar toekomst en die van mijn kleindochter alleen maar mooier kan maken. Dat ontroert me.”
wat nodig is om kapster te worden: een schaar, rollers, vaseline en losse vlechtjes. Eerst aan huis en als ik echt genoeg geld verdien, zou ik zelfs graag in de stad gaan wonen en daar een eigen kapsalon beginnen.”
Eindelijk weer dromen Wanneer het zakelijke gedeelte van de spaar- en leengroepbijeenkomsten voorbij is, dan is er tijd en ruimte om ideeën te delen, spullen aan elkaar te verkopen en lekker bij te kletsen. Florence: “Hierdoor en ook door de zakelijke trainingen die we krijgen, ben ik geïnspireerd steeds andere vormen te zoeken om meer inkomen te genereren. Ik zie ineens mogelijkheden waar ik ze vroeger niet kon zien. Ik voel me een entrepreneur en heb eindelijk een positief toekomstbeeld. Ik doe de investeringen, natuurlijk ook met het oog op Lilian, mijn dochter. Dan kan ze straks naar school en gaat ze een nog mooiere toekomst tegemoet. Op de bijeenkomsten heb ik van een van de andere vrouwen geleerd om haren te vlechten en te kleuren. Ik wil, zodra het mogelijk is, alles kopen
Je vrij voelen! Natuurlijk is het leven nu niet meteen helemaal perfect. Het gevoel van stress is voor Florence en haar moeder verschoven. “Voorheen had ik enorme stress om te overleven. We hadden geen geld en dan leef je onder een voortdurende angst dat er niet genoeg eten is om de dag door te komen. Die angst is nu weg en dat is een hele opluchting.
De spaar- en leengroep waar Florence en haar moeder zich bij aansloten, zorgt dat ze geld sparen en investeren in activiteiten om geld mee te verdienen. Hoe dat allemaal moet, leren ze van UVAN
9
bewust
Florence deze mogelijkheden al veel eerder in haar leven heeft. En dat belooft zo veel moois voor haar toekomst.”
Wel vond ik het heel apart om te merken dat er een ander onrustig gevoel voor in de plaats komt. Een onrust over wat je kunt doen en verzinnen om meer geld te verdienen en dus je inkomen te verhogen. Een gevoel van competitie en vooral ambitie om steeds iets meer te bereiken. Ik besef goed dat dit ook heel positief is, maar het brengt af en toe wel een hoop onrust met zich mee.” Toch is
10
ze blij dat haar leven in een paar jaar zo is verbeterd. Helemaal als ze het vergelijkt met dat van haar moeder toen zij jonger was. “Onze cultuur zat zo in elkaar dat een vrouw eigenlijk niet uit het huis mocht komen. Nou ja, ze mocht in de tuin zijn, maar verder niet. Mannen waren bang dat andere mannen er met hun vrouw vandoor gingen. Ze waren jaloers, te beschermend en wilden hun vrouwen bezitten. Niet omdat elke man echt zo was, maar ze wisten niet beter. Ze zijn eenmaal opgevoed met die normen en waarden. Daardoor had een vrouw ook weinig kennis en kon ze niet veel doen. Mijn moeder kan zich nu eindelijk ontplooien en ontwikkelen, waardoor ze zich vrij voelt.” Margret vult aan: “Het voelt alsof ik eindelijk mijn vleugels kan uitslaan. Bevrijd! En het mooie is dat
En de man dan? Ik vraag me direct af wat de mannen vinden van deze ontwikkeling. Zij moeten meegaan in de veranderingen en zich aanpassen. Hun positie wordt wel mooi even anders nu de vrouwen een groot deel van het roer overnemen en in ieder geval gelijkwaardig worden. “Dat ging echt niet zonder slag of stoot”, legt Florence uit. “Ze namen de spaar- en leengroep niet serieus en zagen die als een theekransje waar de vrouwen even lekker konden babbelen. Aan het begin waren ze, net als mijn eigen vriend en de vader van Lilian, hartstikke jaloers. Dat had toch voornamelijk te maken met de angst om ons kwijt te raken. Maar langzaam zagen ze ook de transformatie en ze gingen natuurlijk meegenieten van de voordelen. Zij hebben er net zo goed baat bij dat we sparen en meer geld te besteden hebben. En zo moesten de mannen hun mening langzaam herzien. Het mooie is dat ze zelf onrustig werden. Ze voelden zich buitengesloten en zagen wat de vrouwen bereikten. Daardoor sluiten steeds meer mannen zich aan bij de groepen en vormen ze zelfs nieuwe groepen die met elkaar sparen en getraind worden door CARE. Het gaat langzaam, op dit moment is het nog steeds 30% mannen en de rest vrouwen, maar het is in opkomst.” Natuurlijk is het nu niet de bedoeling dat de mannen lekker achterover gaan leunen en de vrouwen voor zich laten werken; iets wat op dit moment nog maar al te vaak gebeurt. Laten we hopen dat er steeds meer onrustige mannen volgen, die de welvaart van anderen zien door de dubbele inkomens en zich aansluiten bij deze spaar- en leengroepen. Hierdoor gaan ook zij harder werken om meer te sparen. En zo komen mannen en vrouwen op gelijke voet te staan om samen te werken aan een betere toekomst!
s
n i e l Vanil rfum?! pa Wat: Beautyshop Waar: Centrum van Mukono Heel vaak ben ik als beauty- en lifestyle-journalist de wereld over gereisd om lanceringen bij te wonen van nieuwe geuren van grote merken als Chanel, Guerlain, Dior en Marc Jacobs (lucky me!). Omdat we in Uganda zijn om te praten met vrouwen die een van de belangrijkste grondstoffen leveren voor parfum
Colofon Generation Next Themaspecial is een publicatie van: CARE Nederland Juffrouw Idastraat 11 2513 BE Den Haag T (070) 310 50 50 W www.carenederland.nl
Om de milieuschade van deze publicatie te minimaliseren, is gedrukt op FSC-papier en voor de verzending gebruik gemaakt van biofolie.
logo
van Donna Karan, was ik razend nieuwsgierig wat zij hier zélf dragen. Parfum is hier een ultieme luxe, maar in veel plaatsen heb je toch wel een aantal heerlijk rommelige cosmeticawinkeltjes. Maar als ik voor het parfumschap sta, weet ik echt niet wat ik zie: super kitscherige flesjes met namen als ‘Hope’, ‘Dream’, ‘Chastity’, ‘Feelings’ en ‘Truth’. Niet één merk dat ik ken! En alleen maar parfum met bloemen of met fruit. Als ik vraag naar een geur met vanille kijkt de verkoopster me heel vreemd aan. Vanille gebruiken ze hoogstens om de thee te zoeten…
Kostprijs per exemplaar: € 0,55 (inclusief verzending) Oplage: 72.000, waarvan 62.000 geadresseerd Concept en coördinatie: Triggerz.nl Hoofdredactie: Camille Fontijn Eindredactie: Jan Groenewold Fotografie: Marieke van der Velden
Tekst: Michèle Bevoort Vormgeving: www.3mandesign.nl Druk: Van Amerongen, Amersfoort Prepostale verwerking: PrimaPost, Apeldoorn Verspreiding: Netwerk VSP, Soesterberg Met dank aan CARE Uganda, UVAN en Donna Karan Cosmetics.
11
Maar liefst 100 kanshebbers Honderd geadresseerden uit het verzendbestand van deze Generation Next Themaspecial kunnen helemaal gratis een 50 ml pureDKNY eau de parfum thuis gestuurd krijgen (winkelwaarde € 56,00)! Misschien ben jij daar één van. Koch Notarissen in Den Haag trekt op 1 augustus 2010 de namen van de gelukkigen. Het enige wat jij moet doen, is jouw kans activeren door je betrokken te tonen bij ‘women empowerment’. Dat doe je door vóór 31 juli 2010 een gift van minimaal € 5,00 over te maken voor projecten als de spaar- en leengroepen in Uganda. Ben je een van de gelukkigen, dan ontvang je bericht zo gauw als jouw gift door ons ontvangen is.
Donna Karan: “De eau de parfum van pureDKNY staat voor de essentie van wie ik ben en wat ik wil raken, mensen en kinderen van wie ik houd en die één zijn met de natuur”
Hoe activeer jij je kans op een gratis flesje pureDKNY?
• M aak € 5,00 – meer mag natuurlijk ook – over op rekening 2402, ten name van CARE Nederland in Den Haag. Of ga naar de website www.carenederland.nl en klik op de DONEER NU knop in de kopbalk.
•
Giften ontvangen na 31 juli 2010 blijven heel erg welkom, maar vallen buiten deze actie. Deze actie is alleen mogelijk dankzij de medewerking van Aramis & Designer Fragrances.
12
Heb jij een fles pureDKNY gewonnen?
